Een halve eeuw lokaal bestuur.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

1 Inleiding
De laatste halve eeuw was een in vele opzichten opmerkelijke periode. Zo
deze periode niet te typeren was als een (halve) Tweede Gouden Eeuw dan
toch zeker door de vaststelling van een opmerkelijk hoog niveau van
welvaart, het uitblijven van een wereldoorlog op het Nederlandse
grondgebied, grote technologische veranderingen (personal computer,
internet, e-mail, twitter, facebook e.a.) en een grote toename van
overheidstaken, ook van gemeentelijke taken. Om de overheid gaat het hier,
speciaal de gemeentelijke overheid. De centrale vraag van dit essay luidt:
Wat is er eigenlijk de laatste halve eeuw gebeurd in het Nederlandse
lokaal bestuur, dat wil zeggen wat is nagenoeg gelijk gebleven en wat
veranderde wezenlijk? Blijken zal dat zowel sprake was van stabiliteit
als verandering, nationaal en subnationaal. 1
Gestart wordt met een eerste verkenning van stabiliteit en verandering sinds
1958. Twee typen verandering komen aan bod (par. 2). Deze veranderingen
doen zich voor in een betrekkelijk stabiel gebleven systeem van de
gedecentraliseerde eenheidsstaat maar de staat zelf toont ons
handelingsperspectieven in de vorm van beleid. Welk beleid voerden
kabinetten na 1945?
Deze beschouwing (par. 3) geeft ons de mogelijkheid de overgangen te
schetsen in de vorm van een aantal typeringen, zoals de welvaartsstaat, de
verzorgingsstaat, de interveniërende staat, de terugtredende staat, ‘staat en
markt’, de verstopte staat, veiligheidstaat en de bemoeistaat. Het is niet alleen
tegen deze achtergrond dat gemeentebesturen functioneerden, ze werkten
mee in een verschuivend tijdgewricht. Zetten de kabinetten- Balkenende I tot
en met IV sterk in op bevordering van veiligheid dan is dat direct terug te
1 De werkwijze is als volgt geweest. De ontwikkelingen in het openbaar bestuur van Nederland in de periode 1958-
2008 zijn in kaart gebracht op basis van eigen onderzoek; persoonlijke ervaringen met vele gemeente- en
provinciebesturen en op rijksniveau in adviestrajecten; observatie van raadsvergaderingen, een aantal b&w-
vergaderingen van een grotere gemeente en interviews met burgemeesters en anderen; het lezen van vele
documenten van gemeentebesturen en onderzoeksrapporten; het raadplegen van de wetenschappelijke overzichts- en
andere literatuur, en het inzien van studies naar trends. Dat leverde een overzicht op dat is voorgelegd aan een aantal
experts, kenners van het openbaar bestuur die ook in het openbaar bestuur hebben gewerkt. Deze kenners hebben
ervaringen opgedaan in het gehele land, bij grotere en kleinere gemeenten. Op basis van deze consultatie is het
overzicht aangescherpt. Wat valt dan op? Ik moest me beperkingen opleggen maar kom wel tot een aantal
bevindingen.
4