• Jeannette Moors ging voor het wonder • Niet berusten in angst ...

10
Jaargang 38
December 2011
Uitgave van MMV
• Jeannette Moors ging voor het wonder • Niet berusten in angst voor recidive
• Ex-rechter mr. N.H. de Vries: Bewijs reguliere geneeskunde rammelt • Eef van Deelen
overleeft al 15 jaar agressief melanoom • Stevia eindelijk vrijgegeven

algemene informatie
De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te
behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid
te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.
Bestuur
Vriendelijk verzoek alle post bestemd
voor het bestuur te zenden aan:
Postbus 508
2400 AM Alphen aan den Rijn
Voorzitter:
Dave Schut
Eefde
Secretaris:
Johan Klumpenaar
President Wilsonlaan 33
4334 GB Middelburg
Telefoon: (0118) 63 59 89
E-mail: johanklumpenaar@xs4all.nl
Penningmeester a.i.
Rob Kappé
Marketing:
Sietze Blom
Buitenom 1
8314 AM Bant
Telefoon: (0527) 26 18 25
E-mail: info@sieblo.com
Interne contacten:
Jan Bor
Schoolstraat 1
4221 LR Hoogblokland
Telefoon: (0183) 56 36 28
E-mail: jbor777@xs4all.com
Wetenschap en artsencontact:
Hans Stoop
Coehoornstraat 40
4611 KS Bergen op Zoom
Telefoon: (0164) 25 04 61
E-mail: hansstoop@home.nl
Adviseurs:
Cor van Groningen
Drs. Bob Hornstra
Piet Sijpersma
Administratie/
algemene informatie
De administratie van de vereniging
wordt gevoerd door de heer
Wim Kuling.
Centraal Bureau:
Postbus 508
2400 AM Alphen aan den Rijn
Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen
tussen 09.00 uur en 13.00 uur)
Fax: (0172) 47 06 44
E-mail: info@moermanvereniging.nl
Aanmelding nieuwe leden
Schriftelijk bij het Centraal Bureau
of via de website.
Lidmaatschap
Nieuwe leden: € 25,- per kalender jaar
(automatische incasso), € 29,- per
kalender jaar (acceptkaart).
Voor Belgische leden minimaal
€ 37,- (accept € 42,-) op rekening
ING bank 335-0078672-51 t.n.v.
Moerman vereniging.
Voor de overige leden in Europa
€ 37,- (accept € 42,-), buiten Europa
€ 42,- (accept € 47,-). Een kleine
‘overbetaling’ op de minimumcontributie
wordt zeer op prijs gesteld.
Contributie giro 42.39.229 t.n.v.
Moermanvereniging te Alphen aan
den Rijn. Opzegging lidmaatschap:
vóór 1 december van het lopende
jaar. Administratiekosten: € 3,50
wanneer een herinnering gestuurd
moet worden.
Losse nummers Uitzicht
Losse nummers kunnen (na)besteld
worden à € 5,25 per exemplaar.
Dit kan schriftelijk of telefonisch bij
het Centraal Bureau.
Internet
www.moermanvereniging.nl
E-mail: info@moermanvereniging.nl
Patiëntenvoorlichting
Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)
Of voor algemene informatie over de
vereniging: (0172) 49 79 44
Informatie lezingen
en kooklessen
Schriftelijke vragen naar:
Postbus 508
2400 AM Alphen aan den Rijn
Postzegel insluiten.
Klachten van patiënten
Stichting Klachtrecht AAG (Artsenfederatie
Additieve Geneeskunde)
Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam
Advertenties Uitzicht
Advertentietarieven kunnen worden
aangevraagd bij:
J.P.H. Geraats
Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert
Telefoon: (0495) 53 22 20
E-mail: j.geraats@ziggo.nl
Stichting Steunfonds
Amnestie
Giro 3290997 t.n.v. de Stichting
Steunfonds Amnestie, Reijerskoop
291, 2771 BL Boskoop of via ING
bank, rekeningnummer 67.20.27.240
t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie
in Boskoop.
Bovenstaande rekeningnummers van
Stichting Steunfonds uitsluitend te
gebruiken voor giften.
De stichting Steunfonds Amnestie is
door de Belastingdienst erkend als
algemeen nut beogende instelling
(ANBI), sinds 01-01-2008. Een schenking
aan deze stichting is aftrekbaar
van de inkomstenbelasting (binnen
de daarvoor geldende regels).
Legaten
Wie het Steunfonds testamentair wil
gedenken, wordt aanbevolen gebruik
te maken van de volgende formulering:
‘Ik legateer aan de Stichting Steunfonds
Amnestie, gevestigd te Elst (Gld)
de som van €……… vrij van rechten en
kosten’.
Regio-secretariaten
Amsterdam en Wijde Omgeving
Mevr. T. Visser
Quellijnstraat 128
1073 XL Amsterdam
Telefoon: (020) 675 41 50
Gelderland
Mevrouw R. van Elk
Utrechtseweg 84
6812 AH Arnhem
Telefoon: (026) 844 95 16
Zeeland/West-Brabant
Mevr. K. Walhout
Oranje Nassaustraat 26
4341 GC Arnemuiden
Telefoon: (0118) 60 18 68
Den Haag
Mevr R Rosier
Gerrit van de Veenlaan 216
2552 WN Den Haag
Telefoon: (070) 391 02 79
Friesland
Mevr. T. Meesters
Singel 7
8771 SV Nijland
Telefoon: (0515) 56 98 13
Groningen/Drenthe
Mevr. H. Prins
Schout Poelmanweg 32
9617 BX Harkstede
Telefoon: (050) 404 22 46
Limburg
De heer J.H.P. Peters
Oude Heerweg 145
5941 EK Velden
Telefoon: (077) 472 14 53
E-mail: joseph.peters@home.nl
Noord-Holland Noord
Vacature
Overijssel
Dhr. G.J.W. Tretmans
Tuinvaas 16
7609 ZT Almelo
Telefoon: (0546) 56 94 11
Rotterdam
Dhr. M. Ouwehand
Statenweg 405
3039 HP Rotterdam
Telefoon: (010) 467 78 64
Mobiel: 06 23234874
Rijnmond/Westland
Vacature
(Zie ook colofon pagina 27)
Om van te gruwen
Het volgende is waar gebeurd. Een arts
die zich bezighield met natuurgeneeskunde,
was door justitie voor de rechter gesleept
omdat hij zich had durven bewegen buiten
de gebaande reguliere paden. Dat was in
die tijd nog heel verdacht. Behalve dan bij
de rechter die de zaak behandelde, want hij
liet duidelijk blijken dat die natuurgenezer
wel eens op de goede weg zou kunnen zitten.
Als kind had hij vaak bij zijn oma gelogeerd
en zij had hem verschillende keren
behandeld met een middeltje uit de natuur.
Als zijn knie begon te zweren, plukte ze
steevast het blad van de weegbree en dat
bond ze om de pijnlijke plek. Na een nacht
was het geheid over, vertelde de rechter.
De arts die voor het hekje stond, kwam dan
ook met de schrik vrij.
Wat die rechter vertelde, noemen we ervaringsgeneeskunde.
Geen dubbelblinde
gerandomiseerde onderzoeken maar uitproberen
en kijken wat het doet. In de
alternatieve en complementaire geneeskunde
(CAM) worden veel patiënten op
die manier behandeld en vaak met goed
resultaat. Wat bij de een werkt, doet dat
meestal ook bij de ander.
Wat velen niet weten, is dat ook in de
reguliere sector legio behandelingen
worden toegepast die gebaseerd zijn op
ervaringsgeneeskunde. De voormalige
rechter mr. N.H. de Vries doet daar in zijn
Open Brief, waarover u in dit nummer
meer leest, een boekje open. Reguliere
artsen beweren graag dat het allemaal op
bewijs is gebaseerd wat ze aan behandelingen
toepassen, maar de praktijk laat
iets heel anders zien. Helemaal niet erg
natuurlijk maar het stuitende is dat beoefenaars
van CAM er keihard op worden
afgerekend en ‘regulieren’ niet. “Tweeërlei
weegschaal”, noemt De Vries dat terecht.
In het Bijbelboek Spreuken wordt daarvan
gezegd dat het Opperwezen daarvan
gruwt. Nu de minister van Volksgezondheid
nog….!
Cor van Groningen
eindredacteur Uitzicht
Het bestuur van MMV
en de redactie van
Uitzicht wensen u
fijne feestdagen en
een mooi 2012!
2 3

Een arts noemde haar ‘een rebel’. En dat is ze ook, want ze ging in tegen de heersende opinie toen ze borstkanker kreeg.
Zo kreeg ze chemotherapie en hormoontherapie, maar Jeannette Moors koos ook voor de natuurlijke geneeswijzen als
aanvulling op de reguliere geneeskunde. Daar heeft ze geen dag spijt van gehad. “Ik voel me beter dan ooit!”
Tekst: Petra Pronk Foto's: W. Walraven
‘ Ik ben het levende bewijs van
wat gezond leven kan doen’
Voordat ze – volgens de artsen – ongeneselijk ziek werd,
leidde Jeannette Moors een druk leven. Redelijk veel
stress, ongezond eten, van hot naar her hollen en weinig rust.
Ook had ze last van overgewicht. In mei 2005 ging Jeannette,
toen 43 jaar oud, op een ‘crashdieet’. In drie maanden tijd viel
ze achttien kilo af. Daardoor viel het haar op een gegeven
moment op, dat ze een deukje in haar borst had. Ze dacht dat
het door het gewichtverlies kwam en besteedde er verder geen
aandacht aan. Maar ongeveer een maand later voelde ze een
klein hard bolletje op diezelfde plek. Op dat moment gingen er
allerlei belletjes rinkelen en ze ging op internet op zoek naar
informatie over borstkanker. Ze herkende bij zichzelf twee van
de symptomen en maakte een afspraak met de huisarts. Die
verwees haar door naar het ziekenhuis in Geldrop.
Er werd een mammografie gemaakt en direct daar achteraan
een echo en een punctie. De diagnose: borstkanker. Er volgde
snel een operatie waarbij de sentinelnode/poortwachterklier
verwijderd werd voor onderzoek. Twee weken later volgde
een nieuwe, borstbesparende operatie en een okselkliertoilet
omdat de snijranden niet schoon waren en er in de poortwachterklier
een micrometastase was gevonden. De overige
klieren waren schoon en algemeen bloedonderzoek werd niet
nodig gevonden.
‘Reden voor alarm’
Jeannette werd doorverwezen naar de internist voor chemotherapie.
Bij de internist werd ze verder lichamelijk onderzocht;
er werd bloedonderzoek gedaan en er werd een hartfilmpje
gemaakt. “Bij een volgende afspraak vroeg hij wat er
met mijn lever aan de hand was”, vertelt Jeannette. “De waarden
van de leverfuncties waren verhoogd. Dat was reden voor
alarm. Na een echo en een leverpunctie werd de diagnose
‘metastase borstkanker in de lever’ gesteld. Dat was enorm
schrikken. Ik zou chemotherapie gaan krijgen.”
Ze ging voor een second opinion naar het NKI-Antoni van
Leeuwenhoek Ziekenhuis en daar trokken ze dezelfde conclusie,
dus kreeg ze chemotherapie. Maar de aangeraden
bestraling wees ze resoluut af. Waarop ze van een arts te
horen kreeg: ‘Je bent een rebel.’ “Dat klopt wel een beetje”,
zegt Jeannette lachend. “Maar ik had zelf hele andere ideeën
over hoe ik het wilde. Ik wilde zelf iets doen en actief aan
mijn gezondheid werken. Ik herinner me dat ik aan een van
de artsen vroeg of er een kans bestond dat de kanker vanzelf
weg zou gaan. Zij antwoordde: ‘Als dat gebeurt noemen wij
dat een wonder’. Waarop ik zei: ‘Dan ga ik voor het wonder!’”
Cirkel van kracht
Het was haar zus die haar op het spoor van de complementaire
geneeswijzen zette. Jeannette: “Toen mijn zus hoorde
van mijn diagnose is ze naar Jacq Cuypers in Weert gegaan
van Ut Muuëletentje (natuurvoedingswinkel) en Centrum de
Schaal. Mijn zus wilde weten wat ik nog meer kon doen als
aanvulling op de behandeling in het ziekenhuis. Daar kreeg
ze informatie dat er nog veel meer mogelijk was, maar dat ik
het wel zelf moest doen. Voordat ik ben begonnen met de
chemotherapie heb ik er een afspraak gemaakt en werd me
veel over voeding verteld, en dat ik suiker beter kon mijden.
Ik kreeg ook voedingssupplementen voordat ik aan de chemotherapie
begon; ook tijdens de chemotherapie heb ik extra
supplementen gebruikt. Daardoor is mijn immuunsysteem
enorm versterkt en ben ik de chemokuren goed doorgekomen.
Ik was nooit langer dan één dag beroerd. In die tijd heb ik ook
meegedaan met de ‘De Cirkel van kracht’. Dat was een groep
van kankerpatiënten die samenkwamen met een partner,
vriend(in) of familielid, om stil te staan bij belangrijke onderwerpen
rondom hun ziekte. De cirkels waren een initiatief
van Henk Fransen, auteur van het boek ‘Bondgenoot’. Die
bijeenkomsten waren enerzijds gericht op mentale ondersteuning
en anderzijds bedoeld als aanvulling op de reguliere
therapieën. De aanvulling kreeg onder andere vorm in meditatie,
visualisatie en voedingsadvies. Allemaal dingen om het
immuunsysteem op een natuurlijke manier te versterken.
Het was een enorme oppepper die ons natuurlijke overlevingsmechanisme
aanwakkerde. Ik heb er veel aan gehad. Je gaf
elkaar op een positieve manier kracht, energie. Je kreeg inzicht
en werd je bewust van de dingen.”
Koninginnegelei
Behalve haar zus kwam ook haar vader in het geweer om
zijn steentje bij te dragen aan de gezondheid van zijn dochter.
“Mijn vader is imker en hij haalde in de tijd dat ik chemotherapie
kreeg de koninginnegelei uit de bijenkast. Ik nam
dat dan puur, daarna ben ik het in capsulevorm gaan nemen.
Koninginnegelei wordt aangemaakt in de kaakklieren van
jonge werkbijen. Het is een geelwitte gelei met een prikkelende
smaak en is alleen voor de bijenkoningin bestemd. Het bevat
heel veel hoogwaardige stoffen. De koningin, die in haar gehele
groeiperiode met koninginnegelei is gevoed, wordt vijf
dagen eerder geboren en is zelfs tweemaal groter dan een
gewone werkbij. Ze heeft dankzij de gelei een enorme weerstand
tegen allerlei ziektes en wordt veel ouder dan de
4 5

