HET JOELFEEST - Nederlands Heidendom

Het feest begint met het zogenaamde “baanvegen”. Knapen gehuld in witte
lakens, met de buffelhoorn en een stok, jagen dan meisjes en jongens beneden
de 12 jaar van straat.
De baanvegers zijn ook degenen die op 5 december, na het baanvegen, zich
omkleden en met een masker te voorschijn komen als “Sunderklazen”. 75 De
gemaskerden hebben bijzondere rechten. Sunderklazen hebben bijvoorbeeld het
alleenrecht om op straat te verschijnen en ze bezoeken woningen waar meisjes
en jongens onder de 18 jaar op hun verzoek danspasjes moeten vertonen.
In Noorwegen zijn de Jolesveinar, die tijdens joel rondgaan en streken uithalen.
Ze zijn dan gekleed in een dierenpels met hoorns en een staart.
In de Alpenlanden komen de Perchten-ommegangen voor. Van Nicolaasdag af
zijn er gemaskerde optochten. De houten maskers zien er demonisch uit, soms
stellen ze beren, herten of zwijnen voor. De Perchten dragen zwarte
schapenvellen. Ze maken veel lawaai met bellen, zwepen, toeters, kettingen en
koehoorns. Op bepaalde plekken dansen ze wild bezeten. Volgens het
volksgeloof werd het jaar beter naarmate de Perchten hoger sprongen. Dit
rondgaan wordt ook wel 'Perchtenlaufen' genoemd, en kan als onderdeel van de
'Wilde Jacht' gezien worden. De naam „perchten‟ is waarschijnlijk afgeleid van
Perchta. Vrouwe Perchta is een figuur die bekend is uit het volksgeloof , en
sterke overeenkomsten heeft met vrouwe Holle.
Dieren die het meest in de maskerades verbeeld worden zijn de bok, het zwijn,
de hond, de wolf en de beer. De bok en het zwijn zijn beide
vruchtbaarheidssymbolen en de hond, de wolf en de beer zijn begeleiders van de
zielen naar gene zijde.
In Duitsland werd de tijd voor Kerstavond opgedeeld in drie weken. De drie
donderdagen in deze weken werden als „onheilvol‟ beschouwd. Op deze
donderdagen, die feestdagen waren waarin niet gewerkt mocht worden, werd
men bezocht door „gasten‟. Op de eerste donderdag kwamen de Hischen
(dubieuzen), op de tweede donderdag de Frischen (joligen) en op de derde de
Laben (slechten). De derde donderdag voor Kerst is de gevaarlijkste. De
Anklöckler (aanklopper) gaat dan rond, en die wordt vergezeld van de duivel. Zo
wil het volksgeloof. Al in de 15 e eeuw, zo weten we uit een literaire bron,
noemde men in Zwaben de derde donderdag kloppersnacht genoemd. Met een
houten hamer wordt op de deuren geklopt. 76
75 Voor een uitgebreide beschrijving van het Amelander Sunderklazen verwijs ik naar twee boeken van S.J. van
der Molen: De Friesche Kalenderfeesten en Onze Folklore het Jaar rond.
76 Wolfram; Mittwinterbrauchtum; 1988; 7 e.v.