Piet Ekel - Voetspoor

Naam: Piet Ekel
Leeftijd: 83
Was: radioman, acteur
Swiebertje is terug. Op tv en dvd. Thuis in Soest geniet Piet Ekel, alias Malle Pietje, met volle teugen
van de revival. Hij was vijftig jaar omroepman, variété-artiest, stemmetjesmaker en wat al niet meer,
maar vergaarde roem in een rommelwinkeltje op tv. Erg, die eeuwige associatie? ,,Nee, ik ben juist
trots.’’
Piet Ekel
Koffie met koekjens
Ik had een oom die altijd zei wat ie deed. Daarmee wilde hij gezelligheid suggereren. ‘Nu ga ik m’n
pantoffels aantrekken’. ‘Nu doe ik het raam een stukkie dicht.’ Verder had ik een wat onhandige, zeg
maar schutterige grootvader.
Die twee samen is Malle Pietje.
Ik heb zijn karakter zelf mogen ontwikkelen, inclusief stem en taalgebruik. Zitteplaats; hangemat;
meneer de borgemeester; mot je een sigaar-etje?
Ik kreeg de vrije hand. Swiebertje liep in 1968 op zijn laatste benen, maar door de komst van Piet van
Dijk, ‘koopman in antiek’, zag de schrijver John uit den Bogaard plotseling nieuwe perspectieven.
Swieb had er een vriend bij, een tweede ik. Daarmee kon Uit den Bogaard weer vooruit. Nog zeven
jaar, weten we nu.
Ik vind het helemaal niet erg altijd weer geassocieerd te worden met Pietje. Ik ben er juist trots op. Dat
pak hangt hier nog steeds in de kast en als ik rotaryclubs of bejaardenhuizen bezoek, praat ik
honderduit over Malle Pietje.
Na de pauze gaat het over die goeie ouwe radio.
Uit de verkochte videobanden en dvd’s blijkt dat Swiebertje dertig jaar na de laatste uitzending nog
altijd scoort. Wat heet. De teller staat op 800.000 en we gaan naar het miljoen, is de verwachting. Een
onwaarschijnlijk aantal. Ook deze generatie zit in de kerstvakantie naar verwachting aan de buis
gekluisterd bij de herhalingen.
Dit soort tv wordt niet meer gemaakt, terwijl hele families kennelijk zwelgen in trage nostalgie.
Swiebertje speelt zich af tussen twee wereldoorlogen in dat kneuterige Oudhollandse milieu waar we
niet meer bij kunnen komen: landelijke rust, koffie met koekjes, de sfeer van kattenkwaad, feodale
verhoudingen. Het is culturele geschiedschrijving.
Gaandeweg ontdekte de NCRV dat Swiebertje ook volwassenen aansprak. Hij verhuisde van
woensdagmiddag naar zaterdagmiddag, en uiteindelijk naar de vroege zaterdagavond. Swiebertje
groeide uit tot familieprogramma.
In 1972 keken zes miljoen mensen naar Swiebertje, kinderen onder de twaalf niet meegerekend. In
2001, bij de viering van vijftig jaar Nederlandse televisie, werd Swiebertje uitgeroepen tot het
populairste tv-programma ooit.
Moet ik me dan beklagen over selectieve aandacht?
Ik heb aan meer dan duizend hoorspelen meegewerkt. Ik heb grammofoonplaten gemaakt en
nasynchronisaties gedaan voor Disney-films als Sneeuwwitje, Pinokkio, Bambi, Assepoester en
Tarzan. Ik was regisseur, producer, toneelspeler, imitator, maar Malle Pietje was de rol van mijn leven.
Ik kan daar best mee leven.
Zoals ik ook kon leven met het einde in 1975. Over tot de orde van de dag. Basta. Als ‘bovenzuils’
freelancer was ik niet anders gewend.
Ik heb me nooit vereenzelvigd met Pietje.
Lou Geels wel met Bromsnor. Als we in Driebergen de Rijksdienst voor het Wegverkeer passeerden,
riep Lou steevast wijzend: ‘Daar wonen mijn collega’s.’ Op de parkeerplaats in Hilversum wees hij in
veldwachtersuniform gasten waar ze hun auto kwijt konden.
Lou wás Bromsnor.
