erkenning van informeel verworven competenties - Epos

Grundtvig-Scoop
Beste Lezer,
Groendvie skoep
2008 raast als een hogesnelheidstrein
voorbij. Het is het jaar waarin Grundtvig
zich opmaakt om vanaf 2009 met zomaar
eventjes 4 nieuwe acties van start te
gaan. Opmerkelijk (haast spectaculair)
daarbij is dat ons programma zich voor
het eerst rechtstreeks zal richten tot
alle volwassenen, ook al zijn ze (nog)
geen cursist noch leraar/begeleider
in de volwasseneneducatie. Grundtvig
wil hiermee haar steentje bijdragen
tot het verhogen van de participatie
van volwassenen aan ‘Leren een Leven
Lang’. Meer informatie over deze nieuwe
acties vind je op onze website www.
epos-vlaanderen.be; deze website kreeg
trouwens een hele nieuwe outfit dit najaar.
EPOS pakt binnenkort ook uit met een
elektronische nieuwsbrief. Hierin vind je
informatie over alle LLP-subprogramma’s
zoals Erasmus, Comenius, Leonardo,
Study Visits en Grundtvig. Dit betekent
echter niet dat ik als Grundtvig-Scoop zal
verdwijnen: voorlopig blijf ik op post om
jullie te informeren over Grundtvig met
verhalen en getuigenissen van Vlamingen
die in Grundtvig aan de slag gingen. In deze
editie breng ik ook nieuws over de selectie
van de projecten in feb/maart 2008, een
artikel over de Europese Associatie voor
de Volwasseneneducatie enz.
Was 2008 een druk jaar, 2009 belooft nog
veel drukker te worden. Ik hoop in elk
geval dat gezondheid, een warme thuis
en mooie Grundtvig-ervaringen jouw deel
zullen worden in 2009 !
Grundtvig Nr. 8 jg 4. | november 2008
Europees Jaar van de Interculturele Dialoog:
EPOS-prijsuitreiking
2008 werd uitgeroepen tot het Europese Jaar van de
Interculturele Dialoog. De Europese Commissie zette de
Nationale Agentschappen, belast met de uitvoering van het
Europese ‘Een Leven Lang Leren’-programma (LLP) ertoe
aan om hieraan actief deel te nemen. In deze multiculturele
en globaliserende samenleving zijn migratie, integratie,
inburgering… het aandachtspunt van elke dag. Omdat we met
LLP ook het Vlaams onderwijs/vormings- en opleidingsveld tot
Europese samenwerking stimuleren, ging EPOS vzw in op deze
opdracht door een wedstrijd te organiseren.
De interculturele dialoog vormt in de Europese LLPsamenwerking
één van de kernelementen. Deelnemende
organisaties en individuen leren andere tradities, culturen,
achtergronden kennen en dit niet op een “toeristische wijze”
maar vanuit het samen-werken en –leren. Uit de projecten die
zichzelf bestempelen als voorbeeld van goede praktijk op het
vlak van de Interculturele Dialoog, werden er per subprogramma
(ERASMUS, COMENIUS, Leonarda da Vinci, GRUNDTVIG en
e-Twinning) 3 genomineerd. Uit deze 3 genomineerden werd er
telkens één prijswinnaar gekozen. Op een feestelijke conferentie
op 2 december in Leuven werden de winnaars bekend gemaakt.
3 Grundtvig-Leerpartnerschappen werden genomineerd als voorbeeld van goede praktijk op het vlak van de
Interculturele Dialoog. Het waren:
BLAID (Blended Learning and Intercultural Dialogue) van KHKempen
M2M (From Migrant to Manager) van KHMechelen
Unified by Diversity van het SCVO – Sité uit Antwerpen
Prijswinnaar werd SCVO uit Antwerpen. Proficiat aan Mevr Birgit Steurs, haar team en de talloze cursisten
die aan dit LP meewerkten. De beschrijving van de 15 genomineerde LLP-projecten vind je in een brochure
‘Interculturele dialoog en het Leven Lang Leren Programma’. We hopen dat we met deze brochure enerzijds de
waardevolle bijdrage van het LLP aan de interculturele dialoog kunnen belichten en anderzijds een beeld geven
van wat Vlaamse organisaties op internationaal vlak leren en doen binnen LLP.
Je kan deze brochure gratis verkrijgen: stuur een mailtje naar:
frederik.vancrombrugge@epos-vlaanderen.be
met vermelding “Brochure Interculturele Dialoog”.
G
Grundtvig-scoop °7 1

Interculturele dialoog met de
Fel gesmaakt…
Rob Vierendeels (robert.vierendeels@khk.be)
Karel Dekoninck
Agnes Dilliën
Het BLAID-project, met als Vlaamse partner de
KHKempen, heeft in Arendal- Noorwegen kennis
gemaakt met een leuk Deens initiatief: de
“Dialogue Bench”.
De “Dialogue Bench” is een bankje of een hoekje
in uw stad of (hoge)school dat uitnodigt
om te communiceren. Het geeft ruimte aan
diversiteit en aan een verscheidenheid van
uitingen, het doel is het bevorderen van
wederzijds respect.
Het initiatief is leuk bij projectmeetings, in
een cultureel centrum of in een klasomgeving,
als leuke variant om de dialoog te bevorderen
tussen cursisten van diverse afkomst.
Wil je er meer over weten? BLAID geeft fijne
varianten om de bank te gebruiken.
http://docweb.khk.be/KHK/BLAID/docs.html
G
2 Grundtvig-scoop °7
De Grundtvig-selectie voor 2008
In maart 2008 ontvingen de
Nationale Agentschappen (NA)
in het totaal 507 aanvragen voor
een Grundtvig-Leerpartnerschap.
33 daarvan belandden in onze
postbus: een logische daling
tov 2007 (toen 51) omdat er
toen nog verlengingsaanvragen
(21) mogelijk waren. 2 Vlaamse
aanvragen bleken onontvankelijk.
Door de invoering van een
nieuwe selectieprocedure werd
de beslissing over het al of niet
goedkeuren overgelaten aan het
coördinerende land. De partnerlanden
voeren dus nu enkel een
ontvankelijkheidscheck uit en
volgen de beslissing van het NA van
de coördinerende organisatie. In
Vlaanderen waren er dit jaar slechts
2 coördinerende organisaties (een
spectaculaire daling tov vorig jaar
– toen 15).
