G-AFDELING - Provincie West-Vlaanderen

OPRICHTEN VAN EEN 

G-AFDELING 

IN EEN SPORTCLUB 

OPRICHTEN VAN EEN G-AFDELIG IN EEN SPORTCLUB 

OPRICHTEN VAN EEN 

G-AFDELING 

IN EEN SPORTCLUB

GEHANDICAPTENSPORT IN VLAANDEREN, BELGIË EN INTERNATIONAAL 1 

Oprichten van een G-afdeling in een sportclub

4 HOOFDSTUK 1 

Colofon 

Deze brochure werd samengesteld door de Provinciale Sportdiensten van Antwerpen, 

Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen en de Vlaamse Gemeenschapscommissie 

in samenwerking met het Bloso, Psylos, Recreas, de Vlaamse Liga 

Gehandicaptensport en de VTS. 

Redactie Vera Adams (Provinciale Sportdienst Antwerpen), Katrien De Clercq (Provinciale 

Sportdienst Oost-Vlaanderen), Lieve Callens (Provinciale Sportdienst Vlaams-Brabant), Erika 

De Brabant (Provinciale Sportdienst West-Vlaanderen), Valentine Tack (Sportdienst Vlaamse 

Gemeenschapscommissie), Nicole Bossaerts (BLOSO/VTS), Joël Vekemans (Psylos), Kevin 

Vanoevelen (Recreas), Jessica Desmet (VLG) 

Eindredactie Ronny Wasiak (Provinciale Sportdienst Limburg) 

Fotografie Romain Eykens, Rudi Van Beek 

Vormgeving Hilde Winters, Grafische Producties, Dienst Informatie & Onthaal, Provincie Limburg 

Oplage 

Papier Bioset 90 gr/m2 en Bioset 300 gr/m2 Drukwerk 

Voorwoord 


Sporten en bewegen maakt voor veel personen deel uit van de vrijetijdsbesteding. 

Regelmatige sportbeoefening is niet alleen goed voor de conditie 

en gezondheid, bovendien worden ook sociale contacten gelegd tijdens 

en na de activiteiten. Voor iedereen, ook voor personen met een 

handicap, is sportparticipatie in vele opzichten nuttig en zinvol! 

Iedere persoon heeft het recht om een levensstijl te beleven die in zijn/haar 

cultuur als normaal beschouwd wordt. Uitgaande van dit normalisatieprincipe 

moet elke persoon met een handicap de kans krijgen sport te beoefenen 

op een manier die zo dicht mogelijk in de buurt ligt van mensen die 

sporten en geen handicap hebben. 

Volgens het Nationaal Instituut voor Statistiek (1996) heeft één op acht 

Belgen beneden een leeftijd van 65 jaar een ernstige of lichtere handicap. 

Sportparticipatie bij deze groep van mensen ligt beduidend lager in vergelijking 

met de valide persoon. Onderzoek toont aan dat 39% van de personen 

met een handicap nooit aan sport doet, terwijl dat bij hun valide tegenhangers 

slechts 19% van de bevolking is (dit in een populatie van 15 tot 50 

jaar). Een tweede onderzoek toont aan dat slechts 3% van de groep mensen 

met een fysieke of zintuiglijke handicap beneden de 60 jaar regelmatig 

sport beoefent. De gevolgen van deze beperkte sportparticipatie blijven 

dan ook niet uit. De sedentaire levenswijze wordt meer dan eens aangehaald 

als belangrijkste oorzaak van een lagere levensverwachting, een verminderde 

zelfredzaamheid en een verhoogde kans op sociaal isolement.

6 HOOFDSTUK 1 

Niettegenstaande de vele positieve effecten wordt een geringere sportparticipatie 

waargenomen bij personen met een handicap in vergelijking met 

valide personen. Allerlei redenen dienen hier als verklaring. Enerzijds zijn 

er de persoonsgebonden redenen (bijv. zelfacceptatie, motivatie, drempelvrees, 

financiële situatie, praktische haalbaarheid, ...), anderzijds kan 

de lage sportbeoefening toegeschreven worden aan omgevingsfactoren 

(sportmogelijkheden, vervoer, trainers, tijdstip, ...). Deze knelpunten 

komen later in deze bundel nog aan bod. 

Deze bundel richt zich specifiek naar reguliere sportclubs in Vlaanderen en 

Brussel die een sportaanbod voor mensen met een handicap willen ontwikkelen. 

Gebaseerd op de theoretische kennis en praktijkervaring van 

zowel de betrokken partners als van onze Nederlandse noorderburen, 

wordt hier een leidraad geboden bestaande uit twee delen. 

Een eerste deel schetst het kader van gehandicaptensport in Vlaanderen, 

België en internationaal. Een tweede deel omvat een concreet plan van 

aanpak, dat voor elke handicapgroep (lichamelijke, verstandelijke, visuele, 

auditieve of psychische handicap) te hanteren valt. Let wel, deze handleiding 

dient als leidraad, maar biedt geen garantie op volledigheid of succes. 

Er is enerzijds een grote verscheidenheid aan sportclubs, anderzijds kunnen 

de vragen en noden van sporters met een handicap zeer uiteenlopend 

zijn. Zo moet elke situatie apart bekeken en aangepakt worden. 

GEHANDICAPTENSPORT IN VLAANDEREN, BELGIË EN INTERNATIONAAL 7

8 Voorwoord HOOFDSTUK 1 5 

KNELPUNTEN VOOR SPORTDEELNAME GEHANDICAPTENSPORT IN VLAANDEREN, BELGIË EN INTERNATIONAAL 49 9 

Terminologie 12 

DOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP 

Knelpunten voor personen met een handicap 51 


I Persoonsgebonden van aard 51 

Lokaal niveau 17 

I Psychologisch van aard 52 

Provinciaal en Brussels niveau 17 

I Sociaal van aard 53 

Vlaams niveau 18 

I Organisatorisch van aard 54 

I Vlaamse Federatie voor Sport en Recreatie in de Geestelijke 18 

Knelpunten voor de sportclubs 56 

Gezondheidszorg (Psylos vzw) 

I Onbekend maakt onbemind! 56 

I Recreatief aangepast Sporten (RECREAS vzw) 20 

I Aanvaarding van personen met een handicap 57 

I Stichting Vlaamse Schoolsport (SVS) 21 

I Organisatorische knelpunten 57 

I Vlaamse Liga Gehandicaptensport (VLG vzw) 21 

Belgisch niveau 23 

PLAN VAN AANPAK 61 

I Belgian Paralympic Committee (BPC vzw) 23 

Fase I Oriëntatiefase 63 

I Koninklijk Sportverbond der Doven van België (KSVDB vzw) 25 

I Creëren van een draagvlak 63 

I Interfederaal Comité Aangepast Sporten (ICAS vzw) 26 

I Analyseren van de situatie 64 

I Special Olympics Belgium (SOB vzw) 27 

I Afbakenen van een doelgroep 66 

Internationaal niveau 27 

I Informeren van de clubleden 66 

I Comité International des Sports des Sourds (CISS) 28 

Fase II Planningsfase 67 

I International Paralympic Committee (IPC) 28 

I Oprichten van een werkgroep 67 

I Special Olympics International (SOI) 28 

I Formuleren van doelstellingen 67 

Opleiding en vorming 29 

I Opstellen van het actieplan 67 

I Opleidingsaanbod Vlaamse Trainersschool (VTS) 29 

I Voorbeeld van een actieplan 70 

I Opleidingsaanbod gehandicaptensportfederaties 31 

Fase III Uitvoeringsfase 72 

I Opleidingsaanbod Provinciale en Brusselse Sportdiensten 31 

I Organiseren van kennismakingsactiviteiten 72 

I Start trainingen 73 

SOORTEN HANDICAPS 33 

I Leden inschrijven 73 

Lichamelijke handicap 35 

I Contactpersoon 73 

I Amputatie 35 

Fase IV Evaluatiefase 74 

I Hersenverlamming 37 

I Tussentijdse evaluatie 74 

I Ruggenmergletsel (dwarsleasie) 39 

I Einde project 74 

I Anderen 41 

I Toekomstplanning 75 

Zintuiglijke handicap 42 

I Visuele handicap (blinden en slechtzienden) 42 

ALGEMEEN BESLUIT 77 

I Auditieve handicap (doven en slechthorenden) 43 

Verstandelijke handicap 43 

Nuttige adressen 83 

Psychische beperking 45 

Literatuurlijst 88

12 HOOFDSTUK 1 

Terminologie 

Sportparticipatie Regelmatige participatie aan recreatieve of competitieve 

bewegingsactiviteiten, al dan niet met aansluiting bij een sportclub. 

Personen met een handicap Personen met een handicap worden gedefinieerd 

als personen, jonger dan 65 jaar, die omwille van een functiestoornis 

niet volwaardig aan het reguliere sportaanbod kunnen participeren. 

Hoewel in het taalgebruik de voorkeur uitgaat naar "personen met een 

handicap" werd in deze tekst eveneens gebruikgemaakt van "gehandicaptensportclubs", 

dit om de leesbaarheid ten goede te komen. 

Personen met een psychische beperking Een psychische beperking duidt 

op ziekteverschijnselen veroorzaakt door stoornissen in de waarneming of 

in het denken. Het gaat dus over zieke personen die kunnen genezen. 

Personen met een verstandelijke handicap Met personen met een verstandelijke 

handicap wordt bedoeld: personen met een mentale handicap of 

beperking. 

Functiestoornis Een functiestoornis is een afwijkende functie van de fysiologische 

en/of mentale eigenschappen van het menselijk organisme, ofwel 

een afwijkende anatomische structuur wat betreft positie, vorm en continuïteit 

van onderdelen van het menselijk lichaam. 

G- sport In deze handleiding wordt onder G- sport verstaan, elke sportparticipatie 

uitgeoefend door personen met een handicap. Deze term kan 

ook gelezen worden als gehandicaptensport of geïntegreerd sporten. 


Sporten binnen een gehandicaptensportclub Het sporten gebeurt voornamelijk 

door personen met een handicap. 

Organisatorisch geïntegreerd sporten Mensen met een handicap sporten 

binnen de reguliere sportclub in een aparte afdeling. Voorbeelden: de basketbalclub 

heeft een afdeling rolstoelbasket, de voetbalclub heeft ook een 

ploeg met personen met een verstandelijke handicap 

Volledig geïntegreerd sporten (inclusief sporten) Mensen met en zonder handicap 

sporten met en tegen elkaar. Volledig geïntegreerd sporten komt 

vaak voor wanneer de spelregels en het speelveld niet of nauwelijks moeten 

aangepast worden. Voorbeeld: een tennisspeler met een armamputatie 

kan perfect meedraaien in de tennisclub.



1 

GEHANDICAPTENSPORT 

IN VLAANDEREN, BELGIË EN 

INTERNATIONAAL

1 

GEHANDICAPTENSPORT 

IN VLAANDEREN, BELGIË EN 

INTERNATIONAAL 

LOKAAL NIVEAU 

Met "lokaal niveau" wordt bedoeld de sportclubs die een aanbod hebben 

voor personen met een handicap. Deze clubs hebben vaak een regionaal 

karakter aangezien de leden meestal uit verschillende gemeenten komen. 