andere bijen. Ook heeft ze veel meer energie. Zo legt ze in
de intensieve broedperiode per dag meer dan haar eigen
lichaamsgewicht aan eitjes. Wat goed is voor de bij, is ook
goed voor de mens. De gelei bevat een overvloed aan hoogwaardige
bouwstoffen, zoals vitaminen B1, B2, B3, B5, B6, B7,
B8, B9, B12, vitamine C, 22 essentiële aminozuren, mineralen,
spoorelementen, groei- en antibacteriële stoffen. Ik ben ervan
overtuigd dat het veel heeft bijgedragen aan mijn weerstand
en me heeft geholpen om weer op krachten te komen.”
Actief aan de slag
Jeannette ging op zoveel mogelijk terreinen actief aan de slag
met haar gezondheid. Samen met haar moeder volgde ze een
vegetarische kookcursus bij Toos Scheres en Mien van de
Vijfeijken, waar ze veel van geleerd heeft. In maart 2006 attendeerde
een lotgenote haar op diëtist en natuurgeneeskundige
Truus Hartsink. Jeannette maakte een afspraak en kreeg
van Truus advies voor aanvullingen op haar voedingssupplementen.
Jeannette beschouwt haar contact met Truus als zeer
waardevol. “Truus neemt altijd de tijd voor je, wat ik als zeer
prettig ervaar. In de medische wereld is dit helaas wel eens
anders. Ik ga nog altijd een paar keer per jaar naar haar toe.
Ik voel dat ik het nodig heb en dat het mij goed doet.”
In de periode dat ze chemotherapie kreeg, heeft ze ook veel
gewandeld met haar buurvrouw. De buurvrouw vroeg eind
maart 2006 of Jeannette in juni mee wilde lopen met de jaarlijkse
wandeltocht van Geldrop naar Handel: in twee dagen
56 kilometer. Jeannette antwoordde: “Als ik me in juni goed
voel loop ik mee”. En ze liep mee! Zelfs drie jaar achter elkaar.
Na de chemotherapie ging ze dingen doen die ze altijd al
graag had willen doen, maar waar ze nooit de tijd voor had
genomen. Ze ging fotografiecursussen volgen en ze nam lessen
in stijldansen en salsadans.
Helemaal beter
Nadat de bijeenkomsten van de Cirkel van kracht afgerond
waren, ging Jeannette op yoga om de rust die ze zo had leren
waarderen, vast te houden. Dat doet ze nog altijd. Ook laat ze
ongeveer drie keer per jaar een darmspoeling doen waar ze
veel baat bij heeft. Een darmspoeling is een grote schoonmaak
van de hele dikke darm. Tijdens dit proces worden er
afvalstoffen verwijderd die onder andere een gevaar vormen
voor de lever. Verder deed ze ‘De helende reis’ van Brandon
Bays, NEI therapie en las ze veel boeken over gezond leven.
Al die dingen bij elkaar deden hun helende werk. In 2009
kreeg Jeannette een PET-scan in het academisch ziekenhuis
Maastricht. Op basis van de scan vroeg de radioloog aan de
behandeld arts: “Weet u het zeker dat deze mevrouw hierop
gecontroleerd moet worden?” Hij kon namelijk helemaal niets
vinden wat nog op kanker leek. Jeannette kreeg te horen dat
er van top tot teen geen enkel plekje meer in haar lichaam te
vinden was.
Overgewicht
Maar intussen worstelde ze wel met een ander probleem: overgewicht.
“Na de chemotherapie heb ik aanvullend hormoontherapie
voorgeschreven gekregen (Tamoxifen). Ook zijn in
juli 2006 de eierstokken verwijderd, waardoor ik gelijk in de
overgang kwam, met als gevolg dat de kilo’s er weer aankwamen.
Ik ben in zes jaar tijd twintig kilo aangekomen, ondanks
mijn gezonde voeding. Dat begon ik toch wel erg te vinden.
In het ziekenhuis vertelden ze me dat ik er mee moest leren
leven. ‘Het gaat er toch om dat je beter bent… ‘, zeiden ze dan.
Dat is natuurlijk ook zo, maar toch vond ik dat overgewicht
heel erg vervelend.” Jeannette wilde zich er niet bij neerleggen
en ze ging opnieuw op zoek op het internet naar mogelijke
oplossingen. Daar zag ze dat veel vrouwen die hormoontherapie
volgen last hebben van gewichtstoename. Maar de
oplossing was onderweg en hij kwam uit onverwachte hoek.
De hormoonfactor
Ze ging de opleiding Trainer Hormoonfactor volgen bij Sonnevelt
Opleidingen. Deze opleiding is gebaseerd op de boeken
van Ralph Moorman: De Hormoonfactor en het Hormoonbalans
dieet. “De boeken van Moorman bevatten heel veel
feiten over onze gezondheid en onze voeding. Ik kan ze iedereen
aanraden. Door het in balans brengen van de belangrijkste
hormonen in het lichaam kunnen de meest uiteenlopende
klachten worden opgelost. Ik ben het op mezelf gaan toepassen
en daardoor ben ik in twee maanden tijd bijna twaalf
kilo afgevallen. Het enige wat ik anders doe dan voorheen is
geen brood eten (geen gluten) en ik let heel erg op de E nummers
en ook of ergens gistextract in zit. Gistextract lijkt een
onschuldige smaakmaker maar is dat niet.” Ook de typische
overgangsklachten zoals opvliegers, waarvan vrouwen vaak
te horen krijgen dat ze ‘er nu eenmaal bijhoren’, blijken bij
nader inzien best te vermijden. Ze hangen nauw samen met
het gebruik van suiker, leerde Jeannette. Via haar opleidingen
(Trainer Hormoonfactor en Natuurvoedingsadviseur) stak ze
een hoop op over alles wat met voeding te maken heeft.
Bewuster leven
Door alles wat ze de afgelopen jaren geleerd en gelezen heeft
over gezondheid, is Jeannette een stuk bewuster gaan leven,
iets waar ook haar omgeving van profiteert. “Ik ben het levende
bewijs van wat gezond leven kan doen. Mijn hele omgeving
weet hoe ik er vroeger aan toe was, met al die stress en dat
overgewicht. Een wereld van verschil met hoe ik nu leef. Er is
veel meer rust en balans, en ik heb veel meer energie. Ik heb
me nog nooit zo goed gevoeld. Ik ben ook heel erg blij dat ik
dit aan mijn kinderen en omgeving door kan geven. Het is als
kringen in het water die zich steeds verder verspreiden.”
Kruiden
natuurlijke heelmeesters
Marry Foelkel laat zich altijd inspireren
door de seizoenen, dus is
het logisch dat in de donkere dagen voor
kerst de jeneverbes op het ‘menu’ staat.
De takken en bessen, die nu overal
aanwezig zijn, zijn niet alleen geschikt
voor kerstdecoraties, maar hebben ook
bloedzuiverende eigenschappen.
De jeneverbes is een struik die sinds
eeuwen in Nederland voorkomt, vooral
in Drenthe en op de Veluwe, op de droge
zandgrond. Het is een winterharde conifeerachtige
kleine boom. Er zijn zestig
soorten: kruipende en rechtopstaande.
Samen vormen zij de meest verbreide
boomsoort op aarde. De struik wordt
ook wel jeneverboom of jeneverbesbos
genoemd. De takken zijn prachtig blauwgrijs
en enorm stekelig. Ze zijn heel
decoratief in advents- of kerstkransen.
Een paar takjes in de open haard zorgen
voor een zuivere lucht in het huis. En bij
gebrek aan een open haard kun je altijd
terugvallen op etherische olie van de
jeneverbes.
De jeneverbes roept ook associaties op
met bijgeloof, met spoken en ‘witte wieven’.
“Dat heeft alles te maken met hun
grillige uiterlijk”, zegt Marry. “Als het
mist op de Veluwe hebben die bomen
en struiken een heel geheimzinnige
uitstraling, een beetje spookachtig.
Daardoor worden er van oudsher ook
magische krachten aan de struik toegeschreven.
In de prehistorie waren deze
bomen en struiken verbonden met
offerplaatsen en plekken waar heilige
rituelen werden uitgevoerd. Zo wordt
Recept
Informatie: Marry Foelkel
Tekst: Petra Pronk
Jeneverbes: Blauw aan het kerstontbijt
in de Bijbel afgoderij bedreven ‘onder
het groene geboomte’, waarmee vermoedelijk
jeneverbesbomen bedoeld
worden.”
Bloedzuiverend
Jeneverbessen werken op de nieren
en hebben een sterk bloedzuiverende
werking. Ze worden ook gebruikt bij
pogingen om af te vallen en ze versterken
een zwakke maag. Zoals veel naaldboomachtigen
zijn ze ook goed voor de
luchtwegen. “Ze kunnen gebruikt worden
bij longklachten of bij kriebelhoest”,
zegt Marry. “Davos bij het kerstontbijt.”
De bessen staan ook bekend om hun
desinfecterende werking. Om die laatste
reden worden ze vaak toegevoegd aan
ingemaakte groenten zoals zuurkool.
“Zuurkool is lekker en gezond. Maar
eigenlijk is het natuurlijk wel ‘verrotte’
kool. Daarom worden er altijd jeneverbessen
aan toegevoegd. Dat helpt om
groenten lange tijd goed te houden.
Bij geen enkele topkok ontbreken de
gedroogde jeneverbessen in de keuken.”
De takjes zijn zeer geschikt om marinades
te maken. (“Marry-neren”, lacht ze).
Dat kan bijvoorbeeld door er een sterke
thee van te trekken. De fijngemaakte bessen
laten zich ook uitstekend verwerken
tot een gezonde moes of siroop, wanneer
ze langzaam in wat water gekookt worden
en heel geleidelijk indikken.
Verwarmend
De jeneverbes heeft ook verwarmende
eigenschappen, waardoor hij ingezet
kan worden bij klachten als een stijve
nek, jicht of reuma. Laat daarvoor wat
takjes en bessen in water pruttelen,
en maak er een sterke thee van.
Of massageolie. Die laatste vorm is ook
geschikt voor voetbaden om te ontgiften
en te ontspannen.
Een waarschuwing is ook op zijn plaats:
mensen met ernstig overbelaste nieren
en zwangeren moeten oppassen met
jeneverbes!
Inhoud: Marry Foelkel
Tekst: Petra Pronk
Graan- of zadenkaas
100 g graan of kikkererwten koken
in een bouillon van jeneverbes en
keltisch zout en peper. Deze massa
pureren met de staafmixer.
Voeg toe een snufje mierikswortel,
knoflook en een fijn gesnipperde
rauwe ui, 100 g gemalen zonnebloempitten
en iets fijngesnipperde
groene en rode paprika.
Doe het geheel in een vormpje dat
aan de binnenkant bekleed is met
bakpapier. Een paar uur op laten
stijven in de koelkast. Voor het
kerstontbijt uit de vorm nemen
en garneren met takjes verse
jeneverbes en bessen of een paar
hulstblaadjes met andere rode
besjes.
6 7

GZ-psycholoog Coen Völker: Berust niet in verlammende situatie
Angst voor recidive
niet weg te mediteren,
wel te beheersen
Wie eenmaal kanker heeft gehad, raakt de angst voor terugkeer van de ziekte niet zo zomaar kwijt.
Ten onrechte denken patiënten en hulpverleners dat ze zich bij die situatie moeten neerleggen, zegt
GZ-psycholoog Coen Völker van het Helen Dowling Instituut in Utrecht. “Ze kunnen wel degelijk
werken aan vermindering van de angst.” Tekst en foto’s: Jan van Klinken
Volgens schattingen van verschillende
onderzoekers houdt zo'n 30 procent
van de patiënten die succesvol zijn
behandeld tegen kanker, angst voor
recidive. In die onderzoeken gaat het
over een ernstige vorm van angst.
Milde vormen van angst en onzekerheid
komen veel meer voor.
Virusscanner
Wie weet hoe het mechanisme in ons
lichaam waarschuwt voor dreigingen,
is niet verbaasd dat angst bij kanker zoveel
voorkomt. Onze hersenen beschikken
over een systeem dat nog het beste
is te vergelijken met een virusscanner
op een computer. De amygdala speelt
hierin een centrale rol. Die speurt als
het ware continu de omgeving af om
te zien of er gevaar is. Ze krijgt bijvoorbeeld
een signaal als iemand een knobbeltje
in de borst voelt. De hersenen
vergelijken de informatie met een eerdere
gebeurtenis, toen een knobbeltje
het eerste teken van kanker was. In een
milliseconde geeft de op hol geslagen
amygdala opdracht aan het zenuwstelsel
de troepen in gereedheid te brengen.
Snel worden adrenaline en later cortisol
aangemaakt en het lichaam is meteen
opgefokt. Want als je opgefokt bent kun
je sneller vluchten en beter vechten bij
dreiging.
Op zich een prima mechanisme, zegt
Coen Völker maar bij veel valse meldingen
ben je wel onnodig vaak van slag
en bij veel kankerpatiënten is die virusscanner
te gevoelig afgesteld. Samen
met collega’s van het Helen Dowling
Instituut verdiepte hij zich in de angst
voor terugkeer van kanker en dacht hij
na over mogelijkheden om die angst
beter te leren beheersen.
Aangst gezonde reactie
Angst is normaal gesproken een gezonde
reactie op dreigend gevaar. Het prikkelt
ons om waakzaam te zijn of in geval
van nood te vluchten. Angst voor terugkeer
van de ziekte kan de patiënt ook
helpen. Het houdt hem of haar alert op
mogelijke symptomen en stimuleert om
onder medische controle te blijven of
bijvoorbeeld om gezonder te gaan leven.
“Als de angst echter groot en langdurig
is, kan dat allerlei vervelende gevolgen
hebben. De een kan niet meer slapen,
de ander ondervindt ernstige beperkingen
in het dagelijks leven en een derde
wordt door de angst overweldigd. Ook
kan het leiden tot onnodig vaak bezoek
aan de arts of juist het mijden van controles”,
aldus Völker.
‘Angstuitlokkers’
Zoals tijd wonden heelt, dempt het ook
de angst voor terugkeer van de ziekte
maar onderzoek wijst uit dat het toch
na jaren steeds weer kan opspelen. Niet
zo gek want er zijn terugkerende ‘angstuitlokkers’:
een bezoek aan het ziekenhuis,
controles, onduidelijke lichamelijke
klachten, berichten over kanker in
de omgeving, de dood van lotgenoten en
ga zo maar door. “In sommige gevallen
is er zelfs sprake van een trauma en een
angststoornis”, vertelt Völker. “Mensen
zijn dan geobsedeerd door hun angsten
en ze kunnen daardoor nauwelijks meer
fatsoenlijk functioneren. In een dergelijk
geval is behandeling sowieso een must.
Zo iemand zou nog eerder te gronde
worden gericht door zijn angsten dan
door de ziekte zelf.”
Maar ook mensen bij wie niet direct
sprake is van een trauma of angststoornis,
doen er vaak verstandig aan hulp
in te roepen. Relaxatietherapie is bij een
deel van de patiënten al effectief. Zij
leren zich ontspannen en zich wat los te
maken van steeds terugkerende en verlammende
gedachten. Maar niet iedereen
heeft daar wat aan, is de ervaring
van Coen Völker. “Deelnemers aan de
therapie weten dat ze zich moeten ontspannen
maar op beslissende momenten
of gedurende bepaalde periodes lukt dat
niet altijd. Ontspannen in de wachtkamer
is niet eenvoudig.”
Witte beren
Völker heeft daarom samen met collega's
nagedacht over een verdergaande aanpak.
Een belangrijk gegeven is voor hem
dat de angst niet verdwijnt als je maar
eenmaal gewend bent aan het idee dat je
ziek bent geweest. “Het is anders dan bij
iemand in wiens huis is ingebroken. Dat
is een uiterst akelige ervaring en je gevoel
van veiligheid is vaak ernstig aangetast,
maar met de tijd neemt het vertrouwen
weer toe dat je in je eigen huis veilig
en ontspannen kunt zijn. Bij mensen met
kanker is ook ingebroken maar ze weten
nooit honderd procent zeker of de dief
het huis al uit is of dat hij nog zal terugkeren.
Leren leven met kanker is dus ook
leren leven met dreiging. Je kunt wel zeggen:
probeer er niet aan te denken maar
als ik zeg: denk één minuut lang niet aan
witte beren, dan heeft u nog nooit zoveel
witte beren langs zien komen.”
Een mogelijkheid om dan toch met
angst te leren omgaan, is om meer kennis
over het fenomeen op te doen. Wie
bijvoorbeeld weet hoe de eerdergenoemde
amygdala werkt, krijgt zicht op
het eigen waarschuwingsmechanisme.
Een training om angstexpert te worden,
noemt Völker dat. Wat daarbij helpt, is
een ‘angstdagboek’ bijhouden waarin
de deelnemers noteren in welke situatie
de angst opspeelt, hoe lang die angst
aanhoudt, wat ze zelf op die momenten
doen om de angst te verminderen en in
welke mate dit helpt.
Lotgenotengroep
Een andere mogelijkheid is om deel
te nemen aan een lotgenotengroep die
door een professional wordt begeleid.
Het Helen Dowling Instituut en zeven
andere instellingen voor psychosociale
begeleiding bij kanker kennen dat soort
groepen (www.ipso.nl). Het contact met
anderen draagt er vaak toe bij dat
gevoelens van angst worden erkend,
‘Leren leven
met kanker is
ook leren leven
met dreiging’
begrepen en beheersbaar worden.
Wat eveneens helpt, is dat de patiënt
deelnemer wordt aan het eigen herstel.
Dat is de kracht van bijvoorbeeld de
Moermantherapie, vindt Völker. Helaas
is de traditionele geneeskunde in dit
opzicht wat eenzijdig. “Die kent eigenlijk
alleen eenrichtingverkeer. Zo van: gaat
u maar liggen en doet u de ogen dicht,
dan gaan wij even aan de gang.”
Patiënten hebben daardoor vaak het
idee dat ze nauwelijks invloed hebben
op het medisch proces en ervaren weinig
keuzemogelijkheden. Als gevolg
daarvan zijn ze niet geneigd de arts of
de verpleegkundige te vertellen wat ze
(emotioneel) belastend vinden. Om dat
patroon te doorbreken, is het in de optiek
van Völker zaak om patiënten te
leren zelf initiatieven te nemen. Soms
kunnen ze bijvoorbeeld regelen dat er
minder tijd zit tussen onderzoek en
uitslag door te vragen de uitslag telefonisch
te communiceren.
Verder kan de angst voor recidive worden
aangedreven door de angst voor pijn.
Patiënten zijn dan bang pijn te gaan
lijden in de toekomst. In dat geval vindt
Völker het helemaal niet gek om een
uitgebreid gesprek aan te vragen over
de mogelijkheden van pijnbestrijding,
ook al is dit in de ogen van de arts nog
absoluut niet aan de orde.
Acceptatie
Goede informatie kan angst begrenzen.
Dat is wat Völker keer op keer benadrukt.
Veel patiënten weten bijvoorbeeld
niet precies wat de eerste lichamelijke
Lees verder op pagina 31 >
8 9

