Onderzoek naar afdoening asielaanvragen Somaliërs sinds ...

© VluchtelingenWerk Nederland, VluchtWeb, oktober 2010
Onderzoek naar afdoening asielaanvragen Somaliërs sinds
afschaffing categoriaal beschermingsbeleid
1. INLEIDING
Op 3 april 2009 heeft de toenmalige staatssecretaris van Justitie de Tweede Kamer laten
weten het categoriale beschermingsbeleid ten aanzien van Zuid- en Centraal-Somalië af te
schaffen. Volgens de staatssecretaris was het categoriale beschermingsbeleid onhoudbaar
geworden, omdat door het mutileren van vingertoppen door Somaliërs geen Dublinclaim
gelegd kon worden en omdat er misbruik werd gemaakt van de mogelijkheid pleegkinderen
te laten nareizen. De fraude en het misbruik vormden aanleiding om het Nederlandse
asielbeleid beter af te stemmen op het beleid van omringende landen. De maatregel is
ingegaan op 19 mei 2009.
VluchtelingenWerk Nederland is van mening dat het categoriaal beschermingsbeleid voor
Somalië niet beëindigd had moeten worden. Tegen fraude in de asielprocedure moeten
maatregelen genomen worden, maar fraude is geen grond voor het al dan niet voeren van
een categoriaal beschermingsbeleid. VluchtelingenWerk stelt dat de indicatoren voor
intrekking van het beleid verband dienen te houden met de situatie in het land van herkomst.
De situatie in Somalië is onverminderd slecht en het getuigt van bijzondere hardheid als
asielzoekers naar die situatie zouden worden teruggestuurd.
De staatssecretaris heeft bij de afschaffing van het beleid erkend dat de veiligheidssituatie in
het land nog steeds slecht is. Ook heeft de staatssecretaris toegezegd dat Somaliërs die
geen fraude hebben gepleegd en bescherming nodig hebben, deze nog altijd zullen krijgen.
Daarnaast staat in het WBV 2009/16, waarin de beëindiging van het categoriale beleid is
vastgelegd, dat asielzoekers uit Zuid- en Centraal-Somalië ‘eerder’ in aanmerking kunnen
komen voor een asielvergunning op de b-grond van artikel 29 Vw vanwege de onverminderd
slechte veiligheidssituatie in die regio. Er staat echter niet bij wat er onder ‘eerder’ wordt
verstaan.
Het bovenstaande was voor VluchtelingenWerk Nederland aanleiding om te monitoren of de
staatssecretaris haar toezeggingen over een ruimhartige toepassing van het asielbeleid
gestand doet. VluchtelingenWerk wil graag weten of Somalische asielzoekers die
bescherming in Nederland nodig hebben, deze daadwerkelijk krijgen, ook na afschaffing van
het categoriaal beschermingsbeleid. Door het analyseren van asieldossiers krijgt
VluchtelingenWerk meer inzicht in de wijze van afdoening in Somalische asielzaken. Bij het
analyseren van deze dossiers wordt in het bijzonder gekeken naar extra kwetsbare groepen:
etnische minderheden en (alleenstaande) vrouwen. Op dit moment is er geen speciaal beleid
voor hen van kracht. VluchtelingenWerk Nederland heeft er in het verleden voor gepleit om
alleenstaande vrouwen en etnische minderheden aan te merken als risicogroep en
kwetsbare minderheidsgroep.
Het onderhavige onderzoek gaat over de maanden juni, juli en augustus 2009, de periode
direct na de beëindiging van het categoriaal beschermingsbeleid. De conclusies die aan dit
onderzoek verbonden worden hebben dus ook enkel betrekking op deze periode.
2. METHODE
Voor het project Monitoring Somalië heeft VluchtelingenWerk voor een steekproef een
selectie gemaakt van 150 asielaanvragen die zijn ingediend in de maanden juni, juli en
augustus 2009. Dit zijn dus asielverzoeken die zijn ingediend in de maanden direct volgend
op de intrekking van het categoriaal beschermingsbeleid, op 19 mei 2009. Voor deze selectie
is gebruikgemaakt van het Vluchtelingen Volg Systeem, een database waarin
VluchtelingenWerk dossiers van asielzoekers bijhoudt vanaf het begin van instroom in de
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 1 van 27

asielprocedure, in het aanmeldcentrum (AC). Dit systeem, dat door de regionale afdelingen
van VluchtelingenWerk wordt ingevuld en bijgehouden, verschaft relevante gegevens uit de
procedure, zoals verblijfplaats en de fase van de procedure waarin de asielzoeker zich
bevindt. Op basis van dit systeem is een lijst samengesteld van alle asielzoekers die een
aanvraag hebben ingediend in de genoemde drie maanden. Voor het onderzoek zijn van
deze lijst bepaalde zaken verwijderd, te weten: aanvragen van minderjarigen, herhaalde
asielaanvragen, foutief vermelde aanvragen van eerdere datum, dubbele vermeldingen van
aanvragen. De aanvragen van minderjarige asielzoekers zijn niet meegenomen in dit
onderzoek, omdat het asielrelaas van een minderjarige vaak minder individuele aspecten
bevat dan die van volwassen aanvragers.
Uiteindelijk bleef een lijst van 1216 zaken over, allemaal eerste aanvragen van volwassenen.
Elke 8 e persoon op de lijst is in de steekproef meegenomen. Halverwege het onderzoek
heeft nog een correctie plaatsgevonden waarbij enkele foutief vermelde zaken vervangen
zijn. Aldus is een onderzoekspopulatie ontstaan van 150 asielzaken, waarvan de relevante
dossiers via de advocatuur en regionale werkgroepen van VluchtelingenWerk zijn
opgevraagd. 62 van de relevante dossiers die voor het onderzoek zijn ontvangen, bleken
compleet en bruikbaar voor nader onderzoek.
Een aantal van deze 150 asieldossiers is als inhoudelijk niet relevant aangemerkt en deze
dossiers zijn niet opgevraagd voor verdere bestudering. Dit betreft dossiers van asielzoekers
die in een Dublinprocedure terecht zijn gekomen. Aangezien deze asielaanvragen niet
inhoudelijk door de IND zijn getoetst, hebben zij voor dit onderzoek geen waarde.
Deze Dublincategorie bestaat uit zaken waarbij een Dublinprocedure in gang is gezet nadat
door vingerafdrukken in de Eurodac-test is uitgewezen dat de asielzoeker eerder in een
ander Europees land heeft verbleven. Ook zijn in deze Dublincategorie zaken opgenomen
waarbij geen Eurodac-test kon plaatsvinden vanwege de slechte kwaliteit van
vingerafdrukken (waarbij mogelijk vingertopmutilatie aan de orde was).
Voor dit onderzoek is de uitkomst van de Dublinprocedure niet afgewacht. Dat betekent dat
in deze categorie ook de dossiers vallen van asielzoekers die nog niet definitief onder artikel
30 Vw zijn afgewezen. Het onderzoek maakt dus geen onderscheid tussen zaken waarin
uiteindelijk ook daadwerkelijk een Dublinclaim is gelegd en zaken waarbij de procedure
hierover nog geen duidelijkheid heeft opgeleverd. De categorie van (mogelijke) Dublinzaken
omvat ongeveer één derde (52) van de steekproef van 150 asielzaken. Hoewel deze zaken
niet inhoudelijk zijn bestudeerd, worden zij in het kwantitatieve gedeelte van dit onderzoek
wél meegerekend.
Een tweede categorie van dossiers die niet inhoudelijk zijn bekeken, is de categorie nonrespons.
Deze bestaat uit zaken waarvan na doorvragen bij regionale afdelingen van
VluchtelingenWerk en bij advocaten, geen nadere informatie ingewonnen kon worden. Er
ontbreekt in deze zaken essentiële informatie, waardoor een inhoudelijke bestudering vrijwel
onmogelijk is geworden. Te denken valt bijvoorbeeld aan zaken waarbij de asielzoeker met
onbekende bestemming is vertrokken (mob). Ook kan het gaan om procedures die vertraagd
waren en waarbij belangrijke stukken ontbraken. Verder zijn in de categorie non-respons de
zaken opgenomen waarin de advocaat of de regionale werkgroep van VluchtelingenWerk of
de asielzoeker zelf geen nadere informatie kon of wilde geven. Deze categorie omvat 36
zaken van de geselecteerde 150.
Asielzaken waarbij gezinshereniging aan de orde was, zijn in dit onderzoek wél inhoudelijk
bekeken. Het betreft veelal zaken van nagereisde asielzoekers die om hereniging met hun
partner verzoeken. Deze asielaanvragen dienen door de IND individueel inhoudelijk te
worden onderzocht, dus losstaand van het asielverzoek van de eerder ingereisde partner.
Deze aanvragen kunnen behalve middels artikel 29, eerste lid, onder e (de grond voor
gezinshereniging), ook op andere gronden worden ingewilligd. Van elk gezin is slechts één
persoon meegenomen in het onderzoek. Deze zaken zijn als gewone, eerste aanvragen
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 2 van 27

ehandeld en vormen geen aparte categorie. In totaal bleven 62 van de oorspronkelijke 150
steekproefzaken over voor het inhoudelijk onderzoek.
Het onderzoek van de dossiers omvat de rapporten die door de IND zijn opgemaakt tijdens
de asielprocedure (zowel de AC-procedure als de OC-procedure). Dit zijn het eerste en
nader gehoor, het voornemen in geval van voorgenomen afwijzing van de aanvraag, en de
beschikking waarin de uiteindelijke beslissing wordt verwoord. Per asieldossier heeft
VluchtelingenWerk gekeken naar de geloofwaardigheid en de ernst van het relaas van de
asielzoeker. Hiervoor werd met name gekeken naar de verklaringen in het nader gehoor.
Ook het oordeel van de IND is in beschouwing genomen. Bij afwijzingen zijn de
overwegingen uit het voornemen bestudeerd. Verder is er in dit onderzoek cijfermateriaal
verzameld. Zo is gekeken naar aantallen aanvragen van verschillende groepen, zoals
vrouwen en etnische minderheden. Ook is gekeken naar aantallen inwilligingen en
afwijzingen en hoe vaak deze voorkwamen in de AC-procedure en de OC-procedure. Dit
laatste is interessant omdat het een beeld geeft van de tijd die de IND heeft genomen om te
komen tot een oordeel over de zaak. Door de advocaat ingebrachte stukken, zoals correcties
& aanvullingen, het zwaarwegend advies en de zienswijze, zijn buiten beschouwing gelaten.
Het onderzoek reikt tot de uiteindelijke beslissing door de IND en gaat in principe niet in op
stukken uit de beroepsprocedure (beroep, eventueel hoger beroep).
3. ONTWIKKELINGEN IN ZUID- EN CENTRAAL-SOMALIË
Sinds de val van het regime van Siad Barre in 1991, is de situatie in Somalië chaotisch en
vechten verschillende clans en groeperingen met elkaar. Het land viel uiteen en bestaat
tegenwoordig uit drie min of meer autonome staten: Somaliland, Puntland en Zuid- en
Centraal Somalië. Somaliland en Puntland zijn redelijk stabiel en hebben eigen regeringen.
Zij hebben zich onafhankelijk verklaard maar zijn niet erkend door de internationale
gemeenschap. Belangrijkste conflicthaard ligt in Zuid- en Centraal Somalië. Daar wordt een
conflict uitgevochten tussen regeringstroepen van de Transitional Federal Government
(TFG) enerzijds en een complex geheel van rebellengroeperingen anderzijds. Deze
rebellengroeperingen bestrijden elkaar onderling ook weer. De voornaamste
rebellengroeperingen in Somalië zijn de Alliance for the Re-liberation of Somalia (ARS), de
Union of Islamic Courts (UIC), al-Shabaab, en Hisb-ul Islam. Er zijn enkele kleinere
rebellengroeperingen die in sommige gevallen ook weer deel uitmaken van grotere groepen.
De Transitional Federal Government, die gevormd is tijdens vredesbesprekingen in Kenia in
2004, wordt gesteund door de aanwezige troepen van AMISOM (de vredesmissie van de
Afrikaanse Unie) en delen van de UIC. De TFG slaagt er echter niet in controle uit te oefenen
over heel Somalië. Zij heeft slechts een klein deel van de hoofdstad Mogadishu in handen,
waaronder het vliegveld, de haven, het presidentieel paleis en een paar tussenliggende
straten. Om deze gebieden wordt geregeld strijd geleverd met gewapende groeperingen. De
regering beschikt over een nauwelijks functionerend overheidsapparaat. De ordehandhaving
is slecht uitgerust en ongetraind en bestaat deels uit autonome clanmilities waarover de TFG
geen daadwerkelijke controle heeft.
De belangrijkste rebellengroep is op dit moment al-Shabaab, dat ‘de jeugd’ betekent in het
Arabisch. Deze groep streeft de terugtrekking van de buitenlandse, aan de TFG gelieerde
troepen na en de omverwerping van de TFG. De groep is formeel door de Verenigde Staten
als een buitenlandse terroristische organisatie bestempeld. In de loop van 2008 veroverde
al-Shabaab grote delen van Zuid- en Centraal Somalië. In gebieden in Zuid- en Centraal
Somalië die met name onder controle staan van al-Shabaab, zijn burgers het slachtoffer van
wrede bestraffingen door de draconische interpretatie van de sharia. Bestraffingen als
zweepslagen komen voor, en soms ook amputaties en steniging. Mensen die zich uitspreken
tegen al-Shabaab of zich openlijk verzetten, worden bedreigd en mishandeld, soms ontvoerd
en in het ernstigste geval gedood.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 3 van 27

