Hoofdstuk 2. Kennis maken

Bijlage 1 Hulpmiddelen bij het onderzoek Kennis Maken met Onderzoek
Het labjournaal is een schrift (meestal met harde kaft en van A4-formaat) waarin je een
soort onderzoeksdagboek bijhoudt. Hierin schrijf je op welke handelingen je verricht voor
je onderzoek en welke gemeten of berekende resultaten je verkrijgt. Alles schrijf je direct
(dus niet pas na afloop) op en voorzie je van de datum.
Omdat men in de exacte wetenschappen erg beducht is op het later veranderen van
meetresultaten, mag je uitsluitend met pen in je labjournaal schrijven en nooit potlood of typex
gebruiken. Er zijn de afgelopen jaren namelijk een aantal spectaculaire rechtszaken geweest rond
onderzoek. Het labjournaal werd daarbij belangrijk bewijsmateriaal. Onderzoeksinstituten hebben
daarop gereageerd met het aanscherpen van regels voor het maken van een labjournaal opdat er
niet mee geknoeid kan worden.
Over het algemeen geldt dat elke onderzoeksinstelling zijn eigen eisen aan een labjournaal stelt.
Het is wel altijd een chronologisch. Je schrijft per dag op wat je hebt gedaan.
Samengevat: In een labjournaal staat WEL:
datum
wat je precies gedaan hebt (ook etikettering buizen ed.)
wat je gemeten hebt
wat je berekend hebt (+ de berekening zelf)
In het labjournaal is het NIET de bedoeling dat:
je opschrijft hoeveel tijd je met iets bezig bent geweest
je naderhand verslag doet van wat eerder is gebeurd of dat je eerdere meetresultaten
aanpast
alles zeer netjes (over)schrijft of (over)typt
Een labjournaal kan dus gedeeltelijk de informatie bevatten die anders in het logboek terecht
komt. In je logboek kan je verwijzen naar het labjournaal en eventueel een kopie van de data
bijhouden.
Interessante achtergrondinformatie en een voorbeeld van journaalregels kun je vinden op de
website van het Amsterdams Medisch Centrum (AMC) (http://www.amc.nl). Die tekst vind je
hieronder in de Tekstbox.
Het schrijven van een labjournaal
Het bijhouden van een labjournaal geschiedt in de eerste plaats om de uitvoering van proeven en
de daaruit komende data vast te leggen ten behoeve van het publiceren van de resultaten.
Het bijhouden van een goed labjournaal dient daarnaast twee zeer belangrijke doelen: voorkomen
dat data verloren gaan en voorkomen dat data worden gefraudeerd of verkeerd geïnterpreteerd.
Het feit dat een aanzienlijk deel van het wetenschappelijk personeel een tijdelijke aanstelling heeft
leidt ertoe dat personen die bepaalde experimenten hebben uitgevoerd of ontworpen vaak niet
meer binnen het instituut aanwezig zijn wanneer deze data toch nog gebruikt moeten worden voor
vervolgonderzoek. Onvoldoende documentatie over de verrichte proeven vertraagt het onderzoek
dan aanzienlijk. Daarnaast moet in een labjournaal kunnen worden teruggezocht wat de ruwe data
van experimenten zijn, om de mogelijkheid van fraude zoveel mogelijk te reduceren. Het is daarom
van belang strikte richtlijnen voor het bijhouden van labjournaals te handhaven. In het kader van
het kwaliteitssysteem worden deze richtlijnen per afdeling gedetailleerd omschreven in het
kwaliteitshandboek. Hieronder volgen enkele algemene richtlijnen.
Het labjournaal-boek
Allereerst is het belangrijk dat het labjournaal-boek ingebonden is. Losbladige systemen,
ringbanden of andere tijdelijke bindsystemen bieden gelegenheid voor het verwijderen, toevoegen
en vervangen van bladzijden. Het papier en de gebruikte inkt dienen van voldoende kwaliteit te
zijn.
De bladzijden van het labjournaal moeten genummerd zijn. Een dergelijk systeem helpt de kans op
geslaagde inbreuk op de validiteit van het labjournal te beperken.
38