Hij vond het afschuwelijk toen Doderer in 1975 zijn biezen pakte. Hij stortte in. ‘Wat moet ik nou?’
jammerde hij de hele tijd. In 1979 is Lou Geels gestorven na een longoperatie. Op het ziekbed werd
hij nog geridderd. Na zijn overlijden moest zijn vrouw de onderscheiding weer inleveren. Zo gaat dat.

Joop Doderer leed onder wat later ‘het Swiebertje-effect’ is gaan heten. Hij speelde Swiebertje al sinds
1961 en vond dat hij meer in zijn mars had, wat natuurlijk zo was. Iedereen zag in hem alleen nog de
komiek. Hij heeft toen voor het serieuze toneel in Engeland gekozen. Een waagstuk, ik geloof ook niet
dat het een daverend succes is geworden, maar aan Swiebertje kwam zo wel een eind.
Swieb was naar Canada vertrokken.
Verder gaan zónder Doderer had geen zin. De dramaturg Wim Hazeu dacht nog aan de Avonturen
van Malle Pietje, maar dat heb ik geweigerd. Vele jaren later opperde Doderer een comeback. Dat
vonden Riek Schagen, Saartje dus, en ik niks. Lou Geels was dood, de oude John uit den Boogaard
was al lang uitgeschreven. Het zou een flauw aftreksel worden.
De kracht van Swiebertje was de eenvoud. Helder, overzichtelijk, herkenbare rolverdeling. Swiebertje
het volwassen kind, Pietje zijn tweede ik, Bromsnor corrigeert, Saar bemoedert, de burgemeester
staat boven de partijen.
De spanning kwam voort uit het gedrag van de gast, elke aflevering gespeeld door een andere acteur.
De indringer zette het suffige dorp op zijn kop, maar op het laatst kwam alles weer op zijn pootjes
terecht. ‘Wat een dag, wat een dag’, werd dan gezegd. Eind goed, al goed.
Het viel nog niet mee acteurs voor een gastrol te strikken. Sommigen durfden het met Doderer niet
aan. Doderer maakte willens en wetens kortsluiting met zijn omgeving. De enige die in het donker de
weg wist, was hij zelf. Hij was de grootmeester van de slapstick. Zeer visueel ingesteld.
Doderer en ik klikten wel als acteurs. We maakten er nooit een wedstrijd van. Nooit. We versterkten
elkaar. Als ik mijn tekst kwijt was, och, ik kan verbaal improviseren. Doderer niet. Hij compenseerde
dat op zijn manier. Met visuele improvisatie. Tegen een deur aan knallen, scheve bekken trekken. Of
hij viel volkomen uit zijn rol en zei ‘bah’ als het ‘hmmm, lekker’ moest zijn.. Dan moest jij iets bedenken
om de situatie te redden.
Het was een machtig spel. Een spel van jolijt. Voor één aflevering waren we een week in de weer.
De ontroering op 25 april 1975 was enorm. Bij ons, acteurs, en bij kijkers. In de bossen van
Hollandsche Rading namen Saar, Brom en ik afscheid van Swieb. Hij verdween op dat eindeloze
rechte bospad in de mist. De emoties waren die keer niet gespeeld. Die waren echt.
Op de avond van die laatste uitzending kreeg ik huilende kinderen aan de telefoon. Thuis! Wonderlijk
hoe ze aan je nummer komen. Wie wist nou waar Piet Ekel woonde?
Het geeft maar aan hoe populair we waren. Ik was als radioman weinig buitengaats gewend, maar
sinds Malle Pietje liep ik alle schapenscheerdersfeesten, kermissen, markten en braderieën af.
De belangstelling beperkte zich niet tot die van kinderen. Welnee. Bij de opening van een
winkelcentrum in Veenendaal was ik de hoek nog niet om of mijn bakfiets was al leeggeplunderd. Alle
fluitjes en toetertjes weg, nog voordat het feest begonnen was. En dat waren echt niet allemaal
kinderen, hoor. Zegt die organisator nog: ‘Meneer Van Dijk, uw komst heeft aan al onze
verwachtingen beantwoord.’
Je bent een verklede kerel, maar jong en oud vergeten dat als je daar zo staat. Ze willen je aanraken.
Ik kreeg ook vaak een kistje sigaren. Jawel, de koopman Piet van Dijk rookte sigaren, maar Piet Ekel
niet. Mensen maken geen onderscheid.
