lesmap bluebird - Lessen in het donker

BLUEBIRD

FILm En EDUcatIE...
.. in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van het festival
Open Doek, een workshop ingericht door Jekino, een film in de klas...
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag
voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. Daarbij spelen we in
op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
We maken jaarlijks een fijne selectie van een 30-tal films uit het afgelopen sei-
zoen, richten op heel wat plaatsen vertoningen in en zorgen voor kant en klare
lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. In elke lesmap wordt aan-
dacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film. We
stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bebekijken. Bij elke film uit
het aanbod leggen we de focus op één filmterm.
De film staat geprogrammeerd voor de 1e graad SO.
FEEDBacK!
We horen graag je reactie over de film, de bespreking en de lesmap. Surf snel even
naar de site www.lesseninhetdonker.be om een evaluatieformulier in te vullen.
Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen!
Alvast bedankt!
www.lesseninhetdonker.be
www.opendoek.be
www.jekino.be
Film en educatie 2
Inhoudstafel 3
Filmfiche 4
Synopsis
Technische fiche
Prijzen
Inleiding op de film
Over de productie 6
Regie: Mijke de Jong
Scenario: Helena van der Meulen
Filmproductie: TELEFILMS: Televisiefilm of bioscoopfilm? 9
Reacties verzamelen bij de leerlingen 10
Analyse
Belangrijkste verhaallijnen 11
Pesterijen
Relatie broer-zus
InhoUDstaFEL
Boeken in de film
Andere films over pesten 13
Focus op camera en acteren 15
Uit de pers... 17
Achtergrondinformatie over pesten bij jongeren 18

FILmFIchE
Synopsis
Merel is een ijverige leerling van twaalf. Ze is het haantje de voorste op school,
haalt goede cijfers, zingt uit volle borst tijdens de toneelrepetities en haar vinger
gaat steevast de lucht in bij elke vraag van de meester. Dat wekt wrevel: van de
ene dag op de andere wordt Merel het pispaaltje op school.
Het begint met nare briefjes op haar rug, maar later wordt ze ook opgesloten, staat
haar agenda vol bedreigingen en moet ze klappen incasseren. Merel, die ook goed
kan skaten en dikke boeken leest, zwijgt in alle talen tegen iedereen. De enige bij
wie ze troost vindt, is haar gehandicapte broertje Kasper.
Schitterende film voor alle leeftijden die een zeer actueel thema behandelt en het
op subtiele, gevoelige wijze in beeld brengt. Een aanrader van formaat!
Technische Kaart
Nederland / 2004 / 79 min / Nederlands gesproken
Regie Mijke De Jong
Scenario Helena van der Meulen
Met o.a. Elske Rotteveel (Merel), Kees Scholten (Kasper), Elsie de Brauw (Moeder),
Jaap Spijkers (Vader),...
Prijzen
- Officiële selectie Toronto International Film Festival 2004, Canada.
- Glazen Beer, prijs voor de beste jeugdfilm op het filmfestival in Berlijn 2005.
- Grand Prix op het Montreal International Children’s Film Festival in maart 2005.
- Young People’s Jury Award op het Sprockets Toronto International Film Festival
for Children 2005.
Inleiding op de film
• BLUEBIRD was de officiële Nederlandse Oscarinzending voor de categorie Beste
Niet-Engelstalige Film. Maar de film werd niet geselecteerd. Volgens de organi-
satie van de Oscars, Academy of Motion Picture Arts and Sciences, voldeed
Bluebird niet aan de voorwaarden, omdat de film al op de Nederlandse
televisie was geweest. “Balen,” zegt regisseuse Mijke De Jong in een re-
actie op de beslissing.
• BLUEBIRD werd gemaakt in het kader van Telefilms, een reeks van
speelfilms voor televisie, waarvan een aantal titels ook in de bioscoop
draaiden. Naast Bluebird komt ook ondermeer HET SCHNITZELPARADIJS en
OFFSCREEN (met Jan Decleir en Jeroen Krabbé), uit dit ondersteuningsfonds.
• Voor de bioscoopversie kreeg Bluebird een andere soundtrack. In de televisie-
versie hoorde je o.a. Blackbird (The Beatles), The Other Side (Red Hot Chilli Pep-
pers) en Losing my Religion (REM).
