archief/Jaarboeken/Jaarboek VOM-2012.pdf - Vereniging Oud ...

stallen, waar ook veel kinderen bij betrokken waren, kwamen veelvuldig voor. In
maart 1810 werd in Monnickendam een zekere Anna Schouten aangehouden. Ze
was 70 jaar en probeerde al zwervend te overleven door zwavelstokken te verkopen.
Waar ze vandaan kwam blijft onduidelijk.
Tiërciering
Naast het Continentaal Stelsel had ook de zogeheten tiërciering voor een geweldige
achteruitgang gezorgd. Vanwege een torenhoge staatsschuld van circa 1 miljard
gulden, werd er vanaf 1810 nog maar een derde van de rente op staatsobligaties
uitbetaald. En dat had grote gevolgen voor bijvoorbeeld de armen- en wezenzorg.
Het onderhoud van de Franse soldaten en nieuwe belastingmaatregelen, ze legden
een zware druk op het leven van rijk en arm.
Trieste periode
Geen wonder dat deze periode als deprimerend, triest en troosteloos werd ervaren.
Er was sprake van verval in de steden (geen of weinig geld voor onderhoud of
vernieuwing van huizen en gebouwen), een hoge sterfte, gekoppeld aan de reeks
oorlogen die Europa, door toedoen van Napoleon, teisterden. Huwelijksontbindingen
en zelfmoorden namen toe en het aantal vondelingen en verlaten kinderen
nam dramatische vormen aan.
De economische problemen die gedurende de tweede helft van de achttiende eeuw
al aan de oppervlakte waren gekomen, werden nu in volle omvang zichtbaar en
verscherpten zich. Vooral de scheepvaart, visserij en handel en aan de handel gerelateerde
takken van nijverheid hadden zeer te lijden onder de vrijwel permanente
staat van oorlog. Werkeloosheid en hoge voedselprijzen waren het gevolg.
Iedereen moest maar zien te overleven.
Conscriptie
Vooral de invoering van de dienstplicht zorgde voor veel onrust. Tot aan de Franse
tijd (1795-1813) kende de Republiek geen eigen nationaal leger. Als er al sprake
was van een leger, dan bestond dat uit beroepssoldaten van meest Duitsers en
Zwitsers, die daartoe werden ingehuurd.
Dienstplicht was in de Republiek onbekend. Onze voorouders dachten voornamelijk
defensief. Aanvalsoorlogen waren niet aan de orde. Verweer en verdediging
vonden eeuwenlang plaats vanuit versterkte huizen, burchten en kastelen, waarvan
ons land er nog heel wat heeft.
Maar toen de Fransen het in de Bataafse Republiek voor het zeggen kregen, veranderde
de situatie. Napoleon dacht offensief en was uit op alleenheerschappij
76
over Europa. Daarvoor waren veel
soldaten nodig. Het systeem van
huurlegers was voor zijn veroveringsdrift
ontoereikend. De oorlogshandelingen
onder Napoleon
waren massaslachtingen, met zeer
grote veldlegers die tegenover elkaar
stonden.
Daarom koos hij in 1798 voor het
zogeheten conscriptie-stelsel. Dat
hield in dat, uit de landen waar hij
het voor het zeggen had, jonge
mannen tussen de 20 en 25 jaar
werden opgeroepen om verplicht
te dienen in zijn legers.
De invoering van dat conscriptiesysteem
in de Republiek verliep in
fasen. Het begon met de vorming
van de Bataafse Armee van zo’n
30.000 manschappen. Maar toen
eerst Lodewijk Napoleon en vanaf
1810 Napoleon zelf de zeggenschap in ons land hadden, werd dat steeds meer gestructureerd.
De uitvoering was opgedragen aan de Franse bestuurders van de
verschillende departementen waarin ons land was verdeeld (4). Zij moesten een
van te voren bepaald aantal militairen leveren.
De werving van manschappen ging via een lotingssysteem. Wie ingeloot was, kon
echter een remplaçant (vervanger) sturen. Dat kostte uiteraard geldt, dus profiteerde
vooral de rijkere klasse van dit systeem. Daar kwam nog iets bij. Los van het
levensgevaar dat aan het vervullen van de dienstplicht was verbonden, was het
voor de hogere standen en voorname burgers onaanvaardbaar, dat hun zonen als
soldaat zouden moeten dienen, samen met lieden van een lage stand. Het leefpatroon
van de pauper uit de stad of van het platteland en dat van de deftige jonge
mannen was zo verschillend, dat een gemeenschappelijk verblijf in een soldatenonderkomen
ondenkbaar was.
Onrust en protest
MONNICKENDAMSE JONGENS IN HET LEGER VAN NAPOLEON (1812)
Het mag duidelijk zijn dat de conscriptie bepaald niet met gejuich werd ontvangen.
Integendeel, hij werd aan alle kanten gesaboteerd en zorgde nogal voor wat
onrust.
77