De hevigste gevechten in 2009 vonden plaats in Mogadishu. Begin mei 2009 –vlak voor de
periode van dit onderzoek– lanceerden al-Shabaab, Hizbul Islam en milities gelieerd aan
beide groeperingen een offensief tegen de TFG, AMISOM en aan de TFG gelieerde milities,
nadat toenaderingspogingen en bemiddelingsacties waren mislukt. Alleen al in de maand
mei kwamen ongeveer 200 mensen om en raakten er 700 gewond, met name
burgerslachtoffers. Mortiervuur in dichtbevolkte gebieden veroorzaakte de dood van hele
families en de ontheemding van naar schatting 70.000 mensen. Door veel Somalische
burgers wordt dit geweld omschreven als het meest destructieve van de laatste jaren. Er was
sprake van willekeurig geweld en ernstige en wijdverspreide schendingen van
mensenrechten.
Volgens de laatste cijfers zijn er door de aanhoudende oorlogssituatie bijna anderhalf miljoen
mensen ontheemd geraakt in Somalië. De overgrote meerderheid daarvan verblijft in Zuid-
en Centraal Somalië, met name in en nabij Mogadishu. In de eerste helft van 2010 is het
aantal ontheemde families in Mogadishu geleidelijk gegroeid. In de stad verblijven 350.000
intern ontheemden. Families leven onder erbarmelijke omstandigheden op straat. Velen van
hen kunnen de provisorische vluchtelingenkampen in de Afgoye-corridor niet bereiken. In die
vluchtelingenkampen, vlak buiten de hoofdstad, verblijven 366.000 mensen.
Bijna een half miljoen Somalische vluchtelingen leven buiten Somalië. De overgrote
meerderheid heeft haar toevlucht genomen tot de buurlanden, zoals Kenia en Jemen. In
Nederland wonen ongeveer 22.000 personen van Somalische afkomst. In 2009 vroegen
5889 Somaliërs asiel aan in Nederland. Dat is bijna 40% van het totale aantal
asielaanvragen in Nederland in dat jaar. In de periode van januari tot en met juni 2010 deden
1313 Somaliërs een asielverzoek in Nederland. Daarmee zijn Somaliërs de grootste groep
asielzoekers.
De veiligheidssituatie gereflecteerd in asielrelazen
Het geweld in Somalië is gereflecteerd in de verhalen die asielzoekers met zich meedragen.
Veel asielrelazen gaan over bedreiging, mishandeling, ontvoering en moord door leden van
al-Shabaab. Het ontplooien van ‘onislamitische’, door al-Shabaab als verkeerd beschouwde
activiteiten, is hier vaak de oorzaak van. Voorbeelden van dergelijke activiteiten zijn de
verkoop van alcohol of qat, het produceren of publiekelijk ten gehore brengen van muziek,
het runnen van een filmhuis. Daarnaast speelt geregeld dat al-Shabaab mensen op
dreigende of gewelddadige wijze onder druk zet om voor de groepering te werken. Ook het
(vermeend) bedienen van, of handelen met de verkeerde groepering, waarna dreigementen
van de tegenpartij volgen (regering of al-Shabaab), wordt vaak als vluchtmotief aangevoerd.
Veel voorkomende problemen houden daarnaast verband met geheime huwelijken of
gemengde huwelijken tussen leden van verschillende stammen. Ook huiselijk geweld en
uithuwelijking spelen een rol, soms gepaard gaand met gewelddadige familievetes, conflicten
tussen verschillende families of conflicten waarbij stamgenoten worden betrokken. Dergelijke
asielrelazen zijn veelal afkomstig van vrouwen en leden van minderheidsstammen.
4. ANALYSE VAN DE ZAKEN: ALGEMENE BEVINDINGEN
De 150 geselecteerde zaken
Zoals eerder aangegeven, zijn in dit onderzoek aanvankelijk 150 asielzaken opgenomen,
waarvan de asielaanvraag in juni, juli of augustus 2009 is ingediend. Nadat deze zaken
enkele maanden gevolgd zijn via het Vluchtelingen Volg Systeem, is een verdeling gemaakt
waarin drie categorieën te onderscheiden zijn: een Dublin-categorie, een categorie
nonrespons en een categorie bestemd voor nader inhoudelijk onderzoek bestaande uit 62
complete asieldossiers (zie voor een toelichting op de categorieën het hoofdstuk Methode).
Een dossier omvat de IND-rapporten van de gehoren, het voornemen en/of de beschikking.
Uit figuur 1 blijkt hoe de 150 oorspronkelijk geselecteerde zaken onder te verdelen zijn in de
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 4 van 27

genoemde drie categorieën. Waar vanaf hier gesproken wordt over het ‘inhoudelijke
onderzoek’ wordt gedoeld op de 62 nader bestudeerde dossiers.
24%
35%
Figuur 1: Onderverdeling 150 geselecteerde zaken
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 5 van 27
41%
Beschikbaar
Dublin
Nonrespons
De 62 daadwerkelijk geanalyseerde dossiers
Ten aanzien van de 62 aanvragers van wie het dossier inhoudelijk is bestudeerd, volgt
hieronder een weergave van de algemene kenmerken en bevindingen.
De geanalyseerde dossiers - Geografische herkomst
Opvallend is de herkomst van asielzoekers van wie de asieldossiers zijn onderzocht.
Nagenoeg alle asielzoekers verklaren uit Mogadishu of de rest van Zuid- en Centraal
Somalië te komen. (De stad is apart van de regio opgenomen in het onderzoek.) Dit, terwijl
de steekproef van 150 zaken is gedaan uit aanvragen van personen uit héél Somalië,
inclusief de autonome gebieden Somaliland en Puntland (in het onderzoek samen aangeduid
als Noord-Somalië). Uit de onderzochte gehoren blijkt dat 56% van de asielzoekers uit
Mogadishu verklaren te komen, de anderen komen uit andere plaatsen in Zuid- en Centraal
44% Mogadishu
Figuur 2: Geografische herkomst
56%
Rest zuid/centraal

Geslacht
Bij de nader bestudeerde 62 dossiers waren er 68% van mannelijke asielzoekers en 32%
van vrouwelijke asielzoekers. Het aandeel dossiers van vrouwelijke asielzoekers is dus
groot, zeker vergeleken bij de aanvankelijke selectie van 150 zaken. Daarbij was 23% van
de aanvragen van vrouwen, tegen 77% van mannen.
32%
Figuur 3: Geslacht
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 6 van 27
68%
Man Vrouw
Etnische afkomst
Van de 62 dossiers is onder meer bekeken wat de etnische afkomst was van de asielzoekers
en hoeveel er afkomstig waren van een etnische minderheidsgroep. 54,8% van de dossiers
zijn van asielzoekers die verklaarden tot een minderheidsstam te behoren. Het begrip
‘etnische minderheid’ is overigens ruim genomen. Bevindingen over de dossiers van
etnische minderheden zijn verder uitgewerkt in een apart hoofdstuk. Daarin wordt tevens een
toelichting gegeven op het begrip ‘etnische minderheid’.
Inwilligingen / afwijzingen en toegepaste gronden
Uit het inhoudelijk onderzoek komt naar voren dat de IND iets meer dan de helft van de
asielverzoeken heeft ingewilligd, namelijk 58,1%. Daarvan is 41,7% in het AC ingewilligd en
58,3% in het OC. Van de inwilligingen heeft 47,2%betrekking op asielzoekers afkomstig uit
Mogadishu, de andere inwilligingen betreffen aanvragen van asielzoekers uit de rest van
Zuid- en Centraal Somalië.
De gronden voor inwilliging worden bij lange na niet alle evenveel toegepast in de
beslispraktijk. Verreweg de meeste inwilligingen zijn gedaan op grond van artikel 29, eerste
lid en onder b Vw (69,4%), waarvan het leeuwendeel in het OC werd beslist. Op grond van
artikel 29 eerste lid en onder e, in verband met gezinshereniging, werd 13,9% ingewilligd,
waarvan de meeste al in het AC. In 11,1% van de inwilligingszaken werd een vergunning
toegekend op grond van artikel 29, eerste lid en onder c, met betrekking tot traumata. Vooral
opvallend is de geringe mate waarin wordt ingewilligd op grond van artikel 29, eerste lid en
onder a (5,6% van de inwilligingen). In het enkele geval waarin wel op de a-grond is
ingewilligd, komt niet duidelijk naar voren waarom de IND juist tot deze grond heeft beslist.
En ten aanzien van inwilligingen op de b-grond geldt dat deze vaak samenhangen met
redenen die ook zijn terug te voeren op de vervolgingsgronden zoals uitgewerkt in de agrond,
met name etnische afkomst en sekse. Het is moeilijk om inzicht te krijgen in de
redenen van inwilliging door de IND. Het rapport waarin de IND de beslissing om in te

willigen onderbouwt –de minuut– wordt sinds enige tijd niet meer verstrekt. De rapporten van
de gehoren geven dermate uiteenlopende situaties van asielzoekers weer, dat daaruit niet
eenduidig valt op te maken in welke gevallen de IND oordeelt dat de asielzoeker
bescherming nodig heeft in Nederland.
In iets minder dan de helft van de onderzochte zaken werd de asielaanvraag door de IND
afgewezen. In totaal is 41,9% van de asielaanvragen afgewezen door de IND, waarvan ruim
de helft in het AC (53,8%). Afwijzingen, zowel in de AC-procedure als wel in de OCprocedure,
worden bijna zonder uitzondering gebaseerd op artikel 31 lid 1 en 2 f Vw, dat het
niet (toerekenbaar) kunnen overleggen van documenten omvat. Een paar maal werd het niet
onverwijld melden (mede) ten grondslag gelegd aan de afwijzing. Vrijwel altijd volgt dan de
conclusie van de IND dat het relaas positieve overtuigingskracht ontbeert en voert de dienst
aan dat onvoldoende geloofwaardigheid wordt gehecht aan de feiten en omstandigheden.
Slechts twee maal werd geografische herkomst niet geloofd. In één van deze zaken leek het
asielrelaas bij bestudering van de gehoren consistent en behoorlijk ernstig. Omdat de IND de
asielzoekster echter niet volgt in haar beweerde herkomst, wordt ook voorbijgegaan aan de
aangevoerde problemen. In één van de onderzochte dossiers kwam een afwijzing voor
waarbij sprake was van ongeloofwaardige vrees 1 . Aan het toetsen van de zwaarwegendheid
van het relaas kwam de IND in geen enkel geval toe.
Toepassing van taalanalyse
Slechts in enkele zaken lijkt de IND nog gebruik te maken van taalanalyse om de herkomst
of etniciteit van een asielzoeker te kunnen beoordelen. Uit de dossiers kwamen twee zaken
naar voren. In één zaak bleek dat de asielzoeker op grond van zijn spraak eenduidig was te
herleiden tot de spraakgemeenschap binnen Zuid-Somalië. Uit de taalanalyse komt naar
voren dat geen uitspraak kan worden gedaan over de door asielzoeker beweerde etniciteit.
Uit gehoren blijkt niet dat cliënt heeft beweerd dat de leden van zijn stam, Ashraf, een
speciaal dialect spreken. Ook blijkt niet duidelijk uit de gehoren wat de aanleiding is geweest
voor de IND om aan de herkomst van de asielzoeker te twijfelen. De aanvraag werd
uiteindelijk ingewilligd in het OC, op grond van artikel 29, eerste lid en onder b Vw.
In de andere zaak wees de taalanalyse uit dat de betrokken vrouw niet te herleiden was tot
de spraak- en cultuurgemeenschap binnen Zuid Somalië. In deze zaak speelde taalanalyse
een doorslaggevende rol in de afwijzing van cliënt. Op verzoek van de advocaat werd ook
een contra-expertise uitgevoerd. Die analyse bracht discussie teweeg over gebruik van
mogelijk ongeschikt opnamemateriaal door bureau Land en Taal van de IND. De contraexpertise,
besproken in de beschikking, veranderde niets aan de uiteindelijke negatieve
beslissing van de IND. Op het verdere relaas van asielzoeker werd niet ingegaan: de
aanvraag werd enkel op ongeloofwaardigheid van herkomst afgewezen in het OC.
Toets algehele veiligheidssituatie /samenhang met het individuele relaas
Naast de toets of de betrokken persoon op individuele gronden aanspraak kan maken op
bescherming, heeft de IND in alle onderhavige zaken tevens beoordeeld of de algemene
(veiligheids)situatie aanleiding geeft tot inwilliging van het asielverzoek. De IND toetst
standaard in het kader van artikel 29 lid 1 onder b Vw of sprake is van een situatie zoals
bedoeld in artikel 15c van de Definitierichtlijn, waarbij sprake moet zijn van een zodanige
mate van willekeurig geweld, dat de persoon bij terugkeer naar dat gebied louter door zijn
aanwezigheid een reëel risico loopt op ernstige schade. In de geanalyseerde dossiers stelt
de IND zich op het standpunt dat in Zuid- en Centraal-Somalië geen sprake is van een
dergelijke situatie. In dit verband is een zaak uit dit onderzoek vermeldenswaardig, omdat de
1 De vraag is of in deze zaak een juist toetsingskader is gehanteerd gelet op ABRvS 21 juli 2009, nr.
200805962/1. Er is in dit geval namelijk getoetst of positieve overtuigingskracht uitgaat van de aan
(geloofwaardig bevonden) gedeelten van het asielrelaas ontleende verwachtingen over hetgeen de
vreemdeling zal overkomen na terugkeer naar zijn land van herkomst. Volgens de Afdeling is dit
echter een zwaarwegendheidstoets.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 7 van 27

