INzicht Nr 27, Jaargang 7, nummer 4 - Nederlandse Vereniging voor ...

Colofon
INzicht is een uitgave van de Nederlandse
Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren
(NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar. Leden
ontvangen INzicht gratis.
De kosten voor een los abonnement bedragen
€ 39,00 p.j. (info@nvnlp.nl)
De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de
artikelen berust bij de auteurs. De redactie
behoudt zich het recht voor om ingezonden brie-
ven, advertenties, mededelingen of kopij te wei-
geren, aan te passen of in te korten. Overname
van redactionele artikelen (niet ondertekend of
ondertekend met naam of initialen van een redac-
tielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor
overname van gesigneerde artikelen is vooraf-
gaand toestemming van de auteur(s) vereist.
Redactieteam:
• Bestuur NVNLP
• Freek Dirkx
• Angelique de Graaff
• Rob Kamps
• Ronald van Oosten
• Petra Vink
• Ellis Buis
Correctie en vormgeving:
• Dubbeljoe / Linda van de Werf
Drukwerk en verzending:
• Geers Offset, Gent
e-mail Redactie: inzicht@nvnlp.nl
Sluitingsdatum inzending kopij:
Artikelen en ingezonden brieven voor het
Lentenummer 2006 van INzicht:
28 februari 2006
Bestuur NVNLP:
• Rudy Vandamme (voorzitter)
• Arthur van de Ven (penningmeester)
• Gerda Aberson (secretaris)
• Dick Kleijne (algemeen bestuurslid)
e-mail Bestuur: bestuur@nvnlp.nl
Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP
en haar statuten is op te vragen bij het secretari-
aat van de NVNLP.
e-mail: info@nvnlp.nl
NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie
Postbus 12096
3501 AB Utrecht
tel. 030 - 6354011
e-mail: info@nvnlp.nl
www.nvnlp.nl
Inhoud
Colofon en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Bestuurszaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Woordje van de voorzitter . . . . . . . . . . . . 3
Ingezonden brieven . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Ledencolumn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Algemene artikelen
- Broederziel alleen? . . . . . . . . . . . . . . . 9
- Helen door spelen met NLP . . . . . . . . . 12
- Het vergeten spoor naar een
Volhoudbare Samenleving . . . . . . . . . . 15
- NLP voegt hart en ziel toe aan
ondernemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
- NLP, sport en sportwereld:
een inkopper? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Thema: Modelleren
- Advanced Modeling,
verslag NVNLP najaarsbijeenkomst . . . 22
- Excelleren in lijn,
de excellente leerkracht . . . . . . . . . . . 25
- Werken met vitaliteit en plezier . . . . . . 32
- Bewust trainen vanuit je onbewuste . . 34
- It’s only Rock’n Roll . . . . . . . . . . . . . . 37
- Klare taal over modelleren . . . . . . . . . 40
Speelwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Boekenrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Knipselrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Praktijkvoorbeelden . . . . . . . . . . . . . . 52
Activiteitenagenda’s . . . . . . . . . . . . . 55
Focusjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
NLP Netwerknieuws . . . . . . . . . . . . . . 65
© Illustratie omslag:
foto: Brandon Grunewald
met dank aan: 70south.com
1

2
Update van het bestuur
Op de laatste ledenvergadering is Dick Kleijne
unaniem verkozen als nieuw, algemeen
bestuurslid van de NVNLP (per 26-11-’05).
Dick’s kennis, ervaring en expertise komen uitermate
goed van pas. Dick beschikt over zowel
bestuurlijke ervaring als een macht aan business
consultancy ervaring binnen organisaties.
Daarnaast is Dick’s juridische achtergrond een
zeer welkome aanvulling.
Zijn senioriteit en NLP-kennis completeren het
beeld van een bestuurder waarmee de NVNLP
zeer content kan zijn!
Bijna overbodig om te vertellen: aansluitend bij
de bestuurlijke randvoorwaarden die het huidige
bestuur voor haar eigen functioneren heeft vastgelegd:
Dick is niet “instituut-gebonden”
Ger van Drunen en en Johan van de Kant hebben
twee jaren de Kascommissie vormgegeven,
met alle uitvoering van werkzaamheden die
daaraan verbonden zijn. Het NVNLP-bestuur van
2003 en 2004 heeft van beiden het dringende
advies gekregen om een eenduidig declaratiebeleid
te ontwikkelen en scherper te gaan sturen
op de ratio uitgaven/investeringen door de
Vereniging en opbrengsten voor de vereniging
en haar leden.
Het bestuur heeft deze beide zaken inmiddels
geïmplementeerd.
Met de déchargeverlening aan de Kascommissie,
zijn, met dank aan Ger en Johan voor hun inzet
voor het boekjaar 2004 twee nieuwe leden tijdens
de ALV geïnstalleerd: Ger van Marion en
Roël Hintzen. Beiden beschikken over ruime kennis
en ervaring om het bestuur niet alleen achteraf
bij de Kascontrole 2005, maar ook tijdens
het boekjaar 2006 te controleren en te adviseren.
Tijdens de laatste ledenvergadering is ook
gestemd en goedkeuring verkregen voor het
nieuwe NVNLP-Klachtenprotocol. Door ervaring
wijs geworden heeft het bestuur een protocol
voorgesteld met een ruimere werkingssfeer (klagers
hoeven geen lid te zijn en klachten kunnen
betrekking hebben op elke vorm van dienstverlening
die onze leden bieden) en een slagvaardige
procedure voor de oplossing van mogelijke
klachten. (Geen bemiddelingspoging door kostbare
juristen maar terstondte klachtbehandeling
met een bindende uitspraak door een ‘Commis-
sie van wijze mannen en vrouwen’.
We verwachten hierdoor reële klachten professioneel
te kunnen afhandelen, met insteek van
een Beroepsvereniging, tegen minimale kosten.
Bij deze vergadering is eveneens het
Huishoudelijk reglement met meerderheid van
stemmen grondig herzien.
Op operationeel vereningingsvlak kan gemeld
worden dat de ledenaanwas onverminderd doorgaat.
Diverse acties staan op stapel: zo zal er in
januari een grote ledenwervingsactie in
Vlaanderen plaatsvinden.
Van diverse instituten is een aanvraag tot aansluiting
bij de NVNLP door de Kwaliteitscommissie
in behandeling.
De kennisnetwerken zijn tijdens de ALV formeel
gelanceerd. Eind van de maand zal de benodigde
info hierover openbaar zijn op de website, evenals
de regionale seminars en workshops voor de
leden.
Waar in 2005 nog een budgettair probleem (kosten
seminarruimten) dreigde voor de organisatie,
is voor 2006 begroot om hiermee meteen in
januari van start te gaan. Zodra het rooster in
alle details vaststaat (eind december) zullen de
leden hierover per mail worden geïnformeerd.
Last but not least: de eerste stappen zijn inmiddels
gezet op het gebied van inbedding van het
NVNLP-Kwaliteitsbeleid in een Europese context
met nieuw te formuleren standaards. Eind januari
zal een volgende afstemming plaatsvinden
met een aantal Europese zusterverenigingen.
Behalve professionalisering van de normen,
onderlinge samenwerking en uitwisseling is een
van de doelstellingen om in 2007 een Europees
NLP-congres te organiseren. Gezien het relatief
grote ledenaantal van de NVNLP heeft Nederland
een hoorbare stem in dit Europese geheel.
We zijn klaar voor 2006 en zien de NVNLP-toekomst
met enthousiasme tegemoet!
Hele fijne inspirerende feestdagen gewenst en
een in alle opzichten Super 2006!
Het bestuur
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

M o d e l l e r e n
Woordje van de voorzitter
Integriteit in bestuur
‘Ecologisch wetenschappelijk onderzoek op
Antarctica, wat heb ik als NLP’er daar mee te
maken?’ Wel, het is natuurlijk niet de bedoeling
dat je pinguïns gaat modelleren. Maar wie weet.
De ingesloten folder heeft te maken met een
deal van de redactie van INzicht met de eigenaar
van de prachtige foto op de cover. We
mogen de winterse modelingsfoto gratis plaatsen
in ruil voor een kleine promotie van het idealistische
en niet commerciële initiatief van 70South.
Gaat dit te ver volgens jou? Dan gaat het over
ethisch ondernemen: het gebruiken of misbruiken
van mogelijkheden. We hebben er ernstig
over nagedacht en vonden dit een acceptabele
deal. Hetzelfde echter doet zich nog op andere
punten voor.
Op de prachtige traditionele najaarsbijeenkomst
kwam een mevrouw naar me toe en vroeg me of
ze mijn boek ‘NLP in ontwikkeling. Een open
manifest’ gratis kon krijgen. Ze had gehoord dat
het boek uitgedeeld was tijdens de twintigste
verjaardag van de vereniging in mei. Ze excuseerde
zich dat ze er toen niet bij kon zijn. Ik
heb me vervolgens geëxcuseerd dat ik het niet
cadeau kan geven. De actie gold alleen maar
toen.
Je zult zeggen: ‘so what!’ Het is toch normaal
dat promoties een datum hebben. Maar toch
voelde ik me een beetje gegeneerd met mijn
weigering. Weet je waarom? Ik stond daar in de
hoedanigheid van voorzitter van de NVNLP en
als voorzitter zou ik niets liever willen dat dergelijk
belangwekkend boek door zoveel mogelijk
leden bestudeerd zou worden. De andere kant
van het verhaal is dat ik de productie van het
boek geheel zelf heb gefinancierd: al mijn werkuren
die ik anders “te gelde had kunnen maken”
en € 6.000,= out of pocket productiekosten. En
daar stond ik dan met een dubbele rol: als voorzitter
en als auteur.
Je voelt het al aankomen: hier is een verstrengeling
aan de gang. Ik, Rudy Vandamme, schrijf
een boek en de voorzitter Rudy Vandamme, presenteert
het boek aan leden. Het voorbeeld lijkt
onschuldig en berust eigenlijk op een vergissing.
Beter was geweest dat ofwel de vereniging het
werk financierde (budgettair niet haalbaar) ofwel
dat Rudy Vandamme zijn boek niet opdraagt ‘ter
gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de
vereniging’ laat staan promotie maakt tijdens
een ledenbijeenkomst. Het gevolg is dat het
boek zijn weg niet vindt naar de lezers. De verkoopcijfers
via de officiële kanalen: tien exemplaren
in vijf maanden.
Als auteur en zelfstandig onderzoeker maakt mij
dat kwaad, maar als voorzitter weet ik zeker dat
de houding van het bestuur – inclusief mezelf –
de enige juiste is op dit moment in de ontwikkeling
van de vereniging. Waarover gaat het eigenlijk?
Belangenverstrengeling! Het loert om elk
hoekje als je meerdere functies hebt. Vrijwillige
bestuurders hebben naast hun rol in de vereniging
vaak ook een commercieel belang of een
psychologisch belang. Het is een normale neiging
om een vereniging te gebruiken om je
eigen winkel te promoten of om een publiek te
vinden dat je aandacht geeft. Het is menselijk,
maar niet gunstig voor de vereniging en moet
voorkomen worden.
Integriteit is de belangrijkste waarde voor een
bestuur van een vereniging. Ten alle prijze moet
belangenverstrengeling vermeden worden. Er
wordt nu, in het kader van de professionalisering
en bestuurlijke openheid, een ethische code
gemaakt om die zaken te regelen. Eén richtlijn is
alvast dat in het bestuur slechts één lid van een
instituut mag aanwezig zijn. Een ander actie
punt is dat het bestuur de kascommissie met
volle vertrouwen opdraagt om de uitgaven van
het bestuur te controleren. Je kunt er trouwens
gerust op zijn dat het bestuur uiterst zuinig
omgaat met geld dat gaat naar eetgelegenheden,
verplaatsingskosten, kostenvergoedingen
voor telefoon, studiereizen, enzovoort.
Nu moet er ook nog een regel komen voor flyers
over Antarctica en voor voorzitters die op eigen
kosten een boek schrijven over NLP en de missie
van de NVNLP. Of zijn we verdraagzaam genoeg
dat een voorzitter zijn eigen boek aan de man
brengt?
Ik kijk uit naar jullie reactie en wens je een
gezond en succesvol nieuw jaar!
Contact:
vandamme.rudy@skynet.be
3

