Open Monumentendag brochure 07 - UiT in regio Kortrijk

open MonuMentendag 2007 / 6
Van tuinwijk tot hoogbouw
woonwijken in waregeM, 1922-1977
een eigen woning was net na de tweede wereldoorlog voor een groot deel van de bevolking eerder droom
dan werkelijkheid. een moderne woning met voldoende lucht en licht, voorzien van modern comfort zoals
stromend water en elektriciteit, stond dikwijls veraf van de harde realiteit.
Waregem wijk Torenhof
Tijdens het interbellum werden op nationale
schaal maatregelen getroffen om de woon- en
leefomstandigheden van de gewone man te
verbeteren. Zo werd in 1919 een wet op de
arbeidershuisvesting goedgekeurd en werd
in datzelfde jaar de nationale Maatschappij
voor Goedkope Woningen en Woonvertrekken
(nMGWW) opgericht. In 1935 volgde de stichting
van de nationale Maatschappij voor Kleine Landeigendom
(nMKL), als landelijke tegenhanger van
de nMGWW.
Ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog had de
bestaande woningnood nog grotere proporties
aangenomen. Drie belangrijke wetten zouden
de basis vormen van het naoorlogse huisvestingsbeleid.
In 1948 werd de ‘Wet houdende
bijzondere bepalingen tot aanmoediging van het
privé-initiatief bij het oprichten van goedkope
woningen en het kopen van kleine landeigendommen’
van kracht. De wet kreeg algemene
bekendheid als de Wet De Taeye, genoemd naar
Alfred De Taeye, kamerlid en later minister van
volksgezondheid en gezin, die het wetsvoorstel
indiende. De wet, die de individuele woningbouw
aanmoedigde door het uitreiken van staatspre-
mies, was een waar succes en werd herhaaldelijk
verlengd en aangepast. Ook in Waregem kon
de staatsbouwpremie rekenen op heel wat bijval.
nauwelijks drie jaar na de goedkeuring van de
wet waren er in Waregem honderd tweeëntwintig
nationale bouwpremies uitbetaald voor een
totaal bedrag van 3 586 000 frank (omgerekend
88 895 euro). Toevallig werd ook de honderdduizendste
De Taeye-premie in Waregem
uitgereikt, wat met de nodige luister gevierd
werd. In 1973 waren er in het hele land 411 000
zogenaamde ‘premiewoningen’ gebouwd. naast
de gegeerde bouwpremie voorzag de wet ook
in een staatswaarborg, waardoor verhoogde
leningen mogelijk werden, en in een aankooppremie
die gold op woningen gebouwd door een
sociale woningbouwmaatschappij. De katholieke
De Taeye-wet kreeg in 1949 een socialistische
tegenhanger: de Wet Brunfaut. Waar de wet De
Taeye de private woningbouw en het wonen op
het platteland stimuleerde, was de wet Brunfaut
gericht op de bouw van collectieve woningprojecten.
Deze wet werd ingeschakeld voor de
financiering van de inrichtings-, uitrustings- en
saneringswerken van de wegen in talrijke sociale
woonwijken.
nadat, onder meer dankzij deze twee wetten, het
woningtekort grotendeels opgelost was, werd
eind 1953 de wet inzake krotopruiming, de zogenaamde
tweede wet De Taeye, goedgekeurd.
Om tegemoet te komen aan het heersende
woningtekort leverden ook gemeentebesturen
diverse inspanningen. Bovenop de bouwsubsidie
van de staat en van sommige provincies, reikten
heel wat gemeenten een eigen lokale bouwpremie
uit. Ze trachtten zo de bouwactiviteit op hun
grondgebied te stimuleren en bovendien extra
inwoners – potentiële belastingbetalers – aan te
trekken. De gemeenten Beveren-Leie, Desselgem,
Sint-Eloois-Vijve en Waregem hadden anno
1949 elk een gemeentelijke bouwpremie. Waregem
had zelfs al in 1928 een krediet voorzien
voor het oprichten van ‘werkmanshuizen’.
naast het toekennen van gemeentelijke bouwpremies
en het ondernemen van acties om de
ongezonde krotwoningen uit het straatbeeld te
verwijderen, stimuleerden de gemeentebesturen
de verschillende huisvestingsmaatschappijen in
hun activiteiten.
In Waregem was in 1922 de Samenwerkende
Maatschappij voor het bouwen van Goedkope
Woningen ‘Helpt Elkander’ opgericht en erkend
Waregem wijk Villapark
Waregem wijk Gaverke
door de nMGWW. Het initiatief hiervoor werd
genomen door een aantal privépersonen die
bekommerd waren om de woningnood in
Waregem. Het gemeentebestuur ondersteunde
dit initiatief door met honderdvijftig van de zeshonderd
aandelen de grootste aandeelhouder te
worden. De vergunning voor de eerste ‘tuinwijk’
van Helpt Elkander, de zogenaamde Veertig
Huizen, werd afgeleverd in september 1922.
Vele bouwprojecten zouden volgen, met het
Torenhof als grootste en meest vooruitstrevende
realisatie. na de Tweede Wereldoorlog trad ook
Waregem wijk Gaverke
het gemeentebestuur van Sint-Eloois-Vijve toe
tot Helpt Elkander, waardoor het werkterrein
van de maatschappij niet langer beperkt bleef
tot het grondgebied Waregem. Vandaag is Helpt
Elkander, met een sterk uitgebreid werkingsgebied,
nog steeds actief als sociale huisvestingsmaatschappij.
In Beveren-Leie en Desselgem was het niet Helpt
Elkander, maar de Samenwerkende Maatschappij
voor Goedkope Woningen ‘Mijn Huis’, die er vanaf
1950 een groot aantal groepsbouwprojecten zou
realiseren. ‘Mijn Huis’ werd tijdens het interbellum
in Harelbeke opgericht en erkend door de
nMGWW. Ten slotte zorgde ook de nationale
Maatschappij voor Kleine Landeigendom voor
de realisatie van een aantal woonwijken in
Waregem, waarbij de nadruk lag op het creëren
van een landelijke en rustige woonomgeving,
met huizen – dikwijls wit geschilderd – in een
typische, eigen stijl.
De bouwactiviteiten van de verschillende huisvestingsmaatschappijen
zijn, samen met het
succes van de De Taeyepremie en de gemeentelijke
premies voor individuele woningbouw,
erg bepalend geweest voor het uitzicht van het
huidige Waregem. naar aanleiding van Open
Monumentendag wordt dit stukje recente Waregemse
woongeschiedenis in de kijker geplaatst.
De publicatie ‘Van tuinwijk tot hoogbouw.
Woonwijken in Waregem, 1922-1977’ brengt
een overzicht van de initiatieven die door de gemeentebesturen
van Beveren-Leie, Desselgem,
Sint-Eloois-Vijve en Waregem genomen werden
om kansen te creëren op betere woon- en
leefomstandigheden voor hun inwoners. Ook de
talrijke realisaties van de verschillende huisvestingsmaatschappijen,
met andere woorden
de woonomgevingen van vele Waregemnaars,
worden in het boek getoond.
Op Open Monumentendag organiseert het
stadsbestuur van Waregem de De Taeye / Taaie
Tour. Deze fietszoektocht doet de deelnemers
halt houden bij tien geselecteerde Waregemse
woonwijken, met een aantal wedstrijdvragen.
De wijken die speciaal in de kijker staan zijn
Torenhof, Villapark, Veertig Huizen, de wijk te
nieuwenhove, de Tomberg in Beveren-Leie, Rodenbach-
en Kasteelwijk in Desselgem, Rozenhof
in Sint-Eloois-Vijve, Bilkhage en Gaverke.
Ellen Declercq
Extra
Van tuinwijk tot hoogbouw.
woonwijken in waregem,
1922-1977
Een uitgave van stadsbestuur Waregem, beschikbaar
vanaf 8 september, € 10 (tijdens
Open Monumentendag € 7).
De taeYe / taaie tour
Fietszoektocht van 32 km. routefolder
en wedstrijdformulier te verkrijgen in het
stadhuis van Waregem.