Sophia nodigt u uit / vous invite &

ecensions 36 recensies
wordt het debat vrouwenstudies versus
genderstudies gesitueerd. Vervolgens
behandelt de auteur het thema van de
wetenschapskritiek vanuit genderperspectief
waarbij ze het samenspel van
ontwikkelingen in de kennissociologie
enerzijds en de praxis van de vrouwenstrijd
anderzijds duidt als aanzetten tot
de ontwikkelingen van een dergelijke
feministische wetenschapskritiek. In
een volgende stap brengt Draulans twee
centrale bekommernissen van de wetenschapskritiek
vanuit genderperspectief
in kaart: de oorsprong van de binding
tussen mannelijkheid-objectiviteitwetenschap
en de relatie tussen wetenschapper
en studieobject. Tot slot geeft
ze aan waarin genderbewustzijn in
wetenschappelijk werk kan bestaan: thematische
aandacht voor vrouwen in
wetenschappelijk onderzoek maar ook
aandacht voor conceptualisering, taal en
stijl in wetenschappelijke publicaties en
voor methodologische consequenties
van de aanwezigheid van geslachtsverschillen.
In de tweede bijdrage «Over het bouwen
van verschillen» behandelt Hilde
Heynen de architectuurtheorie vanuit
feministisch perspectief. Het ontstaan
van het kritisch, feministisch vertoog
binnen de architectuur en de ruimtelijke
ordening, situeert de auteur ten
tijde van de tweede feministische golf.
Waar het doel in die eerste fase er vooral
in bestond de emancipatiebelemmerende
aspecten van het architectuur- en
planningsdenken aan te kaarten, verschoof
die in de laatste decennia naar
een meer theoretische discussie over de
verwevenheid tussen architecturale
geledingen van de ruimte en de constructie
van genderidentiteiten. De
impact van het feministisch geïnspireerde
denken op de architectuurtheorie
brengt Heynen in kaart aan de hand
van de drie inmiddels klassiek geworden
paradigma’s: het gelijkheidsdenken,
het verschildenken en het deconstructiedenken.
In de kritiek vanuit het
gelijkheidsdenken staan de negatieve
gevolgen voor vrouwen van bepaalde
gebruiken in de ruimtelijke ordening
en de ontoegankelijkheid van de
publieke ruimte voor vrouwen centraal.
Een ander aandachtspunt is het lage
aantal (zichtbare) vrouwen onder de
architecten en stedenbouwkundigen.
Het verschildenken in de architectuur
legt de nadruk meer op het aangeven
van vrouwelijke alternatieven voor de
mannelijke architectuur. Ook dit wordt
doorgetrokken naar de architectuur als
beroep met als centrale vraag: moeten
vrouwelijke architecten zich confirmeren
aan de normen die heersen in de
door mannen gedomineerde architectuurwereld.
De betrachting van het
deconstructiedenken, ten slotte, is het
ontrafelen van de architecturale constructies
die de genderverhoudingen
instellen en instandhouden.
Het artikel «De genderdimensie in talige
communicatie» van Nicole Delbecque
belicht hoe de relatie tussen gender en
taal geconcipieerd kan worden. De
auteur geeft aan dat er verschillende visies
op taalgebruik bestaan, naargelang de
ongelijkheid tussen mannen en vrouwen
als «ongelijkwaardigheid» dan wel als
«verscheidenheid» wordt geïnterpreteerd.
Wanneer wordt uitgaan van ongelijkwaardigheid,
monden we uit bij het
deficitdenken (vrouwen gebruiken taal
minder en minder efficiënt) of bij dominantiedenken
(de taal als uitloper
van de mannelijke machtsdominantie).
De meest populaire denkrichting is die
van het verschildenken: mannen en
vrouwen zijn buitenstaanders van elkaars
cultuur en de talige strategieën
van de enen worden verkeerdelijk geïnterpreteerd
door de andere. Delbecque
wijst erop dat deze verschillende stromingen
noties als «man» en «vrouw»
niet in vraag stellen wat leidt tot essentialistische
veralgemeningen.
Anderzijds laat een relativistische
opstelling evenmin een discussie over
het genderconstruct toe, wat vooral
problematisch is wanneer het over taalstrategieën
(functies van taal) gaat
sophia | n° 28 | 2001
omdat de machtsdimensie dan onzichtbaar
wordt. Vervolgens bespreekt de
auteur verschillende basisbegrippen uit
de discoursanalyse die de genderlinguïstische
benadering gestalte geven en
die het mogelijk maken het onderscheid
tussen «mannelijke» en «vrouwelijke»
spreekstijlen te situeren.
Concepten zoals «double voice» in het
vrouwelijk discours, compliment- en
roddelgedrag licht de auteur toe aan de
hand van herkenbare voorbeelden. Ook
het taalgebruik in het spanningsveld
tussen het privé- en het beroepsdomein
worden behandeld.
In «Vrouw, de stad en geografie» belicht
Dominique Vanneste de grote thema’s
uit de feministische geografie zoals
ruimtelijke insluiting en uitsluiting.
Vervolgens gaat de auteur aan de hand
van het Gentse voorbeeld in op het
ruimtelijk spreidingspatroon van vrouwen
en hun woonkenmerken. Een van
de conclusies is hier dat er een relatie
bestaat tussen alleenstaande vrouw-zijn
en het wonen in de «kernstad» en de
«randstad» (maar niet in de «banlieue»)
in goedkopere (oncomfortabele) huurhuizen.
Ook de scheiding van de
publieke en de privé-sfeer en meer
bepaald de ongelijke toegang van vrouwen
tot de stedelijke openbare ruimte
komen aan bod. Vanneste stelt dat de
wisselwerking tussen openbare ruimte
en identiteit sterk subjectief wordt
ingevuld en pleit er dan ook voor dat
via enquêtes wordt achterhaald welke
ruimtelijke kenmerken bepaalde groepen
hinderen zodat het beleid hier efficiënt
op kan inspelen. Zij stelt dat de
functie van de openbare ruimte als uitbreiding
van de private ruimte en als
bindmiddel met de lokale gemeenschap
bijvoorbeeld kan schuilen in het vervangen
van loodsen in de kern van
oude woonblokken door parkjes. Hier
zal de bewoner echter de machtsstrijd
moeten aangaan met andere belangen
zoals de commerciële belangen.
In «De vrouwelijke factor in de geschiedenis»
schetst Ria Christens de academi-