4
In deze rubriek verwelkomen we reacties van INzicht-lezers op eerder gepubliceerde
artikelen, maar ook op het bonte scala van wat zich in en rond de wereld van NLP
afspeelt. In alle gevallen gaat de redactie van INzicht ervan uit dat iedereen recht heeft
op zijn eigen “model van de wereld”. De redactie neemt dan ook geen verantwoorde-
lijkheid voor de inhoud van de ingezonden brieven.
Welzijn begint met
intolerantie
Geachte redactieleden van INzicht,
Ingezonden brieven
Naar aanleiding van het thema en de inhoud van
het vorige nummer van INzicht, zou ik graag de
volgende visie naar voren brengen:
Welzijn staat centraal binnen NLP.
Toen dr. Richard Bandler in 2003 in Dublin het
30-jarige bestaan van NLP vierde met een
lezing, was de titel: 30 jaar NLP, gids tot geluk.
Nu kunnen we ons afvragen in hoeverre geluk
en welzijn hetzelfde zijn, maar laat ik het kort
houden en concluderen dat het vooral gaat om
ons goed te voelen.
Maar alleen je goed voelen is niet genoeg. Voor
een gelukkig leven heb je nog iets anders nodig,
namelijk goede keuzes maken. Kijk, NLP kan
niet voorkomen dat er nare dingen in je leven
gebeuren. Maar een groot deel van de ellende
die mensen zich op de hals halen, wordt veroorzaakt
doordat zij zelf de verkeerde keuzes
maken.
Een goed voorbeeld is altijd de man die net verlaten
is door zijn vrouw. Na drie jaar lang het
bloed onder zijn nagels getreiterd te zijn door
haar, heeft ze hem nu voor een ander verlaten.
Hij besluit daarop zich te bezatten in de kroeg
en versiert daar zijn volgende vrouw. En wanneer
hij haar aan me voorstelt, dan is het eerste
wat ik zie dat hij weer precies dezelfde soort
vrouw gevonden heeft. Met als gevolg dat hij de
komende drie jaar weer in de ellende zit voordat
zij er met een ander vandoor gaat.
Met andere woorden: op het moment dat je
goed in staat bent om goede keuzes te maken,
zorg je ervoor dat je door veel minder ellende
getroffen wordt.
Nu blijkt dat mensen vooral goede keuzes
maken wanneer ze zich goed voelen. Daarom is
het dus belangrijk om je eerst goed te voelen en
pas daarna keuzes te maken. Net zoals het goed
is om je eerst goed te voelen en dan pas te
beginnen aan een activiteit.
De meeste mensen hebben het idee dat ze eerst
iets moeten presteren, voordat ze zich als beloning
goed mogen voelen. Maar dit lijkt me de
verkeerde volgorde. Beter is het om je eerst
goed te voelen en dan pas aan de slag te gaan.
Je weet dat je je goed mag gaan voelen nadat je
iets succesvol hebt afgerond. En je weet ook hoe
dat gaat voelen. Wat houdt je dan tegen om,
voordat je aan de activiteit begint, dat goede
gevoel alvast op te roepen?
Het blijkt dat doordat je je goed voelt voordat je
aan de activiteit begint, je minder fouten maakt.
Hierdoor is de kans dat je je werk succesvol
doet groter. En dus is de kans ook groter dat je
je goed mag voelen. Zodat je reden te meer
hebt om je vooraf al goed te gaan voelen.
Zelfs als het onverhoopt toch mis mocht gaan,
dan ben je door je goede gevoel beter in staat
om de schade te herstellen. En wordt het een
grote puinhoop, dan heb je tenminste nog plezier
gehad.
Kortom voor een gelukkig leven zijn twee dingen
nodig. Je goed voelen en goede beslissingen
nemen. Vandaar dat technieken om dit te bereiken
centraal staan in de NLP opleiding.
Intolerantie
Toch zie ik in mijn praktijk veel mensen voorbij
komen die zich niet goed voelen en niet de
goede keuzes maken. Dit geldt zelfs voor sommige
NLP practitioners en master practitioners.
Je komt soms schrijnende situaties tegen.
Mensen met angststoornissen die er vijftien jaar
lang mee rond lopen. Die tientallen therapieën
geprobeerd hebben, zonder succes. En hoewel ik
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

ook niet kan garanderen dat mijn aanpak bij
iedereen werkt, is het succespercentage zo hoog
dat ik werk op basis van “no cure, no pay”.
Wat ik in mijn praktijk telkens weer zie, is dat
mensen die zolang met ernstige psychische problemen
rondlopen, berensterk zijn. Neem nou
een cliënt van mij die eigenlijk vanaf zijn twintigste
levensjaar agorafobie had. Deze sterke
man heeft daarmee doorgelopen en doorgeleefd
totdat hij eind dertig zo kapot ervan was dat hij
met een burnout thuis zat. (Zijn verhaal staat
kort weergegeven op mijn site www.tiouw.com).
Was hij niet zo sterk geweest dan was hij veel
eerder ingestort. En had hij veel eerder adequate
hulp gezocht voor zijn probleem. Nu heeft
hij er jaren mee doorgelopen waardoor zijn brein
meer en meer het slechte negatieve gedrag en
gevoel heeft aangeleerd.
Wat voor hem, maar ook voor ons, van belang
is, is dat hij intolerant wordt voor zijn eigen
negatieve gevoelens. Dat hij wanneer hij zich
naar voelt, dit niet meer accepteert en dat hij
actie gaat ondernemen om zich weer goed te
voelen.
De mensen die het moeilijkst zijn om te helpen,
zijn die mensen die uit het niets opeens grote
paniek of angstaanvallen krijgen. Vaak wanneer
ik dit probleem tegen het lijf loop, dan vraag ik
hen om meer in detail te beschrijven wat er
gebeurde.
En in bijna alle gevallen, hoor ik hetzelfde antwoord.
“Ik ging op weg naar ... en ik voelde al
aankomen dat het mis zou gaan.” Mensen hebben
soms de neiging om nare en negatieve
gevoelens op te bouwen. En nadat het op die
manier de hele dag meer en meer zich opgebouwd
heeft, komt het opeens tot een uitbarsting
waarvan het dan lijkt alsof die uit het niets
te voorschijn komt.
Feitelijk hebben de onlustgevoelens al sinds ’s
ochtend vroeg de tijd gekregen om sterker en
sterker te worden. Daarom is het van belang dat
je zeer kritisch naar je eigen gevoel wordt en
intolerant voor zelfs de kleinste voorgevoelens.
Het is namelijk vele malen makkelijker deze
kleine voorgevoelens te stoppen dan een paniekaanval.
M o d e l l e r e n
Maar ook voor alledaagse mensen zoals jij en ik
die niet ergens last van hebben, is het goed om
intolerant te zijn tegenover onze negatieve
gevoelens. Een goed voorbeeld zijn irritaties.
Veel mensen die een partner hebben, herkennen
zich in het beeld dat ze zich met regelmaat irriteren
aan hun geliefde. Maar in plaats van om
elk wissewasje ruzie te gaan maken, is het veel
beter om je te realiseren dat jouw brein het irritatiegevoel
produceert. En niet het feit dat hij
voor de zoveelste keer de dop van de tandpasta
er niet opgedraaid heeft. Of dat zijn vieze sokken
nog op de grond liggen.
Wanneer je de vraag of jouw partner belangrijk
genoeg is om zelf te veranderen met “ja” beantwoordt,
dan volgt daar automatisch uit dat je
beter intolerant kan zijn naar je eigen irritaties.
En dat je deze irritaties zelf stopt. Zonder daarbij
je geliefde negatief te bejegenen.
Kortom: wees intolerant naar je eigen negatieve
gevoelens
Wees ook intolerant naar anderen
Toch is welzijn niet klaar wanneer je zelf de hele
tijd gelukkig bent. In mijn visie ben je ook
moreel verplicht om van de wereld een betere
plek te maken. Te beginnen met je eigen tuin.
Met een achtergrond in de Wijsbegeerte weet ik
hoe lang en diep je kunt discussiëren over wat
goed en kwaad is. Terwijl het toch duidelijk is.
Als een kind met honger je om eten vraagt,
weet je dat eten geven het juiste is om te doen.
Wanneer je iemands eigendommen steelt, dan
weet je dat je fout zit.
Helaas is de wereld vol met mensen die slechte
dingen doen. Of het nu waar is of niet, er leeft
bij een groot aantal mensen het idee dat het
steeds slechter gaat met Nederland. En een van
de hoofdschuldige die wordt aangewezen is de
cultuur van leven en laten leven. Van tolerantie.
Op een bepaalde manier denk ik dat daar ook
wel een punt in zit. Naarmate er minder opgetreden
wordt tegen slecht gedrag, zul je meer
wandaden tegen komen. Vandaar dat ik van
mening ben dat een NLP practitioner of master
practitioner moreel verplicht is om op te treden
tegen misstanden.
Dat als NLPer je verplicht bent om mensen die
verkeerde dingen doen tot de orde te roepen.
5

