samenleven: nieuwe feiten over relaties en gezinnen - Cbs

Hoe snel de belangstelling voor het gezin weer kan opleven, wordt duidelijk als we
naar de recente ontwikkelingen in Duitsland kijken. Hoewel het gezin daar, naar
onze maatstaven, goed bedeeld is, proberen politici van links tot rechts elkaar te
overtroeven met voorstellen om het meer gerechtigheid te doen toekomen. Ook
bondskanselier Schröder heeft zich niet onbetuigd gelaten met de mededeling dat
de meeste problemen waarmee zijn land nu kampt op de een of andere manier
samenhangen met het gezin [18].
Het opinieweekblad Der Spiegel schreef in april 2001: ‘Das Pfeifen aufs Familienleben
ist das Begleitgeräusch neoliberaler Wirtschaftspolitik’. De directe aanleiding
voor deze stelling was het opzienbarende oordeel van de Duitse Hoge Raad, een
week eerder, dat het niet rechtvaardig is dat iemand die de verantwoordelijkheid
voor ‘toekomstige verzorgers’ op zich neemt, ook nog eens verplicht wordt om via
specifieke belastingen – in dit geval de Duitse variant van de AWBZ – bij te dragen
aan de ondersteuning van kinderloze burgers. Dit is, volgens de rechters van de
Hoge Raad, vooral onterecht omdat tweeverdieners zonder kinderen een veel
groter deel van hun inkomsten overhouden voor consumptieve bestedingen. De
nadelen concentreren zich bij de ouders: zij betalen voor het levensonderhoud en de
opvoeding van kinderen, zij zijn gedurende de eerste levensjaren vaak gedwongen
om geheel of gedeeltelijk op te houden met werken, en zij leveren, ondanks het in
onze ogen royale ‘Kindergeld’ en ‘Erziehungsgeld’, op termijn per saldo fors in op
inkomen en pensioenaanspraken. De kosten van kinderopvoeding worden, met
andere woorden, geprivatiseerd, terwijl de baten worden gesocialiseerd. De zorg
voor kinderen valt, aldus Der Spiegel, een slechtere behandeling ten deel dan de
fiscaal begunstigde hondenfokkerij.
Levensloop en gezin
Maar waarom eigenlijk al deze aandacht voor het gezin in een samenleving die, als
we de populaire media mogen geloven, inmiddels enerzijds bestaat uit geïndividualiseerde
burgers die voornamelijk voor zichzelf zorgen, en anderzijds uit
burgers die samenleven in allerlei alternatieve leefvormen? Het antwoord op deze
vraag is onder meer gegeven in de recent verschenen brochure ‘Levensloop en
Gezin’ van de NGR en het CBS, en is verrassend simpel. Uit een momentopname
van de bevolkingssamenstelling kan men weliswaar de onbetwistbare conclusie
trekken dat momenteel ‘slechts’ een derde van alle Nederlandse huishoudens
bestaat uit een paar met kind(eren), maar als we de ontwikkelingen achter deze
cijfers volgen kunnen we evengoed een volledig andere gevolgtrekking maken.
Vrijwel iedereen maakt gedurende lange en belangrijke periodes van het leven deel
uit van een gezin. En zelfs als we een momentopname maken van de demografische
situatie in ons land, blijkt de overgrote meerderheid van de bevolking, dus van alle
individuen, in een gezin te wonen.
14 Centraal Bureau voor de Statistiek