Pleidooi in Open Brief voor herijking valse tegenstelling
tussen regulier en CAM
Mr. N.H. de Vries: ‘Minister meet met twee maten’
In het vorige nummer van Uitzicht maakten we kort
melding van de Open Brief van mr. N.H. de Vries aan
de minister van Volksgezond, Welzijn en Sport
(WVS) Edith Schippers. In die brief doet de auteur uitgebreid
uit de doeken waarom het kabinetsbeleid met
betrekking tot complementaire geneeswijzen niet deugt.
De aangevoerde argumenten snijden hout en zijn interessant
voor iedereen die zich afvraagt waarom het toch
maar niet lukt om als complementaire behandelaars serieus
genomen te worden door de reguliere beslissers.
Het antwoord is even ontluisterend als leerzaam. In dit
artikel uitgebreid aandacht voor de Open Brief.
“Tweeërlei weegschaal”
Vindt u het soms ook zo moeilijk om aan tegenstanders
van complementaire behandelwijzen uit te leggen dat
deze behandelwijzen toch echt werken? Dat ligt dan
niet aan u! De meeste discussies over dit onderwerp zijn
vruchteloos omdat voor- en tegenstanders langs elkaar
heen praten, aangezien de tegenstanders een blinde
vlek hebben voor alles wat er in de complementaire
wereld inmiddels aan hard wetenschappelijk bewijs ligt.
“Niet evidence-based” (niet op bewijs gebaseerd) is een
veelgebruikt argument om complementaire behandelwijzen
buiten spel te zetten. Maar wie dit argument gebruikt
speelt wel vals. Of zoals mr. N.H. de Vries het formuleert:
die meet met twee maten. Niet voor niets staat
er boven zijn brief een citaat uit de Spreuken van Salomo:
“Tweeërlei weegschaal is de Here een gruwel”.
De Vries windt zich op beschaafde wijze op over de praktijken
van de minister van Volksgezondheid, die onlangs
op Kamervragen over de werkzaamheid van CAM liet
weten dat er voor de werkzaamheid en effectiviteit van
CAM “geen of onvoldoende wetenschappelijk bewijs is
en CAM dus niet ‘evidence-based is’”. De Vries zegt het
niet met zoveel woorden, maar dat antwoord is een brevet
van onvermogen en incompetentie. Hij volgt de discussie
over de bewijsvoering van CAM zowel uit professionele
interesse (De Vries is voormalig rechter) als
omdat hij zelf als patiënt is aangewezen op ingrijpende
medische zorg. De aanleiding voor zijn Open Brief is zijn
verontrusting over de naar zijn oordeel onevenwichtige
wijze waarop de discussie hier te lande wordt gevoerd
over de afgrendeling van CAM ten opzichte van reguliere
geneeskunde. Zijn voornaamste bezwaar is het gebruik
van het “kernargument” dat CAM niet “evidence based
medicine” is. Een argument waarin volgens De Vries besloten
ligt dat de reguliere geneeskunde dat wel zou zijn.
En dat is een valse tegenstelling.
Betwistbare bijdrage
De Vries schrijft dat de minister van VWS “een betwistbare
bijdrage” levert aan de controversiële discussie
rondom het evidence based karakter van CAM. Hij
wijst er fijntjes op dat minister Schippers geen medica
is maar van huis uit politicologe, en uit dien hoofde in
haar huidige functie goeddeels aangewezen op haar
departementale adviseurs. “Mijn stelling daarbij is dat
deze adviseurs een aantal essentiële feiten omtrent zowel
de reguliere geneeskunde als CAM voor u buiten
beeld houden waardoor uw zienswijze op beide takken
van geneeskunde aantoonbare ‘factual beliefs’ bevat.
Factual beliefs zijn op – veelal niet geëxpliciteerd –
geloof berustende overtuigingen welke voor vaststaande
feiten worden gehouden en waardoor de wetenschappelijke
waarheid ten gevolge van de vermenging van
feit en fictie, geweld wordt aangedaan. Dergelijke factual
beliefs vormen voor u klaarblijkelijk geen beletsel om
deze bij de reguliere geneeskunde niettemin als wetenschappelijke
feiten aan te merken – namelijk de juist
niet op feiten berustende overtuiging dat reguliere
geneeskunde EBM is – terwijl u daarentegen de voor
CAM beschikbare wetenschappelijke feiten – voor een
scala van CAM-behandelvormen is uit goed onderzoek
gebleken dat zij effectief en veilig zijn – voor factual
beliefs houdt. Vandaar dat uw opstelling de schijn wekt
van het meten met tweeërlei weegschaal (…). Om die
reden valt dan ook de geldigheid van uw kernargument
– ‘regulier’ is wetenschappelijk bewezen maar CAM is
dat niet” – ernstig te betwijfelen.“
Ontspoord
Volgens De Vries is de discussie zoals deze thans in de
media wordt gevoerd “ernstig ontspoord”. Het gaat niet
meer over waarheidsvinding, maar over ideologie. De
Vries wijst de minister erop dat het tot haar taken behoort
“om te bevorderen dat deze noodzakelijke discussie over
regulier en CAM eindelijk op basis van wetenschappelijke
argumenten wordt gevoerd”. “Bij de huidige stand van
zaken rondom dit thema is het dan ook ongewenst dat in
uw huidige beleid plaats is ingeruimd voor het publiekelijk
betuigen van adhesie aan een luidruchtige splintergroep
als de Vereniging tegen de Kwakzalverij die – in
plaats van waarheidsvinding na te streven – louter op
basis van ideologische gedrevenheid haar gelijk – en dit
tot elke prijs – wenst te halen. Het, ook door u, aldus meedeinen
op de thermiek van de waan van de dag acht ik
fnuikend voor de blootlegging van de relevante waarheid
inzake regulier-CAM”, aldus De Vries. Hij stelt verder dat
de minister met haar uitspraak over de CAM als “niet-
evidence-based” volkomen voorbijgaat aan het feit dat er
inmiddels een stevige stapel wetenschappelijke literatuur
ligt die op zijn minst gerede twijfel omtrent de stelligheid
van die uitspraak zou moeten wekken.
Duizenden onderzoeken
Vervolgens wijst De Vries op de website van het Nederlands
Genootschap voor Orthomoleculaire Oncologie
(www.NGOO.nl) waar op een uitgebreide database veel
informatie is te vinden over enkele duizenden gerandomiseerde
wetenschappelijke onderzoeken, veelal dubbelblind
en placebo gecontroleerd, over de effectiviteit van
voedingsinterventie bij kanker. En het lijkt erop dat de
minister ook niet op de hoogte is van het standaardwerk
over deze materie ‘Nutritional Oncology’ (848 bladzijden),
samengesteld gesteld door een team van Amerikaanse
topwetenschappers, verbonden aan vermaarde instellingen
als Harvard University en het National Cancer
Institute.
Maar ook de wetenschapsbijlage van NRC van zaterdag
9 oktober 2011 biedt aanknopingspunten voor antwoord
op de vraag of het waar is dat uitsluitend reguliere
geneeskunde EBM is. Zo stelt dr. Peter van den Akker,
chirurg en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van
Heelkunde, in een interview in die bijlage (voorzien van
de spannende tussenkop : ‘De meeste chirurgie is niet
evidence based’): “Chirurgen handelen op basis van
ervaring en inzicht. En eerlijk gezegd is van veel behandelingen
nog steeds niet het wetenschappelijk bewijs
geleverd dat ze effectief zijn. We handelen dan vooral op
basis van ervaring en gewoonte”. Uit dit citaat blijkt dat
een zeer belangrijke tak van de reguliere geneeskunde,
de chirurgie, vrijwel niet EBM is. Deze vaststelling leidt
dan ook reeds tot de voorlopige conclusie dat de als fundamenteel
gepresenteerde tegenstelling tussen reguliere
geneeskunde en CAM bij nader inzien niet fundamenteel
maar hoogstens gradueel van aard is.”
Essentiële constatering
Als dat het geval is in de chirurgie, hoe zit het dan met
het EBM-gehalte van de overige sectoren van de reguliere
geneeskunde ten opzichte van CAM? Ook daarover
heeft De Vries interessante feiten te melden. Hij citeert
uit het commentaar van IOCOB op de Parlementaire Nota
van de Staatssecretaris van Financiën naar aanleiding
van het Belastingplan 2009 (waarbij het aanvankelijk de
bedoeling was om CAM-beoefenaren uit te sluiten van de
medische btw-vrijstelling). “Volgens de minister van VWS
zijn bij de complementaire behandelwijzen geen objectieve
kwaliteitsnormen voorhanden omdat deze genees-
wijzen volgens hem niet ‘evidence based medicine’ en
‘niet protocolleerbaar’ zouden zijn. En uitsluitend om die
reden vallen complementaire artsen alsnog buiten de
vrijstelling (…). Deze boodschap van de minister van
VWS is geenszins op wetenschappelijke feiten gebaseerd.
Anders dan de minister van VWS hier met veel aplomb
beweert, is helemaal geen fundamentele tegenstelling
aanwezig tussen de mate van bewezenheid van de reguliere
geneeskunde enerzijds en de complementaire geneeskunde
anderzijds. De reguliere geneeskunde is namelijk
geenszins integraal ‘evidence based medicine’.
Deze essentiële constatering wordt ook in de reguliere
geneeskunde zelf breed onderschreven. Over het goeddeels
ontbreken van het EBM-karakter aan de reguliere
geneeskunde liet bijvoorbeeld de hoogleraar/internist
Smulders zich in Medisch Contact van 24 oktober 2008
als volgt uit: “Veel klinische behandelingen worden niet
onderbouwd met epidemiologisch onderzoek. Naar
schatting ontbreekt voor bijna de helft van veel gebruikte
handelingen het klinisch epidemiologisch bewijs geheel”
en “Is er wel epidemiologisch bewijs voor een behandeling,
dan is dit doorgaans verkregen met streng
geselecteerde patiënten. Vaak minder dan 10%, soms
zelfs minder dan 1% van de patiënten met een bepaalde
aandoening die meedoen aan klinische trials. De meeste
patiënten uit de klinische praktijk worden derhalve
nimmer in klinische trials geïncludeerd.”
Ook refereert professor Smulders aan de arts en toppublicist
Ioannides waar hij stelt ”dat het merendeel van de
gepubliceerde medische literatuur mogelijk zelfs onjuist
is”. Ook de hoofdredacteur van Medisch Contact Ben V.M.
Crul geeft op 24 oktober 2008 ondubbelzinnig het volgende
te kennen: ”Onze evidence-based richtlijnen worden volkomen
uit hun verband gerukt. Alsof het bewijs waterdicht
is en ze op elke patiënt zijn uitgetest. Was het maar zo.
Het is een veilige gedachte voor een controlefreak, maar
de patiënt als eenheidsworst bestaat niet.”
Belang van de patiënt
Vervolgens refereert IOCOB aan het standpunt van de
directeur Beleid van de Koninklijke Nederlandsche
Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG)
Dr. L. Wigersma. Deze heeft in Weleda-berichten voor
artsen, september 2008, in een door huisarts Arie Bos
afgenomen interview het volgende verklaard: “ Bos: gaat
het in de geneeskunde om evidence based medicine
(EBM) of om het belang van de patiënt?” Wigersma:
“Ja, van alle dingen die je als arts doet, is hoogstens 30%
evidence based. Als je je daartoe zou beperken zou je de
10 11