6
Ingezonden brieven
Niet alleen staat welzijn in jouw leven centraal,
ook het lot van anderen zou belangrijk voor je
moeten zijn. Het idee is dat als alle NLPers
wereldwijd in hun eigen omgeving ervoor zorgen
dat dingen beter gaan, er als vanzelf een betere
wereld ontstaat.
Toch is het belangrijk om dit op een gezonde
manier te doen. We kennen allemaal de verhalen
van mensen die zich ergens mee gingen bemoeien
en waar het heel slecht mee afgelopen is. Als
NLPer acht ik je in staat om op een verstandige
wijze mensen veilig to corrigeren.
Zelf vind ik ruzie maken een van de beste instrumenten.
Het educatieve element van een
fikse ruzie is niet te onderschatten. Helaas is het
zo dat je bij sommige mensen pas doordringt
nadat je flink stennis hebt lopen schoppen.
Het nadeel voor de meeste mensen is echter dat
jezelf zo van streek raakt op het moment dat je
boos en kwaad bent en je ruzie wilt gaan
maken. Door de neurologische opbouw van onze
hersenen, blijkt het emotionele deel van ons
brein ons nadenk gedeelte te bombarderen met
schijnsignalen om zo de controle over ons
lichaam te behouden. Dat is de reden dat we zo
slecht kunnen nadenken als we kwaad zijn. En
dat we zulke nare dingen eruit flappen als we
boos zijn.
Wanneer je na enige tijd weer rustig bent
geworden, komen er allemaal slimme ideeën in
je op. “Oh shit, dat had ik moeten zeggen.” En
voordat je er erg in hebt, heb je spijt van alle
nare dingen die gezegd zijn.
Maar op het moment dat je controle over je
gevoelens het gekregen met NLP, dan ben je in
staat om te doen wat ik doe als ik ruzie maak.
Van buiten sta ik te stormen en te tieren alsof
de Derde Wereldoorlog is uitgebroken, maar van
binnen ben ik rustig en kalm en ben ik bezig het
boodschappenlijstje voor de supermarkt samen
te stellen.
De meeste mensen die ik in mijn praktijk tegenkom
doen het precies andersom. Zij koken van
binnen, maar zijn van buiten schijnbaar onaangedaan.
En ze tolereren de meest vreselijke dingen
van de meest nare mensen.
Een van de ergste voorbeelden was een cliënt
die door zijn baas een pot pindakaas naar zijn
hoofd gegooid kreeg tijdens de lunch. Ik raad
dan altijd maar aan om zo iemand een bloedneus
te slaan. Ooit toen ik in mijn onbezonnen
jeugd in de vredesbeweging rondliep, had ik
ergens gelezen dat er minder oorlog zou zijn als
er meer bloedneuzen zouden zijn.
Ik werd een paar maanden geleden gevraagd
om een assertiviteitstraining te geven voor tieners.
Toen de ouders hun kroost weer kwamen
ophalen en ze aan de kids vroegen wat ze
geleerd hadden, antwoorden ze dat ze meer volwassenen
bloedneuzen moesten slaan. Waarop
de ouders mij wat vreemd aankeken. Later werd
ik door enkele ouders gebeld met de mededeling
dat hun schuchtere, wat verlegen zwijgertjes
waren omgetoverd in assertieve tieners.
Kortom: wees intolerant voor mensen die nare
en negatieve dingen doen. Maar voel je goed
terwijl je ze terecht wijst.
Waar het allemaal op neerkomt
Waar het om gaat is dat je het besef krijgt dat
het universum ook van jou is. Dat jij net zoveel
recht hebt om je goed te voelen als ieder ander.
Het is ook mijn universum, dus zullen we met
elkaar rekening moeten houden. En we zullen op
een prettige manier met elkaar samen moeten
leven. Hierbij is het juist van belang dat je goed
communiceert wat je wel bevalt en wat je niet
bevalt.
Door intolerant te zijn voor je eigen negatieve
gevoel en de wandaden van anderen in je omgeving,
creëer je de voorwaarden voor welzijn in je
leven. Door je goed te voelen en de juiste
beslissingen te nemen, verminder je de ellende.
Door mensen in je omgeving goed op te voeden,
breng je de wereld een stapje dichter bij het
paradijs.
Op deze manier creëer je meer persoonlijke vrijheid
voor jezelf en voor anderen. En persoonlijke
vrijheid is het einddoel van NLP. Check daarom
elke keer dat je iets leert, of iets meemaakt of
iemand iets tegen je zegt of je er goed door
gaat voelen of juist niet. Is dat laatste het geval,
onderneem dan actie om je weer goed te voelen
en de ander duidelijk te maken dat hij of zij
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

moet stoppen andere mensen het leven naar te
maken.
Zorg ervoor dat je dat gemakkelijk, comfortabel
en veilig kunt doen, en je zult merken dat je
welzijn een grote hoogte bereikt. Wanneer ik
naar mezelf kijk, dan zie ik iemand die het
grootste gedeelte van de dag zich gelukkig
Met veel genoegen heb ik de ingezonden brief
gelezen van Boris Bouricius. De herkenning is
voor mij groot en ook ik ervaar het samengaan
van deze twee stromingen als een basisuitgangspunt
in mijn dagelijkse werk.
In Nederland bestaat al sinds jaren een opleidingsinstituut
dat deze 2 stromingen combineert:
Phoenix Opleidingen in Utrecht.
Deze totaal-opleiding, die drie jaar duurt, geeft
je de theorie van beide stromingen, en vooral
belangrijk: de mogelijkheid om hier ook mee te
oefenen met elkaar.
Na deze 3-jarige opleiding en een tweedaags
“examen”, ben je Practitioner NLP en kun je
verder gaan voor Master, die een jaar duurt.
Door de TA kan ik aan cliënten op een overzichtelijke
en begrijpende manier theorie uitleggen.
Boris heeft al een stuk theorie van Eric Berne
beschreven in zijn artikel.
Naast de eerste uitleg over “ouder-volwassenekind”
ga ik via NLP verder met het uitleggen
van gedrag, het waarom van gedrag, de waarde
van dat gedrag en de keuze die je maakt voor
dat gedrag.
Voor cliënten die zich voor het eerst op dit terrein
begeven is het lastig om zichzelf op een
andere manier te bekijken. Het geeft dan ook
vaak een “hé, zo heb ik er nog nooit naar gekeken”
effect als ze gaan snappen dat wat ze
doen, hoe ze dat doen en het waarom ze dat
doen, een functie heeft of heeft gehad.
Van daaruit kan ik iedere keer een stap verder
M o d e l l e r e n
voelt, en rustig, ontspannen tegen zichzelf zegt:
“Oh, wat voelt dit weer heerlijk.”
Joost van der Leij
NLP trainer van Tiouw.com
Naar één Nederlandse Vereniging voor TA en NLP?
maken: met delen gaan werken of het “score”
model gebruiken. Ik spring regelmatig van de
ene tool naar de andere. Ik gebruik ze door
elkaar en naast elkaar; al naar gelang de situatie
en steeds met veelbelovend resultaat!
Mijn conclusie: ik steun Boris’ oproep!
Door deze twee stromingen samen te voegen
kan er een heel sterk geheel ontstaan dat mensen
meer mogelijkheden geeft en daarnaast:
meer inzichten biedt!
Eric Berne zei het al, “je hoeft niet ziek te zijn
om beter te worden”.
Lichaam en geest zijn één en dienen naar mijn
mening ook alle twee serieus genomen te worden.
Ik hoop dat mensen “hun straatje kunnen loslaten”.
“Communicatie” is de bindende factor van deze
twee richtingen; ze kunnen elkaar meer dan
versterken;
We kunnen inderdaad veel van elkaar leren!
Elly Reintjes
Trainer/coach
contact auteur:
joost@tiouw.com
contact auteur:
ellyreintjes@yahoo.co.uk
7

Ledencolumn
In iedere editie hopen we een column te plaatsen, waarin een INzicht-lezer
blijkt geeft van het hebben van inzicht, wijsheid, humor, NLP-begaafdheid,
parate kennis, de gave des woords of affiniteit met een bepaald NLP-specialisme.
Natuurlijk modelleren
Op een mooie, niet te warme en toch heerlijk
zonnige zomernamiddag, zaten we lekker te
genieten in de tuin toen de draadloze telefoon
meldde dat iemand ons wenste te spreken.
Inge, mijn vrouw. drukt op de juiste knop en
krijgt haar moeder aan de draadloze lijn en
wandelt, al pratend, door de tuin: haar hoofd
een béétje schuin. Ze roept na verloop van tijd
Maïté, onze dochter van 3 jaar, en zegt: hier is
Oma. Maïté neemt de hoorn en begint meteen
snel door de tuin heen en weer te wandelen,
het hoofd …. een beetje schuin; alsof ze Oma
anders niet zou horen. Het was echt heel grappig
om zien en zeer leerzaam tegelijk
Iets dergelijks hebben we allemaal gedaan;
het is de meest natuurlijke manier om te leren.
Zonder onze modellen zouden we ons niet
gedragen zoals we ons nu gedragen. Het is
zelfs een soort kosmisch universeel gegeven
lijkt het wel.
Ik heb nog nooit gelezen of gehoord dat een
planeet in een vierkante baan om een ster
beweegt. De ene planeet heeft blijkbaar de
andere gemodelleerd en alle planeten doen
allemaal ongeveer hetzelfde; er zit geen mismatcher
tussen, voor zover ik weet.
Bovendien beantwoordt dit soort modelleren
ook aan één van de fundamentele wetten van
het Universum: het neigen naar ’harmonie’, er
bij willen horen, in overeenstemming zijn met…
Wat Maïté deed is zo precies mogelijk het
model nadoen, want van dat model had ze al
gezien dat het effectief werkte, en ze kreeg
onmiddellijk het bewijs dat ze gelijk had: het
werkte! Dat zette haar waarschijnlijk aan om
dat experiment van modelleren te herhalen.
Later paste ze dat onverwacht en heel praktisch
toe op een ander, hoger niveau. Toen ze 7 was
kwam ze me een keer bezoeken in het klooster
waar ik NLP training gaf. En ze riep van beneden
naar me toe:” papa weet jij waar de poes
zit?.” Ik zei “neen, dat weet ik niet, ik heb ze
8
nog niet gezien vandaag”. Na wat getreuzel riep
ze weer:” papa, als je zou denken waar de poes
zou kunnen zitten, waar is dat dan?” toen ik
van mijn verbazing bekomen was zei ik resoluut”
dan zit ze in de Rozentuin.” Zonder aarzelen
liep ze naar de Rozentuin en even later
kwam ze blij en trots met de poes afgelopen”
De magische NLP vraagstelling aan iemand die
zegt geen visuele voorstelling te hebben: ‘als je
het zou kunnen zien hoe zou het er dan uitzien?’
had ze natuurlijk van geen vreemde;
maar bij mijn weten heb ik het echter nooit op
die manier aan haar geleerd…
Ze heeft dat gewoon heel natuurlijk opgepikt.
Zoals de hele NLP eigenlijk gaat over het toepassen
heel Natuurlijke Levens Principes of
Processen is dat ook zo specifiek met modelleren.
We hebben allemaal onze ouders of
belangrijke personen in ons leven gemodelleerd.
NLP heeft dat verfijnd, zodat we op een
heel diep niveau een gedrag kunnen aanleren,
of verbeteren van personen die NU in ons leven
model kunnen staan. Door dat te doen tonen
we ons respect en eren we die persoon. We
leren deze keer wat we willen leren en maken
deze keer ook een keuze, wat we wel en wat
niet willen overnemen. Als je goed naar het
werkwoord kijkt zit de hele definitie er in. De
modus; …. de manier…. de mode waarop de
persoon zich gedraagt, het leren van wat we
willen, het eren van het model. Bovendien dat
aspect van de gemodelleerde persoon dat we
niet willen overnemen zit er ook in verborgen,
maar dat durf ik niet neerschrijven, laat ik je
zelf uitvinden met wat fantasie.
Ik wens je veel nuttig leesplezier met deze
INzicht!
Paul Liekens is gerenommeerd Internationaal NLP-
Trainer met een eigen opleidingsinstituut in
Vlaanderen. Van zijn hand verschenen tal van NLPpublicaties
en -boeken .
Contact auteur:
heart@paulliekens.be
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Minke Weggemans
Broederziel alleen?
Hoe verwerken mensen het verlies van een zus of
broer? U gaat er misschien vanuit dat daar wel het
nodige onderzoek naar gedaan zal zijn, zeker als u op
de hoogte bent van het feit dat er jaarlijks ongeveer
300.000 mensen hun zus of broer verliezen.
Om mysterieuze redenen wordt er echter in de vakliteratuur
over dit rouwproces gezwegen. Handboeken
over rouwprocessen en rouwverwerking gaan over het
verlies van een partner, een kind of een ouder.
Tegenwoordig ook over het verlies van een huisdier,
een baan, een carrière, een miskraam of een onvervuld
verlangen. Maar een hoofdstuk of een boek over het
verlies van een zus of broer ontbrak nog.
Broederziel alleen? Ja, dat leest u goed: broederziel
alleen. Deze uitdrukking komt u nog niet
tegen in de 1000 nieuwe woorden in het nieuwe
groene boekje van de Nederlandse taal. In het
Kramers woordenboek vindt u wel het equivalent
‘Moederziel alleen’, dat ‘helemaal alleen’ betekent.
Die betekenis kan ik onderschrijven. Ik
herinner me nog goed hoe ik, toen ik nog geen
drie jaar oud was, op een kwade dag mijn moeder
niet kon vinden. Ze was niet in de tuin, niet
in de muziekkamer, niet in de studeerkamer, niet
in de huiskamer en niet in de keuken: ze was
nergens meer. Het was doodstil in het grote
witte huis met de vele kamers, zo stil dat ik niet
naar boven durfde te gaan om haar daar te zoeken.
Moederziel alleen ging ik onder aan de trap
zitten huilen, het huilen ging geleidelijk over in
heel hard huilen en heel hard roepen, tot op
zeker moment de voordeur openging en het zonlicht
en mijn moeder tegelijk thuiskwamen.
Een vergelijkbaar gevoel van helemaal alleen en
verlaten te zijn, had ik op de dag dat mijn broer
Wim gestorven is. Het was onheilspellend stil in
huis en huilen en roepen hadden geen zin meer:
ik zou hem nooit meer ergens in huis kunnen
vinden en wat nog veel erger was: de voordeur
zou nooit meer voor hem opengaan want hij zou
nooit meer thuiskomen. Ik zou hem nooit meer
advies of hulp kunnen vragen, we zouden geen
gezamenlijke activiteiten meer kunnen ondernemen
en geen diepgaande gesprekken meer voeren
waarin we onszelf en ons gezin onder de
M o d e l l e r e n
loep
namen. Ik
voelde me
zielsalleen
in het nu zo
sombere
huis dat tot die fatale dag de veiligste plek op
aarde was geweest. Was hij nog steeds mijn
broer nu hij dood was?
Als het onderwerp ‘Rouw van broers en zussen’
in de rouwliteratuur niet aan de orde komt,
waarop wordt de begeleiding van rouwende zussen
en broers dan gebaseerd? Hulpverleners
kunnen waardevolle begeleiding aan rouwende
mensen bieden, maar wat bieden ze aan rouwende
zussen en broers? In het pastorale werk
is het gebruikelijk dat een weduwe of weduwnaar
in het eerste jaar na het overlijden van
haar of zijn partner frequent wordt bezocht.
Tegen het eind van het eerste jaar wordt van de
weduwe of weduwnaar verwacht dat zij of hij het
eigen leven weer heeft opgepakt en worden de
bezoeken afgebouwd. In de praktijk blijkt dat er
aan mensen die een broer of zus hebben verloren,
geen enkele rouwbegeleiding wordt aangeboden,
hoewel sommige van hen aangeven dat
het verlies van hun zus of broer een groter verlies
voor hen is dan het verlies van hun partner.
Is het niet opmerkelijk dat er, zelfs in kringen
waar mensen gewend zijn elkaar met ‘broeder
en zuster’ aan te spreken, geen aandacht is voor
het verlies van een broer of zus?
9

