archief/Jaarboeken/Jaarboek VOM-2012.pdf - Vereniging Oud ...

De eerste dertien zijn jongens, waarvan één of beide ouders gealimenteerd werden.
Nummer 14 had geen ouders meer en werd door de Lutherse armenzorg onderhouden.
De laatste twee jongens kwamen uit het weeshuis. Ook hun ouders
waren overleden.
Niemand wil vrijwillig in Franse dienst
Op 9 juli 1809’s morgens om half twaalf, waren deze jongens, samen met hun ouders,
aanwezig op het stadhuis voor een buitengewone vergadering. De president
memoreerde dat het ging om jongens en hun ouders die tot de zogeheten bedeelden
behoren. Toen de president vervolgens de vraag stelde ‘of zij genegenheid
hadden, om in de koninklijke kweekschool te worden opgenomen, hebben zij allen
een weigerend antwoord gegeven, waarna de President hen wel ernstig onder
het oog heeft gebragt dat zij zich in alle gevallen als ordentelijke en ijverige jongelingen
zouden hebben te gedragen, ten einde door hunne vlijt en arbeid zoo
veel mogelijk te zorgen dat hunne ouders geene uitdeelingen van Armenfondsen
zouden behoeven, en tevens herinnerende dat een als nu de gelegenheid wierd
aangeboden, om door een roemrijke loopbaan hun toekomstig geluk te volmaken
en waar omtrend den president de sterkste aandrang bezigde, om hen daar toe aan
te moedigen’.
Een dag later wordt aan de landdrost gemeld dat ‘terwijl wij met opzigte tot het
encouragement van andere jongelingen, de ouders en kinderen der gealimenteerden
voor ons hebben ontboden en aan dezelve op eene gepaste wijze zijn Majesteits
Intentie ten dezen aanzien hebben kenbaar gemaakt, zonder dat wij tot op heden
enige reusite (goede afloop, caeg) hebben kunnen obtineeren (verkrijgen, caeg)
daar zij allen hebben verklaard ongenegen te zijn hen vrijwillig aan te bieden’.
De onderstreping staat in de brief.
Op transport naar Utrecht
Op 2 augustus komt een brief van de landdrost ter sprake waarin hij opdracht
geeft om de genoemde zestien jongelingen voor het Koninklijk Etablissement van
Militaire kwekelingen naar Utrecht over te brengen. Een tussenstation want Den
Haag was het uiteindelijke doel. Onder verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur
en in het bezit van hun doopbewijs moesten de jongens naar Utrecht worden
gebracht. Niet in militaire maar in ‘politieke’ kleding. Gewone kleren dus. In
Utrecht moeten ze aan de militaire commandant worden overgedragen. Het
stadsbestuur moet er voor zorgen ‘dat het transport op een zagtzinnige en allessints
gepaste wijze geschiede’ en daarna de landdrost verslag uitbrengen. De regenten
van het Gereformeerd weeshuis en huiszittende huis en ook de armen-
MONNICKENDAMSE JONGENS IN HET LEGER VAN NAPOLEON (1812)
voogden van de Lutherse gemeente worden van deze brief op de hoogte gesteld.
Aldus gebeurt. Begin augustus 1809 vertrekt de groep, onder begeleiding van Pieter
Kous Bos, regent van het weeshuis, een diaken van de Gereformeerde gemeente
en een armenvoogd van de Lutherse kerk, naar Utrecht. Hoe het vervoer heeft
plaatsgevonden, wordt niet vermeld, maar het zal wel per boot zijn geweest, via
Amsterdam.
Terug naar Monnickendam!
Maar dan gebeurt er wat vreemds. Op acht augustus van dat jaar schrijft de secretaris
van het stadsbestuur, Cornelis Mars‘ dat op laatstleden vrijdagavond de bij
die aanschrijving genoemde jongelingen onder geleijde van drie heeren regenten
van onderscheijdene armen behoorlijk na Utrecht zijn opgezonden en aldaar in
conformiteit van gemelde aanschrijving zijn overgeleverd. Wij hebben echter bij
retour van gemelde Commissie ontwaard dat slegts negen van de zestien jongelingen
zijn aangenomen en zeven derzelve, met name Roelof Verkuijl, Dirk Krumpelman,
Harmanus Knikker, Jacob Hoppe, Johannes Fris, Hendrik Beuniker en
Jan Komen met gemelde commissie zijn teruggekeerd’.
Afgekeurd?
Wat is er gebeurd? Waren ze onderweg gedeserteerd? Nee. Vermoedelijk zijn deze
zeven jongens niet goed genoeg bevonden om als militair opgeleid te worden. Mogelijk
had dat te maken met hun lengte (1.55 mtr. of minder) ,want veel jongeren en
ouderen waren in die fase van de geschiedenis klein van stuk en daarmee ongeschikt
voor het zware werk in een leger. Ze kunnen ook ziek zijn geweest, een handicap
hebben gehad of een zwakke gezondheid. Allemaal zaken waar verderop in de negentiende
eeuw goed naar gekeken werd, zoals de militieregisters laten zien.
Erzijnduszevenjongensteruggekomen.Hoehetverdermethenisgegaan,vertellen
ons de registers van de Burgerlijke Stand van Monnickendam.
* Harmanus Knikker, overleden op 21 december 1857, is op 25 augustus 1833 getrouwd
met weduwe Huibertje de Graaf.
* Jacob Hoppe, overleden op 5 augustus 1831, is op 8 september 1822 getrouwd met
Lena Margaretha Rieman.
* Johannes Fris, overleden op 24 september 1851, is op 14 april 1822 getrouwd met
weduwe Wilhelmina Scheeve.
* Roelof Verkuijl, overleden op 17 mei1841, trouwde op 8 mei 1814 met Maritje
Greuter.
* Klaas Martens, overleden 2 november 1852, trouwde op 9 april 1820 met Pietertje
Gerrits Stroman.
84 85