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in die zaak voor het eerst bepaalde dat
de motivering van de minister dat de algehele situatie in de hoofdstad Mogadishu niet zo
slecht is dat elke burger gevaar loopt op ernstige schade, ontoereikend was (uitspraak
ABRvS 26 januari 2010, nr. 200905017/1/V2).
Naast de situatie waarin louter de aanwezigheid in dat gebied al een schending van artikel 3
EVRM oplevert, kan de asielzoeker, naarmate de gewelds- en mensenrechtensituatie in een
land slechter wordt, met minder individuele aspecten aantonen dat voor hem toch een
schending van artikel 3 EVRM dreigt (ook de ‘glijdende schaal’ genoemd). Dit komt voort uit
jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In WBV 2009/16 is het
genoemde principe tot op zekere hoogte vermeld, namelijk dat de toets op individuele
gronden van aanvragen van Somalische asielzoekers gerelateerd moet worden aan de
algehele situatie in het land. Het WBV bevat hiervan echter geen nadere uitwerking, behalve
dat de situatie in Zuid- en Centraal-Somalië ‘eerder’ kan leiden tot verlening van een
asielvergunning. In de onderzochte zaken is de toepassing van dit uitgangspunt van de
‘glijdende schaal’ nauwelijks terug te zien. Een voorbeeld hiervan is de bovengenoemde
zaak die tot de Afdelingsuitspraak van 26 januari 2010 leidde. In die zaak stond in elk geval
vast dat het ging om een vrouw (sowieso een kwetsbare groep in Somalië), afkomstig uit
Mogadishu (de stad met bijna voortdurend geweld), die zich bezig hield met activiteiten die
Al-Shabaab onwelgevallig zijn (namelijk qat verkopen). De vraag is of deze individuele
aspecten van de betrokken persoon, in samenhang met de slechte veiligheidssituatie in
Mogadishu, niet toch tot de conclusie had moeten leiden dat zij risico loopt op een
behandeling in strijd met artikel 3 EVRM (daargelaten of zij niet reeds op basis van de
algehele veiligheidssituatie in aanmerking zou moeten komen voor een vergunning). In het
voornemen en de beschikking blijkt op geen enkele manier of en in hoeverre de algehele
situatie in Zuid- en Centraal-Somalië bij de toets op individuele gronden een rol heeft
gespeeld. Wat voornamelijk wordt getoetst zijn de individuele aspecten en de algehele
situatie, maar van een beoordeling van deze twee aspecten in samenhang met elkaar blijkt
niets.
Samenvatting
Van het totaal aantal geanalyseerde dossiers, is in 58,1% het verzoek ingewilligd. Nog altijd
is echter ruim 40% van de aanvragen afgewezen. De afwijzingen zijn nagenoeg altijd
gestoeld op een gebrek aan positieve overtuigingskracht dat van het asielrelaas uitgaat. Aan
het toetsen van de zwaarwegendheid van het relaas kwam de IND in geen enkel geval toe.
Het instrument taalanalyse is slechts in een enkel geval toegepast.
Standaard toetst de IND of de algehele veiligheidssituatie aanleiding geeft tot het verlenen
van bescherming. Volgens de IND is er echter geen sprake van een zodanige mate van
willekeurig geweld, dat een burger bij terugkeer enkel door zijn aanwezigheid een risico loopt
op ernstige schade. De situatie waarin de asielzoeker, naarmate de gewelds- en
mensenrechtensituatie in een land slechter wordt, met minder individuele aspecten kan
aantonen dat voor hem toch een schending van artikel 3 EVRM dreigt (ook de ‘glijdende
schaal’ genoemd), komt in de beslissingen in de onderhavige zaken nauwelijks naar voren.
5. ANALYSE VAN DE ZAKEN: MINDERHEDEN
In Somalië zijn de Somali-clans traditioneel nomaden. Afwijkend daarvan zijn er
landbouwende Somali-clans die samen de zogeheten Saab vormen en die als minder nobel
worden beschouwd. Daarnaast zijn er nog groepen die van andere etnische afkomst zijn en
van wie de status nog lager is dan die van de Saab. Deze groepen kunnen als minderheden
worden aangeduid (de zogeheten niet-Somali minderheden). Dit zijn onder andere de Reer
Hamar, Bantu, Bajuni en Gaboye.
De etnische minderheden hebben zwaar te lijden onder de gewapende conflicten. Zij zijn
gemakkelijke slachtoffers van mensenrechtenschendingen zoals discriminatie, roof,
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 8 van 27

verkrachting, plundering en moord door leden van meerderheidsclans. In conflictsituaties zijn
minderheden extra kwetsbaar omdat zij minder toegang hebben tot medische zorg. Ook zijn
zij minder in staat het geweld te ontvluchten, omdat zij moeilijker geaccepteerd worden in
een nieuwe omgeving. De etnische minderheden verkeren verder in een zwakke positie
omdat zij buiten het Somali-clansysteem vallen. Zij krijgen alleen bescherming van Somalimeerderheidsclans
als deze toegezegd hebben hen te beschermen. Het clansysteem is door
het aanhoudende oorlogsgeweld echter verzwakt, en de invloed van clanoudsten is
verminderd. Minderheden hebben daardoor verminderd toegang tot de bescherming waar zij
van oudsher op konden rekenen.
In het asielbeleid, vastgelegd in WBV 2009/16, wordt aan minderheden ‘verhoogde
aandacht’ geschonken. In het algemeen geldt dat als de asielzoeker aannemelijk maakt dat
hij vanwege zijn etnische afkomst te vrezen heeft voor vervolging in de zin van het
Vluchtelingenverdrag, hij een vergunning kan krijgen op de a-grond. Van asielzoekers uit
Zuid- en Centraal-Somalië wordt dan niet verlangd dat zij zich tot de autoriteiten hebben
gewend voor bescherming. Het enkel behoren tot een specifieke clanfamilie of minderheid
vormt op zichzelf geen aanleiding tot verlening van een verblijfsvergunning asiel.
Alleen voor leden van de Reer Hamar geldt specifiek beleid. Deze groep wordt aangeduid
als zowel risicogroep als kwetsbare minderheidsgroep. Anders dan andere aangewezen
kwetsbare minderheidsgroepen hoeven leden van de Reer Hamar niet aan de vereiste van
beperkte individuele indicaties te voldoen. Zij worden aangemerkt als een groep die
systematisch wordt blootgesteld aan een praktijk van onmenselijke behandelingen. Met de
uitspraak van 30 oktober 2009 heeft de Afdeling dit erkend, onder verwijzing naar de
arresten Salah Sheekh en NA v. het Verenigd Koninkrijk van het EHRM. Dit betekent dat
degene die aannemelijk maakt te behoren tot de Reer Hamar, niet meer met persoonlijke
feiten en omstandigheden aan hoeft te tonen dat hij bij terugkeer wordt blootgesteld aan een
behandeling in strijd met artikel 3 EVRM. Alleen al het behoren tot de Reer Hamar betekent
dus dat de asielzoeker een vergunning op de b-grond kan krijgen.
Over welke groepen in Somalië precies tot etnische minderheden gerekend moeten worden,
bestaan verschillende opvattingen in de literatuur en bij de organisaties die informatie van
herkomstlanden verstrekken. In dit onderzoek wordt uitgegaan van een brede opvatting
wanneer het gaat over minderheden. 2
Cijfers
Van alle onderzochte dossiers was 53,2% van leden van minderheidsgroepen. In totaal werd
(69,7%) van de aanvragen van minderheden ingewilligd. In het AC werden elf aanvragen
ingewilligd en vijf aanvragen afgewezen. In het OC werden twaalf aanvragen ingewilligd. Vijf
overige aanvragen werden afgewezen. Zes inwilligingen betroffen aanvragen van leden van
groepen waarover volgens het ambtsbericht onduidelijkheid bestaat of zij tot de minderheden
gerekend moeten worden. Voorbeelden hiervan zijn Shekhal, Ajuraan en Jaji.
Ten aanzien van de etnische minderheden werd het meest ingewilligd op de b-grond; zes
maal in het AC en tien maal in het OC. Drie inwilligingen betroffen een c-grond. In het kader
van gezinshereniging werden vier vergunningen verleend. Opmerkelijk is dat er geen
vluchtelingenstatus (a-grond) is toegekend aan leden van etnische minderheden van wie de
dossiers zijn onderzocht.
2 Een toelichting hierop is te vinden in annex 1
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 9 van 27

Afwijzingen minderheden
Algemeen
Van de 33 aanvragen van minderheden zijn er in totaal tien afgewezen. Bij ongeveer de helft
van deze zaken kwam een duidelijk verband naar voren tussen de etnische afkomst van de
asielzoeker en de problemen die leidden tot het vertrek uit Somalië. Vaak echter kon de
asielzoeker een dergelijk verband niet duidelijk maken.
Verder viel op dat de IND niet in alle gevallen doorvroeg naar problemen gerelateerd aan
etniciteit. Daarnaast blijkt dat de mate van onderzoek naar de identiteit en stam van
asielzoekers sterk verschilt. Het komt voor dat de asielzoeker slechts een paar vragen over
zijn stam hoeft te beantwoorden. Bij twijfel aan de etniciteit van de asielzoeker, wordt soms
aanvullend gehoord om deze nader te onderzoeken. Van twee asielzoekers werd uiteindelijk
de etnische afkomst niet geloofd door de IND.
Etnische afkomst niet geloofd
In twee zaken werd de beweerde etnische afkomst van de asielzoeker ongeloofwaardig
bevonden. Soms blijkt aan dit ongeloofwaardigheidsoordeel van de IND een uitgebreid
onderzoek vooraf te gaan. Daarentegen blijkt soms dat een meer gedegen onderzoek in de
lijn had gelegen, wat mogelijk tot een andere oordeel had kunnen leiden. Een voorbeeld van
een uitgebreid onderzoek naar de etniciteit, is de zaak van een vrouw die verklaart niet te
weten tot welke stam of groep zij behoort. Daarnaast verklaart zij echter van familie te
hebben gehoord dat zij tot de minderheidsgroep Midgan behoort. In verschillende
(aanvullende) gehoren krijgt de betrokken vrouw de gelegenheid de situatie te verklaren en
haar etniciteit aannemelijk te maken. Ook na uitgebreide bevraging wordt haar etnische
afkomst echter niet duidelijk en wijst de IND de aanvraag vanwege ongeloofwaardigheid af.
In een ander dossier wordt de verklaring van de asielzoeker dat hij tot de Tumalminderheidsgroep
behoort niet gevolgd. De IND legt aan dit oordeel ten grondslag dat de
stamlijn die betrokkene heeft opgegeven niet met openbare bronnen kan worden bevestigd.
Daarnaast weet hij volgens de IND onvoldoende specifieke kenmerken van de Tumal te
noemen. Bestudering van de onderzoeksvragen van de IND, de antwoorden hierop van de
asielzoeker, in samenhang met de beschikbare bronnen over de Tumal, roept de vraag op
wat de IND verder nog heeft kunnen verwachten van deze persoon om zijn gestelde etniciteit
aannemelijk te maken. De antwoorden van de asielzoeker sluiten namelijk grotendeels aan
bij informatie uit openbare bronnen. Waar de asielzoeker aangeeft dat er geen specifieke
kenmerken van de Tumal zijn, bleken deze ook niet uit informatie uit openbare bronnen.
Voor een inhoudelijke bespreking van deze zaak wordt hier verwezen naar annex 2.
Dit voorbeeld illustreert dat een zaak soms genuanceerder ligt dan op het eerste gezicht lijkt.
In dit geval is de aanvraag al in het aanmeldcentrum afgewezen. Mogelijk had een
zorgvuldiger analyse van de zaak tot een ander oordeel kunnen leiden. Verder is nog van
belang te vermelden dat de IND in het voornemen in deze zaak stelt dat betrokkene heeft
verklaard geen problemen te hebben ondervonden vanwege zijn geloof, etnische afkomst of
nationaliteit. Dit is echter tegenstrijdig met wat hij heeft verklaard in het nader gehoor, waar
bij de nadere vraagstelling wordt gevraagd naar problemen vanwege etnische afkomst. Daar
zegt de asielzoeker dat dergelijke problemen reden waren voor zijn vertrek. Ook heeft hij
onder meer in het vrije relaas duidelijk aangegeven problemen te ondervinden vanwege zijn
afkomst.
Aannemelijk maken van het relaas
Het is in principe aan de asielzoeker om zijn asielrelaas aannemelijk te maken. De stelplicht
hierbij ligt, zo blijkt uit de Vreemdelingencirculaire, in beginsel bij de asielzoeker. Hij is daarbij
gehouden de waarheid te vertellen en mee te werken aan een zo volledig mogelijke
vaststelling van het feitencomplex. Hij moet alle vragen die door de IND worden gesteld zo
volledig mogelijk beantwoorden en zoveel mogelijk relevante documenten overleggen om
zijn verklaringen aannemelijk te maken. De asielzoeker krijgt tijdens het nader gehoor in
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 10 van 27