Kennelijk wordt het rouwproces van zussen en
broers door de meeste mensen over het hoofd
gezien. Zelfs aan de omgeving van de rouwende
kan het verlies van een zus of een broer zo goed
als onopgemerkt voorbij gaan. Misschien doordat
de vrienden en kennissen de betreffende zus of
broer niet hebben gekend, bijvoorbeeld doordat
zij of hij in een andere plaats woonde. Het is
ongebruikelijk om op condoleancebezoek te gaan
als iemand een zus of broer heeft verloren, tenzij
je haar of hem zelf heel goed hebt gekend.
Het verlies van een zus of broer is mijns inziens
een vorm van ‘niet-erkend verlies’, een term die
door Manu Keirse gebruikt wordt voor verlies
waarvoor nog geen sociale gebruiken of rituelen
bestaan. Dat die gebruiken er nog niet zijn kan
te maken hebben met het feit dat de relatie
onvoldoende of niet wordt erkend of dat de relatie
niet als betekenisvol gezien wordt, waardoor
het verlies niet als een verlies wordt aangemerkt.
Het onderzoek naar ‘niet-erkend’ verlies
wordt gezien als het terrein waarop het onderzoek
naar rouw zich de komende jaren zal begeven.
Als het waar is dat er zo weinig aandacht is voor
dit verlies dat je het ‘niet-erkend’ verlies kunt
noemen, ligt de oorzaak daarvan dan ook niet
bij de rouwende zussen en broers zelf? Volgens
een klein Nederlands onderzoek hebben mensen
duidelijk moeite met het aanvaarden van het
verlies van hun zus of broer. Dat mensen er
moeite mee hebben valt ook af te leiden uit een
aantal aangrijpende egodocumenten over het
verlies van ‘mijn zus’ of ‘mijn broer’ en uit verschillende
boeken waarin de dood van een eigen
zus of broer een belangrijk thema is.
Hoe komt het dan dat mensen zo weinig praten
over de dood van hun zus of broer en de gevolgen
daarvan voor hun eigen leven? Of dat ze het
verlies op zo’n terloopse manier vermelden dat
ze de indruk wekken alsof ze het er helemaal
niet over willen hebben; het lijkt haast alsof veel
mensen er een hekel aan hebben om over de
dood van hun zus of broer te praten. Hebben ze
er een broertje aan dood? Die uitdrukking betekende
oorspronkelijk dat je bang bent voor de
ziekte waaraan je broertje is gestorven. Zou dat
een van de redenen kunnen zijn dat mensen niet
of nauwelijks over de dood van hun zus of broer
praten, omdat de dood dan te dichtbij komt?
10
Als zussen en broers niet over hun eigen rouwproces
praten, dan is het misschien ook geen
wonder dat er geen onderzoek naar gedaan
wordt en dat er niet over wordt geschreven.
Maar zolang we er nooit iets over lezen, zullen
zussen en broers hun eigen rouwproces moeilijker
kunnen herkennen en erkennen. Omdat ze
het zelf niet goed herkennen als een rouwproces,
beginnen ze er ook niet over te praten.
Zolang ze er niet of nauwelijks over praten, zullen
de mensen om hen heen niet in de gaten
hebben dat ze een betekenisvol verlies hebben
geleden en zal er ook niet of nauwelijks naar
gevraagd worden. Omdat er niet of nauwelijks
gevraagd wordt, gaan zussen en broers twijfelen
of ze eigenlijk wel ‘recht’ hebben op een rouwproces.
En dan komen ze er nog moeilijker toe
om erover te praten. Een vicieuze cirkel, die heel
lang in stand kan blijven.
Mensen die er wel over praten, ontdekken
meestal dat de dood van een zus of broer een
veel grotere impact op hun leven heeft, dan ze
zichzelf tot dan toe bewust zijn geweest. Enkele
jaren geleden was ik er getuige van hoe een
deelnemer in een workshop tot zijn verbazing
ontdekte dat zijn dood geboren broertje een
grote invloed op zijn jeugd en zijn levensloop
heeft gehad. Als de dood van een broer die je
nooit hebt gekend zoveel invloed op je leven
heeft, zou de dood van een broer of zus die je
wel hebt gekend dan niet nog veel meer invloed
kunnen hebben?
Om antwoorden op die vraag te zoeken ben ik
begonnen met interviews af te nemen bij mensen
die zelf een zus of broer hebben verloren.
Na enige tijd sprak ik broers en zussen ook tijdens
gespreksgroepen en workshops die ik over
dit thema aanbood. Een aantal van de gesprekspartners
had min of meer recent een zus of
broer verloren. Opvallend was echter dat meer
dan de helft hun zus of broer al meer dan 5
jaar geleden of zelfs al als kind hadden verloren
en dat dit de ‘eerste keer’ was dat ze uitgenodigd
werden om daarover te praten. De gesprekken
die ik voerde beperkten zich dus niet alleen
tot mensen die als volwassene een zus of broer
hebben verloren. Het waren gesprekken met volwassenen
die ooit in hun leven een zus of broer
hebben verloren, soms wel 20 of 40 of zelfs 70
jaar geleden..
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Misschien hadden ze, net als ik, lang gedacht
dat ze door de dood van hun broer of zus niet
veranderd waren, dat hun leven ‘gewoon’ verder
was gegaan. Pas geleidelijk aan ging ik zien dat
er door de dood van mijn broer eigenlijk ontzettend
veel is veranderd in mijn leven. Niet alleen
is er een broer gestorven, waardoor er bij familiebijeenkomsten
altijd een stoel leeg blijft, maar
al onze onderlinge relaties zijn erdoor veranderd:
het ouderlijke huis is het ouderlijke huis
niet meer.
Uit de meeste gesprekken die ik heb gevoerd
blijkt dat zussen en broers hun verdriet vaak
niet goed met elkaar kunnen delen en dat ze
daardoor langzaam maar zeker uit elkaar drijven.
Het is helaas niet zo dat verdriet ‘verbroedert’,
hoe graag we dat misschien ook zouden
willen. Van ouders die een kind verloren hebben
is bekend dat het merendeel van de huwelijken
uitloopt op een echtscheiding. Wat er met de
familieband tussen zussen en broers gebeurt na
het overlijden van een zus of broer is niet
bekend maar laat zich raden.
De zussen en broers die ik gesproken heb, zijn
allemaal door hun eigen ouders samen met hun
eigen zussen en broers opgevoed. Maar ook als
je niet dezelfde biologische ouders hebt, of niet
door je eigen ouders bent opgevoed, zal het verlies
van een zus of broer gevolgen voor je hebben.
Net zoals het verlies van een schoonzus of
een zwager je leven kan veranderen. Iedereen
die zichzelf als een zus of broer ziet, zal vroeg of
laat met het verlies van een zus of broer geconfronteerd
worden. Ik denk niet dat je je daar
echt op kunt voorbereiden, maar wel kun je je
laten inspireren door de verhalen van mensen
die dit verlies aan den lijve ondervonden hebben.
Hun ervaringen nodigen je uit om de betekenis
van de band met je eigen zus of broer te
onderzoeken, te erkennen en er misschien ook
meer in te gaan investeren.
Tijdens de NLP-opleiding die ik bij het IEP volgde,
besteedde Robert Dilts aandacht aan de
Moshe Feldenkrais strategie. Het uitgangspunt
daarvan was dat je je vermogen om in woorden
en logisch geformuleerde zinnen te denken even
opzij zet en probeert om je de communicatie in
een systeem visueel voor te stellen als een energiestroom
van vloeistof of licht. Als je die stroom
in gedachten volgt, kun je observeren waar en
hoe de stroom verandert en waar je een obsta-
M o d e l l e r e n
kel tegenkomt. Dan is het de vraag wat de
stroom nodig heeft om harmonisch te kunnen
doorstromen.
Na de uitleg volgde de onvermijdelijke oefening.
Ik koos als systeem het gezin waar ik uitkom en
op de vraag van de practitioner om een beeld in
me op te laten komen en dat hoog in de lucht te
plaatsen, kwamen tien wolkjes tevoorschijn: een
groep links (de broers en zus die inmiddels
waren overleden) en een groep rechts (de nog in
leven zijnde zus en broers). Toen er beweging in
de lucht kwam, begonnen de wolkjes te dansen
en na korte tijd kon ik niet meer zien wie de
‘dode wolkjes’ en wie de ‘levende wolkjes’
waren. Ik herinner me nog goed hoe getransformeerd
ik me voelde na deze oefening, alsof het
er in zekere zin niet toe doet of je zus of broer
nog leeft of niet. Je blijft met beiden communiceren,
zowel met levende als met dode zussen
en broers zit er beweging in de communicatie.
Het beeld staat me nog altijd heel levendig voor
de geest en misschien was dit beeld wel mijn
eerste inspiratie tot het schrijven van een boek
over rouwprocessen van zussen en broers. De
titel van het boek kunt u inmiddels wel raden:
Broederziel alleen? De ondertitel is: ‘De dood
van een zus of broer een plaats geven’. Door je
zus of broer plaats te geven in je leven, neem je
zelf ook je plaats in als zijn of haar zus of broer.
Dat is minder statisch dan het klinkt want…
wolken zijn altijd in beweging!
Minke Weggemans is sinds 1989 NLP-Master (IEP).
Ze verzorgt sinds 1976 lezingen, cursussen en
workshops over uiteenlopende onderwerpen,
altijd gericht op het ervaren van innerlijke vrede.
Ze studeerde Sociaal Cultureel en Maatschappelijk
Werk en Theologie en Levensbeschouwing. Minke
heeft een eigen praktijk en begeleidt mensen bij
verlieservaringen en rouwprocessen.
Nadere informatie vindt u op:
www.broederzielalleen.nl
Contact auteur:
m.weggemans@chello.nl
1 www.compassionatefriends.org
2 Manu Keirse: Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor
het gezin en de hulpverlener. Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2003.
3 F. Boer, Een gegeven relatie,
Uitgeverij Ooievaar, Amsterdam, 1999.
4 Evaluatiemodel n.a.v. strategie Moshe Feldenkrais, ,
IEP, Nijmegen, 1989
5 Minke Weggemans: Broederziel alleen?
Uitgeverij Kok, Kampen, 2005, ISBN 9043511692
11