patiënt te kort doen. In ons standpunt over professionaliteit
staat dan ook dat je primair het belang van de patiënt voor
ogen moet houden. Ook als je daarvoor moet afwijken van
EBM.”
IOCOB concludeert dan: “Uit vorenstaande gegevens moge
reeds blijken dat de door de minister van VWS gesuggereerde
tegenstelling tussen de mate van (on)wetenschappelijkheid van
reguliere geneeskunde versus complementaire geneeskunde
vals is. Het merendeel van de reguliere behandelingen heeft
geen wetenschappelijke basis, het percentage van bewezen
reguliere behandelwijzen bedraagt slechts circa 30%. Dit niet
onder ogen te willen zien includeert geen oordeel van de minister
van VWS over CAM-geneeskunde maar een vooroordeel
(…). De werkelijke scheidslijn tussen bewezen en onbewezen
behandelingen loopt dan ook dwars door zowel de reguliere
geneeskunde als de CAM-geneeskunde heen (...). Vele complementaire
behandelwijzen zijn niet alleen bewezen effectief,
maar ook veiliger en goedkoper dan de gangbare geneeskunde,
voor welke stelling IOCOB in staat is relevante wetenschappelijke
informatie aan te reiken." Tot zover de reactie van IOCOB.
Tussenstand
Tot slot maakt De Vries ‘de tussenstand’ op. Die luidt: reguliere
geneeskunde is, evenals CAM, voor het merendeel niet-EBM.
Zijn conclusie: voorlopig is het dus remise. De Vries acht het
tijd voor een beslissende ronde. “De tijd is thans aangebroken
om de wetenschappelijke waarheid inzake het kernargument
– reguliere geneeskunde is wel EBM in tegenstelling tot CAM
– definitief aan het licht te brengen.” Dat kan alleen op basis
van wetenschappelijke feiten.
De Vries stelt dat het feit dat grote delen van de reguliere geneeskunde
niet wetenschappelijk zijn onderzocht en dus (nog?)
niet EBM zijn, niet betekent dat de praktische toepassing daarvan
onverantwoord zou zijn. Die behandelwijzen ontlenen hun
bestaansrecht immers aan het feit dat zij tot het domein van de
beproefde ervaringsgeneeskunde behoren, iets waar alle medici
veelvuldig een beroep op doen. Daar is niks mis mee, want EBM
is volgens De Vries niet alleen zaligmakend. Inzicht, ervaring,
gevoel en gewoonte spelen in de dagelijkse klinische praktijk
vooralsnog een - zelfs dominerende - rol. Maar het kan niet zo
zijn dat het ontbreken van EBM voor de reguliere geneeskunde
wel acceptabel gevonden wordt, terwijl CAM op diezelfde grond
wordt afgeserveerd, stelt hij nuchter vast. “Dit zou immers
andermaal neerkomen op het meten met twee maten, het
gebruik van de valse weegschaal dus.”
Hoger plan
De brief stelt een duidelijk probleem aan de orde. Maar hoe zit
het met de oplossing? Ook daar waagt De Vries zich aan. Hij
stelt voor om de standpuntbepaling omtrent het controversiële
onderwerp regulier en CAM niet langer toe te vertrouwen aan
de ideologen, maar naar een hoger plan te tillen. Over het ‘hoe’
heeft hij ook nagedacht. Er zou een onafhankelijke en representatieve
commissie kunnen worden ingesteld van gezaghebbende
wetenschappers (onderzoekers, methodologen, epidemiologen,
toonaangevende medici) die de huidige situatie rondom dit thema
in kaart brengen en aanbevelingen doen aan de minister.
“Een dergelijk onderzoek dient zich dan niet te beperken tot een
grondige inventarisatie van de medisch-wetenschappelijke onderzoeksliteratuur
maar omvat tevens het in kaart brengen van
de klinische praktijk van zowel regulier als CAM. Pas dan ontstaat
klaarheid of en in hoeverre de huidige marginale positie
van CAM in uw toekomstige beleid moet worden opgewaardeerd.
De huidige onbevredigende situatie waarin het vliegtuig
van de valse tegenstelling tussen regulier en CAM zo hoog in de
lucht wordt gehouden dat het onbereikbaar blijft voor afweergeschut,
is thans aan een grondige herijking toe”, aldus De Vries.
Ambtelijke molens malen traag. Het antwoord van de minister
is helaas nog niet bekend.
Gezond leven
Gezond blijven
10% korting bij de
Roode Roos
Een leven lang vitaal!
Squalene is een bijzondere stof die
zowel in het menselijk lichaam als in de
natuur wordt aangemaakt. Het behoort
tot een speciale groep antioxidanten,
de zogenaamde isoprenoïden en
wordt uit de levertraan van de diepzee
dogfish verkregen. Squalene heeft het
vermogen om zuurstof toe te voegen aan
de menselijke cel. Hierdoor beschermt
het de cellen waardoor het lichaam
wordt behoed voor de ziekmakende
moleculen. Issho Genki® Squalene iP6
is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver
voedingssupplement dat uw lichaam
weer in balans brengt.
Advertenties
Versnelt herstel
Toename
energie, vitaliteit
en uithoudingsvermogen
Beschermt tegen
vroegtijdige
veroudering van
de huid
Beschermt tijdens
chemotherapie en
bestraling
Beschermt cellen
en weefsels
Fyto-Life
van Hogendorpplein 28
5051 SR Goirle
T: +31 (0) 13 534 6437
F: +31 (0) 13 530 2247
E: info@fyto-life.nl
W: www.fyto-life.nl
www.isshogenki.com
Bestuurslid Hans Stoop promoveert
MMV-bestuurslid Hans Stoop mag zich sinds woensdag 30 november 2011 doctor noemen. Hij promoveerde
die dag op het proefschrift ‘Towardsoptimal diagnosis of type II germcell tumors’. Hans is kankeronderzoeker
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Zijn proefschrift geeft aan hoe de diagnose van
zaadbalkanker verbeterd kan worden. Dat is onder
andere van groot belang voor de behandeling van de
patiënt. Kiemcellen spelen in het onderzoek van Hans
een centrale rol.
Tijdens een internationale consensusmeeting in Berlijn
is besloten dat de zeer specifieke en zeer gevoelige
merker OCT3/4 die door Hans is beschreven in zijn
proefschrift en eerder in het medisch tijdschrift Cancer
Research, toegevoegd wordt aan de aanbevelingen
om de diagnose zaadbalkanker te stellen en om de
aanwezigheid van voorlopercellen van zaadbalkanker
op te sporen.
Tevens is de door Hans geïntroduceerde techniek die
het mogelijk maakt om tijdens de operatie de diagnose
zaadbalkanker of voorstadium van zaadbalkanker te
stellen, ook opgenomen. Deze laatste is van groot be-
lang om een zaadbalsparende operatie uit te kunnen
voeren.
Tijdens de promotieplechtigheid, die plaats vond in de
sfeervolle Arminiuskerk in Rotterdam, was er veel lof
voor het werk van Hans als toegewijd onderzoeker.
Promotors waren prof. dr. W. Oosterhuis, die eerder dit
jaar de prestigieuze Prof. dr. P. Muntendamprijs kreeg
uitgereikt, en prof. dr. L. Looijenga. Paranimfen waren
de twee dochters van Hans, Jackelien en Ingrid.
In Uitzicht publiceerde Hans diverse spraakmakende
artikelen, onder andere over het belang van borstvoeding
en over de mythe dat soja voor westerlingen van
grote betekenis zou zijn.
Het bestuur van MMV en de redactie van Uitzicht
(Hans heeft zitting in de redactiecommissie) feliciteren
Hans van harte met deze geweldige prestatie!
12 13

Minder
zorg voor
meer geld
Tekst: Arjan van Laar
Vijf jaar bestaat het nieuwe zorgstelsel
nu. Het introduceerde
marktwerking met de bedoeling
betere zorg mogelijk te maken
tegen lagere kosten. Tros Radar
evalueert wat daar tot nu toe
van terecht kwam. Vara’s Kassa
kijkt vooruit: heeft het zin om
over te stappen? Want wie van
verzekeraar wil wisselen, moet
deze maand beslissen. Verder
aandacht voor groene thee en
zoute maaltijden.
ON OFF
www.consumentenbond.nl
www.gesundheitsforschung-bmbf.de/
de/1053.php
www.kassa.vara.nl
www.trosradar.nl
Radio en
televisie
Tros Radar maakt in de uitzending van 14 november de balans op van vijf jaar
basisverzekering en concludeert dat we nu gemiddeld bijna vijftig procent
meer voor onze zorgverzekering betalen. Tegelijkertijd verdwenen diverse behandelingen
geheel of gedeeltelijk uit het basispakket. Zoals fysiotherapie en eerstelijns
psychologische hulp. Eenzelfde beeld laten aanvullende verzekeringen zien:
een ferme stijging van de premies bij een lagere dekking. Is het dan allemaal kommer
en kwel? Nee, stelt studiogast Peter Ruys van ZorgKiezer.nl, de wachtlijsten
zijn verdwenen.
Overstappen
Vara’s Kassa benadert hetzelfde onderwerp met het oog op de toekomst. In de
uitzending van 19 november komt de vraag aan bod of het zin kan hebben van verzekeraar
te wisselen. Ja dus. Afhankelijk van de individuele situatie en persoonlijke
wensen zijn er besparingen te realiseren van wel 1.200 euro op jaarbasis. Drie
voorbeeldgezinnen passeren de revue: een echtpaar zonder kinderen, een echtpaar
met kinderen en een ouder echtpaar waarvan de vrouw onbeperkt gebruik wil
kunnen maken van fysiotherapie en alternatieve geneeskunde.
Tip bij het overstappen: raadpleeg verschillende vergelijkingssites – in elk geval die
van de Consumentenbond. Verschillende vergelijkingssites kunnen, als gevolg van
onderlinge afspraken, op verschillende premies uitkomen voor dezelfde verzekeraar.
Let ook op voorwaarden als wachttijden, keuzevrijheid en de maximering van
de vergoedingen. Het kan zijn dat u bepaalde kosten net zo goed niet aanvullend
kunt verzekeren, omdat de premie ongeveer gelijk is aan de maximale dekking.
Dat is vooral bij tandartsverzekeringen het geval.
Preventie
Kennelijk slaat het kabinet de preventieve waarde van de jaarlijkse griepprik hoger
aan dan dieetadvies. Want de griepprik mag blijven; ook al blijkt er nauwelijks
bewijs voor de werkzaamheid te vinden (zie Uitzicht 9). Het onderstreept weer eens
dat preventie een individuele verantwoordelijkheid blijft. En dan is het mooi meegenomen
dat de consumentenprogramma’s hun steentje bijdragen. Zo openbaarde
Kassa op 19 november haar onderzoek naar het zoutgehalte in maaltijden van
dertien ketenrestaurants.
De winnaars: Gouchos en La Place. Met respectievelijk 1,6 en twee gram zout in
een maaltijd. De verliezers: zij die eten van Hajé (gemiddeld 5,7 gram) of van
‘Bezorg Beer’ (11,7 gram in een portie spare-ribs!) Volgens Kassa hebben we aan
een gram zout per dag voldoende en is zeven gram de limiet. Overmatige zoutconsumptie
zou jaarlijks 2.500 slachtoffers maken. Via de site kunt u steun betuigen
aan de campagne ‘Opzouten’ van de Consumentenbond.
Groene thee
Meer ‘preventievoordeel’ bij Radar. Een testpanel zette de groene thee van de Aldi
op een gedeelde tweede plaats naast die van Pickwick en Super de Boer. Mooi
meegenomen want de Aldithee is met € 1,02 per twintig gram(szakjes) ook de goedkoopste.
Over de gezondheidseffecten had de theedeskundige het nieuws duidelijk
gemist. Dat kwam uit Duitsland, waar de universiteit van Berlijn veelbelovende
resultaten bekend maakte over de heilzame werking van groene thee bij Multiple
Sclerose. De verantwoordelijke flavanoïde lijkt niet alleen het op holgeslagen
immuunsysteem tot bedaren te brengen, maar ook zenuwcellen te beschermen.
Recepten
voor de
feestdagen
14 15