• De titel is een Engelse vertaling van een boek van Maurice Maeterlinck, ‘L’oiseaux
blue’.
• Al van bij aanvang was er interesse om de film een kans te geven in de biosco-
pen, maar de Nederlandse televisie weigerde de uitzenddatum uit te stellen. Toen
werd BLUEBIRD geselecteerd en bekroond op het filmfestival van Berlijn. Andere
festivals volgden. Bluebird kreeg extra aandacht... en een kans in de bioscopen.
Kopieer deze filmfiche voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op
de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een
handige leidraad zijn!

ovER DE pRoDUctIE
Regie: Mijke de Jong
Mijke De Jong (1959) regisseert televisiedrama, speelfilms, korte films,
documentaires en theaterstukken. Haar films wonnen al verschillende
prijzen, waaronder het Gouden Kalf voor Beste Actrice in 1997 voor de 5
actrices van BROOS en uiteraard ook de Glazen Beer voor Beste Jeugdfilm
op het Filmfestival van Berlijn met Bluebird.
Beknopte filmografie:
ALLERZIELEN (2005): een filmproject van 16 korte films over de moord op film-
maker Theo van Gogh en de gevolgen voor Nederland. www.allerzielendefilm.nl
Bluebird (2003)
IK BEN WILLEM (2002)
DE DIOSCUREN (2001)
UITGESLOTEN (2000)
LOPEN (1999): Tv-film over 2 Amsterdamse hartsvriendinnen die in een moordend
tempo opslorpen wat het leven hen zou kunnen brengen. Tot één van hen instort.
HET LABYRINT (1998)
BROOS (1997)
LIEVE AISJA (1996)
STILLS (1995)
DE BABY HUILT (1994)
4 TOKENS – STILL YOU (1993)
HARTVERSCHEUREND ((1993)
IN KRAKENDE WELSTAND (1989): Mijke de Jong over haar ervaringen met leven in
een kraakpand.
Scenario: Helena van der Meulen
Scenariste Helena van der Meulen over Bluebird (voor www.planet.nl, gepub-
liceerd op 10 februari 2005)
Helena van der Meulen deed voorafgaand aan het schrijven veel research naar
pesten op school:
“Maar alles wat je hoort en leest bevestigt wat je eigenlijk al weet. Het verschijnsel
is tenslotte van alle tijden en plaatsen. Wat in vergelijking met mijn eigen schoolt-
ijd is veranderd (voor alle duidelijkheid: ik ben zelf gelukkig nooit gepest), is dat
het onderwerp geen taboe meer is.”
Integendeel, elke school is volgens Van der Meulen alert. “Er bestaat speciaal les-
materiaal om het verschijnsel te bestrijden, er worden contracten met leerlingen
afgesloten, er is een pestlijn en er zijn allerlei internetsites aan gewijd. Het helpt
alleen allemaal heel weinig.”
In één van de opvallendste scènes in de film willen noch Merel noch de kinderen
die haar pesten over het onderwerp praten tijdens de les Maatschappijleer.
Begrijpt de schrijfster waar die onverwachte loyaliteit vandaan komt?
“Iedereen weet heel goed dat pesten heel gemeen is en dus gebruiken Merels
klasgenoten dat kringgesprek om er nog een schepje bovenop te doen. Maar
Bluebird is voor mij niet alleen een film over pesten. Hij gaat net zo goed over de
onoverbrugbare kloof tussen de kinderwereld en die van de volwassenen. En dat
verklaart ook Merels ‘loyaliteit’ met haar leeftijdsgenoten. In wezen zijn kinderen
daartoe veroordeeld.”
Merel beseft volgens van der Meulen intuïtief dat haar ouders, hoe liefdevol en
goedbedoelend ook, dit probleem nooit kunnen oplossen, en daar handelt ze
naar.
“Het antwoord op de terreur moet uit haarzelf komen, op eigen kracht. De film
gaat over de eenzaamheid die daar het gevolg van is, en wat die met haar doet.
Het is zo’n ervaring waar een kind aan onderdoor zou kunnen gaan, maar Merel
redt het, al is het dan maar net. Dat ze er ‘sadder but wiser’ uitkomt, is de paradox
van opgroeien.”