Helen door
spelen met NLP
Een huisarts uit Nunspeet en een huisarts
uit Amsterdam volgden dezelfde
Practitioner-opleiding bij Meeander, vervolgden
hun eigen weg, deden ieder een
Mastercursus en oefenden en speelden met
NLP-technieken in hun praktijk. Dat zijn
wij. We wisselden onze ervaringen uit.
Dit gaf ons zoveel plezier en verrijking, dat
we deze ervaringen nu met meer mensen
willen delen.
Ruim een kwart van de klachten die bij een
huisarts worden gepresenteerd zijn medisch niet
goed te verklaren. Als deze klachten vervolgens
langer aanhouden kunnen ze aanleiding zijn tot
hoofdbrekens bij de arts, tot
een onnodige grote medische
consumptie bij de
patiënt en tot
wetenschappelijke onderzoeken
en congressen. NLP kunnen
we bij patiënten met
dergelijke psychosomatische
klachten goed gebruiken om
een vertaalslag te maken
naar de onderliggende problemen.
In korte schetsen stellen we
een aantal van onze patiënten
aan de lezer voor. Het
zijn mensen met psychische
en psychosomatische klachten,
die we als huisarts al jaren kennen. Soms
zien we ze op het afspraakspreekuur of tijdens
een visite. Voor een langere interventie kunnen
we een aparte afspraak maken.
De zon als hulpbron
Bijna iedere week komt Mw. T. op het spreekuur
met een groot scala aan klachten, die soms
medisch verklaarbaar zijn, maar meestal niet.
12
Ruim een kwart van
de klachten die bij
een huisarts worden
gepresenteerd zijn
medisch niet goed
te verklaren
Jankees de Ridder, Bianca Ouwerkerk
Allereerst leerden we rapport maken en
ontdekten meteen hoeveel sneller en effectiever
het consult daarmee verliep.
Submodaliteiten, representatiesystemen,
ankers, patronen, metaprogramma’s,
herkaderen, goedgeformuleerde doelen
werden geleidelijk bewust toegepast tot
we merkten dat we sommige dingen al
vanzelf gingen gebruiken…
Ze spreekt slecht Nederlands en we schakelen
vaak een telefonische tolk in; problemen met
haar man en kinderen komen dan ook ter sprake.
Deze keer hebben we een afspraak voor een
driegesprek samen met een Turkse
voorlichtster. Ik leg haar voor dat
ze zovaak en zoveel klachten heeft
die ik niet kan verklaren. Ze zegt
dat ze zich in Turkije altijd veel
beter voelt. In rapport laat ik haar
associëren als sterke Turkse vrouw
in Turkije en gebruik de Turkse sieraden
die ze draagt – ring en oorbellen
- als anker. De Turkse voorlichtster
zegt naderhand dat zij zich
zo lekker sterk voelt en Mw. T. heb
ik wekenlang daarna niet meer
gezien.
Mw. B. is 80 jaar oud. De laatste
tien jaar lijdt zij aan hevige pijnen
na gordelroos rond het linkeroog, waarvoor zij
“alles” heeft geprobeerd. Haar man vertelt mij
een keer dat zij op Gran Canaria, waar ze iedere
winter naar toegaan, altijd veel minder pijn
heeft. Bij een volgend bezoek in de spreekkamer,
nodig ik haar uit te associëren met Spanje.
In een andere stoel gaat ze meteen op het balkon
de ontbijttafel dekken en realiseert zich dan
wat het verschil is met Nederland. Hier drukt
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

een groot geheim op haar, dat ze niet aan haar
man durft te vertellen. Ze kan dit geheim later
met haar man bespreken en tot een oplossing
brengen. Daarna heeft ze maandenlang minder
last van de pijn.
Van binnen naar buiten
Mw. E is altijd een vrolijke vitale vrouw geweest
en ze is dol op volksdansen. Ze is nu 78 jaar en
voelt zich niet lekker. Ze klaagt met name dat ze
zo onzeker is met lopen, binnen heeft ze daar
geen last van. We gaan samen een stukje buiten
lopen, zij aan mijn arm. Als ik haar met behulp
van submodaliteiten laat associëren met het
lopen binnen, kan ze dit meenemen naar buiten
en daar ervaren hoe ze buiten stevig “los” loopt.
Binnen praten we daarna verder over haar zorgen
rond de ziekte van haar vriend.
Mw. G is van middelbare leeftijd, zij tobt al jaren
met lage rugklachten. Voor deze klacht is zij al
bij een fysiotherapeut geweest. Een neuroloog
onderzocht haar en vond niets ernstigs. De pijn
blijft en ze heeft veel hinder. Hoe moet ze nu
verder?
Ik vraag haar uit over de pijn. Of ze kan aanwijzen
hoe groot deze is. Wat voor vorm hij heeft,
M o d e l l e r e n
welke zwaarte, temperatuur, textuur, beweging,
kleur etc. Ze vertelt uitgebreid. Vervolgens vraag
ik haar: ‘stel dat uw rugpijn zou kunnen praten,
wat zou hij dan willen zeggen?’ Ze is even stil,
barst dan in tranen uit en geeft antwoord: ‘Laat
me toch eens met rust’. Hierna vertelt ze over
haar moeite om grenzen aan te geven in het
contact met familie en vrienden.
Overtuigd aan het stuur
Hr. A komt overstuur op het spreekuur, hij heeft
al 3 nachten amper geslapen. Hij is ‘totaal over
de rooie’ geraakt nadat een zwager plots een
hartinfarct heeft gekregen. Hij is 34 jaar. Zijn
moeder overleed toen hij nog jong was, hier
heeft hij nog steeds moeite mee; dit besef helpt
hem ‘geen zier’ deze week. We destilleren een
overtuiging dat ‘confrontatie met ziekte en dood
hem volkomen uit balans brengt’, deze belemmerende
overtuiging kunnen we in een tweede
consult herkaderen. Hij ontdekt hierbij de positieve
waarde van deze overtuiging, dat hij een
betrokken en sociaal mens is met veel dierbare
kontakten. De bijbehorende ‘internal state’
neemt hij mee naar de overtuiging en de paniek
blijft weg. Een aantal weken later vertelt hij dat
vrij plotseling zijn vader is overleden. Tot zijn
eigen en ieders verbazing heeft
hij in alle rust zijn vader begeleid
en afscheid kunnen
nemen.
Mw. F is 38 jaar en moeder
van twee kinderen. Zij vertelt
over haar straatvrees, waarvoor
ze diverse therapieën
achter de rug heeft. Ze durft
nu auto te rijden, maar nog
niet voorbij de gemeentegrenzen,
dan slaat de paniek toe.
Ze voelt zich hierdoor sociaal
beperkt. Gretig gaat ze op
mijn aanbod in om ‘eens NLP
te proberen’. We doen ‘Change
History’ in een lang volgend
consult. Teruglopend op de
tijdlijn komt ze in haar lagere
schoolklas terecht, waar de juf
een vraag stelt en zij ontzettend
bang is om de beurt te
krijgen en daarmee alle aandacht
op haar gericht. Als volwassen
en wijze vrouw kan zij
13