Eerste Kerstdag
Ingrediënten:
± 250 g rundmergpijpjes
of
kalfsschenkel
1 takje lava
1 laurierblad
2 takjes tijm
1 tl Himalaya zout
steeltjes van een bosje
peterselie
½ el bouillonpoeder
1,2 l water
1 dikke prei zeer fijngesneden
2 el fijngehakte peterselie
Heldere
bouillon met
balletjes
Bereidingswijze bouillon:
Zet het water op met de mergpijpjes
en alle kruiden. Kook de
bouillon en laat deze zeker 2 uur
trekken. Zeef daarna de bouillon.
Ingrediënten balletjes:
Het gare merg uit de pijpjes zonder
botstukjes 1 ei 1 el fijngehakte
peterselie 4 peperkorrels met 1 el
sesamzaad malen in de koffiemolen
3 el gemalen broodkruim of paneermeel
½ tl tamari mespunt
kerrie
Bereidingswijze balletjes:
Duw het merg uit de pijpjes en
laat het afkoelen. Meng het merg
met het ei, de peterselie, peper,
sesamzaad, kerrie, tamari en
paneermeel. Rol er met koele
hand kleine balletjes zo groot als
een knikker van. Tijdens het
koken zetten ze flink uit.
Breng de bouillon aan de kook,
voeg de zeer fijn gesneden prei
toe en de laatste 2 minuten de
balletjes. Laat dit heel zachtjes
een paar minuten tegen
de kook garen. Serveer
de soep in diepe
borden. Garneer
met peterselie.
Ingrediënten: 4 stukken komkommer
van 4 cm lang 4 el volle yoghurt
½ tl dille zwarte peper 80 g geitenkaas
(rol) 12 hazelnoten 8
muntblaadjes
Bereidingswijze: Hol de stukken
komkommer voor ¾ uit. Verwijder
het zaad en snijd het komkommervlees
zeer klein. Meng dit met
de yoghurt, dille en zwarte peper.
Vul elk stuk komkommer half met
dit yoghurt-komkommermengsel.
Snijd vier stukjes van 20 g van de
geitenrol en duw die voorzichtig
half in de uitgeholde komkommer.
Druk in de geitenkaas drie
hazelnoten. Zet de gevulde komkommers
in de koelkast. Plaats de
gevulde komkommerstukjes in
een vuurvast schaaltje en zet ze 4
à 5 min. onder de grill tot de kaas
goudbruin is. Garneren met 2
muntblaadjes. Meteen serveren
met mes en vork. Dit verrassende
hapje is koud beneden en warm
boven.
Gegratineerde
komkommer
met geitenkaas
Witlof, veldsla,
rode sla,
walnoten en
walnoten dressing
Ingrediënten salade:
100 g walnoten 1 tl walnotenolie
½ tl bio-shoyu 100 g witlof zeer
dun gesneden 100 g veldsla
gewassen, gedroogd en ontdaan
van worteltjes 100 g rode sla
gewassen, gedroogd en gescheurd
Bereidingswijze:
Roer de walnoten met de walnotenolie
en bio-shoyu door elkaar.
Zet deze de laatste 10 min. bij de
spruitjestaart in de oven om even
te roosteren. Neem een platte
schaal en schik in het midden de
rode sla vermengt met de helft
van de dressing. Leg daaromheen
de witlof met dressing. Leg daaromheen
de veldsla. Neem de walnoten
uit de oven en strooi ze
over de salade.
Ingrediënten walnotendressing:
2 el walnotenolie 2 el extra viergin
olijfolie 1 eidooier sap van
½ citroen 4 bosuitjes, fijngesnipperd
mespuntje gemalen salie
1 tl tropisch diksap versgemalen
zwarte peper
Bereidingswijze dressing:
Roer de eidooier los met de olie
en citroensap. Voeg de salie, peper,
diksap en bosuitjes toe. Meng de
gesneden witlof meteen door de
helft van de dressing om bruin
worden te voorkomen.
Ingrediënten deeg:
250 g gezeefd volkoren
meel
100 g roomboter
1 dl koud water
½ tl zout
Bereidingswijze deeg:
Kneed met koele hand
een deeg van het gezeefde
meel, boter, zout en water. Of gebruik
hiervoor de keukenmachine.
Laat het deeg daarna een half uur
rusten in de koelkast.
Ingrediënten taartvulling:
750 g schoongemaakte spruitjes
100 g ongezouten en ongebrande
cashewnoten 150 g geraspte boerenkaas
25 g boter 25 g gezeefd
volkoren meel ¼ l melk versgeraspte
muskaatnoot 1 tl bio-shoyu
peper 3 eieren gezeefd meel
om het deeg uit te rollen boter om
de vorm in te smeren
Bereidingswijze vulling:
Was de spruitjes en verwijder een
stukje van de bodem en de minder
mooie blaadjes. Zet de stoompan
op met een bodempje water
en stoom de spruiten in 8 min.
beetgaar.
Maak een witte saus. Smelt de
boter, roer het meel erdoor. Voeg
de melk toe en roer tot het een
mooie dikke saus is. Voeg de
peper, nootmuskaat, bio-shoyu en
100 g boerenkaas toe en laat de
saus een beetje afkoelen.
Bestuif het aanrecht met meel en
rol het deeg uit. Vet een spring- of
quichevorm in van ± 30 cm Ø.
Bekleed de vorm met deeg.
Verwarm de oven voor op 180° C.
Klop de eieren los. Klop deze
door de iets afgekoelde saus. Voeg
de gare spruitjes bij de saus en de
helft van de cashewnoten. Verdeel
dit mengsel over het deeg. Strooi
er de rest van de kaas overheen
en de grofgehakte cashewnoten.
Plaats de taart op een rooster in
het midden van de oven en bak
deze in ± 40 min. lichtbruin en
gaar. Meteen warm serveren met
een salade.
Spruitjestaart
met boerenkaas
en cashewnoten
Ingrediënten:
½ rijpe ananas
Bereidingswijze:
Was de ananas. Verwijder
het kapje en de onderkant.
Schil de ananas.
Verwijder in diagonale
lijnen de bruine puntjes door
V-vormige gootjes te snijden.
Snijd de ananas in de lengte richting
door. Leg de helft in de koelkast
in plastic folie verpakt. Snijd
de halve ananas in de lengte in
vier stukken. Snijd het middenstuk
eraf en geef dat erbij voor
de liefhebbers met goede tanden
(zeer rijk aan bromelaïne) of gebruik
het middenstuk in een sap.
Leg 1/8 ananas op een glazen
schaaltje en strooi er 2 eetlepels
kruidige pompoenpitten over.
Ingrediënten pompoenpitten:
200 g pompoenpitten 4 uur geweekt
1 el geraspte gemberwortel
geraspte schil van een onbespoten
sinaasappel mespunt Himalayazout
1 el appeldiksap
Bereidingswijze kruidige pitten:
Spoel de geweekte pompoenpitten
af en dep ze droog met
keukenpapier. Meng
de pompoenpitten
met de
gemberwortel,sinaas-
appelschil,
zout en
appeldiksap.
Spreid
het uit op
bakpapier en
laat het zachtjes
drogen en
knapperig worden in
de oven. Drie kwartier
op 80° C. in de hete
luchtoven. Of droog ze
in een dehydrator 12
uur op 43° C. Heerlijk
als garnering van fruit-
en groentesalades of als
knabbeltje.
Verse ananas
met kruidige
pompoenpitten
Ingrediënten:
6 appels 6 peren
1 sinaasappel
3 tl geraspte
onbespoten sinaasappelschil
3 tl kaneel
½ tl nootmuskaat
mespunt kruidnagelpoeder
Kerstdrankje
Bereidingswijze:
Was het fruit goed. Snijd de appels
en peren in vieren, verwijder
het klokhuis. Rasp de sinaasappelschil
gedeeltelijk en pel de
sinaasappel. Halveer deze en verwijder
de pitjes. Maak sap van
het fruit en de geraspte sinaasappelschil
in de sapcentrifuge
en voeg de kaneel, nootmuskaat
en kruidnagel toe. Koud heerlijk
om te drinken. In de winter is
deze drank lauwwarm erg lekker.
Verwarm deze drank zachtjes
tot 40° C. Serveer in mooie wijnglazen.
(Onder de 43° blijven alle
enzymen in tact.)
16 17

Tweede Kerstdag
Rucolabedje
met avocado,
feta, alfalfa en
walnoten
Ingrediënten:
2 rijpe avocado’s
1 bakje kiemen van
alfalfa of zelf gekiemd van
3 el kiemzaad 50 g rucola
150 g feta 2 el olijfolie ½ teen
geperste knoflook verse peper
citroensap van 1 citroen 30 g fijngehakte
walnoten of hazelnoten
Bereidingswijze:
Kiem je zelf, spreid dan 1 week
van tevoren de zaden uit op een
groot bord of op kiemschaaltjes.
Spoel ze ’s ochtends en ’s avonds
en laat ze in het donker staan
totdat de eerste kiempjes komen.
Zet ze daarna in het licht op de
vensterbank. Verkruimel de feta
met een vork en meng er de olijfolie,
knoflook en zwarte peper
onder. Was de rucola en droog
deze. Verdeel de rucola over vier
bordjes. Schil de avocado’s, de
schil trek je er gemakkelijk af als
de avocado rijp is. Halveer de
avocado’s, haal de pit eruit. Snijd
het vruchtvlees in dunne plakjes,
leg die op de rucola. Besprenkel
de avocadoplakjes met citroensap.
Maak een open langwerpige kring
van rechtopstaande alfalfa rond
de avocado. Vul het midden met
de verkruimelde feta. Strooi hierop
fijngehakte walnoten.
Ingrediënten:
200 g verse
shiitake’s
paddenstoelen
of 6 gedroogde
en geweekte
shiitake’s
50 g pijnboompitten
2 teentjes knoflook
½ rijpe tomaat zonder schil
1 tl citroensap
2 el misopasta
1 mespunt cayennepeper
1 l heet water
Shiitakesoep
Garnering:
2 shiitake paddenstoelen in flinterdunne
plakjes gesneden 1 bosui
zeer fijngehakt 1 tl gemalen zeewier
Bereidingswijze:
Pureer alle ingrediënten voor
de soep in een blender met den
halve liter heet water. Voeg nog
een halve liter kokend water toe
als de ingrediënten fijn en romig
zijn en blend nog even. Verwarm
4 soepkommen voor met heet
water. Verdeel de soep over de
vier warme kommen en garneer
met gesneden bosui en plakjes
shiitake en een beetje zeewier.
Ingrediënten:
500 g kastanjechampignons,
in
plakjes gesneden
300 g in ringen gesneden
prei 200 g
wortels geschild en gehalveerd
en 10 min. gestoomd 1 sjalotje
fijngehakt 3 tenen knoflook,
fijngehakt 30 g kokosvet 350 g
gare bruine linzen (½ uur gekookt
met bonenkruid en bouillonpoeder)
1 el majoraan 1 tl. tijm 1½ el
paprikapoeder 1 tl kurkuma
zwarte peper mespunt cayennepeper
1 tl vers gemalen korianderzaad
1½ el verse gember zeer fijngesneden
1 el tamari 150 g
havervlokken weken in 1 dl melk
100 g gewassen rozijnen 4 eieren
kloppen met 1 el bouillonpoeder 2
el gemalen psyllium (vlozaad) ½
bos fijngesneden peterselie 100 g
zonnebloempitten
Linzenpastei
Bereidingswijze:
Smelt het kokosvet en smoor
daarin de champignons met knoflook,
gember, sjalot en prei beetgaar,
laat een beetje afkoelen.
Meng in een grote kom de gare
linzen met de rozijnen, majoraan,
paprikapoeder, tijm, kurkuma,
zwarte- en cayennepeper, koriander,
tamari. Voeg de geweekte havervlokken
toe en het gesmoorde
groentemengsel. Meng het gemalen
vlozaad erdoor met de geklopte
eieren en de peterselie. Verwarm
de oven voor op 180° C. Vet
een vuurvaste langwerpige schaal
of bakblik in met kokosvet en stort
daarin de helft van het mengsel.
Leg daarop de gestoomde in stukken
gesneden en gehalveerde
wortels in de lengte. Stort de rest
van het mengsel erover. Strooi
bovenop de zonnebloempitten.
Plaats de schaal in het midden
van de oven op een rooster en laat
in 40 min. de pastei stevig en gaar
worden. Deze pastei kan zowel
koud als warm gegeten worden.
Ingrediënten:
750 g zuur dungesneden rode kool
250 g ongezwavelde tutti frutti
½ l ongezoet appelsap (3 el appeldiksap
met water) 3 kruidnagels
1 kaneelstok 1 tl tamari sap van
1 citroen geraspte schil van 1 biologische
citroen 30 g kokosvet
Bereidingswijze:
Week de tutti frutti zes uur in
het appelsap met de kaneelstok,
kruidnagels en geraspte schil van
citroen. Was de rodekool en verwijder
de buitenste bladen als
deze niet zo mooi zijn. Halveer de
kool en verwijder de stronk.
Schaaf de kool zeer dun of gebruik
het schaafmes van de keukenmachine
ervoor. Snijd de tutti frutti
in stukjes. Smelt het kokosvet en
smoor de rodekool kort onder
goed roeren. Voeg de gesneden
tutti frutti met het appelsap met
kaneelstok en tamari toe en kook
dit ± 15 min. (als de rodekool beetgaar
is verteerd deze gemakkelijker
dan lang gekookte kool.)
Verwijder de kaneelstok en kruidnagels.
Voeg nu goed roerend het
citroensap toe op hoog vuur, zodat
het overtollige vocht verdampt.
Proef en maak op smaak met
tamari en/of appeldiksap.
Ingrediënten:
1 rijpe honing- of
watermeloen (4 stukjes
bewaren) 5 cm geschilde
en geraspte gemberwortel
1 tl lijnzaadolie (1 el honing
of 2 druppels stevia)
Bereidingswijze:
Snijd de meloen in stukken.
Verwijder de pitten
en de schil. Bewaar vier
stukjes meloen om op het
glas te steken bij het
serveren. Doe de meloen
met de gemberwortel in de
blender en maal alles tot sap.
Voeg nu de lijnzaadolie toe,
de olie maakt de smaak wat
zachter. Je kunt dit als sap
serveren.
Maak je er een sorbet van,
proef dan of het zoet genoeg
is; bevroren proeft
minder zoet. Voeg eventueel
een beetje honing of stevia
toe. Vul een platte ijsbak met
het sap en plaats die in de diepvries.
Roer ieder uur door. Laat
het max. 3 uur in de diepvries
staan. Schep het in hoge glazen.
Heb je een blender met een ijscrunchknop,
blender dan heel
kort en serveer meteen in hoge
glazen. Garneer het
glas met een stukje
meloen.
Rode kool
met
tutti frutti
Meloensap
of -sorbet
Sinaasappelmuffins
met
vijgen
Ingrediënten:
210 g gezeefd volkoren
meel 200 ml
melk 75 g gedroogde
vijgen ½ uur geweld
in heet water 50 ml
sinaasappelsap sinaasappelrasp
van biologische sinaasappel
50 g zachte roomboter 2 losgeklopte
eieren 50 g oersuiker
sucranat 2 el vloeibare honing
7 g bakpoeder ½ tl zeezout
12 papieren vormpjes
Bereidingswijze:
Snijd de geweekte vijgen zeer
klein. Zeef het volkoren meel
en roer het bakpoeder erdoor.
Verwarm de oven voor op 175°C.
Klop de boter schuimig en voeg
het oerzoet, zout en honing toe.
Klop dan het sinaasappelsap erdoor
en een ei. Daarna de melk
erdoor kloppen en dan het tweede
ei. Schep nu het gezeefde meel
met bakpoeder erdoor. Voeg op
het laatst de sinaasappelrasp toe
met de gesneden vijgen. Vul de
12 vormpjes voor driekwart.
Plaats ze op een bakplaat in het
midden van de oven. Na 20 min.
zijn ze klaar. Doe tussentijds de
oven niet open. Deze muffins zijn
zowel warm als koud heerlijk.
18 19

