Elly Bokma - Voetspoor

even doorheen. Ik weet nog dat ik een lichaam met drie steekjes aan het hechten was en dacht: Elly,
een paar maanden geleden zat je nog aan een bureau achter de computer. Wil je dit echt?’’
Ze had wel meer van die momenten dat ze dacht: zal ik na A ook B durven zeggen? Dat was toen ze
mee mocht lopen bij een gerenommeerde onderneming. Stad of naam doet er niet toe. ,,Want ik ben
die mensen ook dankbaar dat ze me de kans boden een kijkje in de keuken te nemen. Maar hun
aanpak was niet de mijne. Veel te commercieel.
Ik was erbij toen een familie de kist uitkoos. De kist zou van het goedkoopste soort zijn. Dat vond
iedereen. ‘Pa had niet anders gewild.’ Een dure kist zou hij maar geldverspilling hebben gevonden.
Dan denk je: dat klinkt plausibel, laten we dat alsjeblieft respecteren. Maar tot mijn stomme verbazing
dacht de uitvaartverzorger daar anders over. Die begon: ‘Weet u dit wel zeker? Meneer kan dit wel
willen, maar u moet daar ook een goed gevoel bij hebben, ook na twintig jaar. U kunt het afscheid
nooit meer over doen. Dit is het laatste wat u nog voor hem kunt doen’, enzovoorts, enzovoorts. Ja, en
toen begon de familie inderdaad te twijfelen. Wat zeg ik: na tien minuten werd het geen goedkope kist,
maar een dure.
Ik vond dat ongelooflijk. Je maakt misbruik van de omstandigheden. Mensen die verdriet hebben zijn
kwetsbaar en makkelijk te beïnvloeden. Een uitvaartverzorger draagt dus een enorme
verantwoordelijkheid. Dat heb ik die collega later ook gezegd. Toen legde hij uit dat zijn baas dat nu
eenmaal zo wilde. Dat de onderneming op dure kisten veel meer verdient dan op goedkope. En dat hij
daar ook persoonlijk een graantje van meepikt in de vorm van provisie. Ik viel van mijn stoel. Provisie
in de uitvaartbranche! Dat kán niet. Dat doe je bij de verkoop van auto’s misschien, maar toch zeker
niet van lijkkisten?’’
Misschien gaf die ervaring Elly Bokma juist het beslissende zetje om voor zichzelf te beginnen. Het
vergde moed en doorzettingsvermogen, maar sinds maart staat ze ingeschreven bij de Kamer van
Koophandel en is ze lid van het Netwerk Uitvaartvernieuwers, een groep modernisten in de branche
die tegenwicht biedt aan de traditionele, onwrikbare zuilen.
Vroeger was dood onlosmakelijk verbonden met leven. Het was de tijd van grote gezinnen, drie
generaties onder één dak, hoog percentage kindersterfte. Dood was doodgewoon.
Pas in de vorige eeuw werd de dood weggestopt als gevolg van een betere gezondheidszorg en een
hogere levensverwachting. Het taboe leidde tot de opkomst van rouwcentra en uitvaartprofessionals,
als Elly Bokma er nu zelf een van is. Nu is er weer sprake van een kentering.
,,De branche feminiseert snel. Dat is ook wel logisch. Steeds meer vrouwen werken. En vrouwen zijn
van nature iets meer op het gevoelsleven gericht dan mannen. Vroeger was de edelsmid van het dorp
tevens doodgraver. Het was fysiek zwaar werk. Een echt mannenvak. Bekisten, graf graven, sjouwen,
met touwen de kist laten zakken. Alles in recordtempo, want een lijk boven de grond leidde maar tot
nare ziektes.
Ik word nu gebeld juist omdát ik vrouw ben. Mannen vinden het geen prettig idee dat hun overleden
vrouw gewassen wordt door een wildvreemde man. Sommige vrouwen vinden dat zelf trouwens ook.
Nog voor hun overlijden gaan ze dan al op zoek naar een vrouwelijke uitvaartleider. Dat is
tegenwoordig niet gek meer, nee. Steeds meer mensen regelen hun uitvaart al bij leven. Dat geeft ze
vaak rust’’
Het taboe rond de dood is volgens Elly Bokma weer aan het verdwijnen. Zie de uitvaart van André
Hazes. Zijn stoffelijk overschot was het stralende middelpunt van massaal rouwbeklag in een bomvolle
Arena en in miljoenen huiskamers. ,,Ondanks het verdriet en het gemis riep dat een positief gevoel op.
Mooie herinneringen kwamen boven. Zo kunnen mensen verder. Het geeft hun energie om de draad
van het gewone leven weer op te pakken of dat in elk geval te proberen.’’
En dat er in de branche veel mogelijk is, veel meer dan vroeger, bleek enige weken geleden op
Uitvaart 2004, de vierjaarlijkse vakbeurs in Utrecht over de laatste zorg. Platform voor trends en
ontwikkelingen. Uitvaartdanseres Marileen Fabels gaf dansimpressies. Kunstenaar Radbout Spruit
etaleerde zijn handgemaakte en qua vorm afwijkende grafkisten. Het bedrijf Memodes presenteerde
de zogenoemde Begraafplaatsbank: de bank heeft twee schuin naar elkaar toe gerichte zittingen,
waardoor het voeren van een gesprekje op de begraafplaats een stuk makkelijker gaat.
Opzien baarde de ‘pratende grafsteen’ van de Groningse ingenieur Henk Rozema. Zijn ontwerp is nog
in ontwikkeling, maar in de toekomst kunnen overledenen via een plat lcd-schermpje met computer in
de steen hun laatste boodschap aan de mensheid laten zien en horen. De gepensioneerde ingenieur
noemt zijn vondst ‘Digizerk’. Werkt op zonne-energie, is weer- en vandalismebestendig.
Dan was er nog een stand van PreGrave, het bedrijf dat tijdelijke grafmonumenten verhuurt om de tijd
tussen begrafenis en de levering van een definitieve steen te overbruggen. En Anneke de Snayer uit