Voorwoord - Lebowski Publishers

Maynard Gogarty vertelt ons wat er in de metro gebeurde,
en ontleedt een dilemma (begin augustus 2000):
Er was een vrouw met moedervlekjes, en er was een misverstand
met de autoriteiten – allemaal in de stadsmetro vanuit het centrum
op de Lexington Avenue-lijn. Zij was zo’n vrouw die je in het hart
raakt en het laat nagalmen als een kerkklok. Het is een eenvoudig
verhaal. Maar mag ik een inleiding verzorgen, een korte inleiding?
Dan kunnen we het daarna hebben over wat ik fout deed.
Een inleiding:
Je stapt in de metro, in de metrowereld die een stadsdeel op
zich is, met zijn eigen vijandigheden en zijn eigen verwachtingen,
een complete, bewegende wereld vol eigenaardigheden en... daar
is ze! Dat wezen met engelenbloed, en een beker ijskoffie, en de
geur van een uitgelezen shampoo, en een volmaakte glimlach. En
een stralenkrans die trilt, telkens als de metro rammelt. En je moet
besluiten wat je gaat doen. Ga je iets zeggen, of houd je je mond?
De waardigheid lijkt, tegenstrijdig genoeg, beide te vereisen,
en tegelijkertijd beide te verbieden.
De metro is immers een van de waardigste plaatsen om
een liefdesaffaire te beginnen. De liefde behoort iets van het
onafwendbaar noodlot als basisingrediënt te hebben, en het
noodlot is nou precies wat ontbreekt als... Als een zakenman
uit Battery Park bij een commercieel relatiebureau een fors
losgeldbedrag neertelt voor een afspraakje met een rondborstige
societydame. Of, hè, als een luie, verweekte freelancer uit de West
Side, als een zeeanemoon vastgezogen aan een lunchroomtafeltje,
de village voice doorbladert op zoek naar contactadvertenties
met als titel ‘Vrouw zoekt mannelijke poliep’. En het noodlot is
nou precies wat ontbreekt als de advocaat met de naar mosterd
stinkende adem eindelijk zijn pleidooi, zijn wellustige pleidooi
houdt tegen zijn onopvallende, getalenteerde assistente, nadat ze
maandenlang elkaars huidschilfers hebben ingeademd. Of, hè, als
de boodschappeninpakker bij Gristedes de caissière een oneerbaar
voorstel doet. Liefde hoort niet de buit te zijn na een nauwgezet
geplande plundertocht, of een gelegenheidsalliantie na een
uitputtingsslag. Liefde hoort een onmiddellijk, bovennatuurlijk
tumult in de ziel te zijn. Het hoort te zijn als het galmen van een
klok.
Dus, als je met een mooie vrouw in de metro zit, vereist de
waardigheid daadkracht en veroordeelt zij stilzwijgen. Want... als
de vrouw met de stralenkrans tegenover je aan de andere kant van
het gangpad gaat zitten, dan is dat je enige kans op ware liefde!
Echter, metro of geen metro, tegenstrijdig genoeg vereist de
waardigheid ook dat wij rationele apen waandenkbeelden, zelfs
troostende waandenkbeelden, van de hand wijzen ten faveure van
de waarheid. En het is een troostend waandenkbeeld dat het noodlot
je, telkens als er een mooie vrouw tegenover je in de metro komt
zitten, gelukkig probeert te maken. Het noodlot manifesteert zich
niet in de vorm van toevallige ontmoetingen met mooie vrouwen.
Het noodlot manifesteert zich immer in de vorm van stokpaardjes,
stopwoordjes, katten, neuspeuteren en creditcardschulden. En de
puzzel in de zondagskrant, en het najagen van ‘plezier’. Met andere
woorden: je noodlot zit al veel langer tegenover je in de metro dan je
je zelfs maar kunt voorstellen. Mooie vreemdelingen symboliseren
niet elk een nieuwe vorm van geluk. Mooie vreemdelingen zijn net
als ieder ander: saai, veeleisend, gewelddadig en onwelriekend.
Dus als er een mooie vrouw tegenover je aan de andere kant van
het gangpad komt zitten, veroordeelt de waardigheid daadkracht
en vereist zij stilzwijgen. Want... als je nalaat een mooie vreemdeling
in de metro te begroeten, vermijd je op triomfantelijke wijze alweer
een vorm van... menselijke misère.
Spreken of zwijgen? Dat is de anatomie van het dilemma
waarmee de liefde en de waardigheid je in de metro confronteren,
en daarmee besluit ik de inleiding.
Ik bevond me in de stadsmetro op de Lexington Avenue-lijn
vanuit het centrum, een trein die voorbestemd was om het om bij
Thirty-third Street te begeven.
Ik was bij de halte City Hall ingestapt, nog een beetje licht in
het hoofd na een ontbijtafspraak met de vrouw die de rechten
van mijn film wil kopen, om het contract naar mijn advocaat
te brengen. Dit was mijn vierjaarlijkse magere succesje. Ik was
afschuwelijk in media res, bezig met een boodschap ten behoeve
van mijn bescheiden filmpje, op een vochtige smeltoven van een
ochtend. Mijn oksels waren... Hebt u weleens een waterdruppeltje
gebruikt om te testen of de wok al heet is? Terwijl ik op het perron
van station City Hall op de trein stond te wachten, wisten mijn
oksels te melden dat de wok op de juiste temperatuur was. De
vrouw die naast me op het perron van station City Hall stond,
droeg een wijde gele jurk en had een bijbel en een koelelement bij
zich. De bijbel was dicht, het koelelement hield ze tegen haar borst
gedrukt. Een fundamentalistische hitte was het.