Opname calcium
In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende
medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek
beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking
zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoorlich-
ting 088-2424240.
‘Ik heb een vraag over de opname van calcium, die volgens
de bijsluiter van bepaalde calciumbruistabletten
(op recept van mijn huisarts) door melkproducten geremd
zou worden. Op advies van de doktersassistente
neem ik de calciumbruistablet ’s avonds vóór het slapengaan,
gecombineerd met een beker biogarde. Ik heb
namelijk de indruk dat ik met biogarde in mijn maag
beter inslaap dan zonder. In melkproducten zit per slot
ook calcium. Hierover zou ik graag ook uw mening
willen weten. Raadt u ook aan om calcium niet tegelijk
met een melkproduct in te nemen?’
Calciumsupplementen worden het beste door het
lichaam opgenomen in een zuur milieu, bijvoorbeeld
met een vitamine C tablet en samen met vitamine
D3 en vitamine K. Met de (melk)zure biogarde is
dat geen probleem, als vóór het slapen gaan niet te
zwaar gegeten wordt. Mijn bezwaar met calciumbruistabletten
is echter het aspartaam (de zoetmaker)
dat vaak in dit soort tabletten aanwezig is. Bovendien
is het effect van calcium het grootst bij preventie
of behandeling van osteoporose als gelijktijdig
ook magnesium en kiezelzuur of bamboe wordt gegeven.
Het heeft zeker zin om uw vitamine D gehalte
in het bloed te laten bepalen, omdat een voldoende
hoge vitamine D spiegel zorgt voor een betere opname
en effect van het calcium in uw lichaam. Recent wordt
een vitamine D spiegel van minimaal 75mmol/l als
voldoende aangenomen. Vitamine K2 suppletie is
hierbij wenselijk omdat dit vitamine simpel gezegd
het calcium uit de bloedvaten haalt en in de botten
brengt.
Uit studies in Maastricht blijkt dat in de vaatwand het
eiwit MGP (Matrix Gla Proteïne) wordt aangemaakt
en dat is de sterkste remmer van aderverkalking die
thans bekend is. De eiwitten in de vaatwand en in de
botten worden méér aangemaakt als er voldoende
vitamine D aanwezig is en voldoende vitamine K2 is
noodzakelijk om de inactieve vorm van genoemde
eiwitten om te zetten naar de geactiveerde vorm.
Dr. Cees Vermeer van de Universiteit Maastricht doet
Vraag Antwoord
al een aantal jaren onderzoek naar vitamine K. Uit
een interview met hem vernam ik dat hij zelf 360 mcg
per dag K2 als supplement inneemt naast 100 mcg K1
(komt ook in groente voor). Via het meten van biomarkers
in zijn laboratorium blijkt dat dit de dosis is
waarop de eiwitten die beschermend werken tegen
vaatverkalking optimaal worden geactiveerd. Er zijn
echter contra-indicaties zoals bij het gebruik van
medicijnen voor bloedverdunning. Vitamine K kan
dan de werking van deze medicijnen tegenwerken.
Ik heb uw vraag wat uitgebreider beantwoord, omdat
inmiddels duidelijk is geworden dat vitamine D en
vitamine K2 ook een fundamentele en interessante
rol spelen bij het een en ander in onze stofwisseling.
Bloedverdunners
‘Eind maart heb ik een longembolie gehad en daarna
bloedverdunners gebruikt (acenocoumarol). Eind september
mag ik daar mee stoppen. Zijn er nog middelen
op natuurlijke basis die ik vanaf eind september mag/
kan gebruiken en die u kan aanraden?’
De patiënt die deze vraag stelt, zegt over zijn medicijngebruik
het volgende: ‘Ik gebruik lipitor 10 mg
driemaal in de week, dagelijks bisoprolol 5 mg en
Calci-chew met D3 -met onder andere aspartaam
E951 en sorbitol E420, dus troep? Ik wil van de lipitor
af. Is rode gist rijst 600 mg ook goed? Ik kan
moeilijk aan rode rijst komen. Verder zijn mij uit uw
artikel in Uitzicht andere mogelijkheden bekend als
noten en dergelijke, maar lycopeen? Graag advies
met het oog op de bloedverdunning.’
Voor de beantwoording van uw vraag is het belangrijk
om te weten wat de oorsprong is van de longembolie.
Vaak is dat het hart (bijvoorbeeld boezemfibrilleren)
of een trombosebeen. Als u zonder bloedverdunnende
medicijnen bent, kunt u preventief regelmatig vette
vis eten en/of capsules visolie gebruiken met vitamine
E complex (200 ie). Vooral veel wandelen en darm,
lever en nieren ontgiften. Als aanvulling komen onder
andere in aanmerking citrus limonum 1D (Gemma),
voldoende knoflook eten of knoflook preparaten
(Salvé, of Allisan van Vogel etc.) en ginkgo biloba
extracten gebruiken. Een belangrijk preventief middel
is Bromelaïne, bijvoorbeeld iedere ochtend nuchter
één capsule. In de Ayurveda kent men Rog Nashak
om verkleving van de rode bloedcellen tegen te gaan
(Holisan, Lelystad).
OPC forte of Anthogenol adviseer ik meestal om de
conditie van de bloedvaatjes gezond te houden of te
verbeteren, zeker in geval van suikerziekte en hoge
bloeddruk.
U hebt gelijk dat u geen aspartaam wil gebruiken.
Ik haal even een notitie aan van Dr. Roberts in het
boekje van Corinne Gouget: ‘Wat zit er in uw eten?’
“Aspartaam is een waar vergif, het is een neurotoxisch
product dat meer dan 92 ziekteverschijnselen kan
veroorzaken. Dit product had nooit toegestaan mogen
worden: echt vermijden!” En over Sorbitol of E420: dit
chemische product kan de opname van vitamine B6
verminderen (belangrijk voor het goed functioneren
van de bloedsomloop).
In plaats van lipitor 10 mg zou u ook Rode Gist Rijst
Extract capsules kunnen gebruiken: tweemaal daags
2 capsules (de laatste dosis ’s avonds), gecombineerd
met Q 10 100 mg (uniquinol).
Als uw vitamine D spiegel lager is dan 75 mmol/l raad
ik u extra vitamine D3 aan of een lepel levertraan bij
het avondeten, naast een Multi.
20 21
Ischias
‘Al geruime tijd heb ik last van ischias in mijn linker
been. De huisarts adviseert mij om zonodig paracetamol
tot 3000 mg per dag en ibuprofen (tot 1200 mg per
dag) ‘door elkaar’ te gebruiken. Mijn vraag aan u is of
er voor deze aandoening ook een natuurlijk middel is?’
Met homeopathische remedies is ischias vaak goed
en snel te behandelen. Voorwaarde is dat het gekozen
middel dan ook precies past bij de persoon en/of
het ischiasbeeld. Bijvoorbeeld Gnaphalium polycefalum
(D6) kan goed werken als er naast pijn ook doofheid,
tintelen of prikken in het been voorkomt.
Meestal is het bij dit beeld prettig als de patiënt zich
kromt of het been naar de borst beweegt. Colocynthis
(D6) kent een krampende pijn die door de minste of
geringste beweging verergert; warmte en stevige
druk verbeteren de situatie. Van Colocynthis (lid van
de Violales) is bekend dat het pijnbeeld kan ontstaan
na enige tijd van ergeren en het ‘opkroppen’ van
emoties.
Ischias en soms ook gewrichtsklachten als artritis
kunnen soms goed reageren op Boswellia (Salai in
de Ayurveda). Het is zeker de moeite waard dit
preparaat te proberen in plaats van de hoge doses
van paracetamol en ibiprofen (niet zonder risico!).
Prurigo nodularis
Een korte vraag gaat over prurigo nodularis, een
bepaalde huidaandoening die gepaard gaat met erg
veel jeuk. ‘Het bijt in mijn hele lichaam,’ schrijft een
mevrouw. ‘Heeft u voor mijn een oplossing want de
zalfjes werken niet.’
Vanachter mijn schrijftafel kan ik onmogelijk
bepalen wat er bij u aan de hand is. U zult dus een
orthomoleculair of homeopathisch arts moeten
raadplegen. In de homeopathie wordt de persoon
als eigenaar van de klacht behandeld en wordt er
‘holistisch’ gewerkt. Wel kan ik u enkele homeopathische
remedies noemen die hun sporen verdiend
hebben bij de behandeling van jeuk in het
algemeen. Dolichos pruriens D6, indien de lever
een oorzakelijke factor is. Urtica urens D6, indien
er sprake is van onder andere netelroos uitslag.
Kisol; dit is een Ayurvedisch kruidenpreparaat
(Holisan/Lelystad) dat gebruikt wordt bij oppervlakkige
huisaandoeningen en waarvan de werking
gericht is op ondersteuning van de huidfuncties via
de stofwisseling.

Als EERSTE in Nederland:
B-12 Actief met twee biologisch actieve vormen in 1 supplement
• methylcobalamine 500 mcg en Adenosylcobalamine 500 mcg
• met foliumzuur 400 mcg
• direct beschikbaar voor het lichaam
• wordt optimaal opgenomen
• omzeilt het probleem van de intrinsieke factor
Adviesverkoopprijs € 20,41 per 100 zuigtabletten
Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs.
Green Magma
uw dagelijkse portie (extra) groenten
Door onze drukke levensstijl
komen we niet altijd toe aan onze
dagelijkse portie groenten. Green
Magma kan u helpen. Het bevat het
extract van biologisch geteelde
jonge, groene gerstebladeren.
Dit groene gerstextract bevat alle
belangrijke vitaminen, mineralen,
Green Magma:
Reinigende eigenschappen
Krachtige antioxidant
Bevat meer dan 70 voedingsstoffen
waaronder vitaminen en mineralen
Uw dagelijkse (extra) portie groenten
enzymen en spoorelementen
zoals die ook voorkomen in verse
bladgroente. Bovendien is Green
Magma rijk aan chlorofyl. Chlorofyl
helpt ons lichaam op een milde
wijze te reinigen, het stimuleert de
spijsvertering en beschermt ons
tegen vrije radicalen.
Dankzij de natuurlijke uitgebalanceerde samenstelling heeft Green
Magma een gunstige invloed op de gezondheid. U voelt zich fit en
energiek.
van gras
naar sap
in poedervorm
Het gepatenteerde productieproces
garandeert kwaliteit en de aanwezigheid
en activiteit van de enzymen
TS Products, Harderwijk
Infolijn: 0341 - 46 21 46
info@tsproducts.nl
www.tsproducts.nl
Verkrijgbaar in poeder en tabletten, bij uw natuurwinkel en gezondheidswinkel, o.a. De Tuinen.
Vraag nu een gratis proefzakje aan
via info@tsproducts.nl
o.v.v. de code GMU11.
www.vitortho.nl
TS Products, Harderwijk
Infolijn: 0341 - 46 21 46
info@tsproducts.nl
www.greenmagma.nl
Biologisch
Advertenties
Vascu-Vitaal ® doet wat het belooft:
het houdt de bloedvaten schoon.
In de achterliggende 20 jaar heeft Vascu-Vitaal ® haar werking
bewezen blijkens de vele positieve reacties van mensen in binnenen
buitenland, die Vascu-Vitaal ® gebruikt hebben. Vele natuurgeneeskundigen
hebben ervaren dat hun cliënten/patiënten
klachtenvrij waren na een
behandeling met Vascu-Vitaal ® .
Houdt de bloedvaten schoon
VASCU-VITAAL
ondersteunt het lichamelijke
weerstandsvermogen en bevordert een
algemene goede gezondheid
OLIGO PHARMA BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum
Tel. 035 - 6244671, fax 035 - 6244672
e-mail: info@oligo-pharma.com
www.vascuvitaal.com
Lijf & Leden
Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.
‘ Volgens mijn arts
is het een wonder
dat ik er nog ben’
Ze komt uit een boerengezin. Van
haar moeder leerde ze al dat het
er toe doet wat je eet. Eef van Deelen:
“Zij had voor haar tijd best moderne
opvattingen over voeding. Zo was ze
voorstander van kort koken en van
rauwkost zoals wortelen en uien. Dat
hielp tegen lintwormen had ze ontdekt.”
Ze kreeg een drukke baan in het kruiswerk
en daardoor raakte het idee van
gezonde voeding wat op de achtergrond.
Maar als moeder van opgroeiende
kinderen keerde het weer terug. “Als ik
mijn jongste zoon nu iets aanbied, wil
hij nog wel eens reageren met: ‘Dat is
me te gezond.’ Dat slaat terug op zijn
jeugd toen hij sommige dingen moest
eten omdat ze gezond zijn.”
Door haar werk als wijkverpleegkundige
kwam ze wel eens in aanraking met
mensen die het Moermandieet volgden.
Sommigen uit haar omgeving noemden
het kippenvoer maar Eef zag er wel wat
in. “Neem nu dat er rauwkost in voor
komt. Dat sprak me meteen aan want
van huis uit wist ik dat dat goed is voor
een mens.”
Melanoom
Toen bij haar in 1996 een melanoom
werd vastgesteld, zat ze al snel op het
spoor van natuurlijke kankerbestrijding.
“Het is een van de weinige dingen die
je zelf kunt doen. ”Ze kwam bij dokter
Houtsmuller terecht. Die had zelf ook
een melanoom gehad. “Hij gaf me veel
vertrouwen. Bovendien was hij een heel
aardige man en zeker geen zwevend
figuur, want bij zo iemand zou ik me
niet thuis voelen.”
Na een eerste operatie moest ze naderhand
nog vele malen worden behandeld
vanwege uitzaaiingen. Ze heeft een
van de agressiefste soorten melanomen.
Of het dieet haar helpt, kan ze niet met
zekerheid zeggen maar ze vermoedt
van wel. Neem alleen al dat op zeker
moment haar ene long tijdens een
operatie voor een tijdje moest worden
uitgeschakeld. Dat kon alleen als ze gezond
genoeg was. De arts constateerde
dat dat wel goed zat. En na zes dagen
mocht ze alweer naar huis terwijl ze er
nota bene tijdens de operatie ook nog
een klaplong aan de andere kant bij
had gekregen.
Wonder
“De dokter zegt dat het een wonder is
dat ik er nog ben.” Ze geeft met haar
handen de dikte van een boek aan:
“Ik heb zo’n status. Indertijd was er
iemand die hetzelfde melanoom 18 jaar
had overleefd. Dat was heel bijzonder.
De meesten overlijden eerder.”
Ze is ook onder behandeling bij een
Moermanarts. “Je doet wat je kunt doen”,
zegt ze. “Een mens wil leven. Je wordt
wel heel erg bepaald bij waar je voor
leeft. Aan de ene kant weet ik mijn leven
in Gods hand, aan de andere kant heb
ik een eigen verantwoordelijkheid.”
Behalve dat ze gezond eet -geen suiker,
Naam: Eef van Deelen
Leeftijd: 70
Lid sinds: 1996
geen vlees, geen vet- probeert ze veel in
de buitenlucht te zijn. Verder verblijft
ze iedere winter een week of zeven in
Spanje. Dan zwemt ze iedere dag en kan
ze er weer maanden tegen omdat de
oedeem die ze heeft als gevolg van het
weghalen van klieren, dan een stuk
minder is.
Mokerslag
“Mijn grote angst is dat de ziekte naar
de hersenen uitzaait. De laatste keer
zat er een uitzaaiing in mijn linkerborst.
Vrij kort daarop leek hetzelfde aan de
hand te zijn in mijn rechterborst. Een
zoveelste mokerslag. Maar het was een
ontsteking die overigens nog steeds niet
helemaal weg is. Zo word je wel heel
erg heen en weer geslingerd.”
Toch wil ze niet in mineur eindigen
maar benadrukt ze juist dat ze sinds
haar ziekte veel bewuster is gaan leven.
Haar vakantie in Spanje is een feest,
maar een wandeling door de eigen omgeving
is dat ook. “De ene dag zie je een
eend met kuikentjes, de andere dag ontbreekt
er een en de volgende dag is hij er
toch weer. Daar kan ik erg van genieten
en zo zijn er momenten dat ik erg dankbaar
ben. Ik heb twaalf kleinkinderen
waarvan de vijfde werd geboren toen ik
nog maar pas ziek was. Hoe lang zal ik
haar meemaken, was toen mijn vraag?
Ze is nu 15.”
22 23

Advertenties
Natuurlijk gezond met
homeopathie van VSM
Natuurlijk gezond
De natuur is een bijna onuitputtelijke bron van vitaliteit. VSM
gebruikt deze kennis al 110 jaar bij het vervaardigen van
home opathische geneesmiddelen op basis van stoffen uit
de natuur, zoals planten en kruiden. Hierdoor kun je op een
natuurlijke manier gezond worden en blijven.
De beste kwaliteit
Alleen het beste is goed genoeg, als het om je gezondheid
gaat. De producten van VSM voldoen aan alle strenge
regels die gelden voor geneesmiddelen. Wij kweken in onze
eigen tuin het overgrote deel van de plantaardige grondstoffen.
Op ecologische wijze, dus zonder bestrijdingsmiddelen
en kunstmest.
Snel en effectief
Homeopathische geneesmiddelen kunnen snel werken,
soms al binnen een uur. Door hun milde werking zijn ze
goed te combineren met andere geneeswijzen.
Kleine ongemakken kun je zelf met een homeopathisch
geneesmiddel oplossen. Voor andere aandoeningen heb je
een professionele behandeling nodig. Ga in dat geval naar
een ervaren homeopathisch arts of therapeut.
Kijk voor meer informatie op www.vsm.nl.
Adv VSM Uitzicht 185x130.indd 1 29-04-2009 15:41:54
24 25
www.ortho.nl
Pink Ribbon staat er gekleurd op
Ieder jaar staat oktober in het teken van de borstkanker. De roze lintjes zijn overal zichtbaar;
niet alleen op promotieartikelen. Ook BN'ers laten zich niet onbetuigd. Helaas zijn slechts
weinigen op de hoogte van de organisatie achter de borstkankermaand.
Het idee van Pink Ribbon is afkomstig van het Britse chemieconcern ICI. Dit stelt de Amerikaanse
gezondheidsjournalist en auteur Tony Isaacs op www.naturalnews.com. Dit bedrijf
werd na overname door farmaciegigant AstraZeneca omgedoopt in Zeneca Pharmaceuticals.
Het chemieconcern is wereldwijd een van de grootste producenten van petrochemische stoffen
en gechloreerde organische producten. Hieronder vallen ook het plastic bestanddeel vinylchloride
en de pesticide acetochlor waarmee een direct verband met borstkanker bestaat. Daarnaast
is AstraZeneca producent van het geneesmiddel Tamoxifen, wereldwijd het meest verkochte antikanker
medicijn, vooral bij borstkanker. Maar uit een studie gepubliceerd in Cancer Research
blijkt dat bij langdurig gebruik van Tamoxifen de kans op een agressieve tumor in de andere
borst met 440% toeneemt. In de borstkankermaand wordt alleen aandacht besteed aan erfelijkheid,
verkeerde voeding en hormonen als oorzakelijke factoren. Deze factoren dragen slechts
voor 20% bij aan het borstkankerrisico en kunnen niet verantwoordelijk zijn voor de enorme
toename van borstkanker in de afgelopen decennia.
In de campagne wordt voorbijgegaan aan andere oorzaken zoals carcinogene gechloreerde
pesticiden, besmetting van vlees met kankerverwekkende oestrogenen, arbeid in de petrochemische
en elektrotechnische industrie en een leefomgeving van afvalcentrales en nucleaire centrales.
Daarnaast hebben zo'n 2 miljoen vrouwen een verhoogde kans op borstkanker door silicone
borstimplantaten. Eén van de speerpunten van de Pink Ribbon campagne is de vroegtijdige
screening bij vrouwen met behulp van mammografie. Er bestaat echter geen wetenschappelijke
basis om screening bij vrouwen vóór de menopauze uit te voeren. Daarnaast is de kans op
overdiagnosticering aanwezig en vindt er een verhoogde blootstelling aan straling plaats.
Dezelfde Isaacs ontdekte dat de American Cancer Society, de Amerikaanse kankerpatiëntenvereniging,
een innige relatie blijkt te hebben met de geneesmiddelenindustrie. Hij illustreert
dit aan de hand van acties die de ACS voert tegen mogelijke concurrenten van de farmacie.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw richtte de organisatie de ‘Committee on Unproven
Methods of Cancer Management' op wat voorheen de ‘Commissie tegen Kwakzalverij' was.
Regelmatig wordt aan artsen, onderzoekers en patiënten een lijst van ‘onbewezen methoden'
toegestuurd. Wanneer een arts betrokken blijkt te zijn bij een dergelijke methode worden
onderzoeksgelden gestopt.
De ACS is wereldwijd een van de rijkste non-profit organisaties. Niet alleen maakt het hoge
kosten voor salarissen en overhead, ook financiert de organisatie onderzoek naar nieuwe
medicijnen afkomstig van farmaceutische bedrijven waarmee ze een directe relatie heeft.
In Nederland is de evenknie van het ACS het KWF. Onze nationale kankerbestrijding heeft
geen aandacht voor voeding en voedingssupplementen. Het KWF zou bijvoorbeeld het voortouw
moeten nemen wat de veelbelovende functie van vitamine D betreft, óók bij verschillende
vormen van kanker. Maar het tegenovergestelde is het geval.
In 2004 werd het wetenschappelijke KWF-rapport ‘De rol van voeding bij het ontstaan van
kanker’ presenteerd. Gepretendeerd werd een volledig overzicht te geven van de wetenschappelijke
stand van zaken betreffende de rol van voeding en voedingsstoffen bij kanker. Geen
woord over vitamine D! Toch werd bijvoorbeeld al in 1990 het vermoeden uitgesproken dat
een vitamine D-tekort een risicofactor is voor prostaatkanker. Sindsdien zijn wetenschappers
over de gehele wereld op zoek gegaan naar een mogelijk verband, wat heeft geresulteerd in
vele publicaties die dit vermoeden bevestigen. Ik beschrijf het gehele geval, inclusief correspondentie
met het KWF, in mijn boek ‘Nieuw licht op vitamine D en chronische ziekten’.
Dr. Gert Schuitemker

Oplossing
Als u deze Uitzicht ontvangt is ook 2011
alweer bijna ten einde. Ik wil u allen fijne
feestdagen en een voorspoedig en gelukkig
2012 wensen. Hebt u ook goede voornemens
gemaakt voor 2012? Dan wensen
wij dat deze ook waar gemaakt kunnen
worden. Samen hopen wij er weer een
goed puzzeljaar van te maken.
‘Een gezonde leefstijl moet je stimuleren’.
Dat is de oplossing van de puzzel in
Uitzicht 2011/08. Wanneer u gezond leeft,
zit u beter in uw vel. Vaak heeft u bij een
gezonde leefstijl meer zelfvertrouwen en
zit u vol energie om iedere ochtend aan
een mooie dag te beginnen. Aangezien
iedereen zijn eigen gevoel en waarde van
gezondheid heeft, is het niet vast te stellen
wat een gezonde leefstijl nu precies
inhoud. Er bestaat geen algemene gezonde
leefstijl waar iedereen zich goed bij
voelt. Wel vormen een gezonde voeding,
voldoende beweging en rust de basis
van een gezonde leefstijl. Een gezonde
voeding levert voedingsstoffen die het
lichaam nodig heeft om te kunnen functioneren.
Vaak wordt gedacht dat een
gezond voedingspatroon inhoud dat er
minder moet worden gegeten. Belangrijker
is echter dat de juiste keuzes gemaakt
worden. Voor uw lichaam is het belangrijk
dat er een duidelijke regelmaat in
uw leefpatroon zit. Eet daarom op vaste
tijden en houdt uw slaapritme zoveel mogelijk
intact. Voldoende rust en aandacht
voor uw lichaam zal uw gezonde leefstijl
ook ten goede komen. Kort samengevat
dus: de Moermantherapie!
De prijzen gaan naar deze winnaars:
1e prijs: Dhr. Eenennaam, Amerongen,
2e prijs: Dhr. Dennekamp, Eerbeek
3e prijs: Dhr. Maas, Rotterdam.
De inzenddatum voor de puzzel in
Uitzicht 2011/10 sluit 30 januari 2012.
LET OP!
Het inzenden van de oplossing is alleen
mogelijk door: overschrijving van
tenminste € 1,00 op ING rekening 6189,
t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan
den Rijn. Vermeld uw oplossing onder
mededelingen.
Gert Tretmans
Tuinvaas 16
7609 ZT Almelo
tel. (0546) 56 94 11.
E-mail: gjwtretmans@gmail.com
26
Kruiswoordraadsel
Horizontaal:
1. indien; 4. uitgestrekt water; 13. handeling; 16. in twee gelijke stukken delen;
18. skelet; 20. boogvormige metalen band; 21. precambrium; 23. kabeljauwvisser;
25. boordsel; 26. met nadruk zeggen; 28. dekriet. 30. rivier in Azië; 32. voegwoord;
33. plaats in Limburg; 35. plus; 36. vanaf; 37. deel van de voet; 39. toegangspoort tot
een vliegtuig; 40. stad in Israël; 42. telwoord; 44. grote bijl; 45. pook; 46. uitnodigen;
48. veerkracht; 49. bepaalde afstand; 50. hetzelfde; 51. vlaktemaat; 52. meisjesnaam;
55. telganger; 57. netto; 59. uitdrukking; 61. ontkenning; 62. godin van de
twist; 63. langwerpige bak; 64. niet even; 65. en dergelijke; 67. deemoedig; 69. voorzetsel;
70. bevel; 71. stuk hout; 73. oorzaak; 74. drinkgerei; 76. plaats in Gelderland;
78. dierenverblijf; 79. halsjuk; 80. te weten komen; 83. allen; 85. watering; 86. het
bezigen van taal als zodanig; 87. huisdier.
Verticaal:
1. uitroep; 2. laboratorium; 3. slechte vrouw; 4. het gewicht bepalen; 5. oorlogsgod;
6. ogenblik; 7. ontkenningswoord; 8. verschiet; 9. argentum; 10. paardje; 11. voederbak;
12. arend (Engels); 13. meisjesnaam; 14. centenaar; 15. in; 17. houtsoort;
19. vertegenwoordiger; 21. ijskegel; 22. Roemeens dichter; 24. rekening; 26. warme;
27. wreed keizer; 29. zitmeubel; 31. tot inkeer brengen; 33. hijsen; 34. schadelijk;
36. telwoord; 38. organische verbinding; 39. geeuwen; 41. gedeeltelijk; 43. godin
van de vrede; 45. Rijkspostspaarbank; 47. nieuwe netwerk economie; 51. koraaleiland;
53. water; 54. niet dezelfde; 55. met teer bestrijken; 56. in het genoemde;
58. jongensnaam; 60. de maat nemen; 63. kweker; 66. plaats in Frankrijk;
68. nobele; 69. rivier in Rusland; 71. aanspreek titel van een vorst; 72. huishoudkeurmerk;
74. kantinedienst; 75. schreeuw; 76. rivier in Schotland; 77. Nederlandse
Emissieautoriteit; 79. Groep Educatieve Uitgeverijen; 80. bijbelse figuur;
81. Vlaams; 82. namelijk; 83. titel; 84. bijbeldeel.
Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u aan de hand van de cijfers ook de
onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.
Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke
kankerpreventie en Ondersteunende
therapieën. Het verschijnt tien keer per
jaar en wordt gratis aan de leden van de
vereniging beschikbaar gesteld.
Verantwoording
De redactie van Uitzicht en het bestuur
van MMV brengen de inhoud ter kennis en
beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid
voor de toepassing ervan.
Overname van artikelen door derden is
uitsluitend toegestaan met schriftelijke
toestemming vooraf. Redactie en bestuur
behouden zich het recht voor zonder opgave
van redenen teksten, advertenties en te
beantwoorden vragen te weigeren.
Eindredactie
Cor van Groningen
Medewerkers aan dit nummer:
Drs. Bob Hornstra, arts
Riëtte Janssen
Jan van Klinken
Arjan van Laar
Hans Nieuwstad
Petra Pronk
Dr. Gert Schuitemaker
Fotografie
Stef Breukel e.a.
Redactiecommissie
Truus Hartsink
Dr. Hans Stoop
Cor van Groningen
Redactieadres
Redactie Uitzicht
Hof van Azuur 30
2614 TB Delft
Advertenties
Advertentiemogelijkheden
en tarieven kunnen worden
aangevraagd bij:
J.P.H. Geraats
Louis Regoutstraat 36
6006 LL Weert
Telefoon (0495) 53 22 20
Inschrijving
Uitzicht ISSN 0169-9938
Uitzicht op internet
www.moermanvereniging.nl
E-mail: info@moermanvereniging.nl
Kopij volgend nummer:
Magazine 1/2012
vóór 16 januari 2012
c o l o f o n
Korte berichten
Nieuwe startpagina’s: stevia en anti-kanker
Aan de startpaginaboom zijn sinds kort
twee nieuwe loten toegevoegd die gerelateerd
zijn aan natuurlijke bestrijding
van ziekten: www.stevia.startpagina.nl
en www.anti-kanker.startpagina.nl.
De steviastartpagina haakt in op de toelating
van deze natuurlijke zoetstof per
2 december jl. (zie ook pagina 30). Op de
pagina zijn tientallen links te vinden die
de consument wegwijs maken in dit nog
maar pas ontgonnen domein. Behalve
actualiteiten biedt de pagina toegang tot
informatie over producten met stevia en
bevat ze links naar steviawebshops, recepten
met stevia en webadressen voor
het zelf kweken van stevia. Verder wordt
de bezoeker in het weblog bijgepraat
Oppassen voor Stichting Kankerbehandeling
KWF, Pink Ribbon, KiKavrij, WKOF:
kanker verkoopt, moeten de oprichters
van de Stichting Kankerbehandeling-
en preventie gedacht hebben. Drie oudleerlingen
van de Hanzehogeschool in
Groningen sturen bedelbrieven rond
met daarin discutabele informatie over
het effect van voedingssupplementen
en het verzoek geld te storten. De tekst
suggereert dat de donaties bestemd zijn
voor wetenschappelijk onderzoek naar
de ontwikkeling van dé preventieve pil
tegen kanker.
Van enig onderzoek is echter geen sprake,
leerde de redactie van Tros Radar die
een van de oprichters aan de tand voelde.
Medeoprichter Arnout Sietsema (24)
verklaarde telefonisch dat de stichting
van de opbrengst nog meer mailings wil
Behandeling kanker loopt vast
“Neem maar alvast een goede privéverzekering,
want de overheid zal in de
toekomst al die kankerbehandelingen
niet meer kunnen betalen. Nu al bedragen
de jaarlijkse kosten van die therapieën
5 miljard euro,” aldus Luc Verelst.
Hij zei dat tijdens een uitzending van het
Vlaamse tv-programma Z-Talk. Verelst is
initiatiefnemer van Reliable Cancer Therapies,
een website die informatie geeft
over alle mogelijke behandelingen van
kanker. Daarbij maakt het Verelst niet uit
over de jongste ontwikkelingen.
De startpagina ‘anti-kanker’ is een portal
voor iedereen die informatie zoekt
over natuurlijke kankerbestrijding. Ook
de preventiekant komt ruim aan bod.
Prominente organisaties in de verwijzing
zijn MMV en het Wereld Kanker
Onderzoek Fonds. Belangrijke aandachtsgebieden
zijn gezonde voeding,
lichaamsgewicht en psychosociale hulp
voor kankerpatiënten. Ook deze pagina
kent een weblog waar de achtergronden
van natuurlijke kankerbestrijding
worden toegelicht. Beide pagina’s kennen
als gratis service aan de bezoekers
de mogelijkheid zich aan te melden voor
de wekelijkse digitale nieuwsbrief.
rondsturen. “We hebben een groep artsen
achter ons staan, die achter ons schuilen
om de wat meer controversiële onderwerpen
naar voren te kunnen schuiven.”
Deze tot dan toe onbekende motivatie
verscheen de volgende dag op de website
van de stichting.
Vorige maand kwam Pink Ribbon in het
nieuws omdat van de vijftien miljoen
ingezamelde euro’s er slechts 250.000
aan onderzoek besteed waren. In het
item over de Stichting Kankerpreventie
kwam een vrouw aan het woord die
tegen borstkanker behandeld werd en
de weduwnaar van een aan longkanker
overleden vrouw. Hoe de nieuwste
‘marktspeler’ aan het adressenbestand
komt, is niet duidelijk.
www.trosradar.nl
of ze regulier zijn dan wel alternatief.
Als ze maar helpen.
Volgens Verelst loopt de behandeling
van kanker vast. Nu al kosten therapieen
vaak 100.000 tot 200.000 euro per
patiënt. Hij voorziet dat oudere mensen
met een zwakke gezondheid in de toekomst
wellicht geen therapie meer kunnen
krijgen. En aangezien de levensverwachting
stijgt, neemt die groep ook
zienderogen toe. Wie het geld niet
heeft, zal zich dus meteen veroordeeld
zien tot palliatieve zorg, vreest Verelst.
27

