nov/dec - Academisch Genootschap

20
Literaire kring
Niels Bokhove over Kafka
Dinsdag 6 oktober op het AG
Welkom in de Wondere Wereld van Kafka zou
de lezing van Niels Bokhove, filosoof, literatuurhistoricus
en kafkafanaat, hebben kunnen
heten. Het werd voor een 25-tal AG-leden een
complete onderdompeling in een warrige, absurde
wereld die velen in het verleden en heden
gefascineerd heeft, maar die hun ook onbehagen,
hoofdpijn en zelfs respectverlies heeft
bezorgd. Het laatste werd door Bokhove geïllustreerd
aan de hand van een brief uit 1917
van een Doktor Siegfried Wolff uit Berlijn aan
de schrijver. Hij bezweert Kafka zijn boek Die
Verwandlung te verklaren, want zegt hij “Wenn
... mein Renommee bei meinen Kusinen zum
Teufel ginge, das ertrug ich nicht.” Hij had het
boek als cadeau aan een nicht gegeven, die het
niet begreep, het aan haar moeder te lezen gaf,
die het ook niet begreep en het daarom aan een
andere nicht had gegeven met hetzelfde resultaat.
Vandaar dat meervoud Kusinen.
Zo blijft Franz Kafka voor velen een raadsel
met evenveel oplossingen: een interpretatie
zegt echter alleen iets over de interpreet en
weinig of niets over het geïnterpreteerde. Kafka
zelf heeft heel weinig over zijn boeken en
hun betekenis gezegd. Over Die Verwandlung
zei hij alleen: “Ik ben niet ontevreden over dit
boek, maar het is wel walgelijk.” De filosoof
Theodor Adorno heeft gezegd dat de kunste-
Die Verwandlung
naar ook niet verplicht is zijn eigen werk te begrijpen.
Misschien bedoelde Kafka ook niets:
het zat gewoon in zijn hoofd en het moest er
uit. Hierover heeft hij zich zelf meerdere malen
uitgesproken: “God wil niet dat ik schrijf, maar
ik vind dat ik schrijven moet. Schrijven is mijn
enige bestaansgrond, mijn raison d’être. Het is
mogelijk dat mijn schrijven niets is, maar dan
ben ík ook niets” en tenslotte het kernachtige
“Mijn verhalen zijn ik.”
Tijdens een interessante discussie werd vanuit
het publiek gesuggereerd dat de meest voor de
hand liggende verklaring voor het werk van
Kafka ligt in zijn zich steeds meer afgescheiden
voelen van zijn omgeving en de ‘normale’
wereld en in zijn wanhopige pogingen om zich
de codes van de ‘gewone’ mensen eigen te maken.
Deze suggestie werd door Niels Bokhove
interessant en logisch genoemd. Maar toch,
niemand zal ooit de waarheid weten.
Zeker is dat Kafka’s boeken een stempel op de
twintigste eeuw hebben gedrukt. Niels Bokhove
toonde een aantal beklemmende, soms
vermakelijke voorbeelden van vertolkingen
van Kafka’s boeken, maar ook hoe kafkaëske
situaties werden gebruikt in films, strips voor
kinderen en zelfs voor vragen behorende bij
een syllabus voor belastingambtenaren.
Bij velen onder de toehoorders zal de behoefte
zijn opgekomen weer en meer van Franz Kafka
te lezen en zal zijn naam hoog op het lijstje ‘te
lezen’ zijn verschenen.
Hans Eerdmans