Han Berger - Voetspoor

Naam: Han Berger
Leeftijd: 54
Is: voetbaltrainer en –manager
De voetballerij is verpakt in klatergoud en Han Berger weet het na al die jaren maar al te goed.
Vrienden worden vijanden, in een handomdraai. Maar hij is verstrikt geraakt in ‘de wereld van Peter
Stuyvesant’ en verslaafd aan actie en spanning. Dus houdt Berger nog even de illusie in stand, als
een kind van 54.
Han Berger
Een asociaal beroep
Ik ben twee keer van de hbs getrapt voor wat je nu een Pietje-Bell-streek zou noemen. De laatste
keer, dat was op het Thorbecke Lyceum, stuurden ze me twee weken voor het eindexamen van
school. Ik had het rooster gewijzigd door op het bord het woordje godsdienst weg te vegen.
We hadden de eerste vier uur les, daarna drie uur vrij en aan het eind van de middag zouden we
moeten terugkeren voor een uurtje godsdienst. Dat vonden we met z’n allen bespottelijk, dus wat doe
je dan als klas? Je verzint een list en ík zou het wel even uitvoeren. Dat heb ik geweten. Ik was de
enige die dat achtste uur niet kwam opdagen.
Ik mocht bij Gods gratie alsnog eindexamen doen.
Verlegen ben ik nooit geweest. Een lefgozer, hoor ik vaak. Ik schijn daarbij een arrogante uitstraling te
hebben. Ik heb daar veel over nagedacht, want zo’n imago kleeft je toch aan en leuk is anders.
Ik denk dat het komt doordat ik in mijn jeugd geen klankbord heb gehad. Ik zocht het zelf wel uit; ik
was al vroeg onafhankelijk. Ik was het nakomertje. Mijn broer was twintig jaar ouder, met mijn twee
zussen scheelde ik zeventien en vijftien jaar. De band met mijn ouders was wel okay, maar
oppervlakkig.
Er was thuis een generatiekloof.
Mijn moeder deed de opvoeding. Ze was een dominante vrouw en hield altijd rekening met hoe de
straat over ons dacht; de schone schijn een beetje ophouden, daar kwam het op neer. Dat leidde in
mijn puberteit tot enorme clashes met mijn moeder. Ik moest naar zondagsschool terwijl we thuis niets
aan het geloof deden. Ik ging dus nooit, ik deed alsof.
Mijn vader was timmerman en altijd aan het werk. Hij begon later heel bescheiden als aannemer en
heeft geloof ik tot zijn 70e doorgewerkt.
Ik míste dat klankbord. Mijn broer had m’n vader kunnen zijn, en ik had ook al geen hechte
vriendenkring, wat weer werd veroorzaakt door een verhuizing op mijn twaalfde van Rivierenwijk naar
Kanaleneiland. Ik werd streetwise; ik voer blind op mijn intuïtie en niemand die me corrigeerde. Niks
wikken en wegen, ik deed wat m’n gevoel me ingaf. Verder heb ik van jongs af aan een enorme
geldingsdrang gehad; ik wilde overal de beste in zijn.
Daar zal die zelfverzekerde houding wel vandaan komen.
Bravoure was denk ik ook een wapen, bijvoorbeeld om me te handhaven als jongste trainer in de
eredivisie. Ik had in 1976 een groep met maar twee spelers die jonger waren dan ik. Ik dacht ‘ho even,
als ik me hier kwetsbaar opstel, verslinden jullie me met huid en haar.’ Ik twijfelde nooit: wit was wit,
zwart was zwart, en nadenken over de consequenties van mijn beslissingen deed ik al helemaal niet -
net als toen op de hbs.
Dat gaf me wel een lekker, euforisch gevoel van onbekommerdheid, maar het had mijn carrière voor
hetzelfde geld in de knop kunnen breken. Het is dat ik succes had. Anders was die wijsneus nooit
meer aan de bak gekomen waarschijnlijk.
Later is dat impulsieve en overmoedige minder geworden. Je krijgt een gezin, je draagt
verantwoordelijkheid, je wordt ouder. Het sloeg toen weer door naar de andere kant. Ging ik te veel
nadenken over oorzaak en gevolg, en dat is ook niet goed. Laat ik zeggen dat ik de laatste jaren pas
de balans heb gevonden.