De kwotering van de projecten
resulteerde in een Europese
rangschikking waarbij de projecten
die minder dan 50 % haalden,
meteen afgewezen werden; in deze
groep was er geen enkele Vlaamse
Dialogue Bench
De Grundtvig-selectie voor 2008
organisatie. De LP’s in de ‘topgroep’
behaalden tussen 84,80
% en 100 %; hierin waren er 7
Vlaamse organisaties. De ‘middengroep’
werd opnieuw beoordeeld op
basis van het aantal ‘nieuwelingen
in Grundtvig’ in het LP en de score
voor de nationale prioriteiten
voor die landen die deze vooraf
geformuleerd hadden. Zo ontstond
er een nieuwe rangschikking.
Tot slot werd aan alle aanvragen
automatisch een budget toegekend,
naargelang het beschikbare budget
van elk NA. Zolang tenminste 3
NA’s een LP konden financieren,
werden de aanvragen goedgekeurd
en gefinancierd door elk NA met
voldoende budget.
Uiteindelijk werden er 22 aanvragen
uit Vlaanderen goedgekeurd. Dit
betekent een slaagpercentage van
70,97 % . Jammer genoeg moest
één van de goedgekeurde projecten
zelf afhaken vrijwel onmiddellijk na
de goedkeuring. 21 nieuwe LP’s
zijn dus van start gegaan.
De lijst van deze nieuwelingen vind
je op onze website:
www.epos-vlaanderen.be
Grundtvig projecten.
Bij de gecentraliseerde projecten
(de “grote” / resultaats-gerichte)
werden er in het totaal 255
aanvragen ingestuurd bij EACEA,
het Uitvoerend Agentschap van
de Europese Commissie. Van
deze 255 werden er uiteindelijk
slechts 68 goedgekeurd; dit is
een slaagpercentage van 26,67
%. Onder deze projecten zijn
er 7 Vlaamse organisaties die
een goedkeuring kregen. We
zijn trots op het feit dat één van
deze projecten, nl “Stimulate
European Entrepreneurial Attitudes
Game” gecoördineerd wordt door
CVO Antwerpen-Zuid. Partners
zijn LV, DE, NO, IT en BE (het
Gemeenschapsonderwijs). De
andere geselecteerde projecten
vind je ook op onze EPOS-website.
Proficiat aan deze goedgekeurde
projecten !

Gezinservaring als relevante leerplek voor de opleiding
Gezinswetenschappen.
Work in progress: Ontwikkeling van de
Joris Dewispelaere en Gaby Jennes
FamCompass-portfolio
Gezinservaring als relevante
leerplek voor de opleiding
Gezinswetenschappen.
Work in progress: Ontwikkeling
van de FamCompass-portfolio.
Caroline is 36. Ze volgde een
secretariaatsopleiding en werkte
vier jaar op de sociale dienst van
een gemeente. Uit haar eerste
huwelijk heeft ze twee kinderen
die nu 12 en 14 jaar oud zijn. Haar
partner stierf 6 jaar geleden aan
kanker. Twee jaar geleden ging ze
samenwonen met Jan die zelf drie
kinderen heeft: 7, 9 en 11 jaar oud.
De kinderen van Jan zijn om de
week bij hen. Na de geboorte van
haar tweede kind bleef Caroline
thuis. Ze heeft zich de voorbije
jaren geëngageerd in een ouder-
en schoolraad. De oudste had
heel wat leerproblemen en na een
lange zoektocht werd hij geholpen
in een revalidatiecentrum. Nu wil
Caroline graag terug aan de slag,
liefst in de sociale sector. Ze vraagt
zich af of ze haar levenservaring
kan inbrengen voor het verkorten
van een opleidingstraject in het
hoger onderwijs dat haar toegang
biedt tot het werkveld.
Heel wat mensen die na enkele
jaren werkonderbreking opnieuw
of elders aan de slag willen,
hebben levenservaring opgedaan
die relevant kan zijn voor tal van
opleidingen en werkgebieden.
Zorg voor kinderen, zorg voor
een hulpbehoevende partner of
ouder zijn daar voorbeelden van.
De kennis die men opdoet in de
vaak complexe zoektocht naar
de beste ondersteuning voor
kinderen, zorg voor elkaar, in het
huishouden en in het afstemmen
van de gezinsleden op elkaar,
leidt vaak tot een maturiteit met
heel wat, al dan niet expliciete,
kennis en vaardigheden. Vanuit
deze overweging en vanuit de
groeiende nood aan professionele
arbeidskrachten in sectoren
als kinderopvang, welzijnswerk
en zorg voor ouderen in de
vergrijzende samenleving,
spreekt het eigenlijk voor zich
dat opleidingen zich bezinnen op
de mogelijkheid om de al in het
gezin verworven competenties te
herkennen en erkennen. Hoewel
reeds waardevolle projecten
het licht zagen (bijvoorbeeld
‘Competentiespiegel’ van Vokans),
bestaat er geen instrument dat
specifiek gezinscompetenties
in kaart brengt in functie van
professionele bacheloropleidingen.
Dit ondanks het belang dat wordt
gehecht aan het erkennen van
‘eerder’ of ‘elders’ verworven
competenties (‘EVC’). Met het
doel deze competenties- in
de lijn van bestaande EVCprocedures-
te valoriseren binnen
formele opleidingen en ten
aanzien van de arbeidsmarkt,
diende het Hoger Instituut voor
Gezinswetenschappen een voorstel
in voor een Europees project in het
Socrates-programma. November
2007 kregen we groen licht om
samen met partners uit andere
landen een portfolio-instrument
te ontwikkelen dat specifiek de
competenties in kaart zal brengen
die men als moeder of vader in
een gezin heeft verworven.
We gaven het project de naam:
Family Competences Portfolio-
Developing an instrument for
the assessment of family related
skills and competences, kortweg:
FamCompass.
Op basis van de kennis en
ervaring die volwassenen in de
opleidingen Gezinswetenschappen
en Seniorenconsulentenvorming
inbrengen en op basis van de
expertise van onze projectpartners
bepaalden we een reeks
doelstellingen voor het project.
