De ezel, net even anders - Diergeneeskundig Memorandum

21.4.1 Visuele communicatie
Net als paarden zijn ezels geraffineerde visuele
communiceerders. Ze communiceren veel
met behulp van lichaamshoudingen en geringe
houdingsveranderingen, zij hebben een
goede nachtvisie, een goed panoramisch zicht
en ze beschikken over een groot gebied op de
cortex waarop de visuele informatie geanalyseerd
wordt. Hun zicht stelt ze in staat om gelijksoortige
individuen, vijanden en het beste
voedsel op meer dan een halve mijl afstand
te herkennen en te lokaliseren. Vanwege de
plaatsing van de ogen aan de zijkant van het
hoofd hebben ezels, net als paarden, een veel
groter perifeer gezichtsveld en een relatief
klein binoculair gezichtsveld. Dit wijde gezichtsveld
heeft als voordeel dat ze een goed
beeld hebben van wat achter ze gebeurt,
bijvoorbeeld tijdens het grazen. Objecten die
zich op de rand van het gezichtsveld bevinden
of pal achter het dier kunnen niet of nauwelijks
worden gezien met als gevolg dat ze plotseling
kunnen schrikken van een benadering
van achteren of andere alledaagse dingen.
21.4.2 Olfactoire communicatie
Het typische gedrag behorend bij olfactorische
communicatie is flehmen. Flehmen wordt in
het wild voornamelijk gezien bij hengsten nadat
ze hebben geroken aan de grond, urine of
faeces van een ander, na een paring of na het
ruiken aan de genitaliën van een merrie.
Ezelhengsten mesten vaak op dezelfde plek
als een voorganger, liefst direct nadat ze aan
mest van het andere mannetje geroken hebben.
De reactie van een volwassen mannetje
op mest van een dominanter mannetje kan
zelfs leiden tot een gevecht tussen volwassen
mannetjes. Overigens wordt ook gemeld
dat de mesthopen van de dominante hengst
binnen zijn territorium geen duidelijk effect
hebben op indringers. Ze lijken slechts een
belangrijke functie te hebben bij de oriëntatie
van de dominante hengst zelf binnen zijn
gebied. De hengsten mesten dan ook bij voorkeur
over hun eigen hopen heen waardoor
hoge bouwwerken van mest kunnen ontstaan.
Merries, ongeacht de leeftijd, tonen weinig
interesse in mest en mesten simpelweg daar
waar ze op dat moment staan om er vervolgens
van weg te lopen. Hetzelfde gedragspatroon
wordt gezien in geval van urineren. Een
volwassen mannetje urineert achtereenvolgens
vaak op dezelfde plek als een voorganger.
De merries reageren nauwelijks op urine,
niet van henzelf en niet van een ander, ongeacht
leeftijd of sexe.
Bij wilde paarden wordt overeenkomstig olfactorisch
gedrag gezien. Zo zijn het ook de
volwassen mannetjes die het meest reageren
op (vrouwelijke) urine en mesthopen en zijn
het de merries die niet alleen hun eigen urine
en mest negeren maar ook die van andere.
Typische reacties die mesthopen of urineplekken
bij de volwassen paardenhengsten
oproepen zijn: ruiken, flehmen, over de grond
schrapen, mesten en eventueel urineren.
Aan de hand van voorgaande voorbeelden kan
men concluderen dat ezels, net als paarden,
met behulp van het reukorgaan veel informatie
verkrijgen over onderlinge verhoudingen,
dominantiepatronen en hormonale stadia.
21.4.3 Akoestische communicatie
Ezels hebben een groot scala aan vocalisatiemogelijkheden
waarvan ‘het balken’ het
meest bekend is. Andere voorbeelden zijn
‘gromgeluiden’ die gemaakt worden in een
agonistische context, bries-, en proestgeluiden
als begroeting of als expressie van opluchting,
afschuw, nasale irritatie of opwinding en
snuifgeluiden als waarschuwingssignaal om
in de nabijheid zijnde (wilde) soortgenoten
alert te maken.
Het meest duidelijke en meest gevarieerde geluid
is “de balk”. Balken kan opgedeeld worden
in drie verschillende contexten, namelijk
een agonistische-, een begroetings- en een reproductieve
context, en kan gehoord worden
over aanzienlijke afstand waardoor het nuttig
is voor individuele herkenning van ezels maar
ook tussen de ezels onderling. De bedoeling
en de boodschap van het balken worden verduidelijkt
en versterkt door de hoofdhouding
en het begeleidende orenspel.
D.M. 56e jaargang - No. 3 blz. 71