Dat is wel het enge van televisie. Televisie buitelt over je heen. Het heeft onze rust verstoord en onze
fantasie op stal gezet. Ken je dat verhaal van die dominee? Die zegt tegen een kennis: ‘Vanavond ben
ik op tv.’ Een dag later vraagt de dominee: ‘En?’ Zegt die kennis: ‘Ja, ja, ik heb je gezien.’ ‘Weet je nog
wat ik gezegd heb?’ ‘Nee, dat niet.’
In de crisisjaren heb ik het wonder radio mogen beleven. Mijn vader was beroepsmilitair op vliegveld
Soesterberg, maar in de vier jaar dat hij op wachtgeld stond begon hij een radiozaak. Hij maakte zelf
radio’s. Dan moest er thuis geluisterd worden. De deur ging op slot, visite werd geweerd.
Ik was een aandachtig luisteraar en heb toen een fonetisch geheugen opgebouwd. Ik deed eens pater
De Greve na, waarop mijn vader zei: ‘Zet die vent nou maar uit’. Hij dacht dat de radio nog aanstond.
Vanaf dat moment heb ik van imiteren een sport gemaakt.
Imiteren is verbale muziek. Een kunstje. Geen kunst, nee, dat niet. Het is ook de bevestiging van een
minderwaardigheidsgevoel. Je verschuilt je achter de populariteit van een ander. Na mijn dertigste ben
ik het meer los gaan laten. Ik trad uit mijn cocon, ik begon me op andere terreinen te ontplooien. Ik
nam zang- en toneellessen, maar altijd heb ik plezier gehad in ‘stemmetjes maken’.
Cruys Voorbergh, de beroemde toneelregisseur en alleskunner, zei ooit: ‘Piet Ekel gaat meer
verdienen met nee zeggen dan met ja’. Hij had me gevraagd voor de stem van Donald Duck. Dat kon
ik niet, dat wist ik gewoon. Ik heb hem Wim Wama aanbevolen. Die blies z’n wangen op en wérd
Donald Duck. Die tip heeft Cruys enorm op prijs gesteld. Je moet je beperkingen kennen. Dan ken je
ook je kracht.

Op mijn 80e durfde ik de nasynchronisatie bij de film Tarzan nog wel aan. Als professor Archimede Q
Porter, vader van Jane. Nasynchroniseren is geen sinecure, zeker niet in tekenfilms. Je moet je
inleven in het personage, in de sfeer en de omstandigheden.
Op zeker moment hoort Porter dat Jane en Tarzan gaan trouwen. Ga er maar aan staan als Porter: blij
dat je dochter trouwt, verdrietig omdat ze dus niet mee teruggaat naar huis en achterblijft in de jungle.
Twee tegenstrijdige emoties die wel moeten dóórklinken.
Ik ben 83. Afgezien van ouderdomssuiker ben ik nog lenig van geest en body, maar me verkleden als
Malle Pietje doe ik niet meer. Dat pak gaat volgend jaar naar het Omroepmuseum. Ik krijg daar een
vitrine. Ik heb vijftig jaar voor de omroep gewerkt, maar voor veel mensen ben ik Malle Pietje.
Een dame uit Soest werd in 1968 gevraagd of ze wist wat Piet Ekel tegenwoordig deed. ‘Ekel is niet
meer bij de radio. Die is een antiekwinkeltje op de televisie begonnen.’ Eind jaren zeventig was ik in
Medemblik. Ik bezocht een bejaardenhuis. Zegt de oudste bewoonster, 104 jaar: ‘Nu de serie is
gestopt, heb je misschien tijd om je winkeltje eens op te ruimen’.
Feit en fictie liepen gewoon door elkaar heen. Dat is toch kostelijk?
Vorige week belde Riek Schagen. Die is 91, maar dat zou je niet zeggen. Ze vertelde me dat de
NCRV deze kerstvakantie opnieuw Swiebertjes gaat uitzenden. Daar krijgen we nog ‘herhalingsgeld’
voor ook. Dat vind ik nou een mooi gebaar van de NCRV, want de rechten zijn we al lang kwijt. Dat
stond in de kleine lettertjes van ons contract. Na tien jaar konden we geen aanspraak meer maken op
royalty’s.
Van die 800.000 verkochte videobanden en dvd’s kregen we van de uitgever een bonus. Dat was nog
een verrassinkje. Och. Het ging me niet om de knikkers, het ging me om het spel. Ik heb ervan
genoten. Dat valt niet in geld uit te drukken.
24 december 2004