De trein was uiteraard leeg toen hij eindelijk kwam, want City
Hall is de eerste halte op het traject. Ik ging echter niet zitten.
Ik trok mijn jasje uit, drapeerde het over de mouw van mijn...
vochtige overhemd en ging als een ordinaire arbeider onder
de airco staan, om mezelf zoveel mogelijk bloot te stellen aan
die heerlijk droge lucht. Wel hield ik mijn strohoed op om mijn
hoofdhuid te beschermen.
Dus! De trein verlaat City Hall. En bij elke halte gaan de
deuren open, kolkt de beestachtige hitte het treinstel binnen,
gaan de deuren dicht en wordt de koele orde hersteld. Tegen de
tijd dat we Spring Street bereiken, is de vrouw met de gele jurk
dusdanig afgekoeld dat ze in haar bijbel kan gaan lezen en haal ik
mijn zakdoek tevoorschijn om mezelf droog te deppen. Dan merk
ik... een cruciaal detail op. Helemaal aan de andere kant van het
treinstel klinkt het alarm van de noodrem.
Ik doe er echter niets aan. Nog niet.
Spring Street, Bleecker Street, Astor Place. Onze trein komt
tegelijk met een sneltrein aan op Union Square. Het noodlot wil
dat ik besluit niet dat sprintje te trekken naar de andere kant
van het perron om de sneltrein te halen. Ik heb het te warm en
ik heb geen haast. Mijn advocaat kan nog wel even wachten. De
fundamentalist met de gele jurk vertrekt echter wel: ze klost
ervandoor om de sneltrein te halen, en vanuit diezelfde sneltrein
glipt iemand ons treinstel binnen: de vrouw met de moedervlekjes.
Een welgevormde, vrouwelijke vrouw, in het zwart gekleed, met
twee moedervlekjes op haar rechterwang. De deuren sluiten.
Ze gaat aan de andere kant van het treinstel zitten, pal onder de
jammerende noodrem.
Twenty-third Street. Twenty-eighth Street. Schaduwen en
een stevige luchtstroom. De stralenkrans van de mooie vrouw
vibreert op de maat van het gezoem van de noodremsirene.
Thirty-third Street. Let goed op de nietszeggendheid van de tijd
en plaats. Thirty-third Street? Vijf voor half elf ? Te midden van
een oerhittegolf ? Om vijf voor half elf is Thirty-third Street...
verontrustend nietzeggend. Dan is het niemandsland.
Maar goed: Thirty-third Street. De trein stopt bij het perron,
maar de deuren gaan niet open. En dan, zoals voorbestemd, begeeft
de trein het opeens. De elektriciteit verzwakt en valt uit, de lampen
dimmen en doven, de airco geeft de geest. Wij, de passagiers,
ervaren de metro zoals het er in het tijdperk van de dinosaurussen
moet zijn geweest. De enige dingen die nog functioneren zijn de
sirene van de noodrem en het omroepsysteem, en van dat laatste
maakt de conductrice gebruik om ons een standje te geven. Ze
beschuldigt iemand ervan aan de noodrem te hebben getrokken.
‘Deze tréin zal op dit statión worden vástgehouden.’ Kennelijk is
ze van plan de treinstellen af te gaan, op zoek naar de boosdoener.
Nu kun je aan de stem van deze conductrice veel afleiden. Ze
is zwart, jong en kalm, maar dat betekent niet automatisch dat ze
altijd kalm blijft – haar talent voor ongebreidelde woede is duidelijk
hoorbaar. ‘Luister góed, mensen. Er is een probléém met de rém,
dus u zult gedúld moeten hebben. Even gedúld, alstublieft.’
Dus, we blijven zitten, en zonder de airco beginnen we te
zweten, en in het donker luisteren we naar het gejank van de
noodrem. Buiten neemt de onrust toe onder de vervloekte zielen
op het perron van Thirty-third Street, die wachten tot ze de trein
in mogen, die wachten tot hun gratie wordt verleend en ze worden
toegelaten tot het koele interieur van lijn zes, of liever gezegd, het
steeds minder koele interieur van lijn zes.
De vrouw met de moedervlekjes neemt kleine slokjes van haar
ijskoffie, terwijl ze rustig op haar stoel blijft zitten. Ze draagt leren
sandalen, maar haar voeten zijn betoverend schoon voor iemand
die in Manhattan heeft rondgelopen terwijl het zo heet is dat het
beton er bijna van sublimeert. Haar haar is dik, golvend en bijna
zwart en wordt uit haar gezicht gehouden door een geknoopte
witte zakdoek, een hagelwitte zakdoek. Gesloten ogen, zachte
gelaatstrekken en twee moedervlekjes op haar rechterwang.
Misschien is ze Spaans, of wellicht joods. Een mouwloos zwart
topje van een of andere elastische stof, met twee heel dunne
halvemaantjes van transpiratievocht langs de onderkant van de
armgaten, wat erg sexy is, en een ruimvallende broek van zwart
linnen. Ze neemt kleine slokjes van haar ijskoffie, door een rietje.
Geen melk, ze drinkt hem zwart. En de condens drupt op haar
handen. Ze heeft een servetje, een stapeltje servetjes, waarmee
ze de condens van haar plastic ijskoffiebeker dept en die ze
vervolgens tegen haar voorhoofd houdt, zodat ze de koelte kan
voelen. Sproetjes op haar schouders.
Ze zit aan de andere kant van het treinstel, pal onder de
luidruchtige noodrem. En ik... ik zie mijn kans schoon. Het
enige wat ik nodig heb, is een theelepeltje moed, zodat ik haar op
waardige wijze een plezier kan doen door het alarm af te zetten.