Maar hoe relevant het onderwerp ook is, toch dient de schrijver ervoor te zorgen
dat het verhaal niet binnen enkele scènes in een moraliserende voorlichtingsfilm
over de gevaren en gevolgen van pesten verandert. Hoe kreeg van der Meulen dat
voor mekaar?
“Door me niet te concentreren op de gebeurtenissen, maar op de gevolgen daar-
van voor het gevoelsleven van mijn hoofdpersoon. De hele film is geschreven,
maar ook gedraaid en gemonteerd, op die emotionele lijn. Daarmee raak je de
toeschouwer, op dat soort betrokkenheid ben ik tenminste uit bij het schrijven.”
Van der Meulen schreef ook scenario’s voor andere kleine arthouse-films zoals
GEZOCHT: MAN en TUSSENLAND. De plot is in haar ver-
halen van secundair belang.
“Plot en verhaal interesseren mij minder, al heb
ik veel bewondering voor schrijvers die daar wel
goed in zijn en al zie ik die films nog zo graag. In
mijn scenario’s zijn eigenlijk de hoofdpersonag-
es zelf het verhaal. Vanaf het begin wisten Mijke
de Jong en ik ook precies wie, wat en hoe Merel
was, daar hoefden we het nooit over te hebben. Dat

was ook de basis voor onze samenwerking: we wisten dat we blind op elkaar kon-
den vertrouwen.”
Beknopte filmografie:
Helena van der Meulen schreef scenario’s voor volgende producties:
GEZOCHT, MAN (2005), Nederlandse Telefilm in een regie van de Belgische Patrice
Toye.
Bluebird (2004)
NOVEMBERLICHT (2003)
TUSSENLAND (2002)
ZOENZUCHT (1999)
19,99 (1998)
TOT ZIENS (1995)
In Nederland:
Televisiefilm of bioscoopfilm?
Telefilms zijn speelfilms speciaal gemaakt voor de Nederlandse televisie, die in-
spelen op actuele maatschappelijke thema’s: coproducties van filmproducenten
en de openbare omroep, gemaakt met financiële steun van enkele fondsen en van
het ministerie. Elk jaar krijgt een 6-tal regisseurs de kans om aan de slag te gaan.
Sinds 1998 werden er 45 films geproduceerd en uitgezonden op tv. Een aantal
van deze films kregen ook een kans in de bioscoop, bv. HET SCHNITZELPARADIJS,
OFFSCREEN (met Jan Decleir en Jeroen Crabbé)en uiteraard Bluebird. Wie de uit-
zendingen op televisie miste, kan de films nog enige tijd bekijken via www.tele-
films.nl.
In Vlaanderen:
Ook in Vlaanderen bestaat sinds vorig jaar een samenwerking tussen
een televisiestation (VTM) en de filmsector onder de naam ‘Faits Divers’. De eerste
editie van het project draaide rond -grote of kleine- verhalen die waar gebeurd
kunnen zijn: verhalen uit Vlaanderen, interessante verhalen, leuke verhalen, span-
nende verhalen, emotionele verhalen... met de bedoeling er een televisiefilm van
te maken. Er werden 250 projecten ingestuurd, waarvan er uiteindelijk 7 verfilmd
werden. Het was de bedoeling dat zowel “gevestigde waarden” als “jonge wolven”
zouden meedoen. Ook hier konden een aantal titels rekenen op goede respons in
de bioscopen. Jan Verheyen wordt beschouwd als de peetvader van dit project.
Nadat de films hun kans kregen in de bioscopen, zullen ze later nog uitgezonden
worden op televisie.
De eerste oogst ‘Faits Divers’ telde volgende titels: VERLENGD WEEKEND (Hans
Herbots), DENNIS VAN RITA (Hilde Van Mieghem), VIDANGE PERDUE (Geoffrey
Enthoven), DE HEL VAN TANGER (Frank Van Mechelen), DE GEK OP DE HEUVEL
(Christian Vervaet), VLEUGELS (Julie De Clerq) en PRACTICAL PISTOL SHOOTING
(Willem Thijssen).
