handreiking natuurvriendelijke oevers - Wageningen UR E-depot

Zoals in hoofdstuk 2.3 is uiteengezet, begint de realisatie van een natuurvriendelijke oever met
het ontwerpproces. Tijdens dit ontwerpproces worden doelstellingen vertaald naar streefbeelden
en afgestemd op de lokale mogelijkheden. Het is belangrijk dat de natuurvriendelijke oever goed
realiseerbaar is en dat er onder belanghebbenden voldoende draagvlak is. De doelstellingen en
streefbeelden moeten daarom aansluiten bij de bestaande situatie en de mogelijkheden die een
locatie biedt.
In dit hoofdstuk worden de verschillende stappen binnen het ontwerpproces toegelicht:
• Het definiëren van de doelstellingen;
• Het bepalen van het streefbeeld;
• Het afwegen van alle belangen;
• Het inventariseren van de huidige situatie.
3.1 STAP 1: dOelSTellINgeN
De doelstelling van de natuurvriendelijke oever bepaalt in grote mate welk type oever aangelegd zal
worden. Expliciet geformuleerde doelstellingen vergoten de kans op een succesvolle ontwikkeling van
een natuurvriendelijke oever.
De belangrijkste (combinaties van) doelen zijn:
• Verhoging van de natuurwaarde oftewel de ecologische kwaliteit van het watersysteem;
• Verbetering van de chemische waterkwaliteit;
• Verbetering van de belevings- en recreatiewaarde.
De doelstellingen staan vaak gedeeltelijk of geheel vast vanuit het huidige beleid en regelgeving.
Voorbeelden zijn de KRW, Ecologische VerbindingsZones (EVZ) of Ecologische HoofdStructuren (EHS),
natuurcompensatie of specifieke doelstellingen van gemeente of waterschap. Naast de doelen direct
verbonden met de watergang, kunnen er ook doelen van belang zijn uit de droge omgeving van een
watergang. Bijvoorbeeld, doelstellingen met betrekking tot het stimuleren van vlinders of vogels,
zoals de kleine karekiet. Ook deze doelen kunnen geholpen zijn bij de aanleg van natuurvriendelijke
oevers.
De doelen moeten nader uitgewerkt worden in concrete doelstellingen. Om ook na aanleg van de oever
het functioneren te kunnen evalueren, moeten doelstellingen toetsbaar zijn. Daarbij is het van belang
om rekening te houden met de mogelijkheden van monitoring.
Voorbeelden van concrete, toetsbare doelstellingen zijn:
• Gewenste aantal (zeldzame) soorten (ecologische kwaliteit);
• Score op de KRW of EBEO maatlatten (ecologische kwaliteit);
• Stofconcentraties (chemische waterkwaliteit);
• Aantal mooie of sierlijke soorten (belevingswaarde).
Zoals reeds genoemd is het belangrijk dat doelstellingen afgestemd zijn op lokale omstandigheden. Als
de doelstellingen niet aansluiten bij de mogelijkheden van het gebied is de kans groot dat de oever zich
niet naar wens zal ontwikkelen. Invloeden van bijvoorbeeld kwel, bodemsoorten, zoutgehalte en omgevingsfactoren,
zoals landgebruik kunnen ervoor zorgen dat een oever mislukt. Een oever is mislukt als
niet aan de doelstellingen wordt voldaan. Hiervan is sprake als er niets groeit of als bijvoorbeeld ongewenste
vegetaties, zoals bijvoorbeeld akkerdistel, dominant wordt en de ontwikkeling van een grotere
soortenrijkdom in de weg staat.
Handreiking natuurvriendelijke oevers | 17