Onderzoek naar afdoening asielaanvragen Somaliërs sinds ...

De hevigste gevechten in 2009 vonden plaats in Mogadishu. Begin mei 2009 –vlak voor de
periode van dit onderzoek– lanceerden al-Shabaab, Hizbul Islam en milities gelieerd aan
beide groeperingen een offensief tegen de TFG, AMISOM en aan de TFG gelieerde milities,
nadat toenaderingspogingen en bemiddelingsacties waren mislukt. Alleen al in de maand
mei kwamen ongeveer 200 mensen om en raakten er 700 gewond, met name
burgerslachtoffers. Mortiervuur in dichtbevolkte gebieden veroorzaakte de dood van hele
families en de ontheemding van naar schatting 70.000 mensen. Door veel Somalische
burgers wordt dit geweld omschreven als het meest destructieve van de laatste jaren. Er was
sprake van willekeurig geweld en ernstige en wijdverspreide schendingen van
mensenrechten.
Volgens de laatste cijfers zijn er door de aanhoudende oorlogssituatie bijna anderhalf miljoen
mensen ontheemd geraakt in Somalië. De overgrote meerderheid daarvan verblijft in Zuid-
en Centraal Somalië, met name in en nabij Mogadishu. In de eerste helft van 2010 is het
aantal ontheemde families in Mogadishu geleidelijk gegroeid. In de stad verblijven 350.000
intern ontheemden. Families leven onder erbarmelijke omstandigheden op straat. Velen van
hen kunnen de provisorische vluchtelingenkampen in de Afgoye-corridor niet bereiken. In die
vluchtelingenkampen, vlak buiten de hoofdstad, verblijven 366.000 mensen.
Bijna een half miljoen Somalische vluchtelingen leven buiten Somalië. De overgrote
meerderheid heeft haar toevlucht genomen tot de buurlanden, zoals Kenia en Jemen. In
Nederland wonen ongeveer 22.000 personen van Somalische afkomst. In 2009 vroegen
5889 Somaliërs asiel aan in Nederland. Dat is bijna 40% van het totale aantal
asielaanvragen in Nederland in dat jaar. In de periode van januari tot en met juni 2010 deden
1313 Somaliërs een asielverzoek in Nederland. Daarmee zijn Somaliërs de grootste groep
asielzoekers.
De veiligheidssituatie gereflecteerd in asielrelazen
Het geweld in Somalië is gereflecteerd in de verhalen die asielzoekers met zich meedragen.
Veel asielrelazen gaan over bedreiging, mishandeling, ontvoering en moord door leden van
al-Shabaab. Het ontplooien van ‘onislamitische’, door al-Shabaab als verkeerd beschouwde
activiteiten, is hier vaak de oorzaak van. Voorbeelden van dergelijke activiteiten zijn de
verkoop van alcohol of qat, het produceren of publiekelijk ten gehore brengen van muziek,
het runnen van een filmhuis. Daarnaast speelt geregeld dat al-Shabaab mensen op
dreigende of gewelddadige wijze onder druk zet om voor de groepering te werken. Ook het
(vermeend) bedienen van, of handelen met de verkeerde groepering, waarna dreigementen
van de tegenpartij volgen (regering of al-Shabaab), wordt vaak als vluchtmotief aangevoerd.
Veel voorkomende problemen houden daarnaast verband met geheime huwelijken of
gemengde huwelijken tussen leden van verschillende stammen. Ook huiselijk geweld en
uithuwelijking spelen een rol, soms gepaard gaand met gewelddadige familievetes, conflicten
tussen verschillende families of conflicten waarbij stamgenoten worden betrokken. Dergelijke
asielrelazen zijn veelal afkomstig van vrouwen en leden van minderheidsstammen.
4. ANALYSE VAN DE ZAKEN: ALGEMENE BEVINDINGEN
De 150 geselecteerde zaken
Zoals eerder aangegeven, zijn in dit onderzoek aanvankelijk 150 asielzaken opgenomen,
waarvan de asielaanvraag in juni, juli of augustus 2009 is ingediend. Nadat deze zaken
enkele maanden gevolgd zijn via het Vluchtelingen Volg Systeem, is een verdeling gemaakt
waarin drie categorieën te onderscheiden zijn: een Dublin-categorie, een categorie
nonrespons en een categorie bestemd voor nader inhoudelijk onderzoek bestaande uit 62
complete asieldossiers (zie voor een toelichting op de categorieën het hoofdstuk Methode).
Een dossier omvat de IND-rapporten van de gehoren, het voornemen en/of de beschikking.
Uit figuur 1 blijkt hoe de 150 oorspronkelijk geselecteerde zaken onder te verdelen zijn in de
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 4 van 27