De Roode Roos B.V.
Magazijn voor orthomoleculaire voeding
Deze keer een andere selectie van
producten, welke door “De Roode Roos
B.V.” geleverd kunnen worden.
Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime
assortiment, van meer dan 3500 producten
en 80 leveranciers.
Bestellen bij De Roode Roos B.V.
Alle producten worden in principe geleverd
met een korting van max. 25% ten opzichte
van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u
gebruik maken van de lijst die hiernaast is
afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een
fotokopie maken. Onze volledige catalogus
is op aanvraag verkrijgbaar.
Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze
postbus sturen. Vervolgens laten wij de
bestelling door TNT-Post bij u thuis
bezorgen.
Ook kunt u ons gratis naamnummer
0800-ROODEROOS (0800-7663376)
gebruiken.
Internetgebruikers kunnen een e-mail
versturen naar orders@derooderoos.com of
direct bestellen via onze webwinkel op
www.derooderoos.com
Vanaf nu biedt De Roode Roos u de
mogelijkheid uw bestellingen te betalen via
doorlopende machtiging voor automatische
incasso.
Een machtigingskaart hiervoor kunt u
opvragen via onze website:
www.derooderoos.com/machtigen
Prijswijzigingen voorbehouden
Vermeld hier uw
adresgegevens:
Uw naam: (Dhr/Mevr):
Adres:
Postcode & Woonpl.:
Telefoonnummer:
Nr
205 Multi vit.& mineralen (240 tab)
268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)
547 BioSil (30 ml)
Advertentie
586 MaxEPA (100 softgels)
1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)
1785 MSM 1000 mg (120 tab)
2308 DHA 250 (120 caps)
2836 MetaRelax (90 tab)
2999 Eye Q 500 mg (210 caps)
3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)
3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel
3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)
3588 Symbioflor 1 (50 ml)
3654 Prostaatformule (60 tab)
3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat
4084 Women's Mood (30 caps)
4105 Levertraan Forte (60 softgels)
Plantina
Postbus 16035
2500 BA Den Haag
Telefoon 070-3010701
Fax 070-3010707
Fabrikant
Pharma Nord
Bio Minerals
Cardio Vasc. Res.
Alfytal
Vitals
Now Foods
Metagenics
Springfield
Barlean's
Minami Nutrition
Medpro
Energetica Nat.
Best Choice
Lamberts
Care For Women
Bonusan
4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV
4398 Active Biodream (800 gram)
4456 Spirulina (180 tab)
4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)
4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)
4646 Super Greens (220 gram)
4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)
5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)
5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)
5861 Delima Feminin (10 ovula)
5878 Glucosamine Summum (120 tab)
6096 CalAsorb (180 tab)
6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)
6213 Elke Dag (90 tab)
Lidmaatschap nr.:
Geboortedatum:
E-Mailadres:
Biodream
Marcus Rohrer
Zonnegoud
Viridian
VitaKruid
CellCare
Bonusan
VitOrtho
Pekana
Supplemed
Lamberts
Vitals
Vitals
(evt.) voorschrift van:
Normaal
€ 98,75
€ 46,50
€ 29,90
€ 37,00
€ 20,75
€ 22,25
€ 38,25
€ 23,99
€ 36,95
€ 19,95
€ 28,50
€ 65,00
€ 13,60
€ 11,50
€ 12,20
€ 19,95
€ 9,00
€ 31,70
€ 45,00
€ 13,32
€ 11,59
€ 37,25
€ 46,70
€ 21,90
€ 11,00
€ 19,95
€ 14,90
€ 35,50
€ 27,50
€ 39,95
€ 49,95
Leden
€ 74,06
€ 34,87
€ 22,42
€ 27,75
€ 18,68
€ 16,69
€ 28,69
€ 17,99
€ 27,71
€ 14,96
€ 21,38
€ 58,50
€ 10,88
€ 8,63
€ 9,15
€ 14,96
€ 6,75
€ 23,78
€ 36,00
€ 11,32
€ 8,69
€ 29,80
€ 39,70
€ 17,52
€ 8,25
€ 14,96
€ 11,18
€ 26,62
€ 20,62
€ 29,96
€ 37,46
Deze boeken kunt u bestellen
bij de Moermanvereniging.
Wilt u één of meerdere boeken
toegestuurd krijgen, vul dan
duidelijk een girokaart in met
het juiste bedrag en de titels
van de gewenste boeken.
Geen geld opsturen!
Het gironummer waarop u
kunt bestellen is: 355.999 t.n.v.
De Moermanvereniging
Postbus 508
2400 AM Alphen aan den Rijn.
De prijzen zijn inclusief verzendkosten
binnen Nederland.
Daarbuiten wordt € 3,50 extra
berekend.
Boekenlijst
01. Dr. Moerman, een weg tot genezing,
C. van Groningen en A. Ronhaar € 11,30
04. De psychische achtergronden van kanker, Jac. Landman € 4,95
09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman € 6,80
10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel € 6,80
15. Het Moermandieet, gezond en lekker, E. Wannee € 4,95
17. A solution to the Cancer Problem € 7,95
22. Variaties op de Moermankeuken, Truus Hartsink € 4,95
24. Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel € 7,95
28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? € 9,50
29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van € 20,40
de Moermantherapie
37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker € 12,50
Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie:
www.gezondeboeken.nl
41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen € 12,75
42. De helende factor, Bob Th. Hornstra € 16,50
44. Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum € 4,95
45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam € 6,95
Advertenties
V A S C U L A I R E N U T R I Ë N T E N
Kortingsbon
Betreft het boek: U kunt meer dan u denkt
Auteur: Hans Moolenburgh sr.
ISBN: 9789047703327
Medium: Moermanvereniging
Prijs: van € 25,00 naar € 20,00
901-90599
Deze kortingsbon is geldig van 29/09/2011
tot en met 29/12/2011 en in te leveren bij
elke boekwinkel in Nederland. Actiecode:
28 29

Stevia eindelijk vrijgegeven
Sinds eind vorige week (2 december)
mogen de zoetstoffen uit de
steviaplant in voeding worden verwerkt.
Dat is een uitvloeisel van de
goedkeuring van steviolglycosiden
door de Europese Voedsel- en Waren
Autoriteit (EFSA). Dat bureau
zette het licht vorig jaar op groen.
Daarna moesten de ‘spelregels’ nog
bij de lidstaten worden ingevoerd.
De toelating is vooral te danken
aan de Leuvense hoogleraar Jan
Geuns, die hier al 15 jaar voor
ijvert. Hij is zeer ingenomen met
de jongste ontwikkelingen.
Niet alles mag en kan overigens sinds
2 december. De steviazoetstoffen,
steviol glycosiden geheten, zijn alleen
toegestaan in bepaalde voedselgroepen
zoals gearomatiseerde niet-alcoholische
dranken, bier, consumptieijs,
groenten- en fruitbereidingen,
confituur, chocolade, snoepgoed,
kauwgom, ontbijtgranen, desserts, sauzen,
voedingssupplementen en tafelzoetstoffen.
Bovendien is de toelating vaak
beperkt tot de lightproducten en producten
zonder toegevoegde suikers. Ten slotte
zijn er ook maximumgehaltes voor
steviolglycosiden in voedingsmiddelen
bepaald.
Een ander gevolg van de toelating is
dat poeder, tinctuur en zoetjes van de
stevia zoetstoffen mogen worden verkocht
voor consumptiedoeleinden. Tot
nu toe werd met name de tinctuur aangeprezen
als ‘goed voor de huid’. Dat is
op zich correct maar in werkelijkheid
gebruikten velen het al als alternatief
voor suiker.
Nog verwarring
Intussen is de verwarring rond stevia
nog niet helemaal ten einde. De steviaplant
als zodanig of als poeder van de
gedroogde bladeren mag niet gebruikt
worden in voeding, omdat het een zoge-
Advertentie
Vit. D(OEN)
Hoge dosis Lage prijs Vitamine D 1000iu AANBEVOLEN
Natuurlijke vorm
Recent was Vitamine D in het nieuws waarin werd gesteld dat we goed moeten
opletten of mensen wel voldoende vitamine D binnen krijgen.
Lage vitamine D spiegels worden in samenhang gebracht met ernstige
gezondheidsproblemen op latere leeftijd.
Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die door het lichaam kan worden
geproduceerd als zonlicht op de huid valt. Mensen die te weinig zonlicht krijgen
kiezen vaak voor het suppleren van vitamine D. Vitamine D is essentieel voor
gezonde botten en tanden en wordt ook belangrijk geacht voor een gezond
immuunsysteem. Verhoogt de opname van kalk in botten.
Succesvolle introductie door hoge dosis en lage prijs:
Vitamine D 1000iu 120t slechts W 13,95
heten ‘novel food’ (nieuwe voeding)
zou zijn. Het gaat dan om stevia-extracten
waar een zwaardere toelatingsprocedure
voor gevolgd moet
worden. Althans, zo worden de regels
in België uitgelegd. In Duitsland mag
het echter wel. De rechtbank in München
oordeelde dat de stevia-extracten
geen novel food zijn, aangezien ze
al in de Europese Unie werden geconsumeerd
voor 1997. En laat dit nu
net de richtlijn zijn die bepaalt of een
product al dan niet een ‘novel food’ is.
Hoe de kaarten in Nederland liggen,
is op dit moment nog onduidelijk.
Om de consument te helpen bij het
maken van een goede keuze, kunnen
producenten binnenkort een keurmerk
toegekend krijgen. Hun steviaproduct
wordt dan door de overkoepelende
Europese Stevia Associatie
(Eustas, www.eustas.org) beoordeeld
op samenstelling en veiligheid.
Door de fantastische smaak en goede samenstelling is Omega 3 for Kids het product
van 1e keus voor kinderen. De voordelen van Omega 3 in combinatie met Vitamine A, C,
D en E. Eenvoudig in te nemen. Kauw de capsules stuk en ervaar de heerlijke smaak!
100kc voor W 17,95
NIEUW
Voor informatie zie www.hb08.nl tel 088-0075700 mail info@hb08.nl
Vervolg van pagina 9 – Interview Coen Völker
signalen kunnen zijn die wijzen op een
mogelijke terugkeer van de ziekte. Zo
kunnen pijntjes of andere klachten sneller
worden toegeschreven aan de ziekte
dan nodig is. Alleen al om die reden is
het verstandig met de (huis-) arts af te
spreken hoe lang je klachten moet aanzien
voordat je een consult aanvraagt.
“Zowel de zorgverlener als de patiënt
moet weten dat er niets mis is met het
zoeken van geruststelling bij een expert
in wie de patiënt vertrouwen heeft.”
Een belangrijk thema is en blijft acceptatie.
De cliënt zal onder ogen moeten zien
dat hij kanker heeft gehad, dat hij langdurig
onder medische controle blijft en
zich daardoor veelal patiënt zal blijven
voelen. Er is nu eenmaal een grote onzekerheid
in zijn leven geslopen die niet
licht valt weg te poetsen. Vandaar dat
Völker aanraadt om een therapie te
volgen die ook op acceptatie is gericht.
Daarbij kun je ook het lichaam gebruiken.
Veel kankerpatiënten hebben door
de ziekte en de behandelingen een verstoorde
relatie met hun lichaam gekregen.
Lichaamsoefeningen in een mindfulnesstraining
zoals bodyscan of yoga
kunnen helpen om het vertrouwen weer
te vergroten en de relatie met het eigen
lichaam te herstellen.
Bij het Helen Dowling Instituut wordt
ook gewerkt met mindfulness. Het betreft
een stress-reductietraining in een groep
waaraan inmiddels al zo'n duizend men-
In het volgende nummer van Uitzicht
• Maatschappelijke relevantie CAM zeer groot
sen hebben deelgenomen. De deelnemers
leren de aandacht te trainen op het hier
en nu. Want hoe meer je in het ‘nu’ bent,
hoe minder angst voor de toekomst vat
op je zal krijgen.
Slag te winnen
Veel mensen hebben de weg naar het
Utrechtse instituut of een vergelijkbare
instelling al weten te vinden, maar velen
ook nog niet. Völker: “Binnen de reguliere
geneeskunde is nog maar weinig
• De voorliefde van Betty van der Krogt voor blauwe bessen
• In België kan het wél: Relaxatietherapie op kosten van
Vlaamse tegenhanger KWF
oog voor de psychosociale kant van de
ziekte. Sommige huisartsen, specialisten
of oncologieverpleegkundigen verwijzen
door maar er is nog steeds veel onbekendheid.
Op dat punt is er nog een
hele slag te winnen.” Een complicatie
hierbij is dat de cliënt in de toekomst
van de minister een financiële bijdrage
moet leveren. In 2011 wordt het volgen
van therapie bij het HDI en andere instellingen
nog volledig vergoed maar
vanaf 2012 wordt dat mogelijk anders.
Omdat de angst voor terugkeer van
kanker zoveel voorkomt, werkt het Helen
Dowling Instituut inmiddels aan een zelfhulp
website (www.minderangstbijkanker.nl).
Die is al voor een deel in de lucht
maar zal pas begin 2012 officieel van start
gaan. Daarmee kunnen patiënten ook
zonder een therapeut aan hun klachten
werken. Het reguleren van de klachten
staat daarbij voorop, het opheffen van die
klachten is vaak niet realistisch. “Je kunt
de angst niet wegsnijden, wegdenken,
wegslikken of wegmediteren. Maar je
moet de klacht wel voldoende aandacht
geven”, aldus Coen Völker.
Zie ook: http://www.mindfulnessblog.nl/
images/pdf/Angst_voor_terugkeer_van_
kanker.pdf
www.hdi.nl (Helen Dowling Instituut)
30 31
Advertentie