eerste instantie de gelegenheid om vrijuit over de asielmotieven te spreken. Vervolgens
onderzoekt de hoorambtenaar de verschillende aspecten van het asielrelaas.
Standaard stelt de IND tijdens het nader gehoor de vraag of betrokkene ooit problemen heeft
ondervonden vanwege zijn etniciteit. Bij de onderzochte afwijzingen van leden van
minderheidsstammen gaf de asielzoeker in een aantal gevallen een ontkennend antwoord op
deze vraag. Dit is opvallend, omdat je zou verwachten dat de etnische afkomst wel een rol
zou spelen in het asielrelaas, gelet op hetgeen bekend is over de kwetsbaarheid van
minderheden voor mensenrechtenschendingen. Ook kwam het voor dat de asielzoeker geen
duidelijk verband legde tussen de problemen die aanleiding vormden voor zijn vertrek, en het
feit dat hij behoort tot een etnische minderheid. Het kan zijn dat de connectie er in deze
gevallen simpelweg niet was, of dat de asielzoeker deze onvoldoende naar voren heeft
gebracht. Van deze zaken is het asielrelaas overigens uiteindelijk ongeloofwaardig bevonden
en is de aanvraag om die reden afgewezen.
In een andere zaak geeft de asielzoeker wel een verband aan tussen zijn vertrek en
ondervonden problemen vanwege zijn afkomst, maar lijkt de IND dit niet in de beoordeling
mee te nemen. De asielzoeker verklaart desgevraagd dat de problemen die hij enkele jaren
voor zijn vertrek heeft ondervonden vanwege zijn etnische afkomst, een indirecte reden
hebben gevormd voor zijn vertrek. De directe aanleiding voor vertrek lag in dreigementen
aan zijn adres van de zijde van Al-Shabaab, omdat hij zich negatief had uitgelaten over de
groepering. Wat betreft deze laatste problemen, legt de asielzoeker geen relatie met zijn
etnische afkomst. Hier wordt ook niet naar gevraagd. Deze recente gebeurtenissen worden
uiteindelijk ongeloofwaardig bevonden. Over de problemen die een indirecte aanleiding
vormden voor zijn vertrek vraagt de hoorambtenaar weliswaar door in het nader gehoor,
maar in de beoordeling lijkt dit ten onrechte geen rol te hebben gespeeld. In het voornemen
is in het geheel niet gerefereerd aan deze voorvallen. De IND volstaat met de standaardfrase
dat niet is gebleken dat betrokkene tot een door de staatssecretaris aangewezen kwetsbare
minderheidsgroep behoort.
Met deze standaardfrase wordt ook volstaan bij de afwijzing van een lid van de Shekhal, die
in conflict kwam met al-Shabaab vanwege onder meer zijn werkzaamheden, waaronder de
verkoop van qat en alcohol. De asielzoeker legt geen expliciet verband tussen zijn afkomst
en deze problemen, en de IND vraagt hier ook niet naar. Dit terwijl betrokkene elders in het
nader gehoor wel heeft aangegeven ‘vele problemen’ te hebben ondervonden vanwege zijn
etnische afkomst. Hierop is niet nader ingegaan door de IND.
Onder de afwijzingen van etnische minderheden kwam daarnaast een sprekend voorbeeld
naar voren van een asielzoeker die een essentieel onderdeel van zijn asielrelaas moeilijk,
zoniet onmogelijk aannemelijk had kunnen maken. Het relaas houdt in dat betrokkene als lid
van de minderheidsstam Eyle, door zijn huwelijk met een vrouw die behoort tot een Somali
meerderheidsstam, problemen heeft gekregen uit zijn omgeving. De IND heeft de aanvraag
in het aanmeldcentrum afgewezen, voornamelijk omdat de dienst het bestaan van een
dergelijk gemengd huwelijk ongeloofwaardig vindt.
Na bestudering van verschillende bronnen van landeninformatie, blijkt geen volledig
uitsluitsel te krijgen over de (on)aannemelijkheid van het huwelijk waarover cliënt heeft
verklaard. Dit is op zich niet verwonderlijk, want op vele fronten ontbreekt actuele,
betrouwbare informatie over de situatie in Somalië. Door de voortdurende oorlogssituatie
kunnen voorheen bestaande structuren zijn veranderd, terwijl hiernaar nauwelijks onderzoek
ter plekke kan plaatsvinden gezien de slechte veiligheidssituatie. Het lijkt VluchtelingenWerk
echter niet redelijk om deze leemte in informatie op voorhand voor rekening van de
asielzoeker te laten komen. De beschikbare landeninformatie lijkt in deze zaak vooral in het
nadeel van de asielzoeker te zijn uitgelegd, terwijl een andere conclusie vanwege de nieteenduidigheid
van de informatie ook mogelijk was geweest. De aanvraag is desondanks in
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 11 van 27

de aanmeldcentrumprocedure afgewezen. Mogelijk had een meer gedegen analyse wel tot
een inwilliging kunnen leiden. Dat personen vanwege een gemengd huwelijk ernstige
problemen kunnen ondervinden van hun omgeving, wijzen verschillende bronnen namelijk
uit. Zie annex 3 voor een inhoudelijke bespreking van de zaak en een uiteenzetting van de
landeninformatie.
Inwilligingen minderheden
Algemeen
Bij de aanvragen van leden van minderheidsgroepen valt op, dat de inwilligingen niet alleen
de minderheidsgroepen betreffen die als zodanig in de meest recente ambtsberichten
worden benoemd. Ook leden van groepen over wie volgens het ambtsbericht onduidelijkheid
bestaat of zij gerekend moeten worden tot de niet-Somali minderheden, hebben in meerdere
gevallen een asielvergunning toegekend gekregen (zie de annex voor welke dit zijn). Hieruit
kan worden afgeleid dat de IND minderheidsgroepen in brede zin bekijkt. Ruim de helft van
de onderzochte dossiers (33 stuks) was van leden van minderheden in brede zin. Van 23
personen hiervan is de aanvraag ingewilligd, onder wie zes van groepen waarover
onduidelijkheid bestond en die niet eenduidig als minderheid gelden volgens het
ambtsbericht. Ook werden zes asielaanvragen ingewilligd van minderheidsstammen die niet
expliciet in de laatste ambtsberichten worden vermeld, maar van welke wel vaststaat dat zij
hiertoe gerekend kunnen worden (zie annex). In oudere, uitgebreidere ambtsberichten
worden veel van deze groepen wel genoemd.
Reer Hamar
Van de aanvragers verklaarde 8% tot de Reer Hamar te behoren (5 personen). Hun
asielverzoeken zijn allen ingewilligd in de OC-procedure. Vier van hen kregen een inwilliging
op de b-grond. Er kwam één inwilliging voor op de c-grond. Omdat de Reer Hamar naar het
oordeel van het EHRM systematisch worden blootgesteld aan onmenselijke en wrede
behandelingen (arrest Salah Sheekh), komt een lid van de Reer Hamar al in aanmerking
voor een vergunning op grond van artikel 29 lid 1b Vw, als hij aannemelijk maakt dat tot deze
groep behoort. Ten tijde van de aanvragen die in dit onderzoek zijn meegenomen gold dit
ook al, maar werd dit nog niet erkend door de staatssecretaris. Dit is pas gebeurd na de
Afdelingsuitspraak van 30 oktober 2009.
Gelet op dit ‘prima facie’-beleid voor de Reer Hamar, is het interessant te bezien hoe de
toets van de IND om te bepalen of iemand daadwerkelijk behoort tot de deze groep, eruit
ziet. Zo blijkt dat de betrokkenen bijvoorbeeld wordt gevraagd om feesten of tradities te
beschrijven. Ook wordt gevraagd naar werkzaamheden of beroepen die horen bij de Reer
Hamar. Van de vijf onderzochte dossiers wisten de meeste betrokkenen duidelijk en soms
heel uitgebreid antwoord te geven op de vragen over hun stam. De gegeven antwoorden
kwamen met elkaar overeen.
Bij twee asielaanvragen was niet of nauwelijks sprake van een toets op de beweerde Reer
Hamar-afkomst van de asielzoeker. Bij één zaak was dat vermoedelijk omdat de asielzoeker
bijna zijn hele leven in de Verenigde Arabische Emiraten had doorgebracht en aangaf
daardoor niet over zijn afkomst te kunnen verklaren. Bij de andere zaak werd in het geheel
niet ingegaan op de etniciteit en gaf betrokkene ook zelf aan vanwege zijn etniciteit geen
problemen te hebben ondervonden.
Samenvatting
Een aanzienlijk aantal aanvragen van etnische minderheden is ingewilligd, veelal op de bgrond
van artikel 29 Vw. Onder deze inwilligingen bevinden zich ook leden van groepen
waarvan volgens het ambtsbericht niet compleet duidelijk is of zij tot de minderheden
gerekend kunnen worden.
In een incidenteel geval kan worden opgemerkt dat onvoldoende is doorgevraagd naar
mogelijke problemen vanwege het behoren tot een bepaalde minderheidsgroep. Ook had in
sommige zaken een zorgvuldiger onderzoek naar de geloofwaardigheid van bepaalde
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 12 van 27

onderdelen van het relaas mogelijk tot een ander oordeel kunnen leiden. Een gebrek aan
(eenduidige) landeninformatie lijkt vooral voor rekening van de asielzoeker te zijn gekomen.
6. ANALYSE VAN DE ZAKEN: VROUWEN
Vrouwen behoren tot de meest kwetsbare groepen in de Somalische samenleving. Door het
voortdurende oorlogsgeweld zijn velen op zichzelf aangewezen. Vrouwen leven vaak zonder
bescherming van hun man omdat die is omgekomen of gevlucht. De traditionele
clanstructuur in het land aangetast en ook de eigen familie is vaak niet meer in staat om
bescherming te bieden.
Vrouwen zijn zowel slachtoffer van gewelddadigheden van gewapende groepen als van
burgers. Zij worden geregeld het slachtoffer van mishandeling en verkrachting. Dit risico is
met name groot voor ontheemde, dan wel alleenstaande vrouwen en vrouwen die behoren
tot minderheidsgroepen. Ook huiselijk geweld komt vaak voor. Geweld vindt veelal plaats in
een sfeer van straffeloosheid.
Vooral de situatie in gebieden onder controle van al-Shabaab is slecht. De groep streeft naar
strenge naleving van Islamitische voorschriften en past een strenge interpretatie van shariawetgeving
toe. Vrouwen die zich niet aan de voorschriften houden riskeren harde straffen
zoals zweepslagen. Ook steniging komt voor. Hoewel vrouwen steeds vaker verantwoordelijk
zijn voor het inkomen van het gezin, verhindert al-Shabaab publieke werkzaamheden.
Werkende vrouwen worden gemaand daarmee te stoppen. Vrouwen die qat verkopen, in
theehuizen werken, of in een kiosk, worden bedreigd, mishandeld of gevangengezet.
Alleenstaande vrouwen zijn in het bijzonder kwetsbaar. Hun positie is slechter dan die van
vrouwen in het algemeen omdat zij bescherming van hun man ontberen. Dat staat in zowel
het laatste als het voorlaatste ambtsbericht. Als gevolg van de burgeroorlog is het aantal
gezinnen waar een alleenstaande vrouw aan het hoofd staat, sterk gegroeid. (Een definitie
van alleenstaande vrouwen, geformuleerd in het WBV 2004/36, is vermeld in annex 1).
In het huidige asielbeleid krijgen alleenstaande vrouwen ‘verhoogde aandacht’, maar wat dat
betekent, is niet geheel duidelijk. Het specifieke beleid voor alleenstaande vrouwen van
minderheidsgroepen geld niet meer. Over hen werd in het WBV 2004/36 vermeld ‘dat het
mogelijk is dat alleenstaande vrouwen van minderheidsgroepen die niet kunnen terugvallen
op een sociaal vangnet van de kant van leden van dezelfde minderheid en/of niet zelfstandig
in hun levensonderhoud kunnen voorzien, in een precaire economische of zelfs persoonlijk
onveilige situatie komen te verkeren.’ Zij kregen vóór de instelling van het categoriale
beschermingsbeleid een asielvergunning op de c-grond van artikel 29 Vw 2000. Dit beleid is
destijds ingetrokken vanwege de invoering van het categoriale beleid.
Cijfers
Onder de bestudeerde dossiers was 32,2% van vrouwelijke asielzoekers. Veel van hen
bleken te behoren tot een etnische minderheidsgroep (zie daarover ook het hoofdstuk over
minderheden), namelijk 70%. Op één na werden deze aanvragen allemaal ingewilligd. Van
het totale aantal vrouwen kreeg 75% een inwilligende beschikking (tweederde in het AC,
eenderde in het OC). 25% van de aanvragen van vrouwen werd dus afgewezen (figuur 1).
Het meest werd ingewilligd op grond van artikel 29 eerste lid en onder b: in tweederde van
de inwilligende beslissingen. Op de grond van artikel 29, eerste lid en onder e, dat
gezinshereniging omvat, werd in 20% van de gevallen ingewilligd. Tot slot werd 13,3%
ingewilligd op grond van artikel 29, eerste lid en onder c (figuur 2).
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 13 van 27