Het zal niet bij deze 7 titels blijven, want VTM en het VAF besloten dit initiatief
verder te zetten.
FILmpRoDUctIE: tELEFILms

REactIEs vERzamELEn BIj
DE LEERLIngEn
• Vond je de film goed of niet? Motiveer je antwoord.
• Welk gevoel had je als je naar de film keek?
• Welke scène is je het meest bijgebleven?
• Zou je de film aanraden aan vrienden?
Kunnen de leerlingen zich vinden in volgende uittreksels van het interview met
scenariste Helena van der Meulen?
“BLUEBIRD is voor mij niet alleen een film over pesten. Hij gaat net zo goed over
de onoverbrugbare kloof tussen de kinderwereld en die van de volwassenen.”
“Hoe relevant het onderwerp ook is, toch dient de schrijver er voor te zorgen
dat het verhaal niet binnen enkele scènes in een moraliserende voorlichtings-
film verandert. Hoe kreeg je dat voor mekaar?”
Helena van der Meulen: Door me niet te concentreren of de gebeurtenissen, maar
op de gevolgen daarvan voor het gevoelsleven van mijn hoofdpersoon. De hele
film is geschreven en gefilmd op die emotionele lijn.”
10 11
Op de website van Lessen in het Donker (www.lesseninhetdonker.be) vind je onder
“Lesmateriaal” het infopakket. FILMANALYSE, met tips om film te verwerken met
de leerlingen. Onderstaande tips helpen je alvast op weg:
* Als start voor de verdere analyse kan je gebruik maken van de 5 W-vragen:
- Over WIE gaat het verhaal?
- Over WAT gaat het verhaal?
- WAAR speelt het verhaal zich af?
- WANNEER speelt het verhaal zich af?
- WAAROM krijgt het verhaal een plotse wending?
* 4 FLAPPEN: Op 4 flappen verzamel je de eerste indrukken.
- Flap 1: De film maakt mij... (hierop kunnen de leerlingen hun emoties
over de film kwijt)
- Flap 2: Beklijvende momenten (alle momenten die hen bijbleven)
- Flap 3: Vorm (opvallende aspecten qua geluid, muziek, camera,...)
- Flap 4: Vragen (wat niet onmiddellijk duidelijk is)
Als iedereen zijn indrukken op de flappen heeft neergeschreven, geven de leer-
lingen toelichting bij wat ze neerschreven. In een volgende stap wordt er gezocht
naar antwoorden op de genoteerde vragen.
Pesterijen
Belangrijkste verhaallijnen
TASJESDIEF, MEAN CREEK en THERE’S ONLY ONE JIMMY GRIMBLE... het zijn maar
een paar voorbeelden van de talloze films waarin het leven van prille tieners gron-
dig door elkaar geschud wordt door pesterijen. Net als in bovenstaande voor-
beelden, slaagt ook Mijke De Jong er in Bluebird in dit probleem haarscherp te
schetsen.
anaLysE
Wat de 12-jarige Merel overkomt, is een drama, maar de makers trappen geluk-
kig niet in de val om het verhaal overdreven te dramatiseren. De pesterijen zelf
worden nauwelijks getoond, de gevolgen voor de betrokkene zelf staan centraal.
Zonder opgeheven vingertje toont Bluebird hoe schijnbaar onschuldig geplaag
voor het slachtoffer allesbehalve een grapje is, en hoe pesterijen uit de hand kun-
nen lopen. Een echte aanleiding is er niet, behalve dan dat Merel zich toevallig op
het verkeerde moment op de verkeerde plaats bevindt. Van de ene op de andere
dag wordt ze het mikpunt van pesterijen. Het begint met wat (schijnbaar onschul-
dig) getreiter over flaporen en een flauw briefje op haar rug, maar het ontaardt

al snel in het vernielen van haar skateboard en haar gloednieuwe fiets en rake
schoppen en klappen blijven niet uit.
Nochtans lijkt Merel op het eerste zicht niet de meest geschikte kandidaat om er
als slachtoffer uitgepikt te worden. Ze is slim, sportief, ziet er goed uit, leest de
juiste boeken en luistert naar de juiste muziek. Ze staat stevig in haar schoenen
en stapt vrolijk en onbezonnen door het leven. Maar gaandeweg zien we Merel
evolueren tot een onzekere, zich steeds meer terugtrekkende puber.