Dat mag ook wel na dertig jaar. Je leert van elke dag, je wordt wijzer, wat af en toe ook best
ontnuchterend is, hoor. Ik realiseer me bijvoorbeeld dat ik aan de voetballerij maar weinig echte
vrienden heb overgehouden. Dat is toch veelbetekenend. Ik weet dat het allemaal klatergoud is, ik
noem het ‘de wereld van Peter Stuyvesant’, maar ik kan er zo moeilijk van loskomen. Ik ben verslaafd
aan voetbal. Afkicken zal nog een hele toer worden.

Ik ben hyperactief. Ik heb altijd willen sporten, bewegen, doen. Mijn moeder zag me het liefst
onderwijzer worden, mijn vader opvolger in zijn bedrijf, maar tot hun grote verdriet koos ik voor het
CIOS in Overveen. Een loopbaan als profvoetballer zat er niet in, maar de trainer in mij heeft dat
gemis ruimschoots gecompenseerd. Bert Jacobs, de trainer van Velox en later FC Utrecht, was mijn
rolmodel.
Wat vliegt de tijd.
Ik wil nog hooguit vijf jaar door. Nog één of twee klussen - hier of in het buitenland; dat heb je niet voor
het zeggen - en daarna..., ja, wat dan? Dan pakken Gerda en ik de koffers en gaan we onze
zegeningen eens tellen. We zijn gek op reizen. Ik heb als trainer veel van de wereld gezien maar nooit
zo heel bewust, nooit zo heel intens. Ik ben nieuwsgierig hoe het is als ik niet word afgeleid door
voetbal.
Hoor mij... Voetbal is m’n leven. Ik heb er mijn identiteit aan ontleend. Als ik op die dertig jaar terugkijk
overheersen de positieve gevoelens. ‘t Is net een jongensboek. Ik ben bij clubs met de fanfare
vertrokken en met de strontkar, maar ik heb overal genoten en gelachen. Ik kan zo een
theaterprogramma maken van alle anekdotes.
Ik zal nooit in die bron spugen, ook al weet ik dat het een oppervlakkige schijnwereld is. Relativeren is
goed, te veel relativeren in topsport is dodelijk. Dan kun je beter meteen stoppen. Zonder oogkleppen
kun je niet functioneren. Bij Cambuur, de KNVB en FC Utrecht heb ik plannen voor de lange termijn
ontwikkeld die stonden als een huis, maar ik had mijn hielen nog niet gelicht of alles werd weer
overhoop gehaald.
Je kunt zeggen ‘dat weet je vooraf, langetermijndenken bestaat in jouw wereld niet’, en daar ben ik nu
ook wel achter, maar toch kan ik daar dan kinderlijk teleurgesteld en gefrustreerd over zijn.
Nu weer FC Utrecht. In het voorjaar van 2003 was er een benefietwedstrijd in het stadion. De
toekomst van FC Utrecht hing aan een zijden draad. Ik kom het veld op en word uitgefloten als een
paria, dat kon ik gewoon niet geloven. Voor die supporters was ik een bobo. Ik werd
medeverantwoordelijk gehouden voor de financiële chaos, terwijl ik daar part noch deel aan had en
me drie jaar lang te pletter had gewerkt. Voor Jan Doedel ook nog, want door de bezuinigingen werd
bijna alles weer afgetuigd.
Ik was diep, diep ontgoocheld. ‘s Avonds kom ik thuis en zeg tegen Gerda: ‘Ik stop ermee. Zo kan ik
niet langer functioneren.’ Had ik maar woord gehouden. Gewoon op je gevoel afgaan, hupsakee:
streep eronder. Maar ik liet me door mijn adviseurs ompraten en bleef zitten waar ik zat. Dat strookt
totaal niet met mijn karakter en het zal me ook nooit meer gebeuren. Het heeft tussen mij en FC
Utrecht tot oktober 2003 lopen schuren en zweren, tot we afscheid van elkaar namen. Ja, een rottijd.
Zonde, want het is toch mijn kluppie. Voorlopig kom ik daar maar even niet.
Ik weet nu helemaal zeker dat niets zo belangrijk voor me is als geestelijke onafhankelijkheid. Ik wil
ook geen baas meer boven me. Ik moet speelruimte hebben om te functioneren, beoordeel me maar
op de resultaten. Dat heeft er toe geleid dat ik na een seizoen al weg ben bij de Japanse club Oita
Trinita. Je verdient in Japan een veelvoud van hier, maar dat geeft bij mij niet langer de doorslag. De
president van de club en ik verschilden van mening over het technisch beleid. Ik ging niet akkoord met
zijn ideeën, hij niet met de mijne. Dat is voor mij dan een breekpunt. We zijn als vrienden uit elkaar
gegaan. No hard feelings. Op het vliegveld van Oita én dat van Tokio stonden supporters me uit te
zwaaien. Er zijn nog zeven verhuisdozen onderweg, de meeste met cadeaus.