10%
25%
15%
50%
Figuur 1: Inwilligingen/afwijzingen vrouwen
13%
20%
0%
Figuur 2: Inwilligingsgronden vrouwen
67%
Afwijzing AC vrouw
Inwilliging AC
vrouw
Afwijzing OC vrouw
Inwilliging OC
vrouw
Inwilliging a-grond
vrouw
Inwilliging b-grond
vrouw
Inwilliging c-grond
vrouw
Inwilliging e-grond
vrouw
Afwijzingen vrouwen
Zoals hiervoor vermeld, ontving 25% van de vrouwen een afwijzende beslissing (40% in het
AC, de rest in het OC). Van deze afgewezen zaken is één zaak van een vrouw die tot een
minderheidsstam zou behoren. Deze zaak is besproken in het hoofdstuk over minderheden.
De aanvragen van deze vrouwen zijn voornamelijk afgewezen op een gebrek aan positieve
overtuigingskracht. De vluchtmotieven van de betrokkenen zijn uiteenlopend, hoewel
vrouwen vaak te maken krijgen met huiselijk geweld of geweld van (schoon)familie. In drie
gevallen ging het voornamelijk om problemen die te maken hadden met huwelijk. Zo werd
een aantal vrouwen uitgehuwelijkt en vervolgens mishandeld en verkracht door hun man.
Een andere asielzoekster, zelf afkomstig van de meerderheidsstam Hawiye, huwde in het
geheim met een lid van een minderheidsstam en vreesde bij de uitkomst daarvan wraak van
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 14 van 27

haar eigen familie. In een andere zaak was weliswaar ook sprake van een geheim huwelijk,
maar dit deel van het relaas werd overschaduwd door onduidelijkheid over de afkomst van
cliënt, die stelde zelf niet te weten wat haar afkomst is. Vanuit haar omgeving ondervond zij
de meest uiteenlopende problemen, omdat zij -zo werd aangenomen- behoorde tot een
minderheidsgroep. Ten slotte was er een zaak van een vrouw die werd bedreigd en
gevangen gehouden door Al-Shabaab vanwege haar werkzaamheden als qat-verkoopster.
Inwilligingen vrouwen
In 75% van de onderzochte dossiers van vrouwelijke asielzoekers bleek de aanvraag te zijn
ingewilligd. Veelal gebeurde dit op grond van artikel 29 lid 1b Vw. Onder de 75% ingewilligde
aanvragen bevonden zich enkele aanvragen die waren ingediend in het kader van
gezinshereniging. Deze aanvragen zijn dus op hun eigen merites beoordeeld door de
immigratiedienst. Op de grond van artikel 29, eerste lid en onder e, dat gezinshereniging
omvat, werd echter ook in drie gevallen ingewilligd. Die zaken hielden dan ook duidelijk
verband met het asielrelaas van de eerder ingereisde echtgenoot. Verder werden twee
aanvragen ingewilligd op grond van artikel 29, eerste lid onder c Vw.
Zoals ook elders aangegeven, is het vanwege het ontbreken van de beslisminuut van de IND
moeilijk vast te stellen wat de redenen van inwilliging zijn. Gelet op het geldende beleid ten
aanzien van vrouwen- en meisjesbesnijdenis, is het waarschijnlijk dat inwilliging van een
aantal zaken van vrouwelijke asielzoekers daarmee verband houden. In de
Vreemdelingencirculaire staat dat indien een meisje in haar land van herkomst een risico
loopt op genitale verminking, er sprake kan zijn van een reëel risico van schending van
artikel 3 EVRM. Gelet hierop kan zij op grond van artikel 29, eerste lid, onder b, Vw in
aanmerking komen voor een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd. De ouder, die
genitale verminking van zijn minderjarige dochter(s) vreest, kan eveneens in aanmerking
komen voor een verblijfsvergunning asiel. De ouder dient dan wel gezamenlijk met de
onbesneden dochter Nederland te zijn ingereisd. Bij vijf onderzochte dossiers was sprake
van moeders met onbesneden dochters, die gezamenlijk Nederland waren ingereisd.
In het nader gehoor vraagt de IND standaard naar besnijdenis bij vrouwen en hun dochters.
Ook mannen worden naar besnijdenis van echtgenotes en dochters gevraagd. De dienst
vraagt de asielzoeker ook om zijn of haar mening betreffende besnijdenis bij vrouwen en
meisjes. Vrijwel alle naar besnijdenis gevraagde vrouwen in het onderzoek beschouwen het
als een gebruik dat niet meer toegepast zou moeten worden. Overigens wordt vrees voor
besnijdenis in geen van de onderzochte zaken nadrukkelijk aangevoerd door asielzoeker zelf
of door de betrokken advocaat als reden om bescherming in Nederland aan te vragen. Naar
bescherming door autoriteiten tegen besnijdenis alsook naar een vestigingsalternatief ter
voorkoming ervan, wordt niet door de IND gevraagd. Dit sluit aan bij het beleid zoals
omschreven in het WBV, waarin staat dat dit niet wordt tegengeworpen.
Alleenstaande vrouwen
Uit de onderzochte dossiers komt naar voren dat nauwelijks een beroep wordt gedaan op de
alleenstaande positie van de vrouw. Dat maakte het voor het onderzoek moeilijker te
bepalen welke vrouwelijke asielzoekers als alleenstaand beschouwd konden worden. Zelf
verklaren asielzoekers vrijwel nooit alleenstaand te zijn, hoewel ze in de gehoren soms wel
aangeven er alleen voor te staan of niet voor zichzelf te kunnen zorgen (zoals in de zaak
waarbij de herkomst niet werd geloofd). Slechts in enkele gevallen besteedden advocaten
aandacht aan de alleenstaande positie van hun cliënten. In één van de zaken heeft de
advocaat stukken ingebracht tezamen met de zienswijze, waaronder een brief aan de
Tweede Kamer van VluchtelingenWerk Nederland naar aanleiding van de destijds
voorgenomen afschaffing van het categoriale beleid. In dit schrijven bepleit
VluchtelingenWerk het aanmerken van alleenstaande vrouwen als risicogroep en als
kwetsbare minderheidsgroep. De advocaat verzoekt het materiaal -inzake de afschaffing van
het categoriale beschermingsbeleid- als herhaald en ingelast te beschouwen. Hij neemt het
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 15 van 27

tekstfragment over alleenstaande vrouwen niet mee in de beargumentering in de zienswijze.
De IND gaat in het voornemen dan ook niet in op het fragment over alleenstaande vrouwen.
Een uitzondering is een andere zaak waarbij de advocaat het alleenstaand zijn van de
asielzoekster aanvoert in het zwaarwegend advies. In het voornemen wordt dit door de IND
overwogen onder de passage betreffende 3 EVRM. Of de vrouw daadwerkelijk alleenstaand
is, valt te betwisten. Hoewel in het eerste gehoor genoteerd staat dat zij ongehuwd /
alleenstaand is, blijkt ook dat zij samenwoont met haar moeder oftewel een meerderjarig
familielid. Het relaas van de vrouw is dat zij door haar oom tegen haar zin is uitgehuwelijkt
aan een man die haar mishandelde en twee keer ontvoerde. De vrouw heeft vermoedens dat
de man betrokken is bij al-Shabaab. De dienst besluit echter, dat omdat geen geloof wordt
gehecht aan het asielrelaas en derhalve niet aan de problemen die betrokkene als
alleenstaande vrouw heeft meegemaakt, te weten gedwongen uithuwelijking, dat betrokkene
niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij te vrezen heeft voor schending van artikel 3 EVRM.
Op geloofwaardigheid van het alleenstaand zijn gaat de dienst niet in.
Uit de onderzochte dossiers valt niet op te maken dat de IND specifiek bekijkt of een
vrouwelijke asielzoeker alleenstaand is, of dat de familie- of gezinssamenstelling zodanig is
aangetast dat de vrouw feitelijk op zichzelf is aangewezen. Wel wordt in algemene zin
bevraagd of de asielzoeker bescherming kan krijgen vanuit haar omgeving, bij haar stam, of
bij de overheid.
Samenvatting
Gekeken naar de aantallen uit het inhoudelijk onderzoek, lijkt het perspectief van vrouwen op
bescherming in het algemeen goed te zijn. 75% van de aanvragen werd immers ingewilligd.
Dit is een indicatie dat het vrouw-zijn een rol speelt bij de beoordeling van de aanvraag, al
valt dit bij gebrek aan de beslisminuut moeilijk te bepalen. Vaak spelen ook andere factoren
een rol bij inwilligingen van vrouwen, zoals gezinshereniging of het behoren tot een etnische
minderheid. In het onderzoek zijn nauwelijks aanvragen van vrouwen aangetroffen die zich
beriepen op alleenstaand zijn. Over de wijze van beoordeling van deze groep is daardoor
geen duidelijkheid ontstaan.
7. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
VluchtelingenWerk Nederland heeft de afgelopen maanden gewerkt aan de selectie van de
zaken, de dossierverzameling en de uiteindelijke analyse van de gehoren, voornemens en
beschikkingen in 62 Somalische asielzaken. Het doel hiervan was om inzicht te krijgen of
asielzoekers uit Zuid- en Centraal-Somalië ook sinds de afschaffing van het categoriaal
beleid nog de bescherming krijgen die zij nodig hebben. Met name alleenstaande vrouwen
en etnische minderheden behoren tot kwetsbare groepen, zoals ook blijkt uit het meest
recente algemeen ambtsbericht inzake Somalië van september 2010. VluchtelingenWerk
pleitte al eerder voor het aanwijzen van deze groepen als risico- en kwetsbare
minderheidsgroep. 3 Voorts heeft VluchtelingenWerk het destijds betreurd dat het categoriaal
beschermingsbeleid voor asielzoekers uit Zuid- en Centraal-Somalië werd afgeschaft op
basis van overwegingen van fraude en misbruik in plaats van een oordeel over de
veiligheidssituatie. De situatie in de regio is nog altijd dusdanig slecht, dat terugkeer in veel
gevallen van bijzondere hardheid zou getuigen.
Toetsingskader
De afschaffing van het categoriale beleid voor asielzoekers uit Zuid- en Centraal-Somalië
heeft tot gevolg dat asielaanvragen doorgaans zullen worden behandeld volgens het
normale toetsingskader behorend bij artikel 29 lid 1 onder a en b Vw. Hieronder geldt dat de
aanvraag beoordeeld dient te worden aan de hand van het persoonlijke asielrelaas van de
3 Zie brief met bijlage VluchtelingenWerk Nederland aan de Tweede Kamer van 8 mei 2009 (O.2.2.9199.lt)
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 16 van 27

