Richtlijn voor het opmaken van een stedelijk groenplan - Invexo

Historische centra bestaan veelal uit een netwerk van relatief smalle,
organisch gegroeide kronkelende straten met gesloten bouwblokken
zonder voortuin. Het groen concentreert zich in deze buurten in kleine
parken of pleinen als oriëntatiepunten in de buurt. Meestal zijn deze
parken of pleinen gekoppeld aan centrale, op zichzelf staande
voorzieningen (kerk, gemeentehuis, markt, klooster,…). Mogelijkheden
voor de uitbouw van de groenstructuur situeren zich dan ook vooral op
deze 'betekenisvolle' plekken en op verkeersassen die voldoende
breed zijn om openbaar groen in te passen. In smalle straten kunnen
gevelgroen of groendaken een bijdrage leveren.
Woonwijken uit de late 19de tot begin 20ste eeuw worden vaak gekenmerkt
door een tekort aan groen. De bebouwing komt voor in gesloten
bouwblokken en strokenverkavelingen. De rijwoningen zijn vaak klein,
met geen of een kleine achtertuin en openbaar groen is meestal
beperkt. Vaak komt een rationeel, orthogonaal stratenstelsel voor. Het
straatprofiel laat vaak geen laanbeplanting toe. Grotere groenvlakken
of parken kunnen wel voorkomen in de nabijheid en zijn eveneens
vaak gekoppeld aan wijkvoorzieningen. Ook in deze wijken situeren de
mogelijkheden voor de uitbouw van een groenstructuur zich vooral
rond deze voorzieningen of in het 'ontpitten' van deze buurten (het
slopen van onleefbare woningen en vervangen door buurtgerichte
parkjes).
Latere woonwijken (interbellum) worden over het algemeen gekenmerkt
door ruimere huizen, met grotere tuinen en vaak ook een voortuin. Het
bebouwingsweefsel is deels open, deels gesloten. De wegen zijn
ruimer geconcipieerd, vaak is er een duidelijke wegenhiërarchie en
worden de hoofdlanen begeleid door beplanting. In de meeste plannen
voor interbellumwijken gaat de aandacht ook uit naar centrale groene
parken of pleintjes die aangelegd worden voor de bewoners.
Hoogbouwwijken worden gekenmerkt door een hoge dichtheid aan
woningen zonder tuin. Het groen is meestal openbaar of semiopenbaar
rond de hoogbouw aangelegd. Vaak is in hoogbouwwijken
ook relatief veel snippergroen. Mogelijkheden voor het versterken van
de groenstructuur bestaan in deze wijken vooral in het aanbrengen van
een hiërarchie in en een kwalitatieve verbetering van de huidige
groenvoorzieningen en in het verbinden van deze buurten met de
omgeving (groene dooradering).
Woonwijken uit de jaren 70 en 80 worden dan weer vaak gekenmerkt door
een 'doolhof'-structuur. De wijken hebben een groen beeld, veelal door
de private tuinen bij de vrijstaande woningen. Mogelijkheden voor de
verdere uitbouw van een groenstructuur zijn meestal beperkt en ook
minder urgent door het relatief groene beeld (hoewel er toch wijken
zijn waar niet alle bewoners toegang hebben tot privaat groen);
eventueel kunnen hoofdontsluitingswegen beklemtoond worden met
laanbeplanting;
In meer recente woonwijken, tuinwijken en tuindorpen wordt over het
algemeen meer aandacht besteed aan openbaar groen en minder aan
het private groen. Dit openbaar groen krijgt de vorm van centrale
groene pleintjes of groene assen, gekoppeld aan de water- of
langzaamverkeersstructuur. Mogelijkheden voor een verdere uitbouw
bestaan in het behoud en waar nodig versterken van deze bestaande
openbare groenvoorzieningen;
Bij grotere voorzieningen (scholen, ziekenhuizen,…) komen vaak grote semipublieke
groenvoorzieningen voor. Deze zijn vaak sterk beeldbepalend
voor de omgeving, maar behoren meestal niet tot het openbaar
domein. Mogelijkheden voor de uitbouw van de gemeentelijke groenstructuur
liggen in de ruimtelijke afstemming tussen de bestaande
private groenvoorzieningen en het openbaar groen, hiervoor is ook
communicatie en samenwerking met de eigenaars van belang;
Op klassieke bedrijventerrein komt nagenoeg geen openbaar groen voor.
Het beeld van de meeste terreinen wordt bepaald door de kwaliteit van
de private groenaanleg op elk bedrijfsperceel. De beperkte openbare
ruimte biedt meestal geen mogelijkheden voor een openbare groenstructuur.
Bij recentere bedrijventerreinen gaat de aandacht meer en
meer uit naar een centrale en openbare groenaanleg, eveneens vaak
gekoppeld aan de water- of ontsluitingsstructuur van het bedrijventerrein.
Op bedrijventerreinen dient de aandacht ook uit te gaan naar het
belang van zogenaamde ‘tijdelijke’ natuur (in afwachting van ingebruikname
van bedrijfskavels) voor sommige ecologische doelstellingen.
Buiten de bebouwde kom
wordt het beeld grotendeels bepaald door
agrarische activiteiten, natuurgebieden en/of versnipperde bebouwing.
Het recreatief netwerk bepaalt hier mee de ontsluiting en dus de
toegankelijkheid van het gebied. Belangrijke aangrijpingspunten voor
de uitbouw van een groenstructuur zijn naast landschapsrelicten en
de openbare wegenis (incl langzaamverkeersverbindingen) - de
schaal, richting en maat van de omgeving: perceelsstructuur,
aanwezigheid van randbegroeiing/houtkanten,…
typologie van wijken: voorbeelden en belang voor groenstructuur