Een halve eeuw lokaal bestuur.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

5.1 Algemeen: toename aantal beoordelingscriteria
Als opeenvolgende kabinetten meer en meer beleidsinterventies plegen op
steeds weer nieuwe gebieden, onder invloed van eigen veranderende
voorkeuren (andere coalitie) en omstandigheden beleid willen aanpassen of
anderszins wijzigen, en ‘Brussels’ beleid moeten implementeren, en daarbij
taken decentraliseren naar gemeenten dan verrast het natuurlijk niet dat het
aantal criteria ter beoordeling van bestuur enorm is gestegen en de variëteit
toenam. Ging het oorspronkelijk, in 1958, simpel om zorgvuldig besturen in
het kader van de rechtstaat, later evolueerde de staat naar een
verzorgingsstaat (wanneer wordt hoe sociale zekerheid geboden?), weer later
naar een interventiestaat (welke beleidsinstrumenten inzetten?; hoe
proportioneel te handelen?) en naar de veiligheidstaat (waar, wanneer is hoe
camerabewaking toegestaan?). Deze evolutie ging gepaard met meer wetten,
meer verstrengeling tussen wetten, meer algemene maatregelen van bestuur
en dus ook meer beoordelingscriteria. Deze toename zien we specifiek ook
bij gemeenten. Discussie over opschaling van gemeenten leidden tot tal van
criteria van bestuurskrachtig bestuur. Na 1960 kwamen er ook criteria naar
voren als beginselen van behoorlijk bestuur en samenhang van beleid (in
planstelsels). Bestuur moest in gelijke gevallen burgers gelijk beoordelen.
Maar beleid moest natuurlijk ook aan criteria voldoend als legaliteit,
doelgerichtheid en doeltreffendheid, en doelmatigheid.
Beleid voeren is een kwestie van kennis (cognitie) hebben over een probleem
en een beleid verstandig ontwerpen, maar ook een zaak van interactie, van
steun, misschien van onderhandelen. Rond 1970-1980 kwam het interactief
ontwerpen van beleid volop in discussie: meer openbaarheid, goede
communicatie, meer inspraak, en later interactieve beleidsvorming kwamen
opzetten, met opnieuw criteria ter beoordeling van de kwaliteit hiervan.
Beleid voeren moest geen blinde gok worden, dus werden ex ante evaluaties
aanbevolen als cognitief verbeteraspect. Een vorm daarvan waren de
effectrapportages en de kosten-batenanalyses. Er ontstond bijna een
wapenwedloop in typen effectrapportages. Dergelijke emancipatieeffectrapportages
en andere effectrapportages hadden overigens zelden tot
gevolg dat beleidsvoornemens werden ingetrokken.
Na 1985 werd meer en meer verwacht dat beleid een draagvlak heeft, dat er
steun voor is. Studie op studie volgde over legitimiteit. Het wel of niet
aanwezige draagvlak voor pakweg geluidhinderbeleid werd een punt van
discussie in gemeenteraden. En er volgden discussies over uitvoerbaarheid en
handhaafbaarheid van beleid. Bij de dienstverlening criteria kwamen naar
48