asielzoeker als ook algemene informatie over het land van herkomst. Wanneer de algehele
mensenrechten- of veiligheidssituatie ernstiger is, mogen aan de asielzoeker minder hoge
eisen worden gesteld bij het aannemelijk maken dat er individuele gronden zijn op grond
waarvan bescherming nodig is.
In het UNHCR Handboek wordt uiteengezet dat naast de persoonlijke ervaringen van de
asielzoeker ook gebeurtenissen die vrienden, familie of andere leden van zijn specifieke
groep zijn overkomen, kunnen leiden tot de conclusie dat de asielzoeker gegronde redenen
heeft te vrezen voor vervolging (§ 43).
Het is bovendien bestendige rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de
Mens (EHRM) dat de beoordeling van een reëel risico op een behandeling in strijd met
artikel 3 EVRM dient te geschieden in het licht van de algemene situatie als ook de
persoonlijke omstandigheden van betrokkene. Het EHRM heeft dan ook overwogen dat er
zich naast de situatie van een individualiseerbaar risico (waarin de vreemdeling ‘special
distinguishing features’ moet aantonen), ook situaties kunnen voordoen waarin minder hoge
eisen aan de mate van individualisering worden gesteld. Het gaat om situaties waarin de
vreemdeling behoort tot ‘a group systematically exposed to a practice of ill-treatment’. In die
gevallen moet de vreemdeling aannemelijk maken dat hij tot die groep behoort en dat die
‘practice of ill-treatment’ bestaat. Daarnaast heeft het EHRM geoordeeld dat er in situaties
van extreem geweld op basis van slechts de algemene situatie geconcludeerd kan worden
dat er bij terugkeer sprake zal zijn van een schending van artikel 3 EVRM.
Ook de minister heeft, in zijn brief van 29 maart 2010 (5638926/10) uiteengezet, dat wanneer
in een land van herkomst de gewelds- en mensenrechtensituatie slechter worden, van de
asielzoeker minder mag worden verlangd in hetgeen rond zijn individuele situatie naar voren
moet worden gebracht. Indien een vreemdeling bijvoorbeeld behoort tot een in het beleid
aangewezen kwetsbare minderheidsgroep, betekent dit dat de vreemdeling met op zichzelf
beperkte individuele indicaties aannemelijk heeft gemaakt dat in samenhang daarmee een
dreigende schending van artikel 3 van het EVRM aanwezig is.
Beoordeling op individuele gronden
Van de 62 asielaanvragen die zijn geanalyseerd in dit onderzoek, blijkt het merendeel te zijn
ingewilligd, namelijk 58,1% (36 dossiers). In iets minder dan de helft van de aanvragen
volgde dus een afwijzing (41,9%, 26 dossiers). Van deze afgewezen aanvragen waren
53,8% van vrouwen en/of leden van een minderheidsgroep.
Geloofwaardigheid
Bij het analyseren van de negatieve beslissingen is vastgesteld dat nagenoeg elke afwijzing
was gebaseerd op het toerekenbaar niet overleggen van documenten ter onderbouwing van
de reisroute en vervolgens het ontbreken van positieve overtuigingskracht. Vanwege
vaagheden of tegenstrijdigheden werd het relaas van de asielzoeker dan ongeloofwaardig
bevonden. Aan de beoordeling van zwaarwegendheid kwam men dus zelden toe.
Waar bij een aantal positieve beschikkingen sprake lijkt van een ruimhartige toets, waarbij
relatief snel van de geloofwaardigheid wordt uitgegaan, is in andere (afgewezen) zaken juist
erg strikt getoetst. Bij sommige inwilligende beslissingen lijkt het relaas aan de hand van de
gehoren niet geloofwaardiger of minder geloofwaardig dan die van personen van wie de
aanvraag wél werd afgewezen. Tegenover een soepele beslissing in sommige gevallen,
staat een harde in andere. Dit kwam met name naar voren in een aantal dossiers van
etnische minderheden (zie hiervoor het kopje minderheden hieronder). In sommige gevallen
worden potentieel serieuze zaken al in het aanmeldcentrum afgewezen, terwijl in andere wel
een vergunning wordt toegekend.
Toepassing inwilligingsgronden
Opvallend is dat slechts in een zeer gering aantal van de inwilligingen vluchtelingschap werd
erkend (3% van het totaal aantal aanvragen). Het merendeel van de ingewilligde aanvragen
behelst een vergunning op de b-grond van artikel 29 lid 1 Vw (25 dossiers). Onder de twee
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 17 van 27

inwilligingen op grond van artikel 29 lid 1a Vw bevonden zich geen etnische minderheden
(terwijl het behoren tot een etnische minderheid mogelijk juist een verklaring zou kunnen zijn
voor een inwilliging op de a-grond). Deze feiten worden hier enkel geconstateerd: bij dit
onderzoek is niet dieper ingegaan op de mogelijke achtergrond van de keuze voor een
bepaalde inwilligingsgrond. Dit is een principiëlere discussie over de toepassing van de
beide gronden die in dit onderzoek te ver voert.
Individuele toets nareizigers
Ten aanzien van nareizigers in het kader van gezinshereniging blijkt uit het onderzoek dat in
een aantal gevallen op individuele gronden een vergunning is verleend (op de b-grond).
Vermoedelijk speelde hierbij dreigende besnijdenis van een meegereisde dochter een rol. Er
is dus terecht acht geslagen op de mogelijkheid van inwilliging op één van de andere
gronden dan de e-grond.
Conclusie
Het is soms onduidelijk waarom in een bepaald geval wel, en in een ander geval juist geen
vergunning wordt verleend. De ene keer wordt er ruimhartig getoetst, de andere keer juist
niet. Deze onduidelijke situatie is niet wenselijk. Het is belangrijk dat het toelatingsbeleid
eenduidig is (zie ook hieronder).
Daarnaast is het zorgwekkend dat onder de afwijzingen zich ook een behoorlijk aantal
vrouwen en etnische minderheden bevinden. Volgens het ambtsbericht hebben deze
groepen zwaar te lijden onder de situatie in Somalië. Gelet op hun positie, is voor deze groep
juist een ruimhartig toelatingsbeleid geïndiceerd (zie ook hieronder).
Verder blijkt dat erkenning van vluchtelingschap weinig plaatsvindt. Bij aanvragen van
nareizigers in het kader van gezinshereniging wordt terecht acht geslagen op de
mogelijkheid van toelating op individuele gronden.
Minderheden
Meer dan tweederde deel (69,7%) van de personen die tot een etnische minderheidsgroep
verklaarden te behoren, hebben een asielvergunning gekregen (23 van de 33 dossiers).
Ook groepen waarover volgens het ambtsbericht onduidelijkheid bestaat of zij tot de niet-
Somali minderheden moeten worden gerekend, kregen geregeld een vergunning. In de
praktijk blijkt de IND dus bijzondere aandacht te geven aan minderheidsgroepen in brede zin.
VluchtelingenWerk zou graag zien dat dit uitgangspunt ook tot uitdrukking komt in het
landgebonden beleid ten aanzien van Somalië.
Minderheden - Zorgvuldigheid
Uit het onderzoek komt naar voren dat niet altijd duidelijk is hoe de asielzoeker wordt geacht
zijn etnische afkomst aannemelijk te maken. Onderscheidende kenmerken van een etnische
groep zijn namelijk niet altijd aanwezig, zoals een eigen dialect of bepaalde tradities of
uiterlijke kenmerken. Toch krijgt de asielzoeker in zo’n geval soms het verwijt dat hij
onvoldoende informatie over zijn stam/clan kan verstrekken (zie pagina 12).
Daarnaast vraagt de IND tijdens het nader gehoor soms onvoldoende door over mogelijke
problemen vanwege etnische afkomst. Ook de zorgvuldigheid in de beoordeling van de
geloofwaardigheid van het relaas kan nog beter (zie pagina 13). De voor handen zijnde
landendocumentatie over een aantal onderwerpen (bijvoorbeeld minderheden) is namelijk
veelal ouder, summier en/of niet eenduidig. Dit is des te meer reden om bij de interpretatie
hiervan de nodige voorzichtigheid te betrachten en leemtes in de informatie niet voor
rekening van de asielzoeker te laten komen. De beschikbare landeninformatie wordt in zo’n
geval te snel in het nadeel van de asielzoeker uitgelegd. Ook zou afdoening in de korte
aanmeldcentrumprocedure niet moeten plaatsvinden op het moment dat de landeninformatie
niet eenduidig is. Dit gebeurt echter wel.
Daarnaast wordt opgemerkt dat, gelet op het Salah Sheekh-arrest van het EHRM uit 2007,
alle personen van wie aannemelijk is dat zij tot de Reer Hamar behoren, aanspraak maken
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 18 van 27

op een vergunning op ten minste de b-grond van artikel 29 Vw. Het EHRM heeft immers
geoordeeld dat deze groep systematisch blootstaat aan onmenselijke en wrede
behandelingen. 4 Uit het onderzoek blijkt echter dat dit niet altijd is gebeurd, want er werd ook
een vergunning op de c-grond toegekend.
Minderheden - Conclusie
Gelet op het aantal inwilligende beschikkingen blijkt voor etnische minderheden een redelijk
goed perspectief op bescherming te bestaan. Het onderzoek naar de asielmotieven kan
volgens VluchtelingenWerk echter zorgvuldiger. Bij de beoordeling van het relaas moet meer
rekening worden gehouden met het feit dat over vele aspecten van de Somalische situatie
weinig recente en betrouwbare informatie voorhanden is, mede als gevolg van het conflict.
Dit moet niet in het nadeel van de asielzoeker uitvallen. Ook het niet bestaan van
(voldoende) onderscheidende kenmerken van etnische groepen moet niet voor rekening van
de asielzoeker komen.
Onder de afwijzingen van aanvragen van etnische minderheden bevindt zich een aantal
zaken waarover VluchtelingenWerk van mening is dat de betrokken asielzoeker wel degelijk
bescherming nodig had. Een verminderde bewijslast zou meer recht doen aan de hoge
beschermingsnoodzaak van etnische minderheden in Somalië. VluchtelingenWerk pleit er
dan ook voor om alle etnische minderheden aan te merken als risico- en kwetsbare
minderheidsgroep. Dit zou tevens een verduidelijking van het toetsingskader geven, omdat
blijkens dit onderzoek de beslispraktijk al zo is dat minderheden relatief snel voor een
vergunning in aanmerking komen. Een dergelijke verduidelijking van een toch al bestaande
praktijk is wenselijk in het kader van de rechtsgelijkheid.
Vrouwen
Van de aanvragen van vrouwelijke asielzoekers behoorde een groot deel, namelijk 70%,
tevens tot een etnische minderheid. Op één na kregen deze personen allemaal een
vergunning. Alleen een vrouw die verklaarde niet precies te weten tot welke stam/groep zij
behoorde, werd een vergunning onthouden. In totaal werd 75% van de aanvragen van
vrouwen ingewilligd en 25% afgewezen.
Met betrekking tot vergunningen die waarschijnlijk vanwege dreigende vrouwenbesnijdenis
zijn verleend, is geconstateerd dat in geen van de onderzochte zaken vrees voor
vrouwenbesnijdenis uitdrukkelijk werd aangevoerd door de asielzoekster of de advocaat. De
IND heeft dus terecht ambtshalve getoetst of mogelijk van een dergelijke situatie bij
terugkeer sprake was.
Vrouwen - Alleenstaande vrouwen
Vooraf heeft VluchtelingenWerk alleenstaande vrouwen als één van de aandachtsgroepen in
dit onderzoek aangemerkt, omdat zij extra kwetsbaar zijn, terwijl voor hen op dit moment
geen speciaal beleid van kracht is. In de geanalyseerde dossiers deden vrouwelijke
asielzoekers echter vrijwel nooit een beroep op een alleenstaande positie bij terugkeer naar
hun land. De IND vraagt ook niet standaard of de asielzoekster feitelijk alleenstaand is, of dat
de familie- of gezinssamenstelling zodanig is dat zij op zichzelf is aangewezen. Wel wordt in
algemene zin bevraagd of zij bescherming kan krijgen van haar clan of van de overheid.
Gezien het voorgaande, bleek bij het onderzoek moeilijk na te gaan welke asielzoeksters
feitelijk als alleenstaand konden worden beschouwd. Hierdoor is over deze groep geen
duidelijk beeld ontstaan.
Vrouwen - Conclusie
Gekeken naar het inwilligingspercentage lijkt het perspectief van vrouwen op bescherming in
het algemeen goed te zijn. Dit is een indicatie dat het vrouw-zijn een rol speelt bij de
beoordeling van de aanvraag. In het onderzoek zijn nauwelijks aanvragen van vrouwen
4 De minister heeft dit echter pas erkend sinds de Afdelingsuitspraak van 30 oktober 2009.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 19 van 27