PROVINCIAAL EN BRUSSELS NIVEAU 

Iedere Vlaamse Provinciale Sportdienst en de Sportdienst van de Vlaamse 

Gemeenschapscommissie heeft een specifieke werking voor G- sport. 

Doelstellingen 


Binnen de gehandicaptensport zijn er verschillende organisatievormen: 

lokaal, provinciaal, Vlaams, Belgisch en internationaal. Alle 

organisatievormen streven ernaar om de gehandicaptensport 

kwantitatief en kwalitatief uit te bouwen. Hierna worden in het kort 

de verschillende organisatievormen geschetst. 

• Inventariseren van informatie over sportmogelijkheden voor personen 

met een handicap en vervult hier de rol van aanspreekpunt 

• Stimuleren van sportbeoefening voor alle personen met een handicap in 

kwaliteitsvolle omstandigheden, op regelmatige basis, ongeacht de 

aard van handicap van recreatief tot competitief niveau 

• Promoten, ondersteunen, coördineren en organiseren van initiatieven 

ter bevordering van sport voor en door personen met een handicap, al 

dan niet in samenwerking met partners 

• Verlenen van subsidies aan sportverenigingen, sportfederaties en/of


sportpromotionele initiatieven 

• Behartigen van de toegankelijkheid van sportaccommodaties 

• Samenwerken met valide sportfederaties en andere organisaties om de 

integratie met een handicap in reguliere sportclubs te bevorderen 

Doelgroep 

• Personen met een verstandelijke handicap 

• Personen met een auditieve handicap (doven en slechthorenden) 

• Personen met een visuele handicap (blinden en slechtzienden) 

• Personen met een lichamelijke handicap 

• Personen met een psychische beperking 

Sporttakken 

Er is geen selectie voor wat betreft sporttakken binnen de provincies. 

Naargelang de interesses en mogelijkheden, wordt aan sport gedaan. 

VLAAMS NIVEAU 

In Vlaanderen zijn er drie door BLOSO erkende en gesubsidieerde gehandicaptensportfederaties 

en de Stichting Vlaamse Schoolsport. 

Vlaamse Federatie voor Sport en Recreatie in de Geestelijke 

Gezondheidszorg (PSYLOS vzw) 

Psylos vzw is een erkende recreatieve Vlaamse federatie voor sport en 

recreatie in de geestelijke gezondheidszorg. 


• Promoten van diverse sporttakken en stimuleren tot blijvende sportbeoefening, 

waar nodig binnen een beschermd milieu en waar mogelijk en 

gewenst binnen een geïntegreerd milieu in het reguliere sportcircuit 

• Bijdragen tot een correcte beeldvorming en doorbreken van het sociaal 

isolement van een groot deel van onze leden d.m.v. sport 

• Aanbieden van een gedifferentieerd en kwalitatief sportaanbod op maat (rekening 

houdend met de beperkingen en mogelijkheden van de doelgroep) 

• Ondersteunen van sportclubs door het aanbieden van vorming en 

begeleiding van clubmedewerkers met aandacht voor sectorrelevante 

topics en specifieke noden van de doelgroep 

• Aanbieden van een forum voor overleg en uitwisseling van informatie 

tussen de sporten vrijetijdsmedewerkers 

• Vervullen van een brugfunctie tussen de sporten vrijetijdsclubs in de 

geestelijke gezondheidszorg en de instanties binnen de reguliere circuits 

Doelgroep 

Personen met psychische beperkingen: 

• die verblijven in een psychiatrisch ziekenhuis 

• die bewoners zijn van een project beschut wonen 

• die bezoekers zijn van activiteitencentra 

Cliënten binnen de thuiszorg 


Sporttakken 

Alle sporttakken worden op recreatieve basis aangeboden. 

De meest beoefende sporttakken zijn: wandelen, (zaal)voetbal, zwemmen, 

badminton, tafeltennis, fietsen, judo, netbal en petanque.


Recreatief Aangepast Sporten (RECREAS vzw) 

RECREAS vzw is een erkende recreatieve sportfederatie voor personen 

met een handicap met afdelingen in elke Vlaamse provincie. 


• Zoveel mogelijk personen met een handicap, langdurig zieken, en hun 

omgeving, aan regelmatige recreatieve sportbeoefening laten doen in 

Vlaanderen en dit op een kwaliteitsvolle wijze. 

• Reguliere sporten aanpassen aan specifieke doelgroepen en aan karakteristieke 

leeftijdsgroepen. Dit kan gebeuren door: 

- de ontwikkeling van samenwerkingsverbanden op alle niveaus 

(lokaal, provinciaal, landelijk) 

- het opstellen van subsidiedossiers naar alle mogelijke instanties 

- de organisatie en coördinatie van sportevenementen voor personen 

met een handicap 

- de organisatie van sportkampen voor personen met een handicap in 

binnen - en buitenland 

Doelgroep 

• Alle personen met een handicap in Vlaanderen 

• Langdurig zieken en hun omgeving 

Sporttakken 

• De door BLOSO erkende sporttakken: badminton, boogschieten, dansen, 

boccia, torbal, gymnastiek, aerobics, paardrijden, skiën tafeltennis, 

voetbal, volleybal, wandelen, wielrennen, zeilen, windsurfen, zwemmen. 

• De niet door BLOSO erkende sporttakken: bowling, hengelen, petanque, 

sjoelen, volkssport 

Stichting Vlaamse Schoolsport (SVS) 

SVS voert een schoolsportbeleid dat erop gericht is alle leerlingen, ongeacht 

hun bekwaamheid of geaardheid, meer en kwaliteitsvolle sportkansen 

te bieden. SVS verzorgt een uitgebreid sportprogramma voor alle leerlingen 

over de onderwijsnetten heen, met specifieke aandacht voor het 

buitengewoon onderwijs. 


• Aanzetten van de schoolgaande jeugd tot permanente sportbeoefening 

• Organiseren van schoolse en naschoolse sportactiviteiten 

• Vervullen van een brugfunctie tussen de les lichamelijke opvoeding en 

de dagelijkse sportbeoefening, in of buiten clubverband 

• Samenwerken met (gehandicapten)sportfederaties, lokale sportclubs, 

provinciale en gemeentelijke sportdiensten, e.a. bij de organisatie van 

sportactiviteiten 

Doelgroep 

• Leerlingen uit het basis, het secundair en het buitengewoon onderwijs 

• Zowel de sportief getalenteerde als de minder of niet-sportieve leerling 

Sporttakken 


• Een ruim aanbod van sporttakken: o.a. zaalsporten, buitensporten, 

natuurgebonden sporten, zowel op recreatief als op competitief niveau 

Vlaamse Liga Gehandicaptensport (VLG vzw) 

VLG vzw is een erkende sportfederatie die zich richt naar personen met 

een handicap en die streeft naar normalisatie op het vlak van en door middel 

van aangepaste bewegingsactiviteiten en aangepast sporten.



• Coördineren en organiseren van aangepaste competitiesporten en 

bewegingsactiviteiten 

• Organiseren van bijscholingen en opleidingen, al dan niet in samenwerking 

met partners, voor bestuursleden, officials, scheidsrechters en clubtrainers 

• Begeleiden van de aangesloten sportclubs op sporttechnisch, bestuurlijk, 

sportpromotioneel en sportmedisch vlak. 

• Informeren van de sportclubs en haar leden en het verbeteren van het 

imago van de eigen sportfederatie 

• Informeren van de maatschappij over haar werking en verbeteren van 

het imago van de persoon met een handicap 

• Promoten van de sporten voor personen met een handicap 

• Begeleiden van de elitesporters en beloftevolle atleten met een handicap 

die wensen deel te nemen aan internationale wedstrijden, zoals bijvoorbeeld 

de Paralympische Spelen 

• Coördineren en organiseren van internationale competities in verschillende 

sporttakken 

• Samenwerken met valide sportfederaties om de integratie van de persoon 

met een handicap in de reguliere sportclub te bevorderen 

Doelgroep 

• Sporters met een lichamelijke handicap 

• Sporters met een auditieve handicap 

• Sporters met een visuele handicap 

• Sporters met een verstandelijke handicap 

Sporttakken 

De volgende sporttakken worden op recreatieve en/of competitieve basis 

in de aangesloten sportclubs aangeboden: atletiek, boccia, boogschieten, 

(rolstoel)basketbal, bowling, rolstoeldansen, goalbal, rolstoelhockey, judo, 

paardrijden (dressuur), rolstoelpool, powerlifting, rolstoelrugby, schieten, 

skiën, tafeltennis, rolstoeltennis, torbal, G-voetbal, volleybal, wielrennen 

(inclusief handbiken), zeilen, zwemmen. 

BELGISCH NIVEAU 

Op het Belgisch niveau onderscheiden we drie organisatievormen die zich 

specifiek richten naar een bepaalde doelgroep : Belgian Paralympic 

Committee vzw, Special Olympics Belgium vzw, Koninklijk Sportverbond 

der Doven van België vzw. 

Belgian Paralympic Committee (BPC vzw) 

Het BPC coördineert de gehandicaptensport. Het BPC wordt gesubsidieerd 

door het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité (BOIC vzw) en 

is samengesteld uit de Vlaamse Liga Gehandicaptensport (VLG vzw) en 

de Ligue Handisport Francophone (LHF asbl). Het BPC organiseert jaarlijks 

de Belgian Paralympic Championships. Deze vinden alternerend 

plaats in Vlaanderen en Wallonië. 



• Het promoten van sport en bewegingsactiviteiten bij personen met een 

handicap 

• Het stimuleren van personen met een handicap om zich aan te sluiten 

bij haar aangesloten federaties


schema Belgisch niveau 

NATIONAAL KVSVDB 

SOB 

ICAS 

BPC 

VLAAMS VLG LHF WAALS 

PROVINCIAAL G-afdeling 

PSYLOS FEMA 

RECREAS 

SVS 

• De federaties bijstaan bij het vragen van morele en materiële steun bij 

privé- of overheidsinitiatieven 

• Opstellen van sportreglementen van de erkende sporttakken en bepalen 

van de selectiecriteria en het statuut van de elitesporters 

• Organiseren en coördineren van nationale en internationale wedstrijden 

• Meewerken en deelnemen aan internationale sportevenementen 

• Coördineren van de activiteitenkalender van haar federaties 

Doelgroep 

• Sporters met een lichamelijke handicap 

• Sporters met een visuele handicap 

• Sporters met een verstandelijke handicap 

Sporttakken 

Atletiek, boccia, boogschieten, goalbal, judo, paardrijden, powerlifting, 

rolstoelbasketbal, rolstoelrugby, rolstoelschermen, rolstoeltennis, schietsport, 

tafeltennis, voetbal 5-5, voetbal 7-7, volleybal, wielrennen, zeilen, 

zwemmen, Alpijns skiën, curling, ijshockey, langlaufen. 

Koninklijk Sportverbond der Doven van België (KSVDB) 


Bevorderen van regelmatige sportbeoefening bij personen met een auditieve 

handicap, dit ofwel in recreatief, ofwel in competitief verband. 

