Open Monumentendag brochure 07 - UiT in regio Kortrijk

open MonuMentendag 2007 / 30
dakloos is, zoekt lotgenoten op, waardoor ze
vaak in een onfris milieu terechtkomen. je moet
over heel wat wilskracht beschikken om je verslaving
af te zweren en dus dat milieu vaarwel te
zeggen. Want voor veel daklozen is de omgeving
waarin ze vertoeven de enige vriendenkring die
ze hebben.”
jakobs woorden worden onderbroken door
gerinkel. Het zoveelste telefoontje die dag. De
daklozen weten hun straathoekwerker te vinden.
Hij is hun vertrouwenspersoon, hun gids naar een
beter bestaan. “Ik probeer hen te benaderen als
volwaardige mensen, niet als uitschot. Ze weten
dat ik altijd naar hun problemen zal luisteren.
Daarom probeer ik ook zoveel mogelijk zichtbaar
te zijn op plaatsen waar ze samenkomen.
niemand is gebaat met een straathoekwerker die
te veel aan zijn computer zit. je moet zelf naar
de mensen stappen, want de meesten kunnen of
durven niet naar jou gaan.”
eenzaaMheid
De gemiddelde dakloze in Kortrijk is een man
tussen dertig en veertig jaar. Vrouwen in nood
blijken vaker bij een man terecht te kunnen. En
er zitten opvallend weinig allochtonen bij. “Die
worden meestal door de eigen gemeenschap
opgevangen”, aldus jakob. “En vergis je niet.
je ziet het niet altijd aan iemand dat hij of zij
dakloos is. De daklozen die er sjofel bijlopen,
springen het meest in het oog, maar ze zijn wel
in de minderheid.”
jakobs woorden zijn nog niet koud of het levende
bewijs stapt buurtcentrum Achturenhuis binnen.
Piet* (30) ziet er met zijn gekamde haren, nette
jeans en trui bijzonder keurig uit. Hij groeide op
in Sint-niklaas, maar strandde via een lange
omweg in Kortrijk. Hij leefde van zijn achttiende
op straat. Ook hij komt uit een probleemgezin.
“Ik zat tijdens de week op internaat, maar
verbleef in het weekend bij een vriend, want
thuis was het niet langer houdbaar. Altijd weer
die problemen tussen mijn ouders. Ik kon dat
niet meer aan. Bij mijn vriend voelde ik me op
mijn gemak. jammergenoeg bracht hij me wel
in contact met drugs. En zo is mijn lijdensweg
begonnen. Ik raakte verslaafd en moest stelen
om te overleven. Op dagen dat ik geen eten vond,
overleefde ik door suikerwater te drinken. Ik heb
nooit gebedeld. Dat deed ik niet. niemand moest
weten dat ik dakloos was. Daarvoor had ik een te
groot eergevoel.”
Vandaag probeert Piet geen drugs meer aan te
raken. Hij beseft dat hij zijn eigen lot in handen
heeft. “Weet je, ik vraag me soms af hoe het
geweest zou zijn, mocht ik ouders hebben gehad
die wel naar me omkeken. jammer dat een kind
zijn ouders niet kan kiezen.” Piet woont vandaag
naast jean. Ze helpen elkaar bij het renoveren
van het huis. jean: “Ik ben heel blij dat ik Piet
heb leren kennen, want het allerergste aan dakloos
zijn is die verdomde eenzaamheid.”
jean en Piet schrijven voortaan hun eigen verhaal
dat ze hopen te kunnen afsluiten met ‘eind
goed al goed’. Maar niet elke dakloze vindt een
verlossende uitweg – ondanks alle inspanningen
van de sociale diensten. jakob geeft toe dat hij al
daklozen over de vloer kreeg die later zelfmoord
pleegden of overleden aan een overdosis. jakob:
“Ondanks die drama’s word ik er niet moedeloos
van. Het zijn eigenlijk wel toffe gasten om mee
samen te werken. Ze hebben veel humor en
zelfspot. Het geeft me nog elke dag voldoening
te zien dat je een groot deel van die mensen
daadwerkelijk kunt helpen. Ik ben vooral trots op
het feit dat veel ex-daklozen hun verhalen willen
vertellen aan anderen. Zo helpen ze andere
daklozen. Mond-aan-mondreclame werkt in onze
sector.
Uiteindelijk komt het hierop neer: samen met
heel wat anderen geef ik daklozen een sleutel om
nieuwe deuren te openen. Mijn job is geslaagd
als ik zie dat ze met die sleutel concrete stappen
durven nemen om hun eigen leven op de rails te
krijgen. Gelukkig beseffen de meeste daklozen
dat ze zelf de handen uit de mouwen moeten
steken, willen ze ooit een betere toekomst hebben.
niemand kiest er vrijwillig voor dakloos te
blijven.”
Eén dag later om vijf uur ’s morgens. De deuren
van het station zijn pas geopend. Een scoutsgroep
komt joelend de inkomhal binnen, klaar om
op kamp te vertrekken. Op het perron verzamelt
een dakloos koppel alle sigarettenpeukjes die
ze op de grond vinden. De conducteur bekijkt
het tafereel met argwaan. Hij schudt het hoofd,
springt met de jeugdbeweging op de trein en fluit
voor vertrek naar god-weet-waar.