het lagere schoolkind geven wat het nodig heeft
om zich te kunnen ontspannen. Anderhalf jaar
later gaat en staat ze waar ze wil.
De geschiedenis veranderd
Mw. W is 50 jaar en twijfelt er ernstig aan of ze
op vakantie kan gaan. Ze kan haar dementerende
vader, die ook lichamelijk achteruit gaat, niet
achterlaten . De vader woont in een verpleeghuis
en ze is bang dat hij haar plots zal ontvallen.
Ze is hier erg onrustig en emotioneel onder.
We doen een Change History op de tijdlijn. Ze is
zeer verbaasd om in haar ‘ angstige state ’ bij
een herinnering te komen waar ze als lagere
schoolkind een ambulance hoort en in paniek
naar huis vlucht omdat ze denkt dat de ambulance
haar vader komt halen. Na de sessie voelt
ze zich rustig en kan het levenslot dat haar
vader haar plotseling kan ontvallen aanvaarden.
Ze gaat met een gerust hart op vakantie.
Via ‘werken met delen’ naar doel
Een Turkse schilderes van 35 jaar leerde ik jaren
geleden kennen toen ze in een zelfmoordpoging
zojuist een grote hoeveelheid pillen had ingenomen.
Nu zit ze opnieuw in een depressie en
heeft al maanden rugklachten waarvoor pijnstillers
en fysiotherapie maar weinig baten. Als ik
haar in rapport zeg: “als je je rug zou kunnen
laten praten?” antwoordt ze met een diepe zucht
“Nou die zou heel veel verhalen kunnen vertellen”.
In een vervolgconsult met haar, stel ik me
voor om delenwerk met haar te gaan doen. De
14
rugklachten blijken na twee weken al minder op
de voorgrond te staan. We gaan verder met het
formuleren van NLP-doelen Ze blijkt vooral
behoefte te hebben aan een atelierruimte en het
lukt haar om haar doel realistischer en concreter
te maken.
Stap in de toekomst
Een huisarts heeft veel kansen om NLP toe te
passen. Er zijn veel mogelijkheden tot contact
met de patiënt op een kort of lang spreekuurbezoek
en tijdens een visite of een telefoongesprek.
Steeds meer artsen ervaren de rijkdom
van het gebruik van NLP.
Deel uw rijkdom met ons, zodat wij nog meer
inspiratie krijgen!
Meer hierover lezen kan in de boeken van de
Schotse huisarts Lewis Walker: “Consulting with
NLP” en “Changing with NLP” en in het boek van
de Franse psychiater Servan Scheiber “Het Brein
als Medicijn”.
Voor meer info:
http://home.tiscali.nl/nlpkees
Contact auteurs:
jankeesderidder@tiscali.nl
bouwerk@xs4all.nl
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Het verhaal vertrekt vanuit de overtuiging dat
wij als mensheid niet meer ‘binnen ons budget’
leven en in een snel tempo de opgeslagen energievoorraden
(het oude zonlicht zoals Thom
Hartmann dat in zijn boek ‘De laatste uren van
het oude zonlicht’ noemt) en grondstoffen van
onze planeet opsouperen. De overtuiging groeit
dat wanneer we zo doorgaan de wal het schip
een keer keert, met verstrekkende gevolgen. Nu
zijn er vele manieren om hierop te reageren. Je
kunt zeggen dat de mens ook maar een voorbijganger
is in de totale geschiedenis van Moeder
Aarde en net als bij andere soorten zijn tijd een
keer gekomen is.
Een andere gedachte is dat de mens eerdere
rampspoed ook heeft overleefd en het deze keer
ook wel goed zal komen op basis van onze creativiteit
en aanpassingsvermogen; de ‘iets zal
ons wel redden’ filosofie. In deze gedachte past
bijvoorbeeld de overtuiging dat de techniek ons
wel zal redden. Als de olie opraakt, gaan we
vanzelf versneld andere energiebronnen ontwikkelen
en op deze manier zullen we overleven.
Of, benaderd vanuit de markteconomie: schaarse
grondstoffen worden vanzelf duurder en als
ze te duur worden, gaan we vanzelf minder
gebruiken of zoeken we alternatieven.
Technologie en economie voldoende?
Technologie en economie zullen zeker kunnen
bijdragen aan het realiseren van een volhoudbare
samenleving, en we moeten hier ook vol op
inzetten. Daarvoor moeten we wel ons econo-
M o d e l l e r e n
Derk Hueting en Timo van Tilburg
Het vergeten spoor
naar een
Volhoudbare Samenleving
We worstelen met het vormgeven van een duurzame samenleving. Vaak horen we uitspraken
als: “Er zijn zoveel definities, het begrip wordt misbruikt, het is te vaag, we krijgen er
maar geen grip op. We kunnen niets doen, mensen zijn niet te veranderen, het kan alleen
op mondiaal niveau”. We doen wel van alles, maar gaat het snel genoeg?
In dit artikel gaan we op zoek naar aanknopingspunten om de weg naar een, zoals de
Zuid-Afrikanen het noemen, “volhoudbare” samenleving verder vorm te geven.
misch systeem zodanig vernieuwen dat alle kosten,
dus ook alle milieubelasting en schade die
aan de Aarde wordt aangericht, in de prijs wordt
meegenomen. Door onze economieën zo in te
richten dat we werkelijk ‘volhoudbaar’ gedrag
gaan uitlokken en ‘onhoudbaar’ gedrag ontmoedigen.
Veel beleidsmaatregelen liggen al ‘op de
plank’: vergaande vergroening van het belastingstelsel,
rekeningrijden, belasting op kerosine,
het veilig stellen van open ruimte en natuur.
De vraag is alleen of we het hiermee redden.
‘Too little, too late’ is een vaak gehoorde
(nood)kreet. Er worden wel goede stappen
gezet, maar het tempo is veel te laag. Wat
houdt ons tegen om de snelheid flink op te voeren?
Hoe dan?
De veranderingen die nodig zijn om tot een volhoudbare
samenleving te komen, grijpen diep in
op onze samenleving. Het is niet alleen een
technische en/of economische ingreep, maar een
veel fundamenteler verandering van ons gedrag,
onze cultuur en onze motieven waarom we de
dingen doen zoals we ze doen. Met vallen en
opstaan zullen we dat moeten leren. En juist
daarin zitten belangrijke aanknopingspunten.
Niveaus van leren
Om naar een volhoudbare samenleving te
komen is het interessant om te kijken hoe we
leren. Dilts en Bateson hebben hiervoor een
15

model ontwikkeld (figuur 1). Het bestaat uit 6
niveaus en de gedachte erachter is dat een verandering
op een niveau effect heeft op alle
onderliggende niveaus. Ofwel: hoe hoger in het
model wordt aangesloten tijdens een veranderingsproces,
des te fundamenteler de verandering
zal plaatsvinden.
Figuur 1: model van Dilts en Bateson
Missie is het hoogste niveau in het
model, omgeving het laagste.
Kernvragen die op deze niveaus kunnen
worden gesteld zijn:
• Missie (of zingeving, spiritualiteit)
“Van waaruit handel ik, waar ben ik
op uit?”
• Identiteit “Wie (wat) ben ik?”
• Waarden (of overtuigingen, normen)
“Waarom doe ik iets, waar geloof ik
in?”
• Vermogens (of vaardigheden, capaciteiten,
competenties) “Hoe doe ik
de dingen, wat kan ik?”
• Gedrag “Wat doe ik?”
• Omgeving (of context) “Waar ben ik?”
De duurzaamheidpiramide
Hoe kunnen we bovenstaand model nu
gebruiken om naar een volhoudbare
samenleving te komen? De discussie
over duurzaamheid wordt vaak gevoerd
aan de hand van de triple P benadering:
het in balans brengen van de drie kapitalen
profit, people en planet, rekening
16
houdend met de aspecten ‘hier en daar’ en ‘nu
en straks’ (of overal en altijd, individueel en collectief).
Voor dit artikel gebruiken we dit model
als basis.
Als we de Triple P benadering en het model van
Dilts en Bateson met elkaar verbinden krijgen
we een piramide zoals in figuur 2 afgebeeld. In
het grondvlak de 3 P’s en de leer- en
veranderingsniveaus daar loodrecht
op. Onder in de piramide zit het omgevingsniveau
en bovenin het missieniveau.
Wat opvalt is dat hoe hoger je komt in
de piramide, des te dichter de drie P’s
elkaar naderen totdat ze in de top
samensmelten in één punt. In dit punt
is alles met alles verbonden, het is het
punt van eenheidsbewustzijn. Het is
het punt waarin simpel gezegd niets
meer ten koste gaat van andere mensen
(waar ook ter wereld) en onze planeet,
nu niet en later niet. En is dat
niet de kern van een volhoudbare
samenleving?
Figuur 2, De duurzaamheidpiramide
* Feitelijk is het een tetraëder, maar in de wiskunde wordt dit ook
vaak een piramide met een driehoekig grondvlak genoemd.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Het niveau waar de grootste kansen liggen, is
wellicht dat van de waarden en overtuigingen
We denken vaak wel dat we duurzaamheid in
onze missies hebben opgenomen, maar hoe zit
het dan met onze waarden en overtuigingen die
daaronder liggen? Ter illustratie: ik denk dat ik
duurzaamheid als belangrijke waarde in mijn
missie heb geïntegreerd, maar toch denk ik
steeds weer aan dat grotere huis en die grotere
auto, en als ik niet oppas ga ik die nog aanschaffen
ook. Blijkbaar zit er op waardenniveau
ook iets dat mij steeds weer zegt dat ik pas
meetel of gelukkig wordt als ik dat grotere huis
of die grotere auto koop. Pas als ik de waarde of
overtuiging opspoor die daar achter zit en die
weet te veranderen, zal ik duurzaamheid echt in
mijn missie kunnen integreren en de daarbij
horende vermogens en gedrag veel makkelijker
gaan ontwikkelen.
Het model is van toepassing op individuen, maar
geldt naar onze overtuiging ook voor groepen,
organisaties en samenlevingen. Zij biedt nieuwe
inzichten en aanknopingspunten voor de overgang
naar een volhoudbare samenleving.
Volgens ons zitten er op het niveau van de
waarden en overtuigingen in onze samenleving
obstakels die ons afhouden van een werkelijke
sprong naar duurzaamheid, zoals:
• Economische groei is noodzakelijk voor het
welzijn van de mens, de samenleving
• Op individueel niveau bereik je niets, laten
de politici (en dan met name de wereldleiders)
en de bedrijven het maar doen
• Als we duurzaam gaan leven kunnen we geen
‘leuke’ dingen meer doen
• Als we als bedrijf niet elke dag winstmaximalisatie
nastreven komt onze continuïteit in
gevaar
Wij hebben onvoldoende oog voor de schade die
we aanrichten met onze drang naar welvaartsverhoging.
Het zal ook niet makkelijk zijn dat in
onze gezamenlijke missie echt (in de zin van dat
we het menen en er naar handelen) een plaats
te geven. Door de feiten op een rijtje te zetten,
door de macht van de NGO’s (niet-gourvernementele
organisaties) te gebruiken, door dialoog
en discussie moeten we hiervoor blijven vechten.
Ook moeten concrete structuurveranderingen
doorgevoerd worden, bijvoorbeeld door
waarde (in economische zin) toe te kennen aan
M o d e l l e r e n
schone lucht, stilte en natuur en toegebrachte
schade te belasten. Pas dan zullen de spaarlamp,
biologisch voedsel en eerlijke koffie echt
een vlucht nemen. Tegelijkertijd moeten we proberen
de belemmerende overtuigingen zelf aan
te pakken, bijvoorbeeld door te laten zien hoe
de samenleving er uit kan zien als we duurzaamheid
werkelijk als essentiële waarde omarmen.
Dat verhaal moet veel beter uitgedragen
worden.
Kortom: voor het zetten van stappen richting
een volhoudbare samenleving is het nodig om
veranderingen uiteindelijk op een zo hoog mogelijk
niveau in de piramide te bereiken. Als bedrijven
of overheden missies formuleren die bijdragen
aan de volhoudbare samenleving zullen zij
steeds moeten nagaan of alle lagen daaronder,
en met name het waardenniveau, bijdragen aan
het realiseren van deze missie. Onze indruk is
dat het accent nog teveel op gedrags- en omgevingsniveau
ligt. En als we daar blijven hangen
verwordt de ‘missie’ tot ‘vensterkledij’.
We roepen de lezers van dit artikel op te reageren.
Wat doet dit artikel je, heb je voorbeelden
waaruit blijkt dat een missie wordt gerealiseerd
als alle lagen samenhangend zijn ingevuld. Of
voorbeelden van inconsistenties tussen de
lagen?
Derk Hueting en Timo van Tilburg zijn werkzaam bij
onderzoeks- en adviesbureau CE in Delft.
Zij houden zich bezig met duurzame ontwikkeling
en adviseren en begeleiden overheden en bedrijfsleven
bij het transformeren richting duurzaamheid.
Naast onderzoek en advies verzorgt CE lezingen,
workshops en trainingen over dit onderwerp.
Het hier gepresenteerde model vormt hier een
onderdeel van.
Contact auteurs:
hueting@ce.nl
tiburg@ce.nl
CE in Delft: 015-2150150
17

