nov/dec - Academisch Genootschap

Kennis gemaakt met Suzanna Jansen
De fuik van ‘Veenhuizen’
Het was zaterdag 24 september een stralende
herfstdag, een misschien wel laatste gelegenheid
om dit jaar buiten - in het bos, op een terras
- van de fraaie nazomer te genieten. Kortom,
geen weer bij uitstek geschikt om zich ‘s middags
naar de sociëteit van het AG te begeven
om te luisteren naar een voordracht van mevrouw
Suzanna Jansen over haar in 2008 verschenen
boek Het pauperparadijs. Gelukkig
dachten een heleboel mensen daar anders over;
tegen vijven bedroeg het aantal aanwezigen ongeveer
tachtig, een prachtige opkomst dus. Uit
de reacties die mij in de pauze en na de voordracht
bereikten, kwam naar voren dat men vol
lof was over het gebodene. In het eerste deel
van de lezing heeft mevrouw Jansen een duidelijk,
met verve en overtuiging voorgedragen,
exposé gegeven van de inhoud van haar boek.
Dat behelst, vanaf de Napoleontische tijd, de
geschiedenis van twee eeuwen armoede en
armoedebeleid in Nederland, beschreven aan
de hand van vijf generaties van Jansens eigen
familie. Het begint allemaal met een initiatief
van de staatsman en filantroop Johannes van
den Bosch (1780-1844), die omstreeks 1820
de Maatschappij van Weldadigheid opricht. In
Veenhuizen wordt daartoe een drietal Gestichten
gebouwd om mensen die niet in hun levensonderhoud
kunnen voorzien te huisvesten.
Maar allengs verschuift de functie van ‘Veenhuizen’:
het wordt ook een oord voor landlopers,
voor mannen (met hun gezinnen) die aan
de drank verslaafd zijn, kortom voor mensen
die tussen de wielen van de maatschappij zijn
geraakt en die men maar liever veraf in Drente
veilig opgeborgen weet. In Het pauperparadijs
wordt beschreven dat het heel moeilijk is om
zich aan dat milieu te ontworstelen; men komt
als het ware in een fuik terecht. Dank zij de
sterke karakters van met name de vrouwen van
Jansens voorouders lukt dat de vijfde generatie
uiteindelijk toch. Zij gaf aan dat het deelnemen
aan adequaat vervolgonderwijs daarbij voor
haar en haar zusters een doorslaggevende rol
heeft gespeeld.
Van de gelegenheid om na de pauze vragen te
stellen werd veelvuldig gebruik gemaakt en
met de beantwoording daarvan werd de tijdsspanne
tot zeven uur moeiteloos gevuld. Naar
voren kwam onder andere dat de ‘Veenhuizers’,
wanneer ze er al in slaagden terug te keren
in de maatschappij, niet of nauwelijks meer
contact met elkander hadden, kennelijk in de
Gestichten ook geen ‘netwerk’ hadden opgebouwd.
Verder was Nederlandsch-Indië het
codewoord voor ‘Veenhuizen’; men schaamde
zich voor de gang daar naar toe. Vanuit de zaal
werd geopperd dat het drankprobleem -niet
zelden de oorzaak van het aan lager wal geraken-
wel eens geïnitieerd zou kunnen zijn door
de vroegere gewoonte jonge kinderen, om ze
stil te krijgen, een in brandewijn gedrenkte dot
in de mond te stoppen.
Tot slot onthulde de schrijfster dat ze nog niet
met een nieuw boek bezig is, maar als dat er
van komt het wel weer non-fictie zal zijn; de
realiteit van het dagelijks leven is daarvoor
boeiend genoeg en biedt voldoende stof.
Frans Schurer
19