* fictieve naam
Tom Christiaens
‘op straat ga je
nooit Vooruit’
‘ik ken nogal wat daklozen. de meesten warmen zich in het station
en zwermen uit als ze er buiten gegooid worden. ik voel me goed,
na één jaar zwerven. Maar toch prefereer ik een domicilie. en daar
wringt voor daklozen vaak het schoentje.’
Geert Loose (47) heeft niet veel te verliezen. Hij heeft trouwens maar
een rugzak bij. Op een bepaalde plek verstopt hij wat ander gerief.
Loose is taalvaardig, ziet er niet onmiddellijk uit als een dakloze, maar
leeft desondanks op straat. Dat hij dat voor een groot deel aan zichzelf
te danken heeft, geeft hij ootmoedig toe. Zijn levenswandel – of wat hij
ervan wil vertellen – was niet altijd even onberispelijk. Er waren ook
wel de nodige tegenslagen, de vlucht naar het buitenland. Loose: ‘Ik wil
op termijn uit deze uitzichtloze situatie weg want ik voel dat het bergaf
gaat. Het straatleven vreet aan je. De tweede reden is het toenemende
aantal daklozen. Ik tel er genoeg, bekenden en onbekenden. En dat in
het rijke Kortrijk. Vochtigheid en onderkoeling zijn voor ons de ergste
weersomstandigheden.
Ik slaap meestal in een portiek. Ik kan niet zeggen waar omdat ik mijn
bezittingen daar leg. De stad weet dat we ons in de toiletten wassen.
Soms krijgen we broodjes, resten van recepties. Of we zitten in de bib
om ons warm te houden. Ik lees er alle kranten, wil mentaal bijblijven.
Anderen zijn al niet zo sterk meer. Belanden soms in de prostitutie, raken
verslaafd. Ik ken ze allemaal maar wil niet worden zoals zij. De politie
vroeg me eens: jij als man van de straat zou ons kunnen helpen. je weet
toch waar plannen worden beraamd om bijvoorbeeld in te breken? Tja.’
doMicilie
‘Ik heb vroeger gewerkt, onder meer bij de stad Brugge, ik heb dus recht
op een uitkering’, vervolgt Loose. ‘Maar ik krijg geen cent leefloon of dop
omdat ik geen domicilie heb. Als je je huishuur en waarborg niet kan betalen
gaat het vlug bergaf. Waarom zou de stad ons domicilie niet opnemen,
ons niet inschrijven? Dan kunnen we in het stadhuis post ontvangen, in
orde zijn met de ziekteverzekering en dergelijke. Dan kunnen wij in ruil ons
laten begeleiden. En zo kunnen we sparen voor een dak boven ons hoofd.
Een opvangtehuis is niets voor ons, voor mij althans niet. In het ocmw ben
je een cliënt. Dat kan misschien ook niet anders. Maar onze vrijheid geef
je niet zomaar op. Ik ben niet te beroerd om de handen uit de mouwen te
steken. Zes maanden poetste ik in een Kortrijks rust- en verzorgingstehuis.
Werken doe ik nu hier en daar. Dan krijg ik mijn dag rond wat eten en
drinken betreft. Dakloos ben je voor de rest van je leven, zeker na verloop
van tijd. Ik wil verder niet in bepaalde gelegenheden gaan zitten waar je je
ocmw-geld eerst moet afgeven en waar je betaald wordt in pinten. Deze
uitbuiting bestaat. Dit is onzinnig. Weet je, ik zou als ervaringsdeskundige
kunnen optreden voor de stad. Ik heb dan ook iets om handen.’
wekker
Om zes uur ’s morgens komt de vuilnisophaaldienst. ‘Onze wekker is
daar’, zeggen we dan. ‘Dan begint hetzelfde scenario: hoe raak ik aan
mijn eerste pint? Ze drinken allemaal meneer. Hoe raak ik aan mijn tabak?
Ze roken allemaal meneer. Hoe raak ik aan mijn eten vandaag? Tot
slot: waar slaap ik vanavond. Ik kom op dit moment rond. Ik heb geen
schulden, ik pas nog wel ergens in deze maatschappij ondanks alles. In
de Vaartstraat 31 betaalde ik 325 euro. Geef me een eigen stek terug
en ik wil proberen te bewijzen dat het weer kan zoals vroeger. Als ik me
bij iemand anders laat inschrijven wordt die zijn leefloon gehalveerd.
Dat gaat dus niet. Er moet een oplossing bestaan voor mensen zoals ik,
zoals wij. Administratief vereenvoudigd, vandaar dat ik met de Kortrijkse
Q wil spreken. Op de straat ga je immers nooit vooruit.’
PS: Loose heeft ondertussen wellicht uitzicht op een domicilie en een beter leven. Nu wil hij
vechten voor andere daklozen.
Kris Vanhee