NLP voegt hart en ziel
toe aan ondernemen
Het ligt niet meteen voor de hand om NLP
te koppelen aan ondernemen.
Ondernemers zijn zakenmensen die hard en
veel werken, zijn niet met levensvragen of
hun eigen ontwikkeling bezig. Ondernemen
is ingewikkeld, het gaat over cijfers en risico’s
en is keihard. Hoeveel aannames en
overtuigingen kunnen we nog meer hebben
over ondernemen en welke stigma’s kunnen
we nog meer op ondernemers plakken?
Dit artikel gaat over ondernemen als een
manier om onszelf te herscheppen en de
‘neuro-logische’ ordening waarmee NLP
ondernemerschap benaderd en verrijkt.
Ontdekking van het Geheim
Ik heb de koppeling NLP en ondernemerschap in
2004 gemaakt toen ik gevraagd werd door een
organisatie om een training “Ondernemerschap”
te ontwikkelen voor managers in de gezondheidszorg.
Vanaf dat moment is er een wereld
voor me open gegaan die me sindsdien niet
meer losgelaten heeft. Het modelleren van 3
succesvolle ondernemers, het bestuderen van
theorieën over succesvol ondernemen en de
reflectie op mijn eigen ervaringen als ondernemer
(als eigenaar van een bedrijf in NLP opleidingen
en maatwerktrainingen) heeft me aangezet
om een eigen programma ‘Ondernemen met
Hart en Ziel’, dat uit 4 fasen bestaat, te ontwikkelen.
1. CREATIEVE FASE
NLP is een holistisch model, een totaalbenadering
die bestaat uit een attitude, een systeem en
concrete handelingen. NLP beschrijft de wereld
zonder interpretaties en absolute waarheden.
Alles dat werkt is met NLP te verklaren, dus is
NLP. Alles dat niet werkt is met behulp van NLP
aan te duiden waarom het niet werkt en is dus
daarmee geen NLP. Ondernemen moet dan dus
ook een totaalmodel zijn met een attitude, systeem
en concrete handelingen. En dat is ook zo.
Duurzaam succesvolle ondernemers hebben een
overeenkomstige attitude; ze ondernemen uit
18
Peter Dalmeijer
hart en ziel. De onderneming is het resultaat
van een mens die uiting geeft aan zijn missie.
Als wij onszelf in staat stellen om uiting te
geven aan onze missie dan gloeit onze lamp.
Dan zijn we dus congruent aan datgene wat er
in ons leeft en komen de acties die we nemen
voort uit liefde. De eerste fase van ondernemerschap
is de ‘creatieve fase’ oftewel ‘ideefase’.
Ondernemen is dus allereerst de interne boodschap
(missie) extern maken. Missie is als hoogste
neurologisch niveau een uiting van liefde. We
noemen het ‘ondernemen’ maar het is dus
eigenlijk ‘bovengeven’, want het ‘nemen’ uit
ondernemen is eigenlijk ‘geven’, want liefde
geven en ontvangen we, maar nemen we niet.
Pas als we boven-geven dan kunnen we ondernemen.
We moeten dus eerst geven om vervolgens
te mogen nemen, of nog beter, ontvangen.
Een onderneming om te nemen, dus om te cashen,
zal ophouden met bestaan. Of de ondernemer
stopt er zelf mee of wordt door zijn faillissement
gedwongen te stoppen en zich te bezinnen.
Kamers van Koophandel helpen beginnende
ondernemers met hun ondernemersplannen
waarbij starters op vermogensniveau (wat kan ik
goed, welke diploma’s heb ik?), op gedragsni-
We noemen het ‘ondernemen’
maar het is eigenlijk
‘bovengeven’
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

veau (wat wil ik gaan doen?) en omgevingsniveau
(waar, met wie, wanneer, welke wetgeving
etc?) formulieren invullen en soms hobbels dienen
te nemen. Deze niveaus zijn zeer belangrijk.
Als ik geen antwoord kan geven op deze vragen
dan is mijn onderneming niet levensvatbaar. Hoe
komt het dan dat er toch vele starters na korte
tijd stoppen? In de meeste gevallen is er geen
aandacht besteed aan de achterliggende
niveaus. Is deze onderneming een uiting van
mijn missie? Welke waarden worden voor mij
met deze onderneming vervuld? Waar geloof ik
in, vanuit welke overtuigingen ga ik ondernemen?
2. CONCEPTFASE
Als missie en passie er zijn dan is het zaak om
een plan te maken. Ik heb het dan niet over een
klassiek vragenformulier maar een concept. De
ondernemer vertaalt zijn missie in een concept.
Het concept is een mentale en abstracte weergave
van het ‘gevoel’ dat er is. Het gevoel alleen
is onvoldoende om de onderneming naar buiten
toe te communiceren. Een concept geeft richting
aan de onderneming. De meest belangrijke
reden van het maken van een concept is wat
Robert Dilts beschrijft over de Disney-strategie.
Als het dromen stopte ging Walt in zijn storyboardkamer
zitten, haalde zijn droom uit zijn lijf
en zette het buiten zichzelf neer. Als we dromen
kunnen uitleggen als het downloaden van de
missie dan is het storyboard van Disney het uitprinten
van de droom die we hebben gedownload,
dus de conceptfase van de onderneming.
Veel gevoelsmensen kunnen heerlijk dromen en
worden na het ontwaken weer geconfronteerd
met de harde werkelijkheid van de dagelijkse
wereld. Was het leven maar zo mooi als in mijn
droom. Dat heeft Disney vast ook gedacht,
alleen hij ging die droomwereld herscheppen.
Het is maar één stap meer maar het effect is
een wereld van verschil. Veel mensen weten wel
wat ze willen maar niet hoe ze er moeten
komen. NLP laat ons altijd zien hoe we er kunnen
komen. Diverse modellen en theorieën helpen
ons bij het maken van concepten. Het
mooie aan deze modellen is dat ze door NLP
naar de essentie kunnen worden teruggebracht
en in alle eenvoud overdraagbaar zijn. Kreten
als Unique Selling Point, Service Profit Chain en
Lateral Thinking komen door NLP tot leven in de
ondernemer omdat ze in essentie simpele stappen
bevatten. Als er een concept is dan praat de
M o d e l l e r e n
ondernemer niet meer over zijn droom maar
over zijn tot leven gewekte droom.
3. ONTWIKKELFASE
Wat op papier staat is werkelijkheid. Het hoeft
alleen nog maar gerealiseerd te worden.
Succesvolle ondernemers maken een prototype,
een eerste versie van het fysieke product. Ook
daarvoor zijn hulpbronnen die ons aan de hand
nemen. Het concept wordt vertaald in een strategie
en middels T.O.T.E. (test – operate – test –
exit) telkens weer aan de droom getoetst. De
eerste T is het concept/de droom(die staat
vast), vervolgens ga ik strategisch handelen, de
O van operate en dan vergelijk ik mijn eerste T
met mijn huidige resultaat, de tweede T. Dat
proces blijf ik herhalen (O-T..O-T..O-T) totdat ik
het gewenste resultaat heb. Een prototype heeft
iets opmerkelijks, het geeft nog een veilig
gevoel omdat het in feite een oefenproduct is.
Tegelijkertijd staat er aan het einde van de
TOTE-fase een fysiek product. Het kan zijn dat
mensen hun eigen successtrategie modelleren of
een succesmodel van een ander hanteren.
4. REALISATIEFASE
We moeten in staat zijn om in een beperkte tijd
van 1 minuut de essentie te communiceren van
ons product, dat noemen we een elevatorspeech.
In deze laatste fase wordt het product in
de markt gezet. Het spel van de actoren en factoren
rondom ondernemen zoals markt, klant,
product, ondernemer en onderneming is er een
van waarnemingsposities.
Dat is de essentie van marketing. Ook marketing
kent een strategie, een vorm waarin een boodschap
verpakt wordt en afgeleverd wordt op een
bepaald adres.
Ondernemen verloopt langs deze 4 fasen:
de Weg van een Droom, die als Product, in de
Markt wordt gezet …
De rest is communicatie; …de rest is NLP!
Peter Dalmeijer is internationaal gecertificeerd
NLP trainer en partner in NLP instituut LINN.
Tevens ontwikkelaar en trainer van maatwerkprogramma’s;
coachend leiderschap, teamontwikkeling,
spiegel je relatie en ondernemen met hart en
ziel.
Contact auteur:
peter@linn.nl
19

'Van Basten intellectueel hoogbegaafd'
De voetballiefhebber kan zich het doelpunt dat
van Basten op de finale van het EK maakte in
1988 vast nog wel herinneren: een prachtig
voorbeeld van een ‘moment of excellence’, een
moment van uitmuntendheid!
De kenschets van Matser over Marco van Basten
als voetballer kan een perfecte basis voor een te
modelleren vaardigheid zijn. Als betekenisgeving
van zijn expertise wordt de term ‘motorisch
intellectueel hoogbegaafd’ gebruikt in het artikel.
Vanuit NLP-oogpunt zijn de volgende vragen
interessant: “Hoe doet Marco van Basten datgene
wat hij doet?” “Wat is de achterliggende
structuur van die ‘motorische intelligentie’, zoals
Matser dat noemt?”
Projectgroep NLP & Sport
Sporters die bekend zijn met NLP zeggen dat de
sportwereld om deze insteek op de structuur van
excellentie zit te springen, naast alle andere
voordelen die NLP aan de (top-)sporter biedt.
Individuele sporters en sportverenigingen maken
20
Remko Sterken en Jan C. Visser
NLP, sport en sportwereld:
een inkopper?
Kortgeleden zagen we op de nieuwswebsite
www.nu.nl een bericht van het ANP dat
NLP-ers als muziek in de oren klinkt. De
neuropsycholoog Matser ontrafelt in zijn
boek dat binnenkort verschijnt de unieke
talenten van Marco van Basten waarmee hij
als voetballer/coach zo succesvol is.
Matser heeft uitgebreid bestudeerd welk
verschil nu echt verschil maakt en met zijn
ontrafeling lijkt hij de receptuur voor
modeling van Van Bastens’s talenten aan te
bieden. Lijkt: omdat Matser die talenten
meteen “onnavolgbaar” noemt. Voor ons
(NLP-trainers /sportfanaten) lijkt deze conclusie
een beetje op een gemist schot..
Echter: met kennis en ervaring op gebied
van modelleren in onze sporttas is dit ANP
bericht (zie kader) over de unieke talenten
van een unieke voetballer te mooi om niet
te vermelden in deze Modelleer-editie van
INzicht.
nog niet veel gebruik van NLP. Onbekendheid
met de technieken en de toepassing zijn hier
debet aan. Alle reden voor de NVNLP om die
leemte te vullen onder aanvoering van de
Projectgroep NLP & Sport. Na afloop van de
Najaarsbijeenkomst is het officiële startschot
voor dit sportieve NLP-netwerk gegeven.
NLP promoten
De projectgroep NLP & Sport heeft als doel om
de toepassing van NLP in de sportwereld te promoten.
Naast het bestuderen en overdragen van
bestaande NLP technieken in de (top) sport is
modelleren één van de aandachtspunten.
Hoe doet een (top)sporter datgene wat hij doet?
Wat maakt de ene sporter succesvol en de andere
sporter niet? En hoe maken we de vermogens
van succesvolle sporters (en trainers!) aan
anderen overdraagbaar?
Naast het bestuderen, toepassen en overdraagbaar
maken van deze vaardigheden willen we
ook een stap zetten naar de hogere Logische
Niveau’s. Welke waarden zijn voor jou belangrijk
in de context van sport (of gezondheid)? Wat
stuurt je in het sporten? Wat zijn je overtuigingen?
Wie ben je als sporter? En mogelijk zelfs
de stap: hoe sluit dit aan bij je missie?
NLP ontwikkelen
Door trainingen op maat te ontwikkelen (en te
geven) willen we NLP in zoveel mogelijk takken
van sport op de kaart te zetten. Hiervoor zijn we
op zoek naar sportende NLP-ers om “Sport-NLP”
te ontwikkelen en tegelijkertijd een netwerk van
NLP-Sporttrainers op te zetten.
Ben je zelf (fanatiek) sporter? Coach/train je
sporters of ben je gewoon geïnteresseerd, neem
dan contact op met ons! Wij vertellen je er
graag meer over! Deel je onze passie voor het
speelveld “NLP & Sport”?
Meld je aan: de bal is zo te zeggen rond…
Publicaties NLP & Sport
Met deze introductie hebben we ook het startschot
gegeven voor NLP & Sportartikelen in
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