De makers weten de innerlijke evolutie die het meisje doormaakt subtiel, maar
raak weer te geven. Merel loopt niet weg van huis, ze neemt gewoon de trein naar
de Hoek van Holland om alles even te ontvluchten. Ze probeert ook geen zelf-
moord te plegen maar trekt met lippenstift een paar veelzeggende rode lijnen over
haar polsen.
Opgelost met een goed klasgesprek?
De ernst van de pesterijen wordt door niemand opgemerkt of correct ingeschat.
De klasleerkracht voelt wel dat er wat aan de hand is, maar denkt het probleem te
kunnen voorkomen door een klasgesprek over ‘is dit nu pesten of plagen?’ en ‘dat
tolereer ik niet in mijn klas’. Zelfs wanneer Merel samen met de pestkoppen bij de
directie wordt geroepen (nadat duidelijk werd dat iemand Merel heeft opgesloten
in de toiletten) rept ze met geen woord over wat haar overkomt.
Ook de nochtans begripvolle ouders merken niets. Ondanks de vrij open en ver-
trouwensvolle band tussen kinderen en ouders zwijgt de dochter in alle talen.
Wanneer ze een paar rake klappen heeft gekregen en haar skateboard over de
brug wordt gekieperd, barst ze thuis wel in snikken uit, maar dan zogenaamd van-
wege “een valpartij”. Vader noch moeder staan stil bij de werkelijke reden waarom
Merel zich steeds meer terugtrekt in haar eigen wereldje.
Zelfs in deze omstandigheden blijkt de kloof tussen jongeren en volwassenen te
groot.
Relatie broer-zus
De enige bij wie ze aanvankelijk alle kopzorgen lijkt te vergeten is haar
jongere, geadopteerde broertje. Kasper heeft vanwege zijn handicap veel
begeleiding en hulp nodig; Merel helpt hem zo veel en zo vaak ze kan.
Broer en zus kunnen het duidelijk goed moet elkaar vinden. Ze trekken
er geregeld samen op uit om letterlijk “uit te waaien” op de pier. Maar
net nu ze hem het hardst nodig heeft, wordt hij bij haar weggehaald en
in een instelling geplaatst. De hechte band en vooral de onspannen sfeer
waarin de twee met elkaar omgaan, verwatert snel.
1 1
Twee uitstapjes naar de pier zijn hier tekenende voorbeelden van:
Merel verzint verhaaltjes bij de voorbij varende boten. Wanneer ze zich nog lekker
in haar vel voelt, is het varende Chinese restaurant (‘de tsjing tsjang tsjong-boot’)
nog een boot op weg om prinsen op te halen. En er is vast wel een plaatsje voor
de enthousiaste Kasper.
Eenmaal de pesterijen aan de gang, krijgt het jonge broertje een heel ander ver-
haal te horen. Gelijklopend met haar gemoedsrust is het nu een spookboot, vol
rottende lijken die de kapitein overmeesterd hebben en hem vastspijkerden. Haar
broertje krijgt letterlijk koude rillingen bij dit gruwelijke verhaal en wil zo snel mo-
gelijk naar huis.
BoEKEn In DE FILm
Boeken spelen een belangrijke rol in het leven van Merel. De titels en citaten die
gebruikt worden in de film weerspiegelen de gemoedsrust van Merel. Een kort
overzichtje:
L’Oiseau Blue van Maeterlinck. De titel van de film verwijst naar L’Oiseau Blue,
een boek van Maeterlinck. De Vlaamse schrijver Maurice Maeterlinck (1862-1949)
publiceerde vooral in het Frans en won in 1911 de Nobelprijs voor Literatuur.
L’oiseau blue is een sprookje over de zoektocht naar geluk.
Mathilda van Roald Dahl, een kinderboek over een meisje dat gepest wordt.
Anna Karenina van Tolstoj. Een tragische liefdesroman uit 1778. Er worden 2 zinnen
geciteerd uit het boek. Ten eerste de openingszin: “Alle gelukkige gezinnen lijken
op elkaar. Maar alle ongelukkige gezinnen zijn ongelukkig op hun eigen manier.”
