lesmap bluebird - Lessen in het donker

ovER DE pRoDUctIE
Regie: Mijke de Jong
Mijke De Jong (1959) regisseert televisiedrama, speelfilms, korte films,
documentaires en theaterstukken. Haar films wonnen al verschillende
prijzen, waaronder het Gouden Kalf voor Beste Actrice in 1997 voor de 5
actrices van BROOS en uiteraard ook de Glazen Beer voor Beste Jeugdfilm
op het Filmfestival van Berlijn met Bluebird.
Beknopte filmografie:
ALLERZIELEN (2005): een filmproject van 16 korte films over de moord op film-
maker Theo van Gogh en de gevolgen voor Nederland. www.allerzielendefilm.nl
Bluebird (2003)
IK BEN WILLEM (2002)
DE DIOSCUREN (2001)
UITGESLOTEN (2000)
LOPEN (1999): Tv-film over 2 Amsterdamse hartsvriendinnen die in een moordend
tempo opslorpen wat het leven hen zou kunnen brengen. Tot één van hen instort.
HET LABYRINT (1998)
BROOS (1997)
LIEVE AISJA (1996)
STILLS (1995)
DE BABY HUILT (1994)
4 TOKENS – STILL YOU (1993)
HARTVERSCHEUREND ((1993)
IN KRAKENDE WELSTAND (1989): Mijke de Jong over haar ervaringen met leven in
een kraakpand.
Scenario: Helena van der Meulen
Scenariste Helena van der Meulen over Bluebird (voor www.planet.nl, gepub-
liceerd op 10 februari 2005)
Helena van der Meulen deed voorafgaand aan het schrijven veel research naar
pesten op school:
“Maar alles wat je hoort en leest bevestigt wat je eigenlijk al weet. Het verschijnsel
is tenslotte van alle tijden en plaatsen. Wat in vergelijking met mijn eigen schoolt-
ijd is veranderd (voor alle duidelijkheid: ik ben zelf gelukkig nooit gepest), is dat
het onderwerp geen taboe meer is.”
Integendeel, elke school is volgens Van der Meulen alert. “Er bestaat speciaal les-
materiaal om het verschijnsel te bestrijden, er worden contracten met leerlingen
afgesloten, er is een pestlijn en er zijn allerlei internetsites aan gewijd. Het helpt
alleen allemaal heel weinig.”
In één van de opvallendste scènes in de film willen noch Merel noch de kinderen
die haar pesten over het onderwerp praten tijdens de les Maatschappijleer.
Begrijpt de schrijfster waar die onverwachte loyaliteit vandaan komt?
“Iedereen weet heel goed dat pesten heel gemeen is en dus gebruiken Merels
klasgenoten dat kringgesprek om er nog een schepje bovenop te doen. Maar
Bluebird is voor mij niet alleen een film over pesten. Hij gaat net zo goed over de
onoverbrugbare kloof tussen de kinderwereld en die van de volwassenen. En dat
verklaart ook Merels ‘loyaliteit’ met haar leeftijdsgenoten. In wezen zijn kinderen
daartoe veroordeeld.”
Merel beseft volgens van der Meulen intuïtief dat haar ouders, hoe liefdevol en
goedbedoelend ook, dit probleem nooit kunnen oplossen, en daar handelt ze
naar.
“Het antwoord op de terreur moet uit haarzelf komen, op eigen kracht. De film
gaat over de eenzaamheid die daar het gevolg van is, en wat die met haar doet.
Het is zo’n ervaring waar een kind aan onderdoor zou kunnen gaan, maar Merel
redt het, al is het dan maar net. Dat ze er ‘sadder but wiser’ uitkomt, is de paradox
van opgroeien.”
Maar hoe relevant het onderwerp ook is, toch dient de schrijver ervoor te zorgen
dat het verhaal niet binnen enkele scènes in een moraliserende voorlichtingsfilm
over de gevaren en gevolgen van pesten verandert. Hoe kreeg van der Meulen dat
voor mekaar?
“Door me niet te concentreren op de gebeurtenissen, maar op de gevolgen daar-
van voor het gevoelsleven van mijn hoofdpersoon. De hele film is geschreven,
maar ook gedraaid en gemonteerd, op die emotionele lijn. Daarmee raak je de
toeschouwer, op dat soort betrokkenheid ben ik tenminste uit bij het schrijven.”
Van der Meulen schreef ook scenario’s voor andere kleine arthouse-films zoals
GEZOCHT: MAN en TUSSENLAND. De plot is in haar ver-
halen van secundair belang.
“Plot en verhaal interesseren mij minder, al heb
ik veel bewondering voor schrijvers die daar wel
goed in zijn en al zie ik die films nog zo graag. In
mijn scenario’s zijn eigenlijk de hoofdpersonag-
es zelf het verhaal. Vanaf het begin wisten Mijke
de Jong en ik ook precies wie, wat en hoe Merel
was, daar hoefden we het nooit over te hebben. Dat