Onderzoek naar afdoening asielaanvragen Somaliërs sinds ...

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in die zaak voor het eerst bepaalde dat
de motivering van de minister dat de algehele situatie in de hoofdstad Mogadishu niet zo
slecht is dat elke burger gevaar loopt op ernstige schade, ontoereikend was (uitspraak
ABRvS 26 januari 2010, nr. 200905017/1/V2).
Naast de situatie waarin louter de aanwezigheid in dat gebied al een schending van artikel 3
EVRM oplevert, kan de asielzoeker, naarmate de gewelds- en mensenrechtensituatie in een
land slechter wordt, met minder individuele aspecten aantonen dat voor hem toch een
schending van artikel 3 EVRM dreigt (ook de ‘glijdende schaal’ genoemd). Dit komt voort uit
jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In WBV 2009/16 is het
genoemde principe tot op zekere hoogte vermeld, namelijk dat de toets op individuele
gronden van aanvragen van Somalische asielzoekers gerelateerd moet worden aan de
algehele situatie in het land. Het WBV bevat hiervan echter geen nadere uitwerking, behalve
dat de situatie in Zuid- en Centraal-Somalië ‘eerder’ kan leiden tot verlening van een
asielvergunning. In de onderzochte zaken is de toepassing van dit uitgangspunt van de
‘glijdende schaal’ nauwelijks terug te zien. Een voorbeeld hiervan is de bovengenoemde
zaak die tot de Afdelingsuitspraak van 26 januari 2010 leidde. In die zaak stond in elk geval
vast dat het ging om een vrouw (sowieso een kwetsbare groep in Somalië), afkomstig uit
Mogadishu (de stad met bijna voortdurend geweld), die zich bezig hield met activiteiten die
Al-Shabaab onwelgevallig zijn (namelijk qat verkopen). De vraag is of deze individuele
aspecten van de betrokken persoon, in samenhang met de slechte veiligheidssituatie in
Mogadishu, niet toch tot de conclusie had moeten leiden dat zij risico loopt op een
behandeling in strijd met artikel 3 EVRM (daargelaten of zij niet reeds op basis van de
algehele veiligheidssituatie in aanmerking zou moeten komen voor een vergunning). In het
voornemen en de beschikking blijkt op geen enkele manier of en in hoeverre de algehele
situatie in Zuid- en Centraal-Somalië bij de toets op individuele gronden een rol heeft
gespeeld. Wat voornamelijk wordt getoetst zijn de individuele aspecten en de algehele
situatie, maar van een beoordeling van deze twee aspecten in samenhang met elkaar blijkt
niets.
Samenvatting
Van het totaal aantal geanalyseerde dossiers, is in 58,1% het verzoek ingewilligd. Nog altijd
is echter ruim 40% van de aanvragen afgewezen. De afwijzingen zijn nagenoeg altijd
gestoeld op een gebrek aan positieve overtuigingskracht dat van het asielrelaas uitgaat. Aan
het toetsen van de zwaarwegendheid van het relaas kwam de IND in geen enkel geval toe.
Het instrument taalanalyse is slechts in een enkel geval toegepast.
Standaard toetst de IND of de algehele veiligheidssituatie aanleiding geeft tot het verlenen
van bescherming. Volgens de IND is er echter geen sprake van een zodanige mate van
willekeurig geweld, dat een burger bij terugkeer enkel door zijn aanwezigheid een risico loopt
op ernstige schade. De situatie waarin de asielzoeker, naarmate de gewelds- en
mensenrechtensituatie in een land slechter wordt, met minder individuele aspecten kan
aantonen dat voor hem toch een schending van artikel 3 EVRM dreigt (ook de ‘glijdende
schaal’ genoemd), komt in de beslissingen in de onderhavige zaken nauwelijks naar voren.
5. ANALYSE VAN DE ZAKEN: MINDERHEDEN
In Somalië zijn de Somali-clans traditioneel nomaden. Afwijkend daarvan zijn er
landbouwende Somali-clans die samen de zogeheten Saab vormen en die als minder nobel
worden beschouwd. Daarnaast zijn er nog groepen die van andere etnische afkomst zijn en
van wie de status nog lager is dan die van de Saab. Deze groepen kunnen als minderheden
worden aangeduid (de zogeheten niet-Somali minderheden). Dit zijn onder andere de Reer
Hamar, Bantu, Bajuni en Gaboye.
De etnische minderheden hebben zwaar te lijden onder de gewapende conflicten. Zij zijn
gemakkelijke slachtoffers van mensenrechtenschendingen zoals discriminatie, roof,
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 8 van 27