aangetroffen die zich beriepen op alleenstaand zijn. Over de wijze van beoordeling van deze
groep is daardoor geen duidelijkheid ontstaan.
Gezien de extra kwetsbare positie van alleenstaande vrouwen is VluchtelingenWerk van
mening dat alleenstaande vrouwen als risicogroep en kwetsbare minderheidsgroep moeten
worden aangemerkt. Ook zouden vrouwen tijdens het gehoor beter moeten worden
bevraagd op hun mogelijk alleenstaande positie.
Algemene veiligheidssituatie en samenhang met het individuele relaas
Als het relaas op individuele gronden geen aanleiding geeft tot het verlenen van een
vergunning, kan de asielzoeker, naarmate de gewelds- en mensenrechtensituatie in een land
slechter is, met minder individuele aspecten aantonen dat voor hem toch een schending van
artikel 3 EVRM dreigt (zie toetsingskader, de zogeheten ‘glijdende schaal’). In de
beslispraktijk is dit uitgangspunt echter nauwelijks terug te zien. Dit is niet in
overeenstemming met de systematiek, zoals beschreven in de brief van de minister aan de
Tweede Kamer van 29 maart 2010. In WBV 2009/16 is het genoemde principe weliswaar
vermeld (er staat namelijk dat de toets op individuele gronden van aanvragen van
Somalische asielzoekers gerelateerd moet worden aan algehele situatie in het land), maar
dit wordt slechts in algemene termen omschreven zonder nadere uitwerking, behalve dat de
situatie in Zuid- en Centraal-Somalië ‘eerder’ kan leiden tot verlening van een
asielvergunning.
Dat de lagere bewijslast voor de asielzoeker in relatie tot de ernstige veiligheids- en
mensenrechtensituatie onvoldoende tot uitdrukking komt in Somalische asielzaken, blijkt op
verschillende punten. Zo is het aantal afwijzingen, ruim 40% van de geanalyseerde
asielaanvragen, zeer groot in het licht van de slechte veiligheids- en mensenrechtensituatie
in geheel Zuid- en Centraal-Somalië. Met name het feit dat ruim de helft van deze
afwijzingen een vrouw of een lid van een minderheidsgroep betreft, lijkt niet te stroken met
het principe dat de asielzoeker met minder individuele aspecten kan aantonen dat voor hem
toch een schending van artikel 3 EVRM dreigt naarmate de gewelds- en
mensenrechtensituatie in een land slechter is. Vrouwen en minderheden zijn immers bij
uitstek vaak het slachtoffer van de slechte veiligheids- en mensenrechtensituatie, zo blijkt
ook uit het ambtsbericht. Juist dit profiel, in samenhang met de algehele situatie, zou ‘eerder’
tot verlening van een vergunning moeten leiden. Hier blijkt echter onvoldoende van.
Uit de voornemens en beschikkingen in de afgewezen zaken blijkt verder op geen enkele
wijze of en in hoeverre de algehele situatie in Zuid- en Centraal-Somalië bij de toets op
individuele gronden een rol heeft gespeeld. Wat voornamelijk wordt getoetst zijn de
individuele aspecten en de algehele situatie, maar van een beoordeling van deze twee
aspecten in samenhang blijkt niets.
Daarnaast komt uit de onderzochte zaken het beeld naar voren, dat in het ene geval sprake
is van een soepele toets, terwijl in een ander geval juist een zeer strenge beoordeling
plaatsvindt. De niet verder uitgewerkte formulering in het WBV dat de asielzoeker vanwege
de slechte veiligheidssituatie ‘eerder’ in aanmerking komt voor een vergunning, geeft de
beslisambtenaar een grote beoordelingsvrijheid, hetgeen onduidelijkheid geeft en willekeur in
de hand kan werken.
VluchtelingenWerk vindt dat de toets op individuele gronden in relatie tot de algehele situatie
nader uitgewerkt en vastgelegd dient te worden. Op deze manier wordt meer gestalte
gegeven aan de jurisprudentie van het EHRM en het Hof van Justitie, zoals beschreven in de
genoemde brief van de minister van 29 maart 2010. Ook moet de beoordeling inzichtelijker
worden gemaakt door deze kenbaar in de beslissingen op te nemen.
Algemene veiligheidssituatie en samenhang individuele relaas - Algehele situatie
Naast het individuele asielrelaas toetst de IND of de algehele situatie in het land aanleiding
vormt voor het bieden van bescherming. Volgens de dienst is dit niet het geval. De
geweldssituatie in Zuid- en Centraal-Somalië is volgens de IND echter niet dusdanig ernstig,
dat een burger louter door zijn aanwezigheid een reëel risico loopt op ernstige schade, zoals
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 20 van 27

edoeld in artikel 15c van de Definitierichtlijn (DRi). Verschillende van de in dit onderzoek
geanalyseerde negatieve beslissingen zijn uiteindelijk in beroep vernietigd vanwege een
motiveringsgebrek op het punt van artikel 15c DRi. Daarnaast is in één van de onderhavige
zaken in hoger beroep voor het eerst geoordeeld dat de motivering van de minister dat de
algehele situatie in de hoofdstad Mogadishu niet zo slecht is dat elke burger gevaar loopt op
ernstige schade, tekort schiet (uitspraak ABRvS 26 januari 2010, nr. 200905017/1/V2).
Nadien is de IND met een aangepaste motivering opnieuw overgegaan tot het slaan van
negatieve beschikkingen ten aanzien van het oordeel over artikel 15 DRi. De jurisprudentie
met betrekking tot de toepasselijkheid van artikel 15c Definitierichtlijn op de situatie in Zuid-
en Centraal-Somalië is op dit moment nog niet volledig uitgekristalliseerd.
Wel wordt uit het onderzoek duidelijk dat een aanzienlijk deel van de personen die vorig jaar
op grond van de algehele slechte (veiligheids)situatie nog wel aanspraak maakten op
bescherming, deze nu niet meer krijgen en worden met uitzetting naar Mogadishu bedreigd.
Ruim 40% van de asielzoekers valt nu dus ‘buiten de boot’. Dit terwijl de veiligheidssituatie
even slecht of zelfs slechter is ten opzichte van de periode dat het categoriaal
beschermingsbeleid nog wel gold. De afwijzingen hebben bovendien betrekking op
asielzoekers die niets met fraude rondom de vingertoppen of misbruik van het
pleegkinderenbeleid van doen hebben (de feitelijke aanleiding voor de afschaffing van het
categoriaal beschermingsbeleid). VluchtelingenWerk heeft zich uitgesproken tegen de
beëindiging van het categoriale beschermingsbeleid in mei 2009. Gezien de huidige
veiligheidssituatie is enige vorm van groepsgewijze bescherming voor asielzoekers
afkomstig uit Zuid- en Centraal-Somalië nog altijd geïndiceerd.
Algemene veiligheidssituatie en samenhang individuele relaas - Conclusie
In WBV 2009/16 staat vermeld dat, gezien de onverminderd slechte veiligheidssituatie in
Centraal- en Zuid-Somalië, bij de beoordeling van asielaanvragen van asielzoekers uit die
gebieden eerder kan worden geconcludeerd dat betrokkene in aanmerking komt voor een
verblijfsvergunning asiel. De afwijzingspercentages in ogenschouw nemend (ruim 40%), is
VluchtelingenWerk van mening dat de aanhoudende slechte situatie in Zuid- en Centraal-
Somalië onvoldoende tot uitdrukking komt in het aantal inwilligingen. Het uitgangspunt dat
naarmate de gewelds- en mensenrechtensituatie in een land slechter is, van de asielzoeker
minder individualiseerbare aspecten worden verlangd om een dreigende schending van
artikel 3 EVRM aannemelijk te maken (de glijdende schaal) is op dit moment onvoldoende in
de beslispraktijk terug te zien. VluchtelingenWerk vindt dat dit principe nader uitgewerkt en
vastgelegd dient te worden in het toetsingskader. Op deze manier wordt beter gestalte
gegeven aan de jurisprudentie van het EHRM en het Hof van Justitie, zoals ook uiteengezet
in de brief van de minister aan de Tweede Kamer van 29 maart 2010.
Aanbevelingen
- Het heeft de voorkeur dat alle etnische minderheden (niet-Somali) uit Centraal- en Zuid-
Somalië en alleenstaande vrouwen als risicogroep en kwetsbare minderheidsgroep worden
aangemerkt. Dit doet beter recht aan de beschermingsbehoefte van deze groepen, die ook
blijkt uit het algemeen ambtsbericht inzake Somalië van september 2010. Hiermee wordt
tevens het toetsingskader verduidelijkt, dat in de praktijk ten aanzien van deze groepen al
lijkt te worden toegepast.
- Waar het individuele relaas onvoldoende aanleiding geeft tot het verlenen van een
verblijfsvergunning asiel, moet meer aandacht zijn voor de algehele slechte situatie in Zuid-
en Centraal-Somalië. Het uitgangspunt dat naarmate de gewelds- en mensenrechtensituatie
in een land slechter is, van de asielzoeker minder wordt verlangd dat hij individualiseerbare
aspecten naar voren brengt (zoals door de minister verwoord in zijn brief aan de Tweede
Kamer van 29 maart 2010), dient nader te worden uitgewerkt en vastgelegd in het
asielbeleid. Op dit moment is dit uitgangspunt in de beslispraktijk te weinig terug te zien. De
formulering in het WBV 2009/16 dat asielzoekers uit Zuid- en Centraal-Somalië ‘eerder’ in
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 21 van 27

aanmerking komen voor een asielvergunning, verdient verduidelijking zodat mogelijke
willekeur wordt voorkomen.
- Het onderzoek naar de asielmotieven kan zorgvuldiger. Rekening moet worden gehouden
met het feit dat over vele aspecten van de situatie in Somalië weinig recente en betrouwbare
informatie voorhanden is. Dit vergt terughoudendheid in het trekken van conclusies ten
aanzien van de geloofwaardigheid van het asielrelaas. Ten aanzien van het aannemelijk
maken van de etniciteit van een aanvrager moet beter acht worden geslagen op het feit dat
niet van alle etnische groepen duidelijke onderscheidende kenmerken bestaan, waardoor de
asielzoeker ook meer moeite zal hebben zijn etnische afkomst aan te tonen.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 22 van 27

ANNEX 1
Definitie minderheden
In het ambtsbericht van maart 2009 (geldend voor de asielzoekers in dit onderzoek) wordt
onderscheid gemaakt tussen Somali-clans en groepen die niet tot de Somali behoren. De
Somali-clans zijn traditioneel nomaden. Afwijkend hiervan zijn enkele clanfamilies die
landbouw bedrijven, de Saab, waaronder de Rahanwein en Digil (in latere ambtsberichten
Mirifle en Digil). Deze landbouwende groepen worden door de nomadische Somali als
minder nobel beschouwd. Daarnaast zijn er groepen met een andere etnische afkomst dan
de Somali. Deze groepen hebben nog minder status als de Saab. De niet-Somali groepen
worden in het betreffende ambtsbericht aangeduid als etnische minderheden.
Volgens het ambtsbericht van maart 2010 behoren de volgende groepen tot de niet-Somali
minderheden: Bantus vormen de grootste niet-Somali minderheidsgroep. Daarnaast bestaan
er de Reer Hamar (ook Benadiri genoemd), Ashraf, Bajuni, en de beroepskaste Gaboye
(Midgan, Tumal en Yibir). De Reer Hamar kent de groepen Reer Brava, Reer Merka en
Ashraf. Wanneer in het ambtsbericht aan al deze groepen wordt gerefereerd wordt de
zinsnede ‘in brede zin’ toegevoegd.
Daarnaast noemt het ambtsbericht een aantal stammen waarvan niet duidelijk is of zij tot de
niet-Somali minderheden dan wel tot de Somali clan(familie)s moesten worden gerekend, en
in dat laatste geval, tot welke clan(familie). Het betreft hier de Galgale, Shekhal, Ajuraan, Jaji
en Galadi.
Uit andere openbare bronnen kan worden opgemaakt dat nog een reeks andere groepen tot
minderheden gerekend kunnen worden. Een aantal minderheden valt onder de sab (niet te
verwarren met Saab), een samenstelling van groepen die worden geïdentificeerd naar het
vak dat zij uitoefenen. Zo omvat de sab de Gaboye/Midgan, die is samengesteld uit de
(beroeps)groepen Tumal, Midgan en Yibr. Groepen die behoren tot de Gaboye/Midgan zijn
Madhibaan, Muuse Dhariyo, Howleh, Hawraar Same, Habar Yaquup. Andere sab-groepen
zijn: Yahhar, Galgalo, Boon en Eyle. (Zie het rapport van ACCORD/Oostenrijkse Rode Kruis
van 15 december 2009.)
Definitie alleenstaande vrouw
Het WBV 2004/36 geeft een definitie voor het begrip ‘alleenstaande vrouw’: ‘(…) het (…) is
van belang of de vrouw op het moment van haar vertrek uit Somalië alleenstaand was. Een
vrouw wordt niet als alleenstaand aangemerkt, indien zij vóór haar vertrek uit Somalië met
een meerderjarig familielid in familieverband samenleefde, en/of ten tijde van haar uitreis
vergezeld was van een meerderjarig familielid, met wie zij in familieverband leefde.’
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 23 van 27

