samenleven: nieuwe feiten over relaties en gezinnen - Cbs

Huwelijk als bekroning relatie
In de jaren zeventig nam de duur van het ‘proefhuwelijk’ toe en werd ook het
huwelijk steeds vaker op de lange baan geschoven. Een afwachtende houding, en
meer in het bijzonder uitstel van gezinsvorming, werd ook in de hand gewerkt door
de economische situatie, die na de eerste oliecrisis in 1973 snel verslechterde.
Huwelijk en vruchtbaarheid raakten in een neerwaartse spiraal, waaraan pas medio
jaren tachtig een eind kwam toen de economie weer aantrok.
Hoewel de demografische veranderingen zich geleidelijk hebben voltrokken, heeft
de levensloop van de gemiddelde man of vrouw in een opvallend korte tijd een heel
andere gedaante gekregen. Nu ongehuwd samenwonen gemeengoed is geworden,
is ‘hokken’ in onbruik geraakt. Het merendeel van de kinderen gaat vanuit het
ouderlijk huis eerst een tijdje zelfstandig wonen, al dan niet met een partner. Beide
seksen volgen steeds langer onderwijs en zoeken vervolgens eerst een goede uitgangspositie
op de carrièreladder. Pas dan, als vrouwen rond de dertig zijn of soms
aanzienlijk ouder, is het geschikte moment voor een of meer kinderen aangebroken.
Het huwelijk is voor sommigen dan een logische stap, omdat het de eenvoudigste
manier is om tal zaken zaken juridisch goed te regelen, zeker waar het kinderen
betreft. Voor anderen zijn minder rationele argumenten doorslaggevend. Zij zien
het huwelijk vooral als de bekroning van een relatie. Een dergelijke relatie biedt een
goede, beschermde omgeving voor kinderen, en samen met het al genoemde juridische
argument om te trouwen verklaart dit het sterke verband tussen huwelijk en
kinderen: minder dan één op de tien huwelijken blijft kinderloos. De kans op een
eerste huwelijk is tegenwoordig ruim twee op de drie. Het huwelijk is daarmee nog
steeds onderdeel van de levensloop van een ruime meerderheid van de mensen, en
dit zal voorlopig ook zo blijven.
Kwart strandt
Toen in de jaren vijftig vrijwel iedereen nog trouwde, zorgde een echtscheiding niet
alleen voor veel leed, maar in de destijds zeer omvangrijke burgerlijke kringen ook
voor een stigma. Omgeving en betrokkenen ervoeren het als een schande die het
best bedekt kon blijven, en waar dit niet mogelijk was – zoals in huwelijksadvertenties
– diende het predikaat ‘schuldloos gescheiden’ als geruststelling. In die tijd was
de kans op een breuk dan ook relatief klein: één op de tien huwelijken viel uiteen
door echtscheiding. Met de tanende populariteit van het huwelijk in de jaren zeventig,
schoot ook het echtscheidingscijfer omhoog (zie grafiek 8.1). Wijzigingen in de
sociale wetgeving maakten het gescheiden vrouwen met kinderen mogelijk om als
‘bijstandmoeder’ een economisch zelfstandig leven te leiden. Sinds het begin van de
jaren tachtig schommelt de echtscheidingskans rond één op de vier.
Samenleven. Nieuwe feiten over relaties en gezinnen 37