We willen een procedure en
instrument ontwikkelen om
de kennis, vaardigheden
en competenties te meten
en te erkennen die mannen en
vrouwen hebben verworven in
hun gezinsleven. Het faciliteren
van kortere leerroutes betreft
vooral deze van sociaal werk,
orthopedagogie, gezinscoaching,
seniorenconsulent en zorgkundige
van ouderen. Competenties
verworven in het gezinsleven
zijn in de meeste Europese
landen niet zo verschillend.
Met het oog op erkenning en
gebruik in verschillende Europese
landen, zal het instrument in
verschillende settings in elk van
de partnerlanden worden getest
en indicatoren voor vrijstellingen
in diverse opleidingscontexten
ontwikkelen.
We vragen aandacht voor het
gebruik van het instrument:
voor het faciliteren van de
intake voor onderwijs- en
trainingprogramma’s;
voor het verlenen van
vrijstellingen i.f.v. kortere
scholingstrajecten;
voor het valideren van deze
vaardigheden en competenties
op de arbeidsmarkt in de
sectoren van zorg en de
begeleiding van kinderen.
Het project sluit aan bij het
programma van de Europese
Commissie “Education and Training
2010” dat onder andere de toegang
tot onderwijs en trainingen wenst
te faciliteren. Een belangrijke
indicator daarbij is het aantal
volwassenen dat participeert in
levenslang leren. Levenslang
leren staat om vele redenen
centraal in de bekommernissen
van de Commissie. Niet alleen
om de kansen op tewerkstelling
te verhogen of het beroepsprofiel
te verbeteren, maar ook om
‘active citizenship’ te promoten,
marginalisering te vermijden en
kansen te geven aan persoonlijke
ontwikkeling. Continue training en
scholing van volwassenen zal de
komende decennia een noodzaak
zijn in een maatschappij met een
dalend aantal werkenden. Tegelijk
is de Commissie bezorgd over
de gelijkwaardige toegang voor
alle burgers tot het onderwijs en
opleidingen en zoekt zij, ook in
het kader van de voortschrijdende
G
Grundtvig-scoop °7 3

migratie, deze aan te passen en te
stimuleren.
De ontwikkeling van methoden
om reeds verworven vaardigheden
en competenties te erkennen,
wanneer men aan een opleiding
wenst deel te nemen, hangt nauw
samen met de aandacht voor
levenslang leren. Deze erkenning
van elders verworven competenties
gebeurt steeds meer volgens
specifieke procedures, die van
land tot land nog sterk verschillen,
waarbij binnen één lidstaat de
erkenning door een bepaalde
onderwijsinstelling, werkgever of
opleider nog niet automatisch leidt
BtoS
Back to School
G
4 Grundtvig-scoop °7
tot erkenning door een andere.
Het stedelijk centrum voor volwassenenonderwijs
‘PestaloZZi’ neemt deel aan een Europees Grundtvig-
1-project ‘Back to School (BtoS)’. Aan het BtoSproject
werken zeven Europese landen mee. Zweden
neemt de coördinatie voor zijn rekening. Naast België
participeren Spanje, Polen, Roemenië, Turkije en
Tsjechië als partnerlanden in het project. Het project
is van start gegaan in oktober 2007 en loopt over een
periode van twee jaar.
Het doel is volwassenen zonder diploma hulp te
bieden om naar het formele onderwijssysteem terug
te keren.
Vlaanderen heeft namelijk de Europese
Lissabondoelstelling onderschreven om tegen 2010
12,5% van alle inwoners tussen 25 en 64 jaar aan
De FamCompass-partners:
In het partnership participeren
naast het Hoger Instituut voor
Gezinswetenschappen, het
Deutsches Jugend Institut (DJI), het
Centrum voor Volwasseneneducatie
van de Universiteit West-Timisoara
(Roemenië), de Andragogiefaculteit
van de Comeniusuniversiteit
(Slovakije), de Pedagogische
faculteit van de Vilniushogeschool
(Litouwen), het Institute of Creative
Proceedings (een koepel voor
onderwijs en trajectbegeleidingen
uit Polen) en de Finse Västra
Nylands Folkhögskola. De partners
Dagmar Janssens en Melissa Vanarwegen
zien zich geconfronteerd met
zeer uiteenlopende onderwijs- en
opleidingscontexten en met grote
verschillen met betrekking tot de
mate waarin officieel erkenning
wordt gegeven aan elders
verworven competenties.
Joris Dewispelaere en Gaby Jennes
Hoger Instituut voor
Gezinswetenschappen
Back to School (BtoS)
een kans op beter leven
Lachen bij de de WOESJ ijsbreker-oefening.
het levenlang leren te laten deelnemen. Volgens het
Steunpunt Werk en Sociale Economie bereikten we
in 2006 slechts 8,3%. Vooral kwetsbare groepen
zoals ouderen, laaggeschoolden, allochtonen
en niet-beroepsactieven zijn vandaag nog
ondervertegenwoordigd.
Het project richt zich dan ook in de eerste plaats op
deze sociaal kwetsbaardere groepen.
In de eerste fase van het project
is er een literatuurstudie opgezet
om de situatie van het vroegtijdig
schoolverlaten in kaart te brengen.
Hieruit blijkt dat de sociale context
van het kind (achtergestelde gezinnen,
eenoudergezinnen, financiële
problemen, gezondheidsproblemen,
…) en de problemen tijdens de
schoolloopbaan (gebrek aan motivatie,
geen studiebegeleiding, verkeerde
studiekeuze, …) de belangrijkste
oorzaken zijn om deze schoolloopbaan
stop te zetten. Daarnaast werd er een
vragenlijst ontwikkeld om de drempels
te detecteren voor volwassenen
om terug naar school te keren. De
vragenlijsten zijn afgenomen en de resultaten moeten
nog verwerkt worden.
Op basis van de oorzaken en de drempels, kan er in een
tweede fase begonnen worden met het zoeken naar
oplossingen. Zo worden er instrumenten ontwikkeld
voor zowel scholen (opleiders van volwassenen) als
vroegtijdige schoolverlaters die terug naar school
willen. Voor de opleiders van volwassenen wordt er

een “good practice guide” en een “intensive training
course” opgesteld. In de “good practice guide”
krijgen de opleiders een profiel van de vroegtijdige
schoolverlater en een overzicht van methodieken die
collega’s in de verschillende landen hanteren. Tijdens
de “intensive training course” worden er methodieken
(groepsdynamica, omgaan met diverse leerstijlen,
coachingsvaardigheden, …) aangeleerd aan opleiders
van volwassenen om met deze doelgroep aan de slag
te gaan.