En ook “Vromski deed alsof hij blij was toen Anna Karenina zwanger was. Maar hij
was het niet.”
DE TASJESDIEF
Andere films waarin pesten een centraal thema vormt
(bij deze films zijn ook lesmappen beschikbaar)
Regie: Maria Peeters. Nederland, 1995. 97 min.
Alex, 12 jaar oud, heeft een oma met een zwak hart; “Roos”
noemt hij haar. Op een dag gaan 2 tienerboefjes er met het spaargeld
van Roos vandoor. Ze chanteren Alex: hij moet handtassen stelen van

oude dametjes. Alex durft het huis niet meer uit. Tot hij de situatie aan oma Roos
uitlegt.
De olijke snoet van hoofdacteur Olivier Tuinier (zie ook HET ZAKMES) stond garant
voor het succes van DE TASJESDIEF. Deze avonturenfilm over “jongeren en mis-
daad” toont heel ontluisterend hoe krachtig de terreur is die kinderen op elkaar
kunnen uitoefenen.
MEAN CREEK
Regie: Jacob Aaron Estes. VS. 2004. 90 min.
De schuchtere Sam wordt gepest door George. Sams oudere broer Rocky zint op
wraak. Hij organiseert een boottochtje; George –die aanvankelijk niet weet wat
hem overkomt– mag ook mee. Rocky en Samen zullen George een lesje leren...
maar dan loopt alles uit de hand.
MEAN CREEK is een goed geobserveerd verslag van de leefwereld van
enkele jongeren die haast allemaal uit probleemgezinnen stammen.
Het verhaal, superieur in beeld gebracht, boeit van het eerste tot het
laatste beeld. De psychologie van de personages staat centraal, maar
vooral hun onderlinge interactie en de groepsdruk die soms de kop
opsteekt, werpen een aantal morele vragen op.
THERE’S ONLY ONE JIMMY GRIMBLE
Regie: John Hay. Groot-Brittannië. 2000. 101 min.
Jimmy droomt ervan topvoetballer te worden. Dan zou het leven veel
aangenamer zijn. Hij zou een leuk vriendinnetje vinden, niet meer gepest wor-
den op school en misschien wel bij Manchester City terecht komen. Helaas kan
Jimmy helemaal niet voetballen. Zijn klasgenoten pesten hem op alle mogelijke
manieren.
Op een dag krijgt Jimmy magische voetbalschoenen in handen. Wanneer hij de
kans krijgt te spelen in het schoolteam, scoort hij een prachtige goal. Jimmy’s zelf-
vertrouwen neemt plots een hoge vlucht en hij lijkt niet enkel op het groene veld,
maar ook in de liefde te scoren.
Ook in de volgende matchen toont Jimmy wat hij kan. Het schoolteam belandt
zelfs in de finale door Jimmy’s fantastische spel. Maar op de dag van de finale zijn
er slechte voortekenen. En tot overmaat van ramp gooit zijn rivaal de ‘magische’
voetbalschoenen weg. Waar hij bang voor was, gebeurt: hij verliest zijn voetbaltal-
ent! Op dat moment moet Jimmy bewijzen dat hij voor zichzelf kan opkomen.
Regisseur John Hay bant alle meligheid uit deze kloeke, frisse film. De wijze les
‘zoek de kracht in jezelf’ wordt er nooit hardop in gehamerd.
1 1
CAMERA
Mijke De Jong brengt het verhaal op een heel knappe manier in beeld. De film is
zo opgevat dat de kijker zich bijna een voyeur voelt. De camera zit dicht op Merels
huid, zo dicht dat het aanvoelt alsof je binnendringt in haar persoonlijke leven. Het
lijkt bijna alsof je haar zou kunnen aanraken...
Door deze intieme invalshoek, komt de actie op het scherm wel heel dichtbij. Wan-
neer Merel gepest wordt door een aantal klasgenoten, staat de camera midden
tussen de pestkoppen. Als kijker wil je ingrijpen. Je wilt Merel helpen, maar dat
kan niet. Je voelt je machteloos, net zoals Merel.
Voor iedereen die wel eens gepest werd, zal deze nauwkeurige observatie ab-
soluut herkenbaar zijn. Je ziet hoe jonge mensen elkaar zonder reden kapot kun-
nen maken.