Gerda en ik waren graag langer in Oita gebleven. Kyushu is het mooiste eiland, het Limburg van
Japan. Wie uit Nederland komt, wordt daar gewoon gehersenspoeld. Je weet weer waar termen als
orde, discipline en respect voor staan. De mensen zijn aardig en voorkomend. Van criminaliteit
hebben ze nog nooit gehoord.
Ik ben niet naïef, nee, want in alle objectiviteit: in Japan is heus niet alles koek en ei. Het is een
prestatiemaatschappij. Wie werkloos wordt, kan het schudden. Er is geen sociaal vangnet. En de
werkdruk is enorm. Het percentage zelfmoorden is zeer hoog.
Daklozen zijn er ook. Bij de stations slapen ze in dozen. Dozen met een puntdakje, dat wel. En de
slippers staan keurig buiten, want een Japanner gaat niet geschoeid naar binnen, of ie nou dakloos is
of niet. Het besef van mijn en dijn zit er kennelijk zo ingebakken dat geen mens het in zijn hoofd haalt
die slippers te pikken.
De opvoeding bepaalt hoe een maatschappij eruit ziet. In Oita lopen de schoolkinderen in uniformpjes,
met dezelfde kleur petjes op het hoofd en hand in hand over straat. Geen wanklank. Wie een jaar uit
Nederland is weggeweest beleeft bij terugkomst gewoon een cultuurshock. Je fiets moet op slot. In
winkels wordt voorgedrongen, in het verkeer is alle verdraagzaamheid foetsie. We zijn het normaal
gaan vinden, maar dat is het natuurlijk niet.

We filosoferen er wel eens over in Zuid-Europa een huis te kopen om er te gaan wonen als ik zal zijn
gestopt. Maar daarvoor is het nu nog te vroeg en misschien valt zo’n stap ook tegen. Op vakantie heb
je ook wel eens het idee: hé, dit is mijn stekkie, hier wil ik oud worden. Maar tijdelijk ergens zitten is
toch iets anders dan je er vestigen. Een maand vakantievieren is hartstikke leuk, twee maanden ook
nog, maar altijd vakantievieren gaat knap vervelen.
We hebben hier onze kinderen en vrienden. Ik ga straks echt niet op mijn krent zitten. Ik moet iets om
handen hebben. Voor niets doen ben ik veel te ongedurig. Je raakt verslaafd aan spanning, aan die
wekelijkse adrenalinestoot. De voetballerij in een notendop: actie en spanning.
Door die randverschijnselen heb ik het vak ook wel eens vervloekt, hoor, het is niet allemaal halleluja.
Ik heb wel eens op het punt gestaan te kappen, ook tijdens mijn FC Utrecht-periode. Toen kregen we
thuis een klinker door de ruiten. Dat was bijna de limit.
Ik dacht vroeger dat trainer na voetballer het mooiste beroep van de wereld was, maar daar ben ik van
teruggekomen. Als je even geen succes boekt is het helemaal niet leuk. Het is ook een eenzaam en
asociaal beroep. Het gezin heeft al die tijd naar mijn pijpen moeten dansen. Dan woonden we hier,
dan daar, en ik was nooit thuis. Ik ben maar bang dat ik mijn gezin tekort heb gedaan. Ze zeggen van
niet, maar toch, het blijft knagen. Net als dat ik mijn ouders, die allebei op 86-jarige leeftijd zijn
overleden, te weinig aandacht heb gegeven toen die bejaard waren en ik uitsluitend met mijn carrière
bezig was.
Nu ben ik niet meer zo bezig met mijn carrière. Nog een mooi sluitstuk, that’s all. Je moet oppassen
dat spelers je geen ouwe lul gaan vinden; ik wil geen karikatuur worden. En er is maar één Bobby
Robson, en zelfs die wordt op zijn zeventigste nog op straat gezet.
Dat zal me nog gaan opbreken, oud en wie weet gebrekkig worden. Je raakt je onafhankelijkheid en
speelruimte kwijt. Dat is geen aanlokkelijk perspectief. Ik zou liever voor altijd Pietje Bell blijven.
29 januari 2005