De vroegtijdige schoolverlaters die de weg naar
het formele onderwijssysteem terug willen vinden,
kunnen zich beroepen op een helpkit. In de
helpkit kunnen ze nuttige informatie vinden over
het volwassenenonderwijs en getuigenissen van
lotgenoten die hen kunnen aanzetten om de stap
naar het onderwijs te zetten.
Op 23 en 24 oktober 2008 vond er een internationaal
seminarie plaats in Gaziantep (Turkije), onder leiding
van professor dr. Peter Jarvis, waar de resultaten van
het project werden voorgesteld.
Meer informatie omtrent dit seminarie en het project
in het algemeen is terug te vinden op:
www.btos.eu
Dagmar Janssens en Melissa Vanarwegen
SCVO PestaloZZi
janssens@scvo-pestalozzi.be
melissa.vanarwegen@scvo-pestalozzi.be
GLTT-CVO wint een stukje van de EU cake
GLTT-CVO heeft
m e e g e s c h r e v e n
aan een aanvraag
voor een Grundtvig
multilateraal project
in het kader van
het Levenslang Leren
Programma. Deze aanvraag
werd goedgekeurd en er werd een beurs met een
totaal bedrag van € 144.000 toegekend.
Bij het project zijn 8 landen betrokken: Ierland
(coördinator), België (Vlaanderen), Litouwen,
Noorwegen, Spanje, Tsjechië, Turkije en Zweden.
Samen zullen zij werken rond Creative Approaches
to Intercultural Competence (CAIC).
Leerkrachten en cursisten van de GLTT-CVO zullen
de kans krijgen de partnerlanden te leren kennen
en “good practice” voorbeelden i.v.m. intercultureel
onderwijs uit te proberen. De partners zullen
deelnemen aan uitwisselingen en op die manier van
elkaar leren.
GLTT-CVO bijt de spits af. Van 11 tot 16 november
komt een delegatie naar Vlaanderen. Ann De Wilde,
leerkracht Engels aan het GLTT-CVO en initiatiefnemer
van het CAIC-project, is verantwoordelijk voor de
organisatie van dit luik en steekt, met medewerking
van collega’s, een goedgevuld programma in elkaar.
Ann De Wilde
De gemeente Beersel, die als Associated Partner
fungeert, voert zelf een actief Europees beleid en
zal voor een feestelijk welkom zorgen. Daarna
volgt een bezoek op de werkvloer en worden alle
facetten van de school belicht. Er zal ook uitgebreid
kennis gemaakt kunnen worden met cursisten
en leerkrachten over de vakken heen. Andere
vormingsverstrekkers komen ook aan bod. Zo gaan
we een kijkje nemen in de bibliotheek en maken
we kennis met het asielcentrum van Alsemberg. De
cursisten worden nauw betrokken bij het project en
zullen bvb. de buitenlandse bezoekers gidsen in en
rond Brussel. En omdat lekker eten en drinken zo’n
belangrijk onderdeel zijn van onze lokale cultuur
mogen streekgerechten en bier proeven in lokale.
CAIC coördinator Sean Moran zei: “ Het was een
plezier om samen te werken met collega’s uit Europa
om dit project te ontwikkelen. Deze belangrijke
beurs krijgen van de EU is werkelijk de kers op de
taart; nu kunnen we verder gaan met het echte
werk.”
Ann De Wilde
GLTT-CVO
ann.dewilde@telenet.be
G
Grundtvig-scoop °7 5

CAIC- partners veroveren het Pajottenland
GLTT-CVO ontving van 11 tot 16 november een
Europese delegatie in het kader van een CAICproject
voor Levenslang Leren voor volwassenen. De
cursisten kregen eerst en vooral een uitgebreid bezoek
aan de school, die omwille van haar technologische
mogelijkheden op heel wat bewondering kon rekenen.
Tevens stond een welgevuld programma klaar met
uiteraard Brussel als hoofdstad van Europa, maar ook
ons eigenste Pajottenland werd in kaart gebracht.
Op woensdag 12 november werden de partners van
de 8 deelnemende landen feestelijk verwelkomd
Het Grundtvig-jargon
SVP
SVP: een nieuwe en belangrijke afkorting in het Grundtvigjargon
! Ze staat voor ‘Senior Volunteering Project’ of het
Senior VrijwilligersProject, een gloednieuwe Grundtvig-actie.
Met deze actie wordt het mogelijk voor 50-plussers om zich
in het buitenland als vrijwilliger in te zetten. De vrijwilliger
zal dit doen met min. 2 en max. 6 personen; van hen wordt
gevraagd dat zij hun competenties/ervaringen delen met
de ontvangende organisatie en de lokale gemeenschap
waarin ze terecht komen. De ontvangende organisatie stuurt
eveneens min. 2 tot max. 6 vrijwilligers naar de Vlaamse
G
6 Grundtvig-scoop °7
door Burgemeester Casaer op Domein Rondenbos
te Beersel. In zijn zeer gewaardeerde speech legde
de burgemeester de nadruk op het belang van
openheid voor andere culturen en respect voor
ieders eigenheid.
Op donderdag 13 november gingen de bezoekers een
kijkje nemen in het asielcentrum van Alsemberg. Ze
vingen er een glimp op achter de schermen van de
werking van het centrum en apprecieerden de inzet
van de lokale vrijwilligers enorm.
Dezelfde dag kregen ze een rondleiding door Xavier
Winderickx in de Herisem molen. Dit pareltje van
industriële archeologie werd ten zeerste gesmaakt.
Vrijdag had de groep een afspraak bij Pin en
Prik in Halle waar cursussen voor taal en sociale
integratie gegeven worden. De bezoekers mochten
er deelnemen aan een les samen met nieuwkomers
uit de gemeente Halle.
Natuurlijk mocht het kasteel van Gaasbeek niet
ontbreken en al komen de deelnemers uit heel
Europa, ze waren het er allen mee eens dat het
glooiende Pajottenland kan concurreren met min
of meer exotische bestemmingen als Noorwegen,
Zweden, Turkije, Spanje, Litouwen, Tjechië en
partnerorganisatie. Beide organisaties zijn dus zowel
zendende als ontvangende partner; zij ontvangen elk een
budget om deze rol te vervullen, net als het geld voor de
reis-, verblijfskosten en het zakgeld van de vrijwilligers.
Een SVP duurt 2 jaar; in die periode is er tijd om de
voorbereiding, de follow up e.d. van de vrijwilligers uit te
werken. Zo kan er een langdurige samenwerking tussen
beide organisaties ontstaan. Deadline voor het indienen van
een SVP: 31 maart 2009. Voor meer info: contacteer het
Grundtvig-team in EPOS vzw.

DEEL 1
Grundtvig conferentie Interculturele
dialoog, Istanbul, 09-12 oktober 2008
Het had iets onwezenlijks. Terwijl de beurskoersen
gelijk vallende bladeren naar beneden donderden
in de tweede week van oktober, zat in een congres
over Intercultural Dialog in hartje Istanbul, Turkije,
een wereldstad met officieel 12 en officieus 15
miljoen inwoners.
Samen met 139 gasten uit 24 landen van de
Europese Gemeenschap was ik uitgenodigd om
te participeren aan de 7de European Grundtvig
Learning Partnerships Conference die van 9 t.e.m.
12 oktober 08 plaats vond in Istanbul. Vanuit
België vertegenwoordigde ik onze hogeschool.
Samen met mij was Renilde Reynders, de
nationaal Grundtvig verantwoordelijke en een
adjunct-directeur en cursiste van een grote CVOschool
in Antwerpen. De bedoeling van deze
jaarlijks terugkerende conferenties is om naast
alle nationale Grundtvig verantwoordelijken en
Europese commissieleden ook afgevaardigden
uit leerpartnerschappen uit te nodigen om samen
te discussiëren over een gemeenschappelijk
Europees thema. 2008 is het Europese jaar van
de interculturele dialoog, zo ook het thema van de
conferentie.
Als er alvast één ding van Istanbul mij altijd zal
bijblijven is het de verschrikkelijke verkeersdrukte.
Overdag, ‘avonds, ’s nachts, kortom altijd was er
een niet meer op te lossen file, welke weg je ook
nam. Steeds moest je je meter per meter gelaten
Gerard Gielen
een weg banen door de duizenden auto’s die
bumper aan bumper traag vooruitschreden. Met
15 miljoen mensen, meer dan België als inwoners
bezit, is samenleven in het verkeer inderdaad
geen sinecure. Ik ben er zeker van dat Istanbul
dit verkeersprobleem nooit meer opgelost krijgt.
Tussen de auto’s door laveerden overigens allerlei
verkopers die flesjes water, Turkse broodjes,
ingepakte pannenkoeken, vlagjes, speelgoed en
dergelijke aan de steeds meer nerveus toeterende
chauffeurs probeerden
te verkopen. Door het
langzame verkeer had je
alle tijd om de koopwaar te
aanschouwen en te betalen.
Toen we op donderdagavond
in het hotel arriveerden was
er een Europese fair, een
soort van beurs waarbij
elk land een stand had
opgesteld met informatie
over het land, wat hapjes en
typische drank en met uitleg
over het leerpartnerschap
waaraan men participeerde.
Broederlijk naast ons
stonden onze Waalse
en Duitstalige collega’s
waarmee we dadelijk
verzusterden. Het bracht
me tot de leuke vaststelling
dat de hele communautaire
discussie alleen maar op
politiek niveau bestaat
en dat we het heel best met onze landgenoten
konden vinden, zeker na enkele glaasjes lokale
drank. Ironisch genoeg moest ik me naar Istanbul
verplaatsen om daar te vernemen waar onze
Waalse collega’s in hun onderwijs mee bezig zijn.
Tijdens het rondwandelen op deze beurs werden
de eerste internationale contacten gelegd. Zo
geraakte ik aan de praat met Peter Samson uit
de U.K. en discussieerden we hoe het gratis
leerplatform Moodle een bijdrage kon leveren tot
internationale dialoog. Met een Tsjechische collega
had ik een aangename discussie over de vraag of
we dezelfde politieke weg zouden opgaan als in het
voormalige Tsjecho-Slowakije. Daarnaast maakte
ik kennis met hun manier om met migranten,
vooral uit het Oosten zoals China en Pakistan, om
te gaan.
Hoe meer verschillende hapjes en vooral drankjes
we aan de diverse standen naar binnen sloegen,
G
Grundtvig-scoop °7 7

hoe makkelijker ik het overigens vond om in het
Engels uit mijn woorden te geraken.
Vrijdag was helemaal gevuld met lezingen van
enkele key note speakers. De Turkse General
Manager for Research and Education and Ministry
of Culture and Tourism benadrukte vooral de
internationale culturele dimensie van Istanbul en
hoe de stad een mengelmoes was van culturen,
zeker door de grote aanwezigheid van toeristen en
werkkrachten maar ook door de typische ligging:
voor de helft in Europa en de andere helft in Azië.
Alan Smith, hoofd van het Grundtvig programma
in de Europese
Commissie, had het over
de grote waarde van
volwassenenonderwijs
voor de samenleving en
het binnenbrengen van
de Europese dimensie
hierin. Uit de talrijke
tabellen die hij toonde,
merkte ik op dat België
wat participatie aan
volwassenenonderwijs
betreft ongeveer in
het midden scoort met
10% participatiegraad.
In vergelijking met
Zweden waar 35% van
de volwassenen één
of andere opleiding of
bijscholing volgt, hebben
we toch nog een hele
weg te gaan. Verder
benadrukte hij dat het
leren voor jobs belangrijk
is, maar jobs zijn niet
G
8 Grundtvig-scoop °7
alles. Vorming is meer dan
voorbereiden op een job,
het is voorbereiden op
cultuur, op samenleven,
… Hij hield ook een
vurig pleidooi voor het
meer inschakelen van
informatietechnologieën
en het waarderen van
vroegere leerervaringen,
de zogenaamde elders
verworven competenties.
Hij lichtte een aantal
nieuwigheden toe in
de Europese Grundtvig
programma’s met als doel
om nieuwe doelgroepen
aan te spreken en
Europese leerervaringen
ook bij volwassen
lerenden te versterken.
Interculturele dialoog is
een ‘way of life’ besloot
hij zijn betoog.
Een andere spreker was Bashy Quraishy, een
Pakistaan die in Denemarken woonde en daar
naast journalistiek aan onderzoek doet naar
minderheden. Hij belichtte interculturele dialoog
vanuit het minderheidsstandpunt. Hij maakte een
boeiende analyse vertrekkend vanuit zijn eigen
migrantsituatie. Naast zijn toch wel opvallende
fysieke verschijning en kledij bleef me nog één
van zijn persoonlijke quotes bij. Hij voelde zich
op en top Europees: hij had drie kinderen bij drie
verschillende vrouwen en was met geen enkele
getrouwd…

Mevrouw Malgorzata Kolodziejczyk uit Polen
vertelde een interessant verhaal over het Readcom
project, waarbij volwassenen uit verschillende
landen samen boeken lazen en vanuit hun eigen
cultuur emoties en belevenissen met elkaar
vergeleken. Een voor mij persoonlijk mindere lezing
was die van Dr. Eric Cattelain van de University of
Bordeaux. Hij had het over de ‘indefinition’ van
‘intercultural dialog’, maar ondanks zijn overigens
verwarrende powerpointpresentatie was het me
achteraf absoluut niet duidelijk wat hij nu eigenlijk
bedoelde.
De afsluitende evaluaties waren omwille van
de beperkte spreektijd soms te abstract om
er conclusies uit te trekken, maar waren wel
nodig om de activiteiten in een breder geheel te
kaderen. De werkdag eindigde met een lezing
door Mevr. Emel Topcu Brestrich, Turkse van
origine en onderzoekster van het Nile-project,
het Network Intercultural Learning Europe. Haar
aandachtspunt was het belang van identiteit voor
een persoon. Identiteit bestudeer je van binnenuit
en niet langs de buitenkant.
De rest van de dag werd gevuld met een geleid
bezoek aan het historisch gedeelte van Istanbul
: de blauwe moskee, het Topkapi Paleis en de
Hagia Sophia kerk. ’s Avonds volgde nog een
afscheidsdiner in een restaurant boven in de
Galatatoren met een prachtig uitzicht op het
hele Bosporusgebied. Uiteraard mochten de
DEEL 2
Grundtvig conferentie Interculturele
dialoog, Istanbul, 09-12 oktober 2008
Donderdag
9/10/2008
Iets later dan de afgesproken
8u30 checken we in op
de luchthaven: Renilde
Reynders van Epos,
Gerard Gielen van de
Hogeschool Limburg, Lenni
Lunardi cursiste en Birgit Steurs
projectverantwoordelijke ‘Unified by Diversity’
van SCVO Sité, Antwerpen.
Istanbul… here we come! De reis met
tussenlanding in Zurich verloopt voorspoedig en
op de luchthaven van Istanbul worden we hartelijk
ontvangen door enkele medewerkers van het
Turkse nationale agentschap die ons veilig en wel
door het superdrukke verkeer van de binnenstad
loodsen.
Het is behoorlijk laat als we wat spullen kunnen
achterlaten op de kamer en ons standje kunnen
gaan opbouwen op de fair. Daar is het al een drukte
van jewelste en het is een fijne ontmoeting met de
buikdanseressen daar niet ontbreken.
Globaal genomen kan je je afvragen wat de waarde
van dit soort conferenties is. Moet je echt die
lange verplaatsing naar Istanbul doen ? Je kan de
teksten ook rustig bij je thuis nalezen. Maar dan
vergeet men één belangrijk aspect. Drie dagen
intens samenwerken en dialogeren met mensen uit
zoveel verschillende landen en culturen is op zich
reeds een feest van interculturele dialoog. Voor
mij persoonlijk waren de informele momenten
tijdens de pauzes, aan tafel, tijdens de culturele
bezoeken, in de bus in de file net zo belangrijk als
de officiële lezingen. Je hoort de mensen vertellen
hoe ook zij, vanuit hun eigen specifieke culturele
achtergrond worstelen met identiteit, met
migratie, met huwelijkstrafiek, met inburgering,
en met heel veel vragen zitten over integratie of
assimilatie …
Na deze conferentie blijf je met veel vragen zitten,
maar ook met heel veel leuke herinneringen. Na
enkele dagen thuis was ik met enkelen al druk aan
het e-mailen in verband met het opzetten van een
nieuw europees project. Interculturele dialoog
moet je immers levendig houden.
Gerard Gielen
Katholieke Hogeschool Limburg dept SAW
Waalse en Duitstalige collega’s. Het is aangenaam
om met een drankje in de hand de toer te doen en
te kijken naar de projecten die allemaal draai(d)en
rond hetzelfde thema: de interculturele dialoog.
Hier en daar leer je al wat mensen persoonlijk
kennen, maar we vallen er zo wat ‘verloren’ in, we
zijn wat moe en vooral hongerig. Gelukkig heeft
elk land ook wat streekgerechten bij en in geen
tijd zijn ons Duveltje, Trappist en Hoegaarden
verpatst aan kenners. Je voelt de positieve sfeer,
je hebt een thema om over te praten, je wordt
nieuwsgierig,… allemaal ingrediënten van een
voorgerechtje dat uitnodigt
Vrijdag
10/10/2008
voor de hoofdschotel!
Birgit Steurs
Een goede nachtrust doet
wonderen en gelukkig
maar, want ‘duty calls!’ Om
G
Grundtvig-scoop °7 9

8 uur zitten we al aan het ontbijt. Lenni uit Italië,
Nina uit Oostenrijk en ikzelf (Birgit) uit Antwerpen
houden een geanimeerd gesprek over Haider,
Berlusconi en De Winter… De toon is gezet: het
wordt de conferentie van de ‘formele’ maar zeker
ook van de ‘informele’ sessies! Om 9 uur start de
officiële opening van de conferentie. Als eerste
horen we de voorzitter van het Turkse Nationale
LLP Agentschap. Hij heet ons van harte welkom
en hoopt op een vruchtbare conferentie.
Graag vertel ik wat meer over de workshops
tijdens de conferentie; deze werden gesplitst in
die voor ‘staff’ en voor cursisten.
Lenni Lunardi, onze cursiste, nam deel aan 3
workshops, georganiseerd om tools te verbeteren
en er nieuwe te vinden om je vrij te bewegen in de
interculturele dialoog. De eerste workshop werd
geleid door Quentin Verniers, die het koffertje
‘Documentation with Families’ voorstelde dat
gemaakt is in het DECET-project (Diversity in
early childhood Education and training). Het is een
spel dat je kan spelen met ouders, kinderen en
professionele opvoeders, als leraars en begeleiders
in kinderdagverblijven. Het spel moedigt betere
communicatie en begrip aan binnen gezinnen en
wil de ouderparticiptie en de culturele diversiteit
versterken in de kinderdagverblijven.
Mijn eerste workshop wordt geleid door onze
eigen Renilde Reynders. Na de ijsbreker beseffen
we plots dat we met massaal veel volk zijn om
de reeks vragen die bij deze sessie horen te
bespreken. We splitsen ons in 2 groepen en
proberen de helft van de vragen te beantwoorden.
We linken de vragen aan ons eigen LP. Het is een
tof gesprek. Je wordt gaandeweg meer en meer
vertrouwd met de verschillende mensen en hun
LP’s. Interessante uitwisselingen, herkenbare
obstakels, uitwisselingen van (mail)adressen ...!
En dan zijn we toe aan een overheerlijke lunch!
Ook daar gaat de conferentie verder. Een aantal
Tsjechische deelnemers onderhouden ons over
hun land. Interessant!
Maar om half drie zitten we weer in een workshop.
Het is die van READCOM. Het gaat eigenlijk om
het volgende: “make people aware of themselves
to address the issue of intercultural learning” en
“you like people more when you know something
about them”.
We doen oefeningen als een zin aanvullen (My
director is similar to me…, Someone who is
disabled is similar to me…), stereotypen en we
maken een ‘map of emotions’ van een stukje uit
‘the gladiator’.
De tweede workshop was onder leiding van
artiest en leraar Ali Herischi. Hij leerde ons de
basistechnieken om onze gevoelens uit te drukken
G
10 Grundtvig-scoop °7
op papier. We kregen allemaal een (dik) potlood,
zonder huls, papier en de vraag om het concept
‘interculturele dialoog’ te tekenen, volgens onze
net verworven nieuwe techniek. De meesterwerken
werden later tentoongesteld tijdens de slotzitting
van de conferentie.
zaterdag
11/10/2008
Vandaag starten we nog
een half uur vroeger! Ons
ontbijt is dan ook niet
zo uitgebreid wegens
tijdsgebrek… Om 8u30 starten
we met de derde workshop: we stellen
een ‘indefinition’ op van interculturele dialoog.
Eerst en vooral brainstormen we rond het thema.
We proberen de ideeën met elkaar te verbinden,
te verduidelijken, te bespreken en eruit te halen
wat echt belangrijk is. Die dingen gebruiken we
om de indefinition op te stellen. Die van ons luidt
uiteindelijk als volgt:
“ Intercultural dialogue is built upon curiosity,
respect, communication, languages. It leads to
mutual understanding. It creates lasting friendship
and acceptance. It changes the mentality. ID
creates and leads to motivation. ID is challenging,
it can be difficult and it creates a lot of fun.”
Last but not least was er de 3de workshop
van Aldona Vilkeliene en Rita Balsyte, 2 leden
van HYMN (Healing Yarns of Music Notes). Dit
leerpartnerschap wilde vooral het belang aantonen
van traditionele muziek en dans. Families zouden
deze muziek en dans moeten gebruiken om de
levenskwaliteit en de gezondheid te verbeteren en
om over verschillende culturen en generaties te
leren. We konden direct aan den lijve ondervinden
hoe onze plaatselijke kinderliedjes ons humeur
beïnvloedden en ons zelfvertrouwen verhoogden.
Het was een grappige workshop met veel kabaal
en plezier!
Om 12 uur begint de laatste expert aan de slotrede.
Emel Topcu Brestrich, probeert haar visie te geven
op wat er hier de voorbije dagen gebeurd is en een
algemene conclusie te formuleren. Ze focust op
de 3 aparte stukken in inter – cultural – learning
en ze geeft ons een aantal aandachtspunten mee:
“take time, take the attitude of a learner; listen
very carefully, show respect, speak out of your
heart, look for possibilities, competences and
similarities, don’t judge, be curious like a child,
you have the right to define yourself!
Birgit Steurs, SCVO Sité

EAEA, de European Association for Adult
Eduction, zet zich al 55 jaren in voor
volwassenenonderwijs in Europa, en
legt daarbij de nadruk op internationale
samenwerking als middel om aanbod en
kwaliteit van dit onderwijs te bevorderen.
WIE ZIJN WIJ?
EAEA is een Europese NGO bestaande uit 130
organisaties uit 41 landen, die ijveren op het gebied
van Volwassenenonderwijs.
De speerpunten van EAEA in het volwassenenonderwijs
zijn:
meer en betere toegang en participatie
formeel en informeel Levenslang Leren voor allen
en meer in het bijzonder voor
ondervertegenwoordigde
groepen
maatschappelijke
De doelstellingen richten zich naar de persoonlijke
ontwikkeling, de sociale vooruitgang, het actief
burgerschap, de duurzame ontwikkeling, de culturele
en interculturele motivering en ontwikkeling en
het uitbreiden van algemene en arbeidsgerichte
vaardigheden.
HOE WERKT EAEA?
EAEA is een transnationale non-profitorganisatie,
die Europese organisaties werkzaam in het gebied
van Levenslang Leren vertegenwoordigt. Zij werd
in 1953 door een aantal Europese landen gesticht
onder de naam European Bureau of Adult Education.
Doelen
. het bevorderen van het Levenslang Leren
. het aanmoedigen van de samenwerking tussen
Europese Landen
. het overtuigen van de internationale instanties
van de noodzaak hun beleid en strategieën aan te
passen aan de behoeften van de volwassenen in
Europa
. het bevorderen van de actieve samenwerking
tussen NGO’s op internationaal vlak.
EAEA werkt samen met nationale en regionale
beleidsvoerders, evenals met internationale
organisaties zoals de Europese Gemeenschap,
de Raad van Europa, de Internationale Raad voor
Volwassenenonderwijs (ICAE, waarvan EAEA lid is),
Unesco en de Internationale Werkorganisatie ( ILO).
EAEA is tevens stichtend lid van het EUCIS Platform
voor Levenslang Leren.
EAEA
Leden
De gewone leden zijn nationale coördinerende
organisaties op het vlak van informeel levenslang
leren. Lokale, regionale, nationale of transnationale
organisaties op het vlak van informeel levenslang
leren kunnen geassocieerde leden worden.
Activiteiten
. is een pleitbezorger voor Volwassenenonderwijs
en voor de NGO’s werkzaam in dit gebied
. staat haar leden en hun netwerk bij
. bevordert het denkwerk betreffende de aard en
het belang van Levenslang Leren evenals de kwaliteit
en de wijdte van de mogelijkheden.
. bevordert de uitwisseling van informatie, kennis
en ervaringen door haar leden
. publiceert nieuwsbrieven en verslagen
. werkt samen met organisaties met gelijkaardige
doelstellingen
De EAEA-site (www.eaea.org) en de nieuwsbrief,
gerealiseerd door het Informatiebureau in Helsinki,
verstrekt informatie over activiteiten, projecten,
wijzigingen in de wetgeving, in het beleid en de
programma‘s, over conclusies van de verschillende
congressen en seminaries, evenals over
projectvoorstellen en de deelnemende partners. De
site wordt om de twee dagen geactualiseerd.
Adressen
EAEA beschikt over vier kantoren:
- Het hoofdkantoor in Brussel is het centrum
van de EAEA-activiteiten en coördineert de
programma’s. Het onderhoudt nauwe contacten met
de departementen van de Europese Gemeenschap
en met de internationale instanties.
- Het informatie- en documentatiekantoor in
Helsinki staat in voor alle informatie.
- Het kantoor in Madrid is verantwoordelijk
voor de onwikkeling en de coördinatie van projecten
voor Volwassenenonderwijs in het Middellandse
-Zeegebied.
- Het kantoor in Boedapest coördineert de
werking in Oost-Europa.
MEER WETEN?
Meer informatie over EAEA en over recente en
komende activiteiten en publicaties vindt u op onze
website: www.eaea.org. Daar kunt u zich – in de
rubriek ‘NEWS’ – ook inschrijven op onze nieuwsbrief.
G
Grundtvig-scoop °7 11

ACT-NET: erkenning van informeel
verworven competenties
Leren op zich is een element
van actief burgerschap, zij het
formeel, non-formeel of informeel
leren. De erkenning van dit
informeel leren wordt steeds
belangrijker maar is niet evident.
In vergelijking met formeel leren,
is het erg contextgebonden en
vaak geïndividualiseerd. Dit
betekent dat standaardisering in
termen van inhoud, leerdoelen
en competenties bijna onmogelijk
is, gezien het aantal leefsituaties
en noden van de lerenden.
Verenigingen en socio-culturele
organisaties zijn zich vaak niet
eens bewust dat zij eigenlijk
‘informeel leren’ aanbieden.
De sociale en de culturele sectoren
zijn bij uitstek de ‘leveranciers’ van
non-formeel en informeel leren.
Ook hier klinkt dus de roep naar
accreditering en erkenning van
informeel verworven competenties
als winwin voor de sector en
voor het individu. Instrumenten
hiervoor zijn vooralsnog amper
voorhanden.
Alden Biesen, met zijn knowhow
in actief burgerschap en
kwaliteitszorg werd daarom
partner in een nieuw Grundtvig
Multilateraal Project: ACT-NET. De
Universiteit van Kassel (DE) leidt
een groep van 10 partners uit:
G
Mr. (*) Mevr. (*)
Voornaam:
Naam:
Privé-adres:
e-mailadres:
Onderwijs/vormingsinstelling:
Adres:
e-mailadres:
12 Grundtvig-scoop °7
SE, FR, PL, RO, BE, AT, ES, NL en
DE om te werken rond evaluatie,
bewijsvoering en erkenning van
informeel leren.
Wanneer informeel (levenslang)
leren geëvalueerd wordt, moeten
niet alleen de cognitieve maar
ook de affectieve en actieve
componenten in ogenschouw
genomen worden. De leerresultaten
zijn gerelateerd aan de
lerenden zelf en hun leefsituaties.
Daarom is het logischer om
contextuele referentiesystemen
te gebruiken als basis voor een
vergelijkbare bewijsvoering met
klemtoon op het leerproces en
de verworven competenties,
eerder dan een basis van absolute
waarden en scores.
In een eerste stap zullen de ACT-
NET partners een reeks socioculturele
projecten evalueren
op hun toegevoegde waarde
inzake informeel leren. Het
evaluatiekader hiervoor zal
onder leiding van Alden Biesen
gecreëerd worden. Deze evaluatie
moet leiden tot een ‘transferabele’
procedure voor de erkenning van
goede praktijk van informeel leren
in een nationale en internationale
context.
Het project startte in december met
INSCHRIJVINGSSTROOK
Guy Tilkin, Alden Biesen
een eerste algemene vergadering
in Göttingen en zal 2 jaren duren.
Alden Biesen werkt hierbij mee
aan een nuttig instrument voor de
socio-culturele sector en wil deze
nieuwe Europese know how ten
dienste stellen van Vlaanderen.
guy.tilkin@alden-biesen.be
COLOFON
v.u. :
Annemie Dewael – Algemeen directeur
EPOS vzw
Redactie:
Epos vzw – LLP/Grundtvig
Hendrik Consciencegebouw, lokaal 7C12
Koning Albert – II – laan 15,
1210 Brussel
Tel.: 02 553 98 89
fax: 02 553 98 80
e-mail
Renilde.Reynders@ond.vlaanderen.be
dep. Cultuur, Jeugd, Media en Sport
Landcommanderij Alden Biesen
e-mail
Guy.Tilkin@alden-biesen.be
Grafische vormgeving:
info@fredericboonen.eu , Sint-Truiden
Deze publicatie kwam tot stand met de steun van de Europese Commissie.
De inhoud van deze publicatie behoort tot de volledige verantwoordelijkheid van de redactie en de uitgever.
ik wil graag GRUNDTVIG-scoop gratis blijven ontvangen ja (*) neen (*)
ik wil graag gratis opgenomen worden in GRUNDTVIG-talk ja (*) neen (*)
(*) kruis aan wat past !
(vzw EPOS/Grundtvig gebruikt Grundtvig-talk, een gratis e-mail-list, om snelle aankondigingen
(uitnodigingen voor contactseminaries, conferenties e.d.) te verspreiden.)