Hazırlayan/Door: Zoetermeer camii din görevlisi/Religieuze ...

EDEP VE HAYÂ
Muhterem Müslümanlar!
İslam Dini’nin ahlaki değer anlayışının içerisinde edep ve hayâ kavramlarının çok önemli bir yeri vardır. Edep
kavram olarak; bir toplumda örf, adet ve kural halini almış iyi ve faydalı tutum ve davranışlar ve ya bunların
kazandıran bilgi anlamında kullanılır. Hayâ ise, bir ahlak kavramı olarak; Kınama endişesiyle kurallara aykırı
davranmaktan kaçınma ve bunu sağlayan duygudur. 1
Bir hadisi şeriflerinde sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) hayânın iman içerisindeki konumuna dikkatimizi çekerek
şöyle buyuruyor: “İman, yetmiş veya altmış küsür daldan ibarettir. Bunların en yükseği la ilahe illallah
demek, en düşüğü de insanlara zarar veren şeyleri yoldan kaldırmaktır. Hayâ da imanın dallarından
biridir.” 2
Aziz Cemaat!
Allah (c.c.), insanı en güzel şekilde yarattığını ifade buyurmaktadır. Bu güzelliğinin farkına varmayan ve bunu
idrak edemeyenlerin de en aşağılarda yer aldığını bildirmektedir. 3 Bu nedenle insan, sahip olduğu güzellikleri
görmeli ve onları koruma gayretinde olmalıdır. Fıtrat duygusunun dışında, ahlaki değerlerle bağdaşmayan tutum
ve davranışlar, edep ve hayâ ikilisinin tüketilmesine sebebiyet vermektedir. “ Her dinin bir ahlakı vardır;
İslam’ın ahlakı da hayâdır.” 4 Hadisi şerifi, hayânın İslam ahlakı içerisindeki konumunun ehemmiyetini yeteri
kadar ifade etmektedir.
Kıymetli Müminler!
Hayâ duygusu, insanları kötülüklerden ve günaha giden yollardan alıkoyma hususunda çok güçlü bir etkiye
sahiptir. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.v.). bir hadisi şerifte buyuruyorlar ki; “Utanmıyorsan dilediğini
yap”. 5 Böylelikle utanma duygusunun insanı birçok kötülükten sakındırdığını görebilmekteyiz. Bir şairimiz de
edep ile ilgili duygularını şu şekilde ifade etmiştir.
Edep bir tac imiş nuri Huda’dan,
Giy ol tacı emin ol her beladan.
Hazreti Mevlana, edebin önemini şu şekilde dile getirmektedir: “Evren edeple nur olmuştur. Melek bütün
eksiklik ve noksanlıklardan edeple saf ve temiz kalmıştır. Herkim edepten nasibini almamışsa, o insan
değildir. Çünkü insanla hayvan arasındaki fark edeptir. Gözünü aç da Allah’ın kitabı olan Kur’an
ayetlerine dikkatle bak! Kur’an’ ın ayet ayet edepten ibaret olduğunu göreceksin.”
Değerli İnananlar!
Hayatı bize örnek olan, Hz. Muhammed (s.a.v.), evinde oturan bir genç kızdan bile daha hayâlıydı. 6 Hutbeme bir
ayet mealiyle son veriyorum: “(Resûlüm!) Mümin erkeklere, gözlerini (harama) dikmemelerini, ırzlarını da
korumalarını söyle. Çünkü bu, kendileri için daha temiz bir davranıştır. Şüphesiz Allah, onların yapmakta
olduklarından haberdardır.” 7
1 D.İ.B., Dini Terimler Sözlüğü, e ve h maddesi.
2 Buhari, İman, 3; Muslim, İman, 58.
3 Tin Suresi, 95;4-5.
4 İbn Maceh, Zühd, 17,
5 Buhari, Enbiya, 54;Edeb, 78; Ebu Davud, Edeb, 6.
6 Buhari, Edeb,73;Muslim, Fedail, 67.
7 Nur Suresi, 24;30.
Cuma Hutbeleri/Vrijdagspreken Sayfa/Pagina 48