ANNEX 2
Ongeloofwaardigheid Tumal-afkomst
In deze zaak wordt de verklaring van de asielzoeker dat hij tot de Tumal-minderheidsgroep
behoort niet gevolgd. De IND legt aan dit oordeel ten grondslag dat de stamlijn die
betrokkene heeft opgegeven niet met openbare bronnen kan worden bevestigd. Daarnaast
weet hij volgens de IND onvoldoende specifieke kenmerken van de Tumal te noemen.
In het eerste gehoor stelt de IND ongeveer tien vragen om de etnische afkomst van de
asielzoeker te onderzoeken:
1. Zo stelt de dienst een aantal vragen over uiterlijke kenmerken van de clan van
asielzoeker, zoals klederdracht, gebruiken of rituelen.
2+3. Ook vraagt de dienst of zijn clan een bepaald leefgebied heeft in Somalië en of zijn clan
een eigen dialect spreekt.
4. Verder vraagt de IND of de clan van asielzoeker verbonden is aan een andere grote clan
en of zijn clan de bescherming geniet van een andere clan.
Ad 1. Over kenmerken van zijn stam, zoals klederdracht, gebruiken en rituelen zegt de
asielzoeker dat die er niet zijn. Leden van zijn stam, zegt de asielzoeker, zijn niet zozeer te
herkennen aan hun uiterlijk, maar meer in het gedrag. Daarbij verwijst hij naar
werkzaamheden. Hij zegt ‘meestal zijn wij handarbeiders’ en noemt beroepen die door
Tumal beoefend worden: metaalarbeiders, automonteurs. Tumal doen werk waar anderen
zich voor schamen, zegt de asielzoeker in het nader gehoor. Dat leden van de Tumal
handarbeiders zijn en dat zij zwaar werk verrichten komt overeen met wat bekend is uit
openbare bronnen. Zo staat in Lewis dat Tumal smeden zijn en dat zij messen, speren en
zwaarden maken. Ook blijkt dat de werkzaamheden van beroepsgroepen als de Tumal
geminacht worden. 5
Ter aanvulling vraagt de gehoormedewerker van de IND de asielzoeker te beschrijven hoe
hij messen maakt. De asielzoeker weet met veel detail te vertellen over de vervaardiging van
messen. Zo vertelt hij hoe hij het lemmet smeedt, hoe hij materiaal hergebruikt om kleuren te
krijgen en waarvan het handvat is gemaakt. Door deze uitvoerige beschrijving is het moeilijk
voor te stellen dat de asielzoeker geen messenmaker zou zijn. Dit versterkt dan ook de
aannemelijkheid dat hij wel degelijk afkomstig is van de Tumal.
Ad 2. Over het leefgebied van zijn stam vertelt de asielzoeker dat zij ‘overal waar andere
mensen zijn’ wonen. Dit komt overeen met informatie uit openbare bronnen.
Beroepsgroepen als de Tumal leven verspreid door het land en velen leven tegenwoordig in
de steden. 6
Ad 3. Ook de verklaring van de asielzoeker over taalgebruik van zijn stam komt overeen met
wat bekend is uit openbare informatie. Hij zegt dat de Tumal geen eigen dialect spreken,
alleen Somalisch. In openbare bronnen is niet specifiek terug te vinden dat Tumal een eigen
dialect spreken. Zij spreken de taal van de stammen aan wie zij verbonden zijn (d.m.v. een
patronagesysteem) Dat kan ook Somalisch zijn. 7
Ad 4. Tumal vallen onder de sab, een verzameling van beroepsgroepen, en kunnen als
(etnische) minderheid worden aangemerkt. Dat de Tumal geen bescherming kunnen krijgen
van andere groepen, zoals de asielzoeker verklaart, is te verklaren uit het gegeven dat
5 bronnen: I.M. Lewis, Peoples of the Horn of Africa. Somali, Afar and Saho, 1994, p. 51. UK Home Office,
Country Report on Somalia, juli 2009, p. 156: ‘blacksmiths’. ACCORD en Rode Kruis, Clans in Somalia,
december 2009, p. 15.)
6 bron: UK Home Office, Country Report on Somalia, juli 2009, p. 84 en 93.
7 bron: UK Home Office, Country Report on Somalia, juli 2009, p.156.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 24 van 27

groepen als de Tumal, bijeen in de sab-groep, traditioneel buiten de Somali clanstructuur
vallen. De sab hebben geen eigen tribale organisatie. De etnische minderheden worden ook
wel 'clanlozen' genoemd, of ‘low-caste’. Zij krijgen alleen dan bescherming als een Somali
clan dit heeft toegezegd, staat in het ambtsbericht van maart 2009. Verder staat er in de
ambtsberichten dat de clanstructuur in Somalië verder onder druk is komen te staan en is
verzwakt. Dit zorgt ervoor dat etnische minderheden verminderd toegang hebben tot de
bescherming waar zij van oudsher op konden rekenen. 8
Verder heeft de IND zich bij de toetsing van de etnische afkomst gericht op de stamlijn van
de asielzoeker. De dienst twijfelt aan het waarheidsgehalte van de door asielzoeker
opgegeven stamlijn. Ter beoordeling van de kennis van de asielzoeker suggereert de IND in
het eerste gehoor dat de in zijn stamlijn voorkomende stammen Allamagan, Reer Kooshin en
Naaleeye een link hebben met de Darod (een meerderheidsstam). Dit kan deels bevestigd
worden uit informatie uit openbare bronnen.
De asielzoeker antwoordt dat de gesuggereerde link tussen de drie stammen en de Darod
niet klopt. Met informatie uit enkele openbare bronnen kan beargumenteerd worden waarom
de asielzoeker de door de dienst gesuggereerde link tussen (een deel van) zijn stamlijn met
de Darod niet weet te bevestigen. Zo geeft Somalië-expert Lewis beschrijvingen over de sab,
een benaming die in Somalië wordt gebruikt om verschillende beroepsgroepen (waaronder
de Tumal) bijeen te brengen. Daaruit blijkt dat de sab verspreid in Somalië leven. In elk
leefgebied zijn zij door middel van een patronagesysteem verbonden aan een andere clan of
clans, voor wie zij werken. Beroepsgroepen van de sab –dus ook Tumal- vallen buiten het
clansysteem. Zij hechten echter grote waarde aan de relatie met de stammen aan wie zij
verbonden zijn vanwege de werkzaamheden die zij voor hen uitvoeren. Zij zijn geneigd om
dergelijke verbanden als genealogisch te beschouwen en patron-stammen op te nemen in
hun stamlijn. Dit, terwijl van bloedbanden geen sprake is. 9
Omdat Tumal verspreid wonen in verschillende leefgebieden in de nabijheid van telkens
andere (patron-)stammen, is het goed mogelijk dat de gegeven stamlijnen van leden van de
Tumal van elkaar verschillen. Het is ook voorstelbaar, dat de asielzoeker niet op de hoogte is
van een eventuele link met de Darod, zoals die wellicht blijkt uit de stamlijn zoals opgegeven
door andere leden van de Tumal. Bovendien zou een link met de Darod geen genealogische
zijn, omdat Tumal buiten het clansysteem vallen. Uiteindelijk kan vastgesteld worden, dat de
asielzoeker overwegend antwoorden geeft die overeenkomen met de informatie die
voorhanden is. Waar de asielzoeker aangeeft dat er geen specifieke kenmerken van de
Tumal zijn, bleken deze ook niet uit informatie uit openbare bronnen. De vraag is nu, wat de
IND nog verder verwacht van de asielzoeker in het aannemelijk maken van zijn gestelde
etniciteit.
8 bronnen: ACCORD en Rode Kruis, Clans in Somalia, december 2009, p. 15 en verder. Algemeen ambtsbericht
Somalië, maart 2009, p. 53 en 54. I.M. Lewis, Peoples of the Horn of Africa. Somali, Afar and Saho, 1994, p. 51.
UK Home Office, Country Report on Somalia, juli 2009, p. 77. Algemeen ambtsbericht Somalië, oktober 2009, p.
33, p. 56)
9 bronnen: I.M. Lewis, Peoples of the Horn of Africa. Somali, Afar and Saho, 1994, p. 51 en 52. ACCORD en
Rode Kruis, Clans in Somalia, december 2009, p. 15 en verder.)
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 25 van 27

ANNEX 3
Ongeloofwaardigheid gemengd huwelijk
Het relaas in deze zaak houdt in dat betrokkene als lid van de minderheidsstam Eyle, door
zijn huwelijk met een vrouw die behoort tot een Somali meerderheidsstam, problemen heeft
gekregen uit zijn omgeving. De IND heeft de aanvraag in het aanmeldcentrum afgewezen,
voornamelijk omdat de IND het bestaan van een dergelijk gemengd huwelijk
ongeloofwaardig vindt. Hierbij verwijst de IND naar het ambtsbericht van november 2007,
waarin staat: ‘Huwelijken van Somali met leden van niet-Somali minderheidsgroepen zijn
traditioneel niet toegestaan (ofschoon er in de praktijk wel voorbeelden van bekend zijn)’ (p.
45). Volgens de IND heeft de asielzoeker onvoldoende aangetoond waarom hij een dergelijk
uitzonderlijk huwelijk heeft kunnen sluiten.
Zowel de asielzoeker als de IND verwijzen naar specifieke bronnen van landeninformatie ter
onderbouwing van hun standpunt ten aanzien van de (on)waarschijnlijkheid van een dergelijk
gemengd huwelijk. Zo haalt de asielzoeker dezelfde (zojuist genoemde) passage uit het
ambtsbericht aan, om aan te geven dat gemengde huwelijken wel degelijk voorkomen, ook
al zijn zij traditioneel niet toegestaan. Ook overlegt de asielzoeker informatie waaruit blijkt dat
een huwelijk tussen een Somali en een lid van de minderheidsstam Yahar -een andere stam
dan die van cliënt- wél bestaat. 10
De IND vindt echter dat cliënt hiermee nog niet zijn beweerde huwelijk en de daaraan
gekoppelde vrees aannemelijk heeft gemaakt. De IND verwijst hierbij naar een rapport
waaruit naar voren komt, dat zelfs leden van de Jareer niet met leden van de Eyle –met de
laagste sociale status van alle Somalische bevolkingsgroepen– willen trouwen. 11
Daarnaast halen beide partijen fragmenten uit een wat ouder rapport van de Danish
Immigration Service aan. Cliënt haalt daaruit dat leden van de Eyle met leden van Benadiri
en Tumal kunnen huwen. De IND brengt hier echter tegenin dat dit óók leden van clanloze
minderheden zijn (en deze voorbeelden dus niet parallel lopen met de situatie van cliënt, die
met een lid van een meerderheidsstam gehuwd zou zijn). De IND verwijst naar een ander
fragment uit hetzelfde rapport, waarin een bron verklaart dat er geen huwelijken tussen leden
van de Eyle en Somalische meerderheidsclans plaatsvinden. 12
Op basis van landeninformatie is geen volledig uitsluitsel te krijgen over de aannemelijkheid
van het huwelijk waarover cliënt heeft verklaard. Dit is op zich niet verwonderlijk, want op
vele fronten ontbreekt actuele, betrouwbare informatie over de situatie in Somalië. Door de
voortdurende oorlogssituatie kunnen voorheen bestaande structuren zijn veranderd, terwijl
hiernaar nauwelijks onderzoek ter plekke kan worden gedaan door de slechte
veiligheidssituatie. Het meest recente ambtsbericht van maart 2010 bevestigt dit beeld voor
wat betreft minderheden. Enerzijds vermeldt het ambtsbericht over minderheden wederom
dat huwelijken van Somali met leden van niet-Somali minderheidsgroepen traditioneel niet
worden toegestaan, ofschoon er in de praktijk wel voorbeelden van bekend zijn. Anderzijds
staat er ook dat actuele en betrouwbare informatie over de positie van de verschillende
specifieke minderheidsgroepen beperkt aanwezig is. Ook wordt benadrukt dat het niet
mogelijk is te generaliseren over de leden van een specifieke minderheidsgroep.
10 bronnen: ambtsbericht Somalie, november 2007; artikel BBC News, december 2006.
11 bron: UK Home Office, 21 juli 2009 en 8 oktober 2008.
12 bron: Danish Immigration Service, 24 september 2000.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 26 van 27

Daarnaast is vermeldenswaardig dat de IND in januari 2010 een aantal onderzoeksvragen
(de zogeheten Terms of Reference) over de uitzonderlijkheid van gemengde huwelijken
heeft ingediend bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, voor beantwoording in het meest
recente ambtsbericht van maart 2010. Zo vraagt de IND of gemengde huwelijken
plaatsvinden hoewel ze traditioneel niet zijn toegestaan. Opvallend genoeg wordt vervolgens
ook gevraagd of dit uitzonderingsgevallen zijn of dat dergelijke gemengde huwelijken vaak
voorkomen. Klaarblijkelijk concludeert de IND hier juist níet per definitie dat een gemengd
huwelijk uitzonderlijk is. Helaas laat het ambtsbericht van maart 2010 de vraag van de IND
vervolgens onbeantwoord. Daardoor is nog steeds niet duidelijk hoe gebruikelijk of
ongebruikelijk een gemengd huwelijk is. Het lijkt VluchtelingenWerk echter onredelijk om
deze leemte in informatie op voorhand voor rekening van de asielzoeker te laten komen.
De vraag is dus op welke wijze de asielzoeker in kwestie het gemengde huwelijk wèl
aannemelijk had kunnen maken. Mogelijk is een dergelijk huwelijk weliswaar uitzonderlijk, de
aangehaalde bronnen bevestigen eveneens de uitzondering op de regel.
Dat personen vanwege een gemengd huwelijk ernstige problemen kunnen ondervinden van
hun omgeving, wijzen verschillende bronnen uit. Zo noemt een rapport –in het geval een
vrouw tegen de wil van haar familie of clan getrouwd is– dat dit kan leiden tot de dood van de
man indien hij van een lagere stam komt dan zij zelf. Een artikel over een gemengd huwelijk
waarbij de man afkomstig is van de Madhiban (ook Midgan genoemd), beschrijft dat de
echtgenoot werd bedreigd en beschoten door zijn schoonfamilie en uiteindelijk het land is
ontvlucht (de Madhibaan is net als Eyle een minderheidsstam geschaard onder de sab). 13
13 Bronnen: Danish Refugee Council/Danish Immigration Service, augustus 2007; IRIN News, 15 september
2009; ACCORD/Rode Kruis, december 2009.
Onderzoek asielaanvragen Somaliërs, VluchtelingenWerk Nederland, oktober 2010 Pagina 27 van 27