archief/Jaarboeken/Jaarboek VOM-2012.pdf - Vereniging Oud ...

More documents

Recommendations

Info

Een cisterciënzer rapiarium Marieke Nijkamp, MA 1 Ic, Florencius ‘Ende ic florencius liep over ijs te burmerlant (...)’ Zo schrijft Florijs Claeszoon, als hij zijn relaas van een rechtszaak in 1514 over landeigendommen en de nalatenschap van een broeder optekent in het notitieboekje dat hij jarenlang bijhoudt. Hij loopt over het ijs naar Purmerend, om daar ene meester Jacob op te halen, die kan getuigen van afspraken over het land. Florijs Claeszoon, de hoofdpersoon van een unieke kijk in het kloosterleven in Monnickendam in de vroege zestiende eeuw. Op het moment van de rechtszaak is hij twee jaar cellerarius van Klein-Galilea, te Monnickendam. Het is een cisterciënzer klooster, dat zich verbonden heeft aan de idealen van de Moderne Devotie. Als cellerarius, of keldermeester, is Florijs beheerder van de voorraden van Klein-Galilea. Hij is verantwoordelijk voor een groot aantal administratieve overzichten, de briefwisselingen met andere kloosters, en de verzameling van contracten en oorkonden. Geen lichte taak, voor een gemeenschap die tijdens haar hoogtijdagen meer grond bezat dan het juridisch territorium van de stad en het schependom Monnickendam zelf. Toch vond Florijs daarnaast de tijd alles wat maar enigszins van belang kon zijn voor het wel en wee van het klooster, bij te houden. Rechtszaken, pestepidemieën, winters en oogsten. De ontstaansgeschiedenis van het klooster zelf. En veel, veel meer. Florijs is de schrijver van het handschrift dat later bekend is komen te staan als het ‘Diversorium van Galilea Minor, te Monnickendam’, zo genoemd naar een aantekening van een archivaris die de bonte verzameling van teksten in het handschrift onder ogen krijgt. Naast administratieve teksten schrijft Florijs de biografieën van de monniken van het klooster, vanaf het moment dat zij intrede doen, tot het moment dat ze sterven. Hij neemt verschillende religieuze teksten in het diversorium op, zowel in het Latijn als in het Middelnederlands: van citaten van de kerkvaders en brieven van vroegchristelijke schrijvers tot traktaten over de biecht, pauselijke privileges, 48 49
een gedicht over de cisterciënzer orde. Er is een historielied over het mislukte beleg van het kasteel Poederoyen door de Hollanders, een berijmde samenspraak over het Turkengevaar en een gedicht dat de lezer aanspoort verstandig met zijn geld om te gaan. Het is zonder twijfel een bonte verzameling van teksten, maar het is ook bij uitstek een persoonlijk document, omdat het merendeel van de teksten samengebracht is door die ene cellerarius op het ijs richting een rechtszaak. 2 Deze goede broeder schrijft Het rechtbankrelaas is slechts één van de weinige keren dat Florijs zichzelf daadwerkelijk als schrijver identificeert in het diversorium. Gelukkig neemt hij zijn overzicht van monniken in Klein-Galilea serieus en neemt hij niet alleen de levensbeschrijvingen van andere monniken op, hij schrijft ook zijn eigen – zij het korte – biografie. ‘Deze goede broeder’, zo schrijft Florijs, trad toe tot Galilea Minor om daar te gaan wonen. Hij trad acht dagen voor Pasen toe tot het klooster en bleef daar tot zijn dood. Na een jaar werd hij geprofest, subdiaken, diaken en ten slotte ook tot priester gewijd. Florijs vermaakte al zijn bezittingen en de erfenis van zijn ouders aan het klooster, en schreef vele boeken, sommige voor gebruik in het convent, sommige voor verkoop. Hij is niet de enige broeder in Galilea die op deze manier bijdraagt aan het klooster. In het dagelijks leven, zal het vervaardigen van boeken één van de belangrijkste taken van de kloosterlingen zijn geweest. In het diversorium wordt gesproken over monniken die een vaardigheid hadden met betrekking tot het vervaardigen van boeken: ‘gloriosus illuminator’ een beroemd boekverluchter, ‘satis artificialis scriptor’ een redelijke schoonschrijver, ‘bonus scriptor’ een goede schrijver, ‘ligator librorum’ boekbinder. Gedurende zeventien jaar was Florijs bursarius, gevolgd door een lange periode als subprior. Uiteindelijk zou hij weer subprior worden, maar op het moment dat hij zijn diversorium schrijft, is Florijs voor een periode van vijf jaar cellerarius. Eén van de eerste dingen die hij doet, behalve het bijhouden van de administratie, is het optekenen van de geschiedenis van het klooster. 