Het kan interessant zijn de jongeren zelf eens met een camera te laten werken. Er
bestaan enkele eenvoudige methodieken die snel een eerste indruk geven over
de mogelijkheden en effecten van camerastandpunten, invalshoeken, cadrage.
Het zijn voor hen abstracte begrippen en vooral technische aspecten van een film,
maar wel van groot belang om het verhaal op de juiste manier bij de kijker te bren-
gen.
FocUs op camERa En actEREn
Neem een kijkje op de site www.lesseninhetdonker.be via ‘Lesmateriaal’. Daar
vind je het infopakket ‘filmanalyse en beeldtaal’ (pg 33- 38).
ACTEREN
Uiteraard werkt alleen een sterke cameraopstelling niet om de kijker te betrekken
bij het verhaal. Als je je niet kunt inleven in de hoofdpersonages, dan laat al de
rest je min of meer koud. De Jong weet hoe ze haar publiek moet meeslepen: de
jonge Elske Rotteveel is een schot in de roos. Het meisje zet heel naturel een wat
onzekere puber neer, waarvoor je niets dan sympathie kunt opbrengen. De iso-
latie en de wanhoop van het gepeste kind worden uitstekend vertolkt door Elske
Rotteveel. Je ziet aan haar ogen en houding dat ze zich steeds ongelukkiger gaat
voelen. Ze heeft weinig woorden nodig. Rotteveel krijgt goed tegenspel van de
andere acteurs. De scènes met haar broertje zijn erg mooi, en ook de liefhebbende
ouders, die machteloos staan tegenover de groeiende afstandelijkheid van hun
dochter, acteren overtuigend. Ook de pestkoppen worden vrij realistisch vertolkt
door jeugdige acteurs. Het kan dus wel: een film met kind-acteurs die voor de
verandering eens niet overdreven irritant of schattig zijn.

Acteren = inleven
Het is vooral erg belangrijk dat je je als acteur kan inleven in het personage dat je
speelt. Je kruipt tijdelijk in de huid van iemand anders. Je moet dus eigenlijk goed
kunnen liegen voor de camera. Je moet vaak dingen zeggen die niet echt bij je pas-
sen. Als je huilt of schreeuwt, moet dat ook echt lijken.
vRagEn
• Wat vond je van de acteerprestaties in Bluebird? Wie vond je goed en wie niet?
• Vond je dat de hoofdactrice overtuigend acteerde?
• Zou het moeilijk geweest zijn voor haar om meteen zo’n grote rol te spelen?
Waarom wel of niet?
• Zou het een verschil maken als iemand anders de hoofdrol speelde?
• Ken je nog films waarin kinderen de hoofdrol spelen (en het geen kinderfilm is)?
• Heeft iemand in de klas al in theater of film geacteerd? Hoe was dat? Is het moe-
ilijk om je in een bepaalde rol in te leven?
1 1
DE FILMKRANT (maart 2004): “Mijke De Jong dringt met haar camera een harde
scholierenwereld binnen die realistisch overkomt.”
VARA TV MAGAZINE: “Knap is dat er niet naar een verklaring wordt gezocht
voor dit pesten (...) nog knapper is de manier waarop Mijke De Jong er in geslaagd
is een volstrekt natuurlijke wereld te toveren. Jaap Spijkers als vader is een ac-
teur om op te bouwen, maar ook de jonge Elske Rotteveel als Merel beschikt over
een ongezien emotioneel naturel. Kees Scholten als haar gehandicapte broertje is
ook verbluffend. Een lievere kind-kind relatie is lang niet meer in een film te zien
geweest. Maar wat Bluebird echt tot een prima film maakt, is de zorgvuldigheid
waarmee de wereld van Merel tot in de kleinste uithoeken wordt geschilderd.”
DE VOLKSKRANT (10/04/2004): “Het scenario vertoont wel wat kunstgrepen,
zoals een mysterieuze zwarte boekenlezer die Merel keer op keer aanspreekt.
Maar dat wordt ruimschoots goedgemaakt door het fantastische spel van de
debutanten Elkse Rotteveel en Kees Scholten. Vooral de scènes met hen samen
zijn hartverscheurend.”