Doelgroep 

Personen met een auditieve handicap 

GEHANDICAPTENSPORT IN VLAANDEREN, BELGIË EN INTERNATIONAAL 25


Sporttakken 

Atletiek, bowling, biljart, petanque, voetbal, zwemmen, tafeltennis, tennis, 

volleybal, schaken, squash. 

Interfederaal Comité voor Aangepast Sporten (ICAS) 


• Samenbrengen van de sportfederaties en verenigingen die werken aan 

de ontwikkeling van lichamelijke oefening en sport bij personen met een 

verstandelijke handicap en/of psychische beperking 

• Bevorderen van gemeenschappelijke acties van haar leden 

• Opstellen en toezicht houden op de selectiecriteria voor de atleten 

• Opstellen van sportreglementen 

• Vertegenwoordigen van personen met een verstandelijke handicap 

en/of psychische beperking in alle nationale en internationale instanties 

• selecteren van atleten op nationaal en internationaal vlak. 

Doelgroep 


• Personen met een psychische beperking 

Sporttakken 

De sporttakken die door de aangesloten sportfederaties (VLG vzw, 

RECREAS vzw, PSYLOS vzw, samen met de Franstalige sportfederaties 

LHF asbl en Fema asbl) worden aangeboden. 

Special Olympics Belgium (SOB vzw) 

Special Olympics is een beweging die streeft naar de ontplooiing van personen 

met een verstandelijke handicap en de sensibilisering van hun 

omgeving via sportbeoefening. 


• Bevorderen van sportbeoefening (sportparticipatie en competitie) bij personen 

met een verstandelijke handicap (eventueel lichamelijke handicap) 

• Bevorderen van de ontplooiing van personen met een verstandelijke 

handicap op lichamelijk en geestelijk vlak 

• Bevorderen van de integratie van personen met een verstandelijke handicap 

in de maatschappij 

• Het jaarlijks organiseren van de Nationale Spelen, alternerend in 

Vlaanderen, Wallonië en Brussel 

Doelgroep 


Sporttakken 

Atletiek, badminton, bowling, wielrennen, paardrijden, floorball, voetbal, 

artistieke en ritmische gymnastiek, judo, zwemmen, netbal, tafeltennis, triatlon, 

aangepaste fysieke activiteiten en sportspelen. 

INTERNATIONAAL NIVEAU 


Op internationaal niveau onderscheiden we drie organisaties: International 

Paralympic Committee, Special Olympics International, Comité 

International des Sports des Sourds.


Comité International des Sports des Sourds 

Het Comité International des Sports des Sourds (CISS) is de internationale 

koepel voor sportbeoefening bij mensen met een auditieve handicap. 

Het Koninkijk Sportverbond der Doven van België (KSVDB) is lid van CISS. 

Het CISS organiseert elke vier jaar de Deaflympics. De Deaflympics Winter 

- en Zomerspelen vinden plaats in het jaar na de Olympische Spelen en de 

Paralympics Winter - en Zomerspelen. Meer info www.deaflympics.com 

International Paralympic Committee (IPC) 

Het International Paralympic Committee (IPC) organiseert de 

Paralympische Spelen. De Paralympics Winter- en Zomerspelen vinden 

onmiddellijk na de Olympische Winter - en Zomerspelen op dezelfde locatie 

plaats. De deelnemers zijn topsporters met een lichamelijke en/of visuele 

handicap. Het is mogelijk dat ook topsporters met een verstandelijke 

handicap in de toekomst kunnen meedoen. Het Belgian Paralympic 

Committee (BPC) is lid van IPC. Meer info www.paralympic.org 

Special Olympics International (SOI) 

Special Olympics International (SOI) vormt de overkoepelende organisatie 

van de nationale Special Olympic organisaties, dus ook Special Olympics 

Belgium (SOB). Het SOI organiseert één keer om de vier jaar de Special 

Olympics Wereldspelen voor sporters met een verstandelijke handicap. 

De Special Olympics Winter- en Zomerspelen vinden plaats in het jaar 

vóór de Olympische Spelen en de Paralympics Winter- en Zomerspelen. 

Meer info www.specialolympics.com 

OPLEIDING EN VORMING 


Het spreekt voor zich dat zeker in gehandicaptensport goed opgeleide 

begeleiders, trainers en instructeurs nodig zijn. Het begeleiden van sporters 

met een handicap en het initiëren van sporten aan sporters met een 

handicap vergt een zeker inzicht en vaardigheid. Het is dan ook belangrijk 

dat gemotiveerde begeleiders en trainers de kans krijgen om zich op dit 

vlak bij te scholen. Op het vlak van opleiding en vorming voor het begeleiden 

of trainen van sporters met een handicap zijn er in Vlaanderen verschillende 

organisaties actief. 

Opleidingsaanbod Vlaamse Trainersschool 

De Vlaamse Trainersschool is een samenwerkingsverband tussen het 

BLOSO, de Vlaamse sportfederaties, de Vlaamse universiteiten met een 

opleiding Lichamelijke Opvoeding (Brussel, Gent en Leuven) en de 

Vlaamse Hogescholen. De Vlaamse Trainersschool biedt een waaier van 

opleidingen aan. 

Binnen het opleidingsaanbod gaat er bijzondere aandacht naar het leren 

omgaan met sporters met een handicap. Het is de bedoeling dat meer 

sportbegeleiders hun sporttechnisch en pedagogisch inzicht verruimen 

naar deze doelgroep en door het volgen van een aanvullende opleiding 

een erkend attest verwerven. 

Het opleidingsaanbod in het kader van gehandicaptensport omvat twee 

pijlers: aanvullende opleidingen en een gehandicaptensportspecifieke 

opleiding boccia.


Aanvullende module gehandicaptensport 

Deze opleiding richt zich tot alle gediplomeerde initiators, trainers of 

instructeurs in een specifieke sporttak en omvat een sporttakoverschrijdende 

en een sportspecifieke module. 

In de sporttakoverschrijdende module (7 uur) wordt er aandacht 

besteed aan de gehandicaptenstructuur, de verschillende handicapgroepen 

en hun specifieke eigenschappen zoals de bewegingsmogelijkheden 

van deze sporters en de invloed van fysieke inspanning. Daarnaast maken 

de cursisten via praktische werkvormen kennis met het leren rijden en 

balanceren met een rolstoel, het omgaan met sporters met een visuele 

handicap, het gericht communiceren met sporters met een auditieve handicap 

en met didactische tips voor het begeleiden van sporters met een 

verstandelijke handicap. 

Voor zwemmen, paardrijden, judo, basket, voetbal, boccia en rolstoeltennis 

is reeds een sportspecifieke module uitgewerkt (7 uur). 

Hier wordt de vertaalslag gemaakt naar de specifieke sport. De cursisten 

maken kennis met de noodzakelijke aanpassingen (materiaal, infrastructuur, 

reglementen) en de principes van het classificatiesysteem. Via praktijkoefeningen 

worden de basisprincipes bijgebracht om de specifieke 

sport op een veilige manier aan te leren en de beleving bij de sporter met 

een handicap te vergroten. Tijdens de stage krijgen de cursisten de kans 

om de opgedane ervaringen te toetsen aan het werkveld. 

Betrachting is om naar de toekomst voor zoveel mogelijk sporten een 

sportspecifieke module voor het begeleiden van sporters met een handicap 

te ontwikkelen. 

Initiator opleiding boccia 


Door het volgen van deze gehandicaptensportspecifieke opleiding (43 uur) 

leert de cursist naast de algemene doelstellingen van een initiatoropleiding 

de functionele mogelijkheden van de bocciaspeler inschatten. De specifieke 

aanpassingen aan materiaal, reglementen, veiligheid en omkadering worden 

eveneens besproken. Doorheen de cursus wordt de vaardigheid om 

boccia te initiëren ontwikkeld en leert de cursist de tactische aspecten van 

het bocciaspel aan de man te brengen. Bijzondere aandacht gaat ook naar 

de mentale begeleiding in functie van de competitie. Via een aanvullende 

korte stage maakt de cursist kennis met het reilen en zeilen in het werkveld. 

Opleidingsaanbod gehandicaptensportfederaties 

Opleidingen en bijscholingen voor scheidsrechters en officials worden 

georganiseerd voor de handicapspecifieke sporttakken als boccia, goalbal, 

rolstoelbasketbal , rolstoelhockey en torbal. 

Bijscholingen voor clubbestuurders en clubtrainers worden al dan niet in 

samenwerking met diverse partners georganiseerd: Provinciale en 

Brusselse Sportdiensten, SPORTAC, Bond voor Lichamelijke Opvoeding 

(BVLO), Vlaamse Trainersschool (VTS), … 

Opleidingsaanbod Provinciale en Brusselse Sportdiensten 

Bijscholingen en studiedagen worden al dan niet in samenwerking met 

diverse partners georganiseerd door de Provinciale en Brusselse 

Sportdiensten: Vlaamse Trainersschool (VTS), Vlaams Instituut voor 

Sportbeheer (ISB), Vlaams Bureau voor Sportbegeleiding (VLABUS), 

SPORTAC, Bond voor Lichamelijke Opvoeding (BVLO), …

2 

SOORTEN HANDICAPS

2 

SOORTEN HANDICAPS 

Er bestaat een grote diversiteit aan handicaps, aangeboren of verworven. 

In dit hoofdstuk worden de meest voorkomende soorten 

handicaps toegelicht. Per handicap wordt kort gesitueerd wat de 

handicap omvat, samen met enkele tips bij het sporten. 

LICHAMELIJKE HANDICAP 

Amputatie 

Amputatie van een lichaamsdeel is zowel lichamelijk als emotioneel een 

uiterst ingrijpend gebeuren. De functie van het geamputeerde lichaamsdeel 

is gedeeltelijk of volledig verdwenen. Het is een traumatische ervaring 

die door elk individu anders wordt ervaren. Veel personen met een amputatie 

hebben nog lange tijd hinder van fantoompijnen. Het gevoel dat het 

geamputeerde lichaamsdeel er nog aan zit, warm en koud aanvoelt, jeukt 

of nog pijn doet. Deze symptomen kunnen met de tijd verminderen en volledig 

verdwijnen. 

Oorzaken amputatie 

• afwijkende vormen van ledematen bij de geboorte 

• infectie 

• ongeval 

• pijnklachten 

• slechte bloedvaten 

• trombose en embolie 

• verbranding/bevriezing 

SOORTEN HANDICAPS 35


Amputaties op verschillend niveau 

arm/hand/vingers 

• vinger(s) één of meer kootjes of vingers zijn geamputeerd 

• hand amputatie tot en met het polsgewricht 

• onderarm amputatie door het ellebooggewricht of er onder 

• bovenarm amputatie tussen schouder en elleboog 

been/voet/tenen 

• tenen één of meer kootjes of tenen zijn geamputeerd 

• voet amputatie tot halverwege voet 

• onderbeen amputatie door kniegewricht of er onder 

• bovenbeen amputatie tussen de heup en het kniegewricht. 

Tips bij het sporten 

• de stomp kan heel gevoelig zijn: oppassen met stoten tegen voorwerpen 

en harde ondergronden, soms is er specifieke verzorging met bijv. 

windels noodzakelijk 

• sommigen zijn nog niet over dit trauma heen en schamen zich ervoor, 

gemeenschappelijk douchen kan problematisch zijn, niet forceren 

• opgepast in natte ruimten ( vooral mensen die zich met krukken verplaatsen 

of huppen), let op dat de doppen van de krukken niet versleten zijn 

• het verplaatsen van de dagelijkse rolstoel naar de sportrolstoel is in het 

begin veelal een angstig gebeuren, dikwijls is er nog te weinig zelfvertrouwen 

• stimuleer het gebruik van het douchestoeltje bij het douchen (bij beenamputatie). 

Hersenverlamming 

Bij personen met een hersenverlamming onderscheiden we 2 grote groepen, 

de CP- groep (beschadiging aan de nog niet volgroeide hersenen 

van een kind) en de CVA- groep (beroerte en hersenbloeding) 

Cerebral Palsy (CP) 

Oorzaken CP (cerebral palsy) of hersenverlamming 

• infectie tijdens de zwangerschap (vb. rode hond) 

• zuurstofgebrek tijdens de geboorte. 

Bij CP is er vooral schade in het gebied van de hersenen dat instaat voor 

de controle van de spiertonus en reflexen. 

Gevolgen CP 

• spastische bewegingen 

• ongecontroleerde en ongecoördineerde bewegingen 

• hemiplegie, diplegie en tetraplegie*. 

Cerebral Vasculair Accident (CVA) 

Oorzaken CVA (cerebral vasculair accident) of bloeding in de hersenen 

• hoge bloeddruk 

• aderverkalking 

• forse klap op het hoofd 

• zwakke plek in een bloedvat 

• onbekende redenen. 

Gevolgen CVA 


• verzwakte motorische functie in de extremiteiten (bovenste, onderste of 

beide)


• verzwakte sensorische functie 

• spraak - en taalproblemen (niet kunnen overbrengen wat men wil zeggen 

of niet begrijpen wat gezegd wordt) 

• mentale verwarring. 


• maak gebruik van heldere en concrete taal, herhaling is dikwijls noodzakelijk 

• neem rustig de tijd bij de communicatie, het is voor beide partijen niet 

altijd duidelijk wat bedoeld wordt, stel de vraag indien nodig op een andere 

manier, laten antwoorden via ja of nee kan duidelijkheid scheppen 

• stimuleer de persoon zelf zoveel mogelijk in de communicatie 

• bied de leersituaties stap voor stap aan 

• streef naar zoveel mogelijke zelfstandigheid, grijp niet te snel in 

• pas het tempo aan bij een verminderd houdings - en bewegingsgevoel 

• zie erop toe dat de sporter zich niet overschat maar ook niet onderschat 

• maak indien nodig gebruik van hulpmiddelen (vb. footstraps: dit zijn riemen 

die dienen om de voeten te fixeren) om het bewegingscomfort te 

bevorderen. 

Hemiplegie = verlamming aan één zijde van het lichaam 

Tetraplegie of quadriplegie = verlamming van de vier ledematen 

Diplegie of paraplegie = verlamming aan beide zijden van het lichaam, beide 

armen, beide benen 

Ruggenmergletsel (dwarslaesie) 

Een dwarslaesie is een onderbreking van de opstijgende en afdalende 

zenuwbanen in het ruggenmerg. De functies onder het ruggenmergletsel 

en de controle hierop zijn gedeeltelijk of compleet uitgevallen. 

Oorzaken dwarslaesie 

• ongeval beschadiging van het ruggenmerg met of zonder wervelbeschadiging 

• tumorproces van het ruggenmerg of het omringende bot 

• aangeboren bijv. door een open rug 

• vasculair bijv. bloedingen, trombose, embolie 

• niet-aangeboren bijv. bacteriële/virale infectie 

Soorten laesie 

De uitgebreidheid van de laesie wordt bepaald door de hoogte en de locatie 

van de ruggenmergonderbreking: 

• tetraparese (uitval van zowel armen als benen) 

• paraparese (uitval van romp/buik/benen). 

De laesie uit zich in drietal verschijnselen: 

• sensibele (gevoels-) uitval 

• motorische (bewegings-) uitval 

• vegetatieve uitval. 


Sensibele uitval 

Door de onderbreking van de opstijgende banen van het centrale zenuwstelsel 

naar de hersenen zullen prikkels die verstuurd worden van onder 

de laesie niet meer bewust waargenomen worden. Functies onder de laesie 

kunnen compleet of incompleet zijn.


Deze stoornis betreft dus de gewaarwording van aanraking, pijn, tast, 

koude/warmte, houdings- en bewegingsgevoel. 


• houd rekening met het gemis aan pijngewaarwording, ook bij wondjes 

• let op voor een sneller balansverlies wegens een verminderd of gemis 

aan gevoel bij het zitten 

• let op bij het douchen, of buitensportactiviteiten, want er is een verminderd 

of in sommige gevallen geen koude - of warmtegevoel. 

Motorische uitval 

Door een onderbreking in de dalende banen die prikkels geleiden vanuit 

de hersenen naar de spiergroepen wordt de spier niet geprikkeld. Er 

treedt geen spiercontractie op onder het niveau van de laesie. Ook hier 

kan de uitval compleet of incompleet zijn. De verlamming uit zich op 2 

manieren: spastische verlamming en slappe verlamming 


• hou er rekening mee dat sommige personen met een dwarslaesie die 

zich verplaatsen in een rolstoel nog een sta - en loopfunctie hebben 

• informeer u over de hoogte van de laesie; hoe hoger de laesie, hoe 

meer functie-uitval van de spieren en hoe afhankelijker van hulpmiddelen 

en/of begeleiders 

• kijk na of de sportaccommodatie voldoende toegankelijk is. 

Vegetatieve uitval 

Het vegetatieve zenuwstelsel zorgt onder meer voor bepaalde processen 

van de organen. Namelijk de processen die je niet met je wil kan beïnvloeden 

(vb. hoogte bloedsuikerspiegel en bloeddruk). Door de onderbreking 

in het ruggenmerg ontstaan er vegetatieve stoornissen met name in 

darm/blaasfunctie, regeling van lichaamstemperatuur, het vaatstelsel enz. 


• las voldoende pauzes in, want er kan gemakkelijk oververhitting (rood 

aangezicht, …) optreden; opgelet want sommigen kunnen niet zweten 

• informeer je vooraf naar de ernst van de handicap (incontinentie, bloeddrukschommelingen, 

…) 

Anderen 

Ook de hieronder vermelde beperkingen kunnen gecatalogeerd worden 

onder de motorische handicaps. De gangbare term voor deze groep is 

“Les autres” of anderen: 

• gewrichtsvergroeiingen 

• spierziektes 

• bewegingsbeperking 

• dwerggroei 

• … 



ZINTUIGLIJKE HANDICAP 

Visuele handicap (blinden en slechtzienden) 

Elke visuele handicap is uniek. Er kan een verminderde gezichtsscherpte 

zijn of een beperkt gezichtsveld. De sporter kan lichtschuw zijn of heeft 

problemen met contrastverwerking. Een aandoening kan progressief zijn, 

de sporter is blind geboren of geworden. Het didactisch handelen wordt 

door deze individuele beperkingen bepaald. 


• geef duidelijke instructies en begeleid het voorbeeld van medesporter 

of uzelf ook verbaal 

• zorg voor een omgeving waarin de persoon met een visuele handicap 

zich vertrouwd voelt 

• let op hoe je aanduidingen geeft: het woord "daar" werkt niet als je niet 

ziet waar "daar" is, gebruik termen zoals :links van je, rechts van je, voor 

je, achter je 

• maak gebruik van het aanwezige contrast in de zaal 

• draag zelf duidelijke kledij 

• bied oefenstof in kleine delen aan, de bewegingservaring van slechtzienden 

en blinden is meestal beperkter dan bij personen met een normaal 

zicht 

• geef voor de les aan waar er objecten staan en leid de sporter eventueel 

langs de toestellen 

• let op voor obstakels (rondslingerende materialen). 

Auditieve handicap (doven en slechthorenden) 

Bij doofheid is het gehoor zo gestoord dat het verstaan van de spraak via het 

gehoor, met of zonder hoorapparaat onmogelijk is. Bij slechthorendheid is 

het verstaan van de spraak via het gehoor met of zonder hoorapparaat moeilijk 

maar niet onmogelijk. Personen met meer dan 55dB hoorverlies hebben 

problemen met de auditieve communicatie. Een goede visuele communicatie 

en informatie is uiterst belangrijk voor doven en slechthorenden. 

Sommige personen met een auditieve handicap hebben evenwichtsproblemen 

omdat de drie halfcirkelvormige kanalen in het binnenoor beschadigd 

zijn. Dit heeft gevolgen op de algemene coördinatie en motoriek. 


• sta in het gezichtsveld van de dove sporter, oogcontact is belangrijk 

• zorg voor voldoende licht 

• praat duidelijk en met eenvoudige woorden 

• ondersteun je uitleg met gebaren of gebruik pictogrammen 

• maak gebruik van demonstratie 

• informeer voor je begint of alles goed begrepen is 

• betrek de dove sporter zoveel mogelijk bij de hele groep 

• schakel eventueel een gebaren- of orale tolk in 

VERSTANDELIJKE HANDICAP 


Personen met een verstandelijke handicap zullen vanwege hun verstandelijke 

beperking altijd enige vorm van begeleiding nodig zullen hebben. Het 

gaat om personen met een IQ van 75 of lager. Binnen de sportsector 

spreekt men over een verstandelijke handicap wanneer deze voor het


18de levensjaar tot uiting komt. Bij dementie en bij een op latere leeftijd 

opgelopen hersenbeschadiging spreekt men niet meer over personen met 

een verstandelijke handicap. De verschillen tussen personen met een verstandelijke 

handicap zijn groot. We kunnen deze heterogene groep 

beschrijven aan de hand van een drietal gedragsaspecten: 

• cognitief 

• sociaalaffectief 

• psychomotorisch. 

Het cognitieve aspect het verstandelijk functioneren, hoe denkt, onthoudt, 

leert en neemt iemand iets waar. 

Het sociaalaffectieve aspect hoe maakt iemand contact, hoe gaat iemand 

om met de anderen, hoe toont iemand zijn gevoelens. Hier zijn de onderlinge 

verschillen groot. 

Het psychomotorische aspect de bewegingsvaardigheden van iemand. Deze 

personen hebben meestal een kleinere bewegingservaring kunnen 

opdoen dan personen zonder verstandelijke handicap. 

Velen hebben ook een of meer bijkomende stoornissen die invloed kunnen 

hebben op hun bewegingsvaardigheid. 

• Zintuiglijke beperkingen (oog - en oorafwijkingen) 

• Orgaanafwijkingen (hartafwijkingen of aandoeningen aan de longen) 

• Afwijkingen in de bouw van het bewegingsapparaat 

• Neurologische stoornissen in het centrale zenuwstelsel (hoge spiertonus, 

onwillekeurige bewegingen) 


• houd er rekening mee dat ze onderling sterk kunnen verschillen 

• deze personen zijn vatbaarder voor blessures daar zij vaak ook bijkomende 

lichamelijke handicaps hebben 

• besteed extra aandacht aan hygiëne 

• gebruik eenvoudige woorden en geef eenvoudige opdrachten 

• maak gebruik van visuele hulpmiddelen zoals pictogrammen 

• voorzie extra begeleiding 

• werk in kleine groepjes 

• herhaal de opdracht regelmatig 

• probeer u in te leven in de mogelijkheden en beperkingen van de deelnemers. 

PSYCHISCHE BEPERKING 


Een psychische beperking duidt op een of meer ziekteverschijnselen veroorzaakt 

door stoornissen in de waarneming of het denken. Het gaat dus 

over zieke personen die kunnen genezen. Het al dan niet sporten voor personen 

met een psychische beperking hangt af van de diagnose. Voor personen 

die acuut psychotisch zijn is sportbeoefening in eerste instantie niet 

aangewezen.Medicatie is onontbeerlijk in de behandeling van psychische 

beperkingen. Dit kan het functioneren van de persoon in kwestie belemmeren. 

Het ontstaan van een psychische stoornis is een combinatie van: 

• biologische factoren: aanleg, erfelijkheid, afwijkingen in de structuur van 

bepaalde hersengebieden 

• omgevingsfactoren: opvoeding, sociale omstandigheden, maatschappelijke 

eisen, steun en opvang vanuit de omgeving


• psychische factoren: persoonlijke eigenschappen zoals perfectionisme, 

faalangst, zelfvertrouwen 

• traumatische ervaringen: incest, mishandeling, ernstige ziekte of ongeval, 

ontslag. 

Ziektebeelden 

1 ADHD aandachtsstoornis + hyperactiviteit 

2 Schizofrenie stoornis in denken en waarnemen 

3 Angststoornis bang zijn als er geen aanleiding toe is 

4 Eetstoornis boulimia (vraatzucht gevolgd door braken), anorexia (onweerstaanbare 

drang om af te vallen) en binge eating (eetbuien zoals bij boulimia 

maar niet gevolgd door braken of gebruik van laxeermiddelen). 

5 Verslaving drank, drugs en medicijnen 


• zorg voor een duidelijke en eenvoudige instructie en vermijd te veel uitleg 

tegelijk 

• houd rekening met fysieke (overschatten/onderschatten) en cognitieve 

beperkingen en ken de neveneffecten van medicatie (concentratieverlies, 

zwaarlijvigheid, evenwicht, dorst,…) 

• maak duidelijke afspraken en volg die consequent op 

• aanvaard dat deze personen anders zijn, maar ga ze niet betuttelen en 

behandel hen op een volwassen manier 

• aanvaard de beperktheden van deze personen, luister actief, probeer je 

in te leven en stimuleer wat ze wel kunnen 

• ken je eigen grenzen en maak ze duidelijk. 


3 

KNELPUNTEN VOOR SPORT- 

DEELNAME DOOR PERSONEN 

MET EEN HANDICAP

3 

KNELPUNTEN VOOR SPORT- 

DEELNAME DOOR PERSONEN 

MET EEN HANDICAP 

KNELPUNTEN VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP 

Persoonsgebonden van aard 

KNELPUNTEN VOOR SPORTDEELNAME DOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP 51 

Zowel personen met een handicap als sportclubs ondervinden in 

de praktijk diverse knelpunten bij het willen deelnemen aan of het 

aanbieden van gehandicaptensport. In dit deel worden deze 

knelpunten op een rijtje gezet om een duidelijker beeld te schetsen 

waar die gesitueerd zijn. Vervolgens wordt er besproken hoe er kan 

op ingespeeld worden. 

Ernst en aard van de handicap Naargelang de soort en de ernst van de handicap 

worden er meer of minder knelpunten ervaren bij sportdeelname. Een 

rolstoelgebruiker zal meer belemmeringen ondervinden op gebied van toegankelijkheid 

van de sportaccommodaties en vervoer naar het sportgebeuren 

dan iemand met een andere motorische handicap die wel nog kan stappen. 

Een blinde of slechtziende persoon zal vooral belemmeringen ondervinden 

op gebied van het zich verplaatsen naar de sportactiviteit en vereist 

meer begeleiding tijdens de sportactiviteit. Een dove of slechthorende persoon 

zal vooral belemmeringen ondervinden op het gebied van communicatie, 

want hij voelt zich dikwijls niet begrepen of begrijpt zelf niet alles. Een persoon 

met een verstandelijke handicap zal belemmeringen ondervinden 

naargelang de graad van zijn verstandelijk niveau. Meestal is individuele 

begeleiding nodig. Gedragsproblemen kunnen eveneens een belemmering 

vormen. Bij een persoon met een psychische beperking is het individueel 

afhankelijk of hij al dan niet geïntegreerd kan worden in een sportclub.


Motivatie Er bestaat tegenwoordig een groeiend aanbod van activiteiten. 

Hierdoor heeft men meer keuzemogelijkheden in de vrijetijdsbesteding. 

Vaak kiest men dan voor een andere vorm van vrijetijdsbesteding dan 

sport. Een grote groep personen met een handicap heeft gewoon geen 

zin om te sporten. Sportende personen met een handicap moeten vaak 

omwille van medische problemen voor kortere of langere tijd hun sportdeelname 

staken. Om na het genezingsproces opnieuw te starten met 

sporten moet men soms veel moed en inspanning aan de dag leggen. 

Volgens een recent onderzoek (januari 2004) van de KU Leuven o.l.v. Y. 

Vanlandewijck en P. Van de Vliet (studie uitgevoerd in opdracht van 

Vlaams minister van Sport, Marino Keulen) hebben non-participanten 

meestal vooroordelen over sport, zoals "sport is overbodig" of "sport is 

risicovol". Dit maakt dat de motivatie vaak op een laag pitje zit. 

Psychologisch van aard 

Acceptatie van de handicap Personen met een aangeboren handicap hebben 

over het algemeen minder moeite om de eigen handicap te accepteren. 

Personen die een niet-aangeboren handicap hebben, zoals bijvoorbeeld na 

een ongeval, moeten meestal eerst een lang proces van aanvaarding van de 

handicap doorworstelen. Tijdens deze fase wordt zelden aan sporten 

gedacht. Zij moeten eerst deze psychologische barrière overwonnen hebben. 

Zelfbeeld, schaamte, zelfvertrouwen Het beeld dat men van zichzelf heeft en 

de persoonlijke houding ten aanzien van de eigen handicap blijken 

belangrijke oorzaken te zijn van niet-sporten. Het schaamtegevoel waar- 

door deze mensen zich niet onder valide mensen durven te begeven om 

te sporten, maar ook het onterechte idee dat zij niet in staat zijn om te 

sporten zijn grote knelpunten. Hierin schuilt het lage zelfvertrouwen en 

gebrek aan kennis over hun eigen sportmogelijkheden. 

Drempelvrees Vaak hebben mensen met een handicap een grote drempelvrees 

om naar een sportactiviteit te gaan. Dit heeft te maken met een aantal 

factoren: 

Hoe is het onthaal? 

Heeft de sportclub voldoende kennis en begrip voor hun beperkingen? 

Wordt men niet te veel aangestaard? Is men welkom? 

Zijn de sportactiviteiten voldoende aangepast? 

Zijn de sportbegeleiders voldoende opgeleid? 

Is er teveel betutteling en medelijden? 

Is er niet teveel kans op blessures? 

Sociaal van aard 


Houding van de omgeving ten opzichte van hun sportdeelname Non-participanten 

worden niet actief aangemoedigd tot sportbeoefening door hun 

omgeving of door professionele hulpverleners. Meestal door onwetendheid 

of overbescherming denken de familieleden, vrienden, zelfs medici 

(bijv. huisdokter, kinesist) dat sport voor een bepaalde persoon met een 

handicap niet geschikt is. Een correcte beeldvorming betreffende gehandicaptensport 

voor het brede publiek en voor de professionele hulpverlener 

dringt zich op.


Sociale contacten Het uitbouwen van sociale contacten is een van de belangrijkste 

redenen om te blijven sporten. Wie zich aanvaard voelt door de andere 

leden, zal niet zo vlug afhaken. Samen met vrienden sporten is stimulerend 

om te volharden. Voor wie de eerste maal naar een sportclub wil, zal de 

drempel lager zijn wanneer hij of zij een kennis heeft die lid is in de club. In 

het andere geval is een goede ontvangst en persoonlijke benadering belangrijk. 

Daarom wordt best een contactpersoon aangeduid in de sportclub die 

als vertrouwenspersoon voor personen met een handicap kan optreden. 

Organisatorisch van aard 

Sportmogelijkheden Vermits de doelgroep relatief klein is en de onderlinge 

verschillen zeer groot zijn, is het niet mogelijk om in elke gemeente diverse 

sportactiviteiten te organiseren voor personen met een handicap. Dit 

betekent dat er relatief weinig specifieke gehandicaptensportclubs 

bestaan. Er zijn ook weinig gewone sportclubs waar personen met een 

handicap terecht kunnen. Als gevolg hiervan moeten er meestal grote 

afstanden afgelegd worden om een bepaalde sport te kunnen beoefenen. 

Toegankelijkheid De toegankelijkheid van sportaccommodaties kan vooral 

voor rolstoelgebruikers ontoereikend zijn. Toegankelijkheid is een ruimer 

gegeven dan alleen de sportzaal, ook o.a. de cafetaria als middelpunt van 

het sociale gebeuren, de toiletten, de doucheruimten, parkeerplaatsen 

behoren tot de toegankelijkheid van een sportaccommodatie. Een goede 

toegankelijke sportaccommodatie is een basisvoorwaarde voor sportbeoefening 

voor personen met een handicap. 


Vervoer Vervoer is een van de grootste knelpunten voor deelname aan 

sportactiviteiten door personen met een handicap. Het openbaar vervoer 

beantwoordt niet altijd aan de vraag waardoor de mogelijkheden enorm 

beperkt zijn voor personen met een handicap om ter plaatse te geraken. 

Sommige gemeenten bieden aangepast vervoer aan, maar deze zijn 

meestal beperkt tot de gemeentegrenzen en welbepaalde uren overdag 

en niet 's avonds of in het weekend wanneer de sportactiviteiten plaatsvinden. 

Meestal wordt een beroep gedaan op familieleden, vrienden of 

professionele hulpverleners voor het vervoer naar de sportactiviteit. 

Trainers en kader Er is momenteel een groot tekort aan deskundige en goed 

opgeleide trainers die de sportactiviteiten kunnen begeleiden. Ook de vrijwilligers 

die mee ingeschakeld worden missen meestal kennis en ervaring. 

Vele trainers en clubbestuurders staan over het algemeen positief ten 

opzichte van personen met een handicap, maar wel terughoudend als het 

gaat om trainingstechnische aspecten. Dit kan opgelost worden door het 

stimuleren van het volgen van specifieke opleidingen van de Vlaamse 

Trainersschool en andere bijscholingen. 

Tijdstip Het tijdstip waarop de sportactiviteiten plaatsvinden kan bij bepaalde 

personen met een handicap een hinderpaal zijn. Leerlingen van het 

Bijzonder Onderwijs komen vaak laat thuis omdat ze met een busje van 

school naar huis gebracht worden. Personen die in instellingen verblijven 

zijn meestal gebonden aan welbepaalde uren omwille van andere activiteiten 

die in de instelling gepland worden of van het beschikbaar zijn van 

begeleiders uit de instelling zelf. De sportactiviteit kan men best plannen


in het kader van de doelgroep, bijv. tijdens het weekend of op een woensdagnamiddag. 

Kosten Aangepast sportmateriaal, vooral voor mensen die rolstoelgebonden 

zijn, is duur. Bijv. een specifieke tennissportrolstoel kan gemakkelijk 

€ 5 000,00. kosten. In Vlaanderen bestaat hiervoor nog steeds onvoldoende 

tegemoetkoming vanuit het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie 

van Personen met een Handicap en moeten de betreffende personen zelf 

instaan voor de hoge kosten. Alleen de provincie Limburg heeft een specifiek 

subsidiereglement voor de aankoop van aangepast sportmateriaal. 

Informatie Veel personen met een handicap leiden een geïsoleerd bestaan. 

Zij blijken dus ook moeilijk de kanalen te vinden waar zij terecht kunnen 

voor informatie over gehandicaptensport. Zij argumenteren dat er onvoldoende 

informatie over aangepast sporten bestaat. Deze informatie is te 

verkrijgen bij de contactpersonen van de Provinciale Sportdiensten of bij 

de gehandicaptensportfederaties. 

KNELPUNTEN VOOR SPORTCLUBS 

Onbekend maakt onbemind ! 

Gewone sportclubs staan dikwijls huiverachtig tegenover het idee om personen 

met een handicap in hun sportclub toe te laten om te sporten. Vaak 

hebben zij personen met de zwaarste motorische en verstandelijke beperkingen 

voor ogen. Onbekend maakt onbemind! De ervaring leert echter 

dat bij een eerste kennismaking het ijs snel gebroken is en dat sporters 

met een handicap vaak de meest enthousiaste leden zijn. 

Aanvaarding van personen met een handicap 

De leden van de club moeten een gewenningsproces doorlopen bij het 

aanvaarden van personen met een handicap binnen de vereniging. 

Afwijzende reacties door leden komen voor en moeten onderkend worden. 

Het komt erop aan correcte informatie te verschaffen aan de leden 

en als bestuur volledig achter de integratie van personen met een handicap 

te staan om kans op slagen te maken. 

Organisatorische knelpunten 


Kosten Het aanbieden van sport voor personen met een handicap kan bijkomende 

kosten vergen maar hoeft niet altijd een grote meerkost te betekenen. 

Zo is er een aantal sporttakken die weinig aanpassingen en dus 

weinig extra kosten vergen zoals bijvoorbeeld badminton en tafeltennis. 

Gaat het om personen met een verstandelijke handicap dan zal de meerkost 

zich vooral situeren in de extra begeleiding voor, tijdens en na het 

sportgebeuren. Sportbeoefening voor personen met een psychische 

beperking brengt geen extra kosten met zich mee. 

Aanpassingen Afhankelijk van de doelgroep die men beoogt en de sporttak 

die men wil beoefenen zal de meerkost al dan niet groot zijn voor wat 

betreft materiaal of accommodatie. Indien men bijvoorbeeld een rolstoelbasketbalclub 

wil oprichten zal men diep in de geldbeugel moeten tasten


voor de aanschaf van sportrolsotelen. Voor personen die niet-rolstoelgebonden 

zijn moet er niet altijd specifiek sportmateriaal aangekocht worden. 

Meestal kan er zonder problemen met hetzelfde materiaal en op hetzelfde 

veld gesport worden. 

Tijdstip en plaats Het zal noodzakelijk zijn om een geschikt tijdstip te vinden om 

aangepast sporten aan te bieden. Dit hangt, zoals eerder vermeld, af van de 

doelgroep die men beoogt. Het beschikbaar zijn van een sportveld op een 

geschikt tijdstip kan echter een probleem zijn. Om een maximale integratie te 

verkrijgen is het ideaal dat er samen of tegelijkertijd kan gesport worden met 

de andere leden van de vereniging binnen dezelfde ruimte. 

Informatie Het is moeilijk om de informatie over sportmogelijkheden bij de 

potentiële deelnemers te krijgen. Omwille van de privacywet kunnen nergens 

zomaar adressenlijsten verkregen worden. Daarom zal veel aandacht moeten 

besteed worden aan de manier waarop promotie zal gevoerd worden. 

Trainers en andere begeleiders Het vinden van deskundige trainers is niet altijd 

gemakkelijk. Training geven aan niet-gehandicapte personen is anders dan 

training geven aan personen met een handicap. De trainers moeten bereid 

zijn zich bij te scholen op dit gebied. Daarbij komt dat het aantal beschikbare 

opleidingen of bijscholingen gering zijn, waardoor er op dit moment 

niet zoveel gekwalificeerde trainers of begeleiders kunnen gevonden worden. 

Naast deze trainers zijn er ook vrijwilligers nodig die de deelnemers 

met een handicap extra begeleiden tijdens de sportsessies of trainingen. 

Het niet vinden van genoeg vrijwilligers kan een knelpunt betekenen. 


Omvang van de doelgroep Een gebrek aan voldoende deelnemers met een 

bepaalde handicap kan een reden zijn om af te zien van het aanbieden van 

aangepaste sportactiviteiten in de sportclub. Men moet er zich van bewust 

zijn dat het aantal deelnemers meestal heel gering zal zijn. Anderzijds moet 

men vooraf bepalen wat het maximumaantal deelnemers met een handicap 

kan zijn in relatie tot de beschikbare vrijwilligers die de vereniging heeft. 

Verzekering Een belangrijk knelpunt is de onzekerheid of leden met een 

handicap voldoende verzekerd zijn via de verzekering van de sportclub. 

Hiervoor zal de club moeten overleggen met haar sportfederatie. Als blijkt 

dat de verzekering niet toereikend is, zal moeten contact gezocht worden 

met de erkende gehandicaptensportfederaties die wel een aangepaste 

sportverzekering kunnen aanbieden. Dit betekent echter dubbel lidgeld, 

zowel voor de sportfederatie als voor de gehandicaptensportfederatie. 

Op dit moment zijn er al welbepaalde afspraken tussen een aantal valide 

sportfederaties en de gehandicaptensportfederaties waardoor geen dubbel 

lidgeld hoeft betaald te worden.

4 

PLAN VAN AANPAK

4 

PLAN VAN AANPAK 

In dit hoofdstuk wordt in vier fases uitgelegd hoe je als club concreet 

te werk kunt gaan om te starten met een G-afdeling. Het is een 

model dat rekening houdt met een aantal factoren zoals o.a. het peilen 

naar interesse binnen de club, het afbakenen van de doelgroep, 

het bepalen van de doelstellingen, etc. 

In dit hoofdstuk wordt een ideaal scenario voorgesteld. Het is niet 

noodzakelijk dat iedere fase letterlijk gevolgd wordt. In de praktijk 

zullen de verschillende fases vaak in elkaar overlopen. 

FASE I ORIËNTERINGSFASE 

Creëren van een draagvlak 


In deze fase gaat het bestuur brainstormen, nadenken over de haalbaarheid 

van het project. Meestal groeit het idee om een G-afdeling op te richten 

spontaan, via een familielid van een gehandicapt kind of een clublid dat 

werkzaam is in de gehandicaptensector. Het is ook mogelijk dat de vereniging 

reeds mensen van deze doelgroep in haar ledenbestand heeft. In deze 

fase is het ook aanbevolen om informatie in te winnen bij een deskundige, 

vb. iemand van een G-sportfederatie of de Provinciale Sportdienst. 

Het uitgangspunt is dat de club achter het initiatief staat. De kans op slagen 

is groter naarmate dit initiatief door verschillende mensen binnen de 

club gesteund wordt. Vaak zullen er weerstanden zijn bij bepaalde leden. 

Belangrijk is dat hier op voorhand over gesproken wordt. Een goede voorlichting 

kan angsten en weerstanden wegnemen. Alle partijen moeten zich 

goed voelen anders heeft het geen zin om ermee te beginnen.


Het aantrekken van leden met een handicap kan voor de vereniging 

bovendien enkele voordelen opleveren: 

• bijdrage tot de maatschappelijke integratie van personen met een handicap 

• positief imago en verrijking voor de club 

• het aantrekken van nieuwe vrijwilligers 

• groei van het ledenbestand 

Analyseren van de situatie 

Men kan de huidige situatie ontleden door op voorhand een aantal vragen 

te stellen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de eigen situatie 

en de omgevingsfactoren. 

Voorbeelden van vragen die je kunt stellen zijn: 

In verband met de eigen situatie 

Algemeen 

• Wat is de maatschappelijke visie van de club? 

• Is er een specifieke vraag? 

• Hoe is het beleid van de club? 

• Zijn er al leden met een handicap aangesloten bij de club? 

Omkadering 

• Zijn er geïnteresseerde trainers? Wensen zij zich bij te scholen? 

• Beschikt de club over voldoende vrijwilligers om een G-sportafdeling op 

te richten? 

• Zijn er nog trainingsuren vrij? Hoe laat? Is er voldoende ruimte? 

Praktisch 

• Is de sportaccommodatie toegankelijk? 

• Is ze goed bereikbaar met het openbaar vervoer? 

• Is er specifiek sportmateriaal ter beschikking? 

In verband met de omgevingsfactoren 


Zijn er scholen van Buitengewoon Onderwijs, instellingen voor gehandicaptenzorg, 

initiatieven van begeleid wonen of beschutte werkplaatsen in 

de buurt? Zijn er reeds sportverenigingen in de buurt die een aanbod hebben? 

Welke sporttakken bieden zij aan? Hoe is het gemeentelijk beleid 

t.a.v. personen met een handicap? Is de gemeente bereid om mee te werken? 

Wat is het standpunt van de lokale adviesraden: gemeentelijke 

sportraad, gehandicaptenadviesraad? Is er ondersteuning van de provincie 

of (gehandicapten)sportfederaties? Zijn er subsidiemogelijkheden via 

de gemeente/provincie of andere kanalen? Ondermijnen wij met ons initiatief 

niet de werking van een reeds bestaande specifieke G-sportclub in 

de gemeente? 

Je kunt best eens een kijkje gaan nemen bij een sportclub die reeds ervaring 

heeft met deze doelgroep. Bij de werving van leden zul je ook steeds 

rekening moeten houden met het feit dat de leden niet alleen uit de eigen 

gemeente komen, maar dat men moet gaan werven in heel de regio. Gsportclubs 

hebben steeds een bovenlokaal karakter. Daarom is het 

belangrijk om na te gaan of er reeds initiatieven bestaan in de omliggende 

gemeenten. Samenwerken en afstemmen van het aanbod is noodzakelijk 

om elkaar niet voor de wielen te rijden.


Afbakenen van de doelgroep 

Het is belangrijk dat je op voorhand de doelgroep duidelijk afbakent. De 

gehandicapte bestaat niet! De onderlinge verschillen zijn zeer groot. Je 

kunt geen initiatief nemen waarbij alle soorten handicaps aan bod komen. 

Er zijn personen met een lichte handicap of beperking die perfect kunnen 

functioneren in de gewone afdelingen. Bij personen met een matige tot 

ernstige handicap is het vaak noodzakelijk één-op-één begeleiding te 

voorzien. Iemand die in een rolstoel zit vraagt een andere aanpak dan 

iemand die slechtziend is. Dit zijn allemaal factoren waarmee rekening 

moet gehouden worden bij het bepalen van de doelgroep. 

Enkele criteria voor het bepalen van de doelgroep: 

Aard van handicap 

vb. verstandelijk of lichamelijk; type 1 en 2 Buitengewoon Lager Onderwijs 

Leeftijd 

Geslacht 

Aantal 

vb. maximum 10 leden per groep 

Sporttak 

Informeren van de clubleden 

Het is van belang om de leden te informeren over de activiteiten die op 

stapel staan. Iedereen moet goed voorbereid zijn op de komst van personen 

met een handicap. Dit kan o.a. gebeuren via een algemene vergadering 

of via het clubblaadje. 

FASE II PLANNINGSFASE 

Oprichten van een werkgroep 

Deze werkgroep ontstaat meestal spontaan door de initiatiefnemers van 

het project. Belangrijk is dat deze werkgroep evenwichtig is samengesteld 

uit o.a. een delegatie van de ouders, de gehandicapte sporters zelf, een 

vertegenwoordiger van het hoofdbestuur, iemand van de trainersstaf, een 

afgevaardigde van een school Buitengewoon Onderwijs of uit een instelling 

van gehandicaptenzorg. 

Het is van groot belang dat er steeds een link is met het hoofdbestuur. Een 

goede communicatie tussen het hoofdbestuur en de werkgroep is van 

cruciaal belang. Binnen deze werkgroep kan een aantal taken afgesproken 

worden. Wie is de voorzitter? Wie beheert de financiën? Wie verzorgt 

het secretariaat? Wie is de contactpersoon? 

Formuleren van doelstellingen 


De doelstellingen moeten zo concreet mogelijk geformuleerd worden. 

Best kan men ze ook op papier zetten, zodat er naderhand geen nodeloze 

discussies volgen. 

Mogelijke aandachtspunten bij het formuleren van doelstellingen kunnen 

de volgende zijn. 

• Er wordt sport aangeboden op recreatief niveau: er worden alleen aangepaste 

trainingen aangeboden. 

• De activiteiten worden aangeboden voor leerlingen uit het 

Buitengewoon onderwijs type 1,2 en OV 1 en 2 vanaf 10 jaar.


• Indien de G-afdeling meer dan 10 deelnemers heeft wordt er een hulptrainer 

ingeschakeld. 

• Er wordt gesport op competitieniveau: deelname aan tornooien en 

competities. 

• De personen met een handicap zijn volwaardig lid van de vereniging, 

betalen lidgeld en nemen deel aan alle clubactiviteiten. 

• Het lidgeld moet zo laag mogelijk gehouden worden. 

• De trainers moeten zich minstens één keer per jaar bijscholen. 

• De reglementen moeten aangepast worden. 

• Start- en einddatum van het project. 

Opstellen van het actieplan 

Het opstellen van het actieplan is één van de belangrijkste fases van het 

project. Het is een concreet werkdocument waarop het hele project is 

gebaseerd. 

Hieronder tref je een opsomming aan van elementen die moeten vermeld 

worden in het actieplan. Het is een zo volledig mogelijke lijst van elementen 

waarmee je rekening moet houden bij het starten van een G-afdeling. 

Het is niet noodzakelijk dat je ieder punt tot in detail gaat uitwerken maar 

dat je vooral de grote lijnen vermeldt zodat je steeds een houvast hebt 

waarop je je kunt baseren. 

Doelgroep / Doelstellingen / Plaats / Uur / Aanbod / Contactpersoon / 

Trainersstaf / Start- en einddatum project / Datum kennismakingsactiviteit 

/ Verzekering / Promotiecampagne / Materiaal / Medische fiche / 

Kostprijs / Evaluatie 

Promotiecampagne 


De promotiecampagne is een belangrijk onderdeel van het actieplan. 

Het is niet altijd eenvoudig om personen met een handicap te bereiken. 

Personen met een verstandelijke handicap en sporters met psychische 

beperkingen zijn gemakkelijker te bereiken aangezien zij meestal in scholen 

voor bijzonder onderwijs, bezigheidshomes, dagcentra, etc. verblijven. 

Personen met een lichamelijke handicap zijn moeilijker te bereiken omdat 

zij meestal het gewone onderwijs volgen of thuis verblijven. 

Het bereiken is één zaak, ze sensibiliseren en ter plaatse krijgen is een 

andere zaak. Het is niet vanzelfsprekend dat deze mensen gaan sporten. 

Ze verblijven vaak in een beschermd milieu, hebben een sedentaire 

levensstijl, kunnen zich niet zelfstandig verplaatsen of de directe omgeving 

(ouders, opvoeders) is niet geïnteresseerd. 

Daarom is het belangrijk de promotie zo gericht mogelijk te voeren. 

De volgende kanalen zijn geschikt voor een gerichte promotie 

Mondelinge reclame / Infovergadering in een instelling of school / 

Verspreiden van folders en flyers via sportdiensten, gehandicaptenadviesraden, 

belangengroepen o.a. Katholieke Vereniging voor 

Gehandicapten (KVG), Vlaamse Federatie voor Gehandicapten (VFG), 

dokters, kinesisten, scholen (oudercomités) / Website / Regionale pers: 

vrije radio, regionale TV / Gemeenteblaadjes / Schoolkrantjes / 

Eigen clubblad


Voorbeeld van een actieplan 

Project Oprichten van een G-voetbalafdeling in een gewone voetbalvereniging 

Doelgroep 

• leerlingen uit het buitengewoon onderwijs (type 1 en 2, OV 1 en 2) van 

10 jaar tot 18 jaar 


• het aanbieden van aangepaste voetbaltrainingen door een gediplomeerde 

voetbaltrainer 

• deelnemen aan de provinciale G-voetbalcompetitie en G-voetbaltornooien 

• de G-voetballers zijn volwaardig lid van de vereniging en worden uitgenodigd 

voor alle clubactiviteiten 

Partners 

• Gemeentelijke Sportdienst, Provinciale Sportdienst, KBVB, instelling 

voor gehandicaptenzorg 

Plaats 

• de trainingen en wedstrijden vinden plaats op de jeugdterreinen 

Uur 

• trainingen iedere zondagvoormiddag van 10.00 tot 11.30 u. behalve op 

feestdagen 

Aanbod 

• veldvoetbal 7 tegen 7 

Bestuur 

• het bestuur van de G-afdeling is als volgt samengesteld: afgevaardigde(n) 

hoofdbestuur, afgevaardigde(n) ouders, opvoeder van de instelling 

Contactpersoon 

• Persoon X (naam, adres, tel.) 

Trainersstaf 

• trainer Y (naam, adres, tel.) 

• hulptrainers (naam, adres, tel.) 

• begeleiders (naam, adres, tel.) 

Start- en einddatum project 

• van 1 september tot 15 november: lessenreeks van 10 trainingen 

Kenningsmakingsactiviteit 

• zondag 24 augustus om 10.00 u. 

• tijdens deze activiteit kan men bijvoorbeeld komen kennismaken met de 

clubwerking, er wordt vrijblijvend een initiatietraining aangeboden 

Lidgeld 

• het lidgeld bedraagt € 25,00 

Verzekering 

• de leden zijn verzekerd via de landelijke sportfederatie 

Promotiecampagne 

• flyers verspreiden in de scholen van het buitengewoon onderwijs in de 

buurt 

• toelichting tijdens een vergadering van het oudercomité school 

Buitengewoon Onderwijs 

• advertentie in het gemeenteblaadje en op de website van de gemeente 

• advertentie in regionale reclameblaadjes 

• mond tot mondreclame 

Materiaal 


• er mag gebruikgemaakt worden van het materiaal van de vereniging: 

ballen, kegels, doelen, belijning


• de materiaalmeester van de vereniging zorgt voor het beheer van het 

materiaal 

Uitrusting 

• sportkleding, voetbalschoenen en scheenbeschermers zijn verplicht 

Medische fiche 

• de trainer of begeleider legt een medische fiche aan van iedere G-voetballer, 

deze fiche is steeds aanwezig tijdens de trainingen en wedstrijden 

• deze fiche kan de volgende informatie bevatten: o.a. medische gegevens, 

gedragskenmerken, adres en telefoonnummer contactpersoon 

Kostprijs 

• er wordt een raming gemaakt van de uitgaven en inkomsten 

• bijkomende inkomsten worden gezocht via acties (vb. wafelenverkoop), 

sponsoring, subsidies (gemeente, provincie, ...) 

Evaluatie 

• na 5 trainingen wordt er een tussentijdse evaluatie gemaakt met de 

werkgroep 

• na afloop van het project wordt er een grondige evaluatie gemaakt en 

samen met het hoofdbestuur bekeken of het project voortgezet wordt. 

FASE III UITVOERINGSFASE 

Organiseren van kennismakingsactiviteiten 

Om de persoon met een handicap warm te maken voor jouw sportclub is 

het organiseren van initiatiedagen, sportinstuiven of kennismakingslessen 

aangewezen. Belangrijk hierbij is dat de drempel zo laag mogelijk wordt 

gehouden. Dit betekent dat de kosten zo laag mogelijk zijn, desnoods 

gratis, zeker in de beginfase. De deelnemers moeten eerst kunnen proeven 

van de clubwerking en de sporttak zonder dat hiervoor hoge eisen 

worden gesteld inzake lidgelden en spelregels. Het aanbod moet afgestemd 

worden op de mogelijkheden van de deelnemer. 

Start trainingen 

Op de afgesproken datum wordt er gestart met de trainingen. In het begin 

zal er een groot onderling niveauverschil zijn tussen de deelnemers. 

Algemeen kun je stellen dat de groep uit maximaal een 10-tal deelnemers 

moet bestaan. Indien er meer deelnemers zijn moeten bijkomende hulptrainers 

ingeschakeld worden. 

Leden inschrijven 

Het uiteindelijke doel is dat de personen met een handicap zich inschrijven 

na een kennismakingsperiode. Dit kan bijvoorbeeld na een proefperiode 

van 3 trainingen. Houd er rekening mee dat de lidgelden democratisch zijn. 

Contactpersoon 


Binnen de werkgroep moet er een contactpersoon aangeduid worden. 

Deze persoon zal dan in de toekomst het aanspreekpunt blijven, hij vormt 

ook de link met het hoofdbestuur. Vooral voor personen met een verstandelijke 

handicap en personen met een psychische beperking is dit belangrijk 

aangezien zij nood hebben aan een houvast en duidelijke structuren. 

De contactpersoon en/of trainer kan best een fiche met medische en persoonlijke 

gegevens aanleggen van de leden. Vaak gaat de handicap


gepaard met bijkomende aandoeningen of gedragsproblemen en als trainer 

moet men weten hoe te handelen als er onverhoopt iets mis gaat. 

Mensen met een verstandelijke handicap kunnen zich niet altijd op de juiste 

manier uitdrukken. Bij het verzamelen van de medische gegevens moet 

men wel rekening houden dat deze gegevens steeds vertrouwelijk behandeld 

worden. De trainer kan deze fiches best steeds bij zich hebben tijdens 

de trainingen en wedstrijden. De gegevens kunnen verzameld worden 

bij een kennismakingsgesprek tijdens de eerste trainingen. 

FASE IV EVALUATIEFASE 

Tussentijdse evaluatie 

Als het project enkele weken loopt kan je best al eens evalueren. Dit kan 

informeel via gesprekken met de deelnemers of begeleiders, maar het is 

ook aangewezen om bijv. na vijf trainingen een vergadering te beleggen 

met de werkgroep en te bekijken waar er bijgestuurd moet worden. 

Einde project 

Na afloop van het project moet er een grondige evaluatie gebeuren. Hierbij 

kun je alle stappen van het actieplan systematisch overlopen. 

Tijdens deze evaluatie kun je de volgende vragen stellen 

• Zijn de doelstellingen bereikt? 

• Was er voldoende respons? Hebben we onze doelgroep bereikt? 

Waren er voldoende deelnemers? 

• Kon de trainer zich aanpassen aan het niveau van de groep? Werden 

de trainingen op maat aangeboden? 

• Zijn er voldoende vrijwilligers die de trainer kunnen helpen? 

• Zijn de trainingsuren en de ruimte geschikt? Is het materiaal aangepast? 

• Waar liggen de knelpunten? 

• Zijn de financiële middelen toereikend? 

Toekomstplanning 


Na een grondige eindevaluatie kan bekeken worden of het project voortgezet 

wordt. In het meest gunstige geval kan overwogen worden om het 

project uit te breiden of het een permanent karakter te geven. In dat geval 

kan de werkgroep omgevormd worden tot een bestuur voor de G-afdeling 

naar analogie met bijv. jeugdbesturen die in vele sportclubs bestaan.

5 

ALGEMEEN BESLUIT

5 

ALGEMEEN BESLUIT 


Sport voor personen met een handicap krijgt de laatste jaren steeds meer 

aandacht. Nooit was de mediabelangstelling zo groot dan tijdens de 

Paralympics in Athene 2004. Met een beperkte delegatie van slechts 26 

atleten wisten onze paralympische atleten 7 medailles in de wacht te slepen. 

Ook de Special Olympics Belgium die ieder jaar tijdens het Onze- 

Lieve-Heer-hemelvaartweekend worden georganiseerd, kunnen rekenen 

op veel belangstelling van pers en publiek. 

Toch is de sportparticipatie van personen met een handicap nog zeer klein 

in vergelijking met de reguliere sportbeoefening. Onderzoek heeft aangetoond 

dat slechts 3% van de gehandicapte populatie regelmatig aan sport 

doet. Dit betekent dat er nog veel werk aan de winkel is om de sportparticipatie 

te verhogen. 

Om meer personen met een handicap aan het sporten te krijgen op regelmatige 

basis en in kwaliteitsvolle omstandigheden, is het noodzakelijk dat er 

meer sportmogelijkheden gecreëerd worden. Daar waar het mogelijk is moet 

dit zoveel mogelijk geïntegreerd gebeuren in bestaande sportclubs. Vandaar 

dat we ook steeds meer de term G-Sport hanteren. Deze term staat niet 

alleen voor gehandicaptensport maar ook voor geïntegreerd sporten. 

Toch is het niet vanzelfsprekend om een G-afdeling in een gewone sportclub 

op te richten. Als de intentie er is om een G-afdeling op te richten, weten de 

sportclubs vaak niet goed hoe ze eraan moeten beginnen. De trainers zijn 

niet opgeleid, de sportaccommodatie is niet aangepast, men weet niet waar


en hoe ze de gehandicapten moeten bereiken, de geïnteresseerden geraken 

niet op de sportclub omdat er geen aangepast vervoer is. Kortom, er zijn tal 

van knelpunten die veel sportclubs beletten om de stap te zetten. 

In deze brochure hebben we getracht tips en suggesties mee te geven die 

bruikbaar zijn bij het oprichten van een G-afdeling. In het eerste hoofdstuk 

hebben we een beeld geschetst van de organisatievormen in en buiten 

België. Er bestaan zeer veel organisatievormen, zeker in Vlaanderen. Het is 

moeilijk om door het bos de bomen te zien. We hebben getracht duidelijkheid 

te scheppen in "Wie doet wat voor wie?". Indien de G-sport in 

Vlaanderen verder wenst te ontwikkelen zullen alle (gehandicapten)-sportfederaties 

en organisaties die zich bezighouden met G-sport de handen in 

elkaar moeten slaan. Hoofdstuk twee geeft een overzicht van de soorten 

handicaps. Dit is belangrijke informatie aangezien de onderlinge verscheidenheid 

zeer groot is en de persoon met een handicap niet in één hokje te 

plaatsen is. Hoofdstuk drie laat zien dat er rekening gehouden moet worden 

met een aantal knelpunten. Knelpunten die persoonsgebonden zijn maar 

ook in de directe omgeving kunnen er belemmeringen zijn. Het wegwerken 

van deze knelpunten is een uitdaging waar we voorstaan. In hoofdstuk vier 

ten slotte wordt in vier fases een plan van aanpak voorgesteld. Belangrijk 

hierbij is dat het idee gedragen wordt door een aantal mensen in de club en 

dat er planmatig wordt gewerkt met duidelijke doelstellingen en afspraken. 

Deze brochure heeft niet de pretentie om allesomvattend te zijn. Het is geen 

kant-en-klare handleiding die succes garandeert maar wel een hulpmiddel 

dat je een flink eind op weg kan helpen. Het integreren van G-sporters in 


een sportvereniging is steeds een langdurig proces. Het beste is om kleinschalig 

te starten en langzaam te groeien. Indien de uitbouw van een dergelijk 

project weloverwogen en gestructureerd gebeurt zal de kans op succes 

des te groter zijn. Zo kunnen steeds meer personen met een handicap 

aansluiten bij gewone sportclubs en zal de integratie steeds vlotter verlopen.

NUTTIGE ADRESSEN


Provinciale 

Sportdiensten/Brussels Gewest 

Provincie Antwerpen 

Vera Adams 

Huis van de Sport 

Boomgaardstraat 22 bus 1 

2600 Antwerpen 

T 03 240 62 97 

F 03 240 62 99 

E vera.adams@sportdienst.provant.be 

W www.sportdienstprovant.be 

Provincie Limburg 

Ronny Wasiak 

Provinciale Sportdienst 

Universiteitslaan 1 

3500 Hasselt 

T 011 23 72 60 

F 011 23 72 10 

E rwasiak@limburg.be 

W www.limburg.be/sport 

Provincie Vlaams-Brabant 

Lieve Callens 


Provincieplein 1 

3000 Leuven 

T 016 26 76 57 

F 016 26 76 51 

E lcallens@vl-brabant.be 

W www.vl-brabant.be 

Brussels Hoofdstedelijk Gewest 

Valentine Tack 

Sportdienst Vlaamse 

Gemeenschapscommissie 

Leopold II-laan 178 

1080 Brussel 

T 02 413 04 43 

F 02 413 04 31 

E valentine.tack@vgc.be 

W www.digitaalbrussel.be 

Provincie Oost-Vlaanderen 

Katrien De Clercq 

Dienst Sport - CAS 


Zuiderlaan 13 

9000 Gent 

T 09 243 12 42 

F 09 243 12 49 

E katrien.de.clercq@oost-vlaanderen.be 

W www.oost-vlaanderen.be 

Provincie West-Vlaanderen 


Erika De Brabant 

Doornstraaat 114 

8200 Brugge 

T 050 40 76 86 

F 050 40 76 87 

E erika.de_brabant@west-vlaanderen.be 

W www.west-vlaanderen.be 

Gehandicaptensportfederaties/ 

Organisaties 

Vlaamse Liga Gehandicaptensport 

(VLG vzw) 


Zuiderlaan 13 

9000 Gent 

T 09 243 11 70 

F 09 243 11 79 

E vlgvzw@skynet.be 

W www.vlg.be 

Vlaamse Federatie voor Sport en 

Recreatie in de geestelijke gezondheidszorg 

(Psylos) 

Valkerijgang 26 

3000 Leuven 

T 016 22 04 15 

F 016 23 24 55 

E info@psylos.be 

W www.psylos.be 

Recreatief Aangepast Sporten 

(Recreas vzw) 

Sint-Jansstraat 32-38 

1000 Brussel 

T 02 515 02 54 

F 02 511 50 76 

E info@recreas.be 

W www.recreas.be 

Special Olympics Belgium vzw 

Van der Meerschenlaan 166b 

T 02 779 93 13 

F 02 779 98 73 

E administration@specialolympics.be 

W www.specialolympics.be 

Stichting Vlaamse Schoolsport 

Steenweg op Jette 229 

1080 Brussel 

T 02 420 06 80 

F 02 420 31 71 

E svs@schoolsport.be 

W www.schoolsport.be 

Belgian Paralympic Committee 

P/a Marathonlaan 1 

1020 Brussel 

T 071 48 99 90 

F 071 41 68 77 

Vlaamse Trainersschool 

NUTTIGE ADRESSEN 85 

Zandstraat 3 

1000 Brussel 

Sportkaderopleidingen gehandicaptensport 

T 02 209 47 24 

E nicole.bossaerts@bloso.be 

W www.bloso.be/public/trainer


Literatuurlijst 

Eindrapport "Determinanten van sportgedrag bij personen met een handicap in 

Vlaanderen", studie uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap 

- Vlaams minister van Sport, de heer Marino Keulen; januari 2004; promotoren 

prof. Y. Vanlandewijck, Ph.D. en P. Van de Vliet, Ph.D.; wetenschappelijke 

medewerkers B. Gers, J. Van Gestel en V. Tack Faculteit 

Lichamelijke opvoeding en kinesitherapie, departement revalidatiewetenschappen, 

onderzoekseenheid adapted physical activity van de 

Katholieke Universiteit Leuven 

"Mensen met een handicap in de sportvereniging - Inleiding" 

"Mensen met een handicap in de sportvereniging - Plan van aanpak - Werving en 

behoud van leden met een verstandelijke handicap" 

"Mensen met een handicap in de sportvereniging - Plan van aanpak - Werving en 

behoud van leden met een lichamelijke handicap" 

Een uitgave van NOC*NSF (Postbus 302, 6800 AH Arnhem, Nederland) 

in samenwerking met IOS, NEBAS en NSG ; publicatienummer : 

NOC*NSF 391 en 392, 2° druk, 2000.

G-AFDELING - Provincie West-Vlaanderen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?