3 Galilea te Monnickendam, Klein-Galilea genaamd Op het moment dat Florijs begint met de samenstelling van het diversorium, bestaat het klooster een kleine tachtig jaar. Zoals vrijwel alle andere informatie een CisterCiënzer rapiarium bekend over Klein-Galilea, is de ontstaansgeschiedenis van het klooster van hem afkomstig. Galilea werd in 1431 opgericht als een lekenklooster, behorende tot de derde orde van St. Franciscus. In 1465 besloot het merendeel van de monniken echter om de regels van de cisterciënzer orde te omarmen. Het lijkt erop dat dit te maken heeft gehad met het verlangen naar een strengere levenswijze. Er werden contacten gelegd met het klooster Galilea in het Overijsselse Sibculo. Twee monniken van Sibculo kwamen naar Monnickendam, en tegelijk met de overgang naar de Cisterciënzer orde, sloot Galilea zich aan bij de Colligatie van Sibculo. Dit verband van een twintigtal kloosters vormde een schakel tussen de Cisterciënzer orde en de Moderne Devotie. Dit betekende een uniek kruispunt van tradities. De kloosters van de Colligatie van Sibculo onderscheidden zich van andere cisterciënzer abdijen doordat hun statuten enkele bijzondere, veelal strengere, bepalingen kenden. Zo zagen de kloosters af van een status als abdij, maar waren in plaats daarvan priorijen, onder leiding van een benoemde prior, niet een door het convent zelf voor het leven aangestelde abt. Deze priors konden afgezet worden. In een jaarlijkse visitatie werd onderzocht of de prior zijn werk goed deed. Er was een sterk idee van wederzijdse hulp, waardoor de kloosters van de Colligatie van Sibculo in hechte samenhang met elkaar stonden. Onderlinge visitaties waren verplicht – iedere prior moest tenminste één keer per jaar de aan hem toegewezen kloosters bezoeken, en op straffe van drie dagen brood en bier moest hij binnen een maand de noodzakelijk gebleken veranderingen aanbrengen. Vanaf het moment van toetreding tot de orde en de Colligatie, wordt Florijs’ klooster Galilea Minor of Klein-Galilea genoemd om het te onderscheiden van het klooster in Sibculo, dat bekend zal komen te staan als Galilea Maior. 4 De pestepidemie ‘duerde een weynich in die herfsts’ In de eerste decennia na 1465 ging het Galilea Minor voor de wind. Het aantal kloosterlingen steeg al snel naar 44 in 1471 en in 1475 bezat het klooster meer grond dan het juridisch territorium van de stad en het schependom Monnickendam zelf. Jonge broeders en kandidaten werden naar Harderwijk en Zwolle gestuurd om daar in de huizen van de broeders van het Gemene Leven te leven en studeren. Deze broeders leefden onder leiding van een rector. Sommigen hadden een geestelijke wijding, maar niet allemaal. In tegenstelling tot de monniken uit Monnickendam, waren de broeders (en zusters) van het Gemene Leven, niet aan 50 51
Page 1 and 2: Vereniging Oud Monnickendam j a a r
Page 3 and 4: Vereniging Oud Monnickendam Inhoud
Page 5 and 6: In memoriam Dick Oosterveld Op zate
Page 7 and 8: groeit en bloeit en er in de loop d
Page 9 and 10: De pagina van het Waterlandsmuseum
Page 11 and 12: Verslag van de penningmeester over
Page 13 and 14: Kosten werkgroepen 1.000,00 500,00
Page 15 and 16: tal gesloten offertes heeft ontvang
Page 17 and 18: Rabo Kosten Verenigingsrekening Rab
Page 19 and 20: waren er veel creatieve acties als
Page 21 and 22: Jaarverslag Commissie Stads- en Dor
Page 23 and 24: vervangen zou moeten worden, zoals
Page 25: Verslag van de penningmeester Stich
Page 29 and 30: 6 Van onser liever vrou Maria een s
Page 31 and 32: Albrecht van Beieren Graaf van Holl
Page 33 and 34: Dit archief was heel belangrijk voo
Page 35 and 36: en volgens de brandspuitmaker een g
Page 37 and 38: Weezenland Door nieuwbouw aan de oo
Page 39 and 40: leon en van tsaar (russisch voor ce
Page 41 and 42: In een pamflet getiteld ‘Klagt ee
Page 43 and 44: Reacties elders in het land Bleef h
Page 45 and 46: Een huwelijk en/of overlijden in Mo
Page 47 and 48: huis??). Want Mijn hert En Bloed ve
Page 49 and 50: Opname uit circa 1885 van de steenr
Page 51 and 52: gaan, links moest één ijsblok wor
Page 53 and 54: niet hebben begrepen wat de woede v
Page 55 and 56: De paal zat dicht bij de geheide pa
Page 57 and 58: De oprichting van dat nieuwe politi
Page 59 and 60: klompen hun dienst verrichten, een
Page 61 and 62: B&W hebben echter wel contact opgen
Page 63 and 64: staat hoog in het vaandel. Er moet
Page 65 and 66: Meerman in actie Uit de periode dat
Page 67 and 68: Een half jaar later, op 13 maart 19
Page 69 and 70: Lutherse gemeente en wonen op het N
Page 71 and 72: 20 september 1862 in Mirns en Bakhu
Page 73 and 74: Toen veldwachter Nagelhout op het v
Page 75 and 76: 4 5 3 1 2 Het Hemmeland van 1879 Si
Page 77 and 78:
150 1. ‘Na een bezoek aan de mark
Page 79 and 80:
een ander probleem deed zich voor,
Page 81 and 82:
158 11. Inmiddels was Dirk weer kom
Page 83 and 84:
ekend dat dit de heer Jaap van Dam
Page 85 and 86:
‘In september 1943 besloot men da
Page 87 and 88:
Paneeldeur Brievenbus gesneden natu
Page 89 and 90:
eeniging; verder bestaat nog de ber
Page 91 and 92:
Rijwielhandel anno 2012 Houten trap
Page 93 and 94:
Witloodpigment werd in de oudheid a
Page 95 and 96:
Loodwitmolen de Rob Kortom, het is
Page 97 and 98:
het huisje dat op het land staat en
Page 99 and 100:
Hij had o.a. contacten in Lisboa (L
Page 101 and 102:
Werd er in 1806, verdeeld over zeve
Page 103 and 104:
worden gesteld tot voldoening van d
Page 105 and 106:
fabrikaat, RA Haarlem 14/470 15. Ti
show all

archief/Jaarboeken/Jaarboek VOM-2012.pdf - Vereniging Oud ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?