UIt DE pERs...

achtERgRonDInFoRmatIE ovER
pEstEn BIj jongEREn.
Het Vlaams Overlegplatform Pesten (kortweg VLOPP; http://users.skynet.be/vlopp) is
een partnerorganisatie die een aantal verenigingen samenbrengt voor overleg rond preventie
en aanpak van pesten op school. Bij deze verenigingen kan je terecht voor meer info en/of
projecten inzake pesten bij jongeren. Een korte voorstelling van de verenigingen:
EVO : De Educatieve Vereniging voor Ouderwerking in het Officieel Onderwijs, is een overkoe-
pelende organisatie voor Vlaamse ouderverenigingen. Ouderverenigingen kunnen er terecht
voor een aantal thema-avonden en voor begeleiding en ondersteuning van ouderwerking.
Meer info: 09/222.86.73 of evo@rago.be www.gemeenschapsonderwijs.be/evo.
JEUGD & VREDE vzw is een landelijke jeugddienst voor vredesopvoeding met een uitge-
breid aanbod rond pesten Secretariaat: Astridlaan 160, 2800 Mechelen, info@jeugdenvrede.
be www.jeugdenvrede.be.
KINDER- EN JONGERENTELEFOON VLAANDEREN is een hulplijn voor kinderen en jon-
geren. Contactgegevens: 0800/15111, brievenbus@kjt.org of via de site: www.kjt.org. Voor
leerkrachten is er tel. 02/54.37.43 of info@kjt.org.
LEEFSLEUTELS ontwikkelt educatief materiaal en organiseert vormingen rond sociale vaar-
digheden. In het kader van het thema ‘pesten’ ligt de nadruk op een ‘niet-bestraffende’ meth-
ode. Meer info: 015/45.94.20, leefclefs@skynet.be, www.leefsleutels.be.
LIMTIS is een expertisebureau waar volwassenen terecht kunnen met vragen of klachten
rond ongewenste intimiteiten en pesten steeds terecht op het nummer 03/825.45.27, www.
limits.be.
PAX CHRISTI VLAANDEREN is de Vlaamse afdeling van de internationale vredesbeweging.
De vereniging heeft een uitgebreid aanbod aan educatief materiaal omtrent diverse thema’s.
paxchristi@paxchristi.be, tel: 03/225.10.00, www.paxchristi.be.
PROJECT VERBONDENHEID ondersteunt scholen bij de aanpak van en het helpen
voorkomen van geweld en respectloos gedrag. Email: info@verbondenheid.be, 016/32.53.86,
www.verbondenheid.be.
Bij het PEC (provinciaal Educatief Centrum) kunnen leermiddelen, methodieken, informatieve
spelen, koffers,... gratis ontleend worden.. Meer info op www.vlaamsbrabant.be/pec; PEC Pro-
vinciehuis Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3000 Leuven.
Het PROVINCIEBESTUUR ANTWERPEN ondersteunt zowel inhoudelijk als organisato-
risch heel wat veldwerk in de welzijns- en gezondheidssector; www.provant.be/welzijn.
lay-out carla.langenbick@telenet.be
1 1
De PROVINCIE LIMBURG is actief op tal van domeinen waar het kinderen en jongeren aan
gaat. Het themaproject ‘pesten op school’ startte 10 terug en groeide uit tot een geheel van
provinciale projecten ‘welbevinden op school’. Om een degelijk preventiebeleid uit te bouwen
organiseert de provincie vorming en biedt heel wat educatief materiaal aan. 011/23.08.67.
www.limburg.be/welbevinden
Andere interessante websites met informatie rond pesten:
www.viwta.be/files/samenvatting_cyberpesten.pdf
Een samenvatting van een onderzoek bij 2052 jongeren in Vlaanderen, uitgevoerd door de
Universiteit van Antwerpen in opdracht van het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en
Technologisch Aspectenonderzoek, op vraag van de Commissie Cultuur, Jeugd, Media en
Sport van het Vlaams Parlement.
www.pestenisgeenkinderspel.be
Site opgericht door 2 studenten van de lerarenopleiding met lesmateriaal voor de 1e graad
secundair onderwijs.