INzicht. In de volgende editie zullen we een aantal
NLP-technieken, die toepasbaar zijn in de
sport, verder uitlichten.
Je tips voor boeken, artikelen, nieuwe leden
voor ons Netwerk, NLP-technieken die sporters
kunnen ondersteunen en je eigen toepassing
van NLP in je training en bij wedstrijden etc.,
zullen we graag in INzicht en / of op de
Sportpagina’s van de NVNLP-website opnemen.
(Eind december is de Sportsectie van onze site
in de lucht).
'Van Basten intellectueel hoogbegaafd'
GELDROP - Marco van Basten is motorisch intellectueel
hoogbegaafd. Dat schrijft neuropsycholoog
Erik Matser in zijn binnenkort te verschijnen
boek Personage, dat handelt over mensen
die schoonheid kunnen brengen. Als geen ander
is de bondscoach van het Nederlands voetbalelftal
op zijn vakgebied in staat snel problemen op
te lossen. Matser: "Wij nemen die acties dan
waar als onnavolgbaar. Hierdoor is Van Basten
een bijzonder mens. De aangewezen man om
wereldkampioen mee te worden."
Volgens Matser is intelligentie het probleemoplossend
vermogen. "Je kunt het tonen bij schoolse vaardigheden,
in de muziek maar ook in de sport. Dat noemen
we motorische intelligentie. Van Basten toonde deze
mentale vaardigheid gedurende zijn actieve voetbalcarrière."
Doeltreffend
"Zijn acties waren vernuftig, leken eenvoudig, maar
waren zeer doeltreffend met altijd bijna een optimaal
resultaat. Dat komt omdat hij in staat is informatie
snel en op zijn eigen onnavolgbare manier te verwerken.
Ik ben er daarom ook van overtuigd dat de successen
die hij nu als coach boekt, geen toevalstreffer
zijn."
Geen toeval
In een vorig jaar uitgezonden televisiedocumentaire
zei de bondscoach dat zijn fabuleuze treffer tegen de
Sovjet-Unie (finale EK 1988) geen toeval was. Hij
schoot getimed en gericht op het doel. Bij nadere
analyse ging de bal met een curve ongeveer tien centimeter
boven de handen van de beste doelman van
het toernooi (Dasajev) en vijf centimeter onder de lat.
Een historisch spelmoment. Van Basten had bij de
voorzet van Mühren het inzicht dat het kon.
Volgens Matser, bekend van baanbrekende publicaties
over hersenletsel in boksen en voetbal (koppen), past
Van Basten zich in een razendsnel tempo aan bij veranderende
situaties. "In elke competitie ter wereld
bleef hij moeiteloos overeind. Hij is iets bijzonders.
M o d e l l e r e n
Remko Sterken is fanatatiek sporter en NLP
Trainer, Jan C. Visser is Topsporttrainer bij de
Nederlandse Boksbond (NBB) en NLP Trainer i.o.
Remko en Jan zijn beiden de vliegende kieps van de
NVNLP-projectgroep NLP & Sport.
Marco van Basten
Cruijff en Bergkamp zijn van vergelijkbaar niveau en
zullen hem onmiddellijk begrijpen. Wij zullen moeten
accepteren dat hij de juiste keuzes maakt, ook als we
het niet direct kunnen volgen. Als Van Basten zegt dat
een speler voor een bepaalde positie geschikter is dan
een ander, moet men dat toch aannemen."
Zonder ego's
Van Basten denkt als een topmanager, zegt Matser.
"Hij heeft een groep samengesteld zonder ego's. Een
wereldmove. Hij kan daardoor snel van spelconcept
wisselen wanneer dat een vereiste is om de wedstrijd
te winnen. De keuze maakt hij en dat houdt hij ook
vol. Was hij bondscoach van Duitsland geweest dan
zou daar een ander elftal staan dan nu het geval is.
Hij gaat ook maar met één doel naar Duitsland en dat
is om wereldkampioen te worden. Met niets minder
neemt hij genoegen."
Aan topvoetbal gaat een extreme selectie vooraf.
Matser: "Van Basten is komen bovendrijven uit miljoenen.
Niet door zijn spieren, maar door de kwaliteit
van zijn denksysteem. Vroeger in de voormalige DDR
werd bij kinderen al het probleemoplossend vermogen
getest, om te kijken voor welke sport ze geschikt
waren. Het moeilijke turnen of toch maar wielrennen.
Van Basten is eveneens een killer. In de heksenketel
van Buenos Aires (WK-finale 1978) zou hij die bal er
een minuut voor tijd gewoon hebben ingeschoten.
Daar is hij op geprogrammeerd."
© ANP – 21 november 2005
Contact auteurs:
remkosterken@hotmail.com
jancvisser@hotmail.com
21

thema: modelleren
22
Rudy Vandamme
Advanced Modeling
Verslag van de NVNLP Najaarsbijeenkomst 2005
Op 26 november werd de traditionele najaarsbijeenkomst van de
NVNLP gehouden. Het thema van deze dag: Advanced Modeling.
Uitgenodigd werd Jan Ardui, internationaal NLP-trainer. Hij heeft met
succes het modelleren toegepast in bedrijven. Hij gaf het voorbeeld
van Hewlett Packerd. In dat bedrijf werden vijftig young potentials
in contact gebracht met een topmanager. Na een inleiding rond
modelleren gingen deze young potentials aan de slag om de topmanager
te interviewen. We mochten de positieve resultaten
beluisteren van deze vorm van leren.
Daarnaast heeft Jan Ardui uitgelegd
welke drie vormen van
modelleren hij onderscheidt:
• Modelleren van expertise
• Modelleren van een probleemruimte
• Modelleren van systemen
Elke vorm heeft een eigen
vorm van aanpak en zou binnen
de NLP wereld verder ontwikkeld
kunnen worden. In de
namiddag werd de totale groep
in drie subgroepen verdeeld en
gingen we aan de slag met een
bepaalde vorm van modelleren.
Het modelleren van
experts
Het modelleren van experts is
de meeste gebruikelijke vorm
in NLP middens. De doelstelling
is om de competentie van een
expert in kaart te brengen,
zodat je dezelfde resultaten
kunt bereiken. Modelleren is
hier het proces van observeren,
exploreren en in kaart
brengen van gedragingen,
mentale strategieën en overtuigingen
die een expert in staat
stelt een bepaald resultaat te
bereiken.
Rond deze vorm van modelleren
is al veel uitgewerkt, maar
toch is er nog een aantal
vraagstukken. Een aantal vragen
zijn de volgende: hoe kun
je lichamelijke patronen in
kaart brengen? Wat is de verhouding
tussen analytisch
modelleren en intuïtief modelleren?
Hoe kun je het gemodelleerde
eigen maken? Wat is
het verband tussen de positieve
resultaten van een competentie
en de schaduwzijden van
deze competentie?
De subgroep die met deze
vorm van modelleren aan de
slag ging, nam de volgende
vraag als uitgangspunt: hoe
weet je dat iets van jou is? Er
werd een voorbeeld gemodelleerd
vanuit verschillende
domeinen: hoe weet je dat een
object van jou is? Hoe weet je
dat een overtuiging van jou is,
enz.? De verslaggever van
deze workshop gaf het amusante
voorbeeld: hoe weet je
dat je neus van jou is? Tja,
hoe weet je dat eigenlijk? Het
lijkt op het eerste gezicht mysterie,
maar na wat gemodelleer
kom je tot enkele interessante
factoren: je neus is jouw neus
als je een submodaliteit hebt
waarin de neus verbonden is
met iets groters dat ook al van
jou is, in dit geval: je gezicht.
Jan Ardui
Een andere factor is dat je het
onderscheid kent tussen jezelf
en de andere. Een diepere
reflectie brengt je allicht bij het
immuniteitsysteem van een
mens waarbij we op lichamelijk
niveau weten wat eigen en wat
vreemd is.
Het beantwoorden van de
‘eigendomsvraag’ is voor het
modelleren zelf ook interessant.
Als we meer inzicht hebben
in de mechanismen van
eigenheid dan kan het modelleren
een plaats krijgen in veranderingswerk.
Nu is het vaak zo
dat een expertise wel gemodelleerd
is, maar dan komt er
toch nog een fase waarin je
het geleerde wil eigen maken.
Veel modelleringprojecten vallen
stil omdat we toch nog niet
de truc kennen om iets eigen
te maken.
De probleemruimte is
mooi
De tweede vorm van modelleren
is het modelleren van een
probleemruimte. Tot de probleemruimte
behoren het
symptomen, de oorzaken
ervan, het doel en het effect
van het doel.
Modelleren neemt in dit geval
uitdrukkelijk het uitgangspunt
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

dat het construeren en in stand
houden van een huidige toestand
berust op een ingenieus
bouwwerk. Er is heel wat voor
nodig om een probleem of een
ongewenst iets in stand te
houden. De modelleerder
vraagt zich af: ‘hoe doet
iemand het om dit in stand te
houden?’ Je zou kunnen stellen
dat een probleem creëren en in
stand houden berust op het
patroon dat het geheel van de
probleemruimte kenmerkt. De
probleemruimte wordt beheerd
door een soort code.
Een tweede uitgangspunt is dat
zolang je de code niet gekraakt
hebt, de probleemruimte je
aandacht blijft trekken. Het
gaat er over dat de mens een
drang heeft om zijn zaak te
begrijpen. Vandaar de stelling
van Jan Ardui: modelleren
THE KEY MODELING QUESTIONS
1. QUESTIONS FOR VERIFYING/BACKTRACKING
• So what you are saying is (reformulation/
summary of what was said)
• So, if I understand you well,
(reformulation/summary of what was said)
2. QUESTIONS FOR SPECIFYING/PRECISION
• In what way? (clarify adjectives/adverbs)
• What do you mean by (word or phrase)?
• How/when does that (verb) happen?
• What would happen if you did/didn’t? What
stops you?
• All? Always? Never? (in relation to absolutes)
3. QUESTIONS FOR SPECIFYING OUTCOMES
• What do you want? What will having that, do
for you?
• How will you know that you are progressing
towards your outcome?
• How will you know that you have achieved
your outcome?
• What will you do to achieve it?
4. QUESTIONS TO SPECIFY A STRATEGY
• What is going on inside you when this happens?
• Where do you put your attention to?
• What do you do if something doesn’t work?
M o d e l l e r e n
helpt je om trager te werken
en eerst contact te maken met
wat er is. In plaats van snel
naar interventies over te gaan,
is het de uitdaging van de
modelleerder om niet te helpen
of op te lossen. Het begrijpen
van wat er is, brengt de
‘schoonheid’ aan het licht.
Vanaf het moment dat je
begrijpt waarom iets bestaat,
heb je de keuze tussen het
laten zijn wat het is of het veranderen.
Het gaat van moeten
veranderen naar kunnen veranderen.
Mensen die ‘moeten’
veranderen kunnen het vaak
ook wel, maar dan is het vaak
eerder een gevecht tegen het
systeem.
In de subgroep rond dit thema
hebben de deelnemers het volgende
onderzoek gedaan:
iemand vertelt iets over zijn
probleemruimte en de andere
modelleren deze persoon. De
bedoeling is om nadien te
weten welke aspecten in het
modelleren bijgedragen hebben
tot een betere relatie van de
cliënt ten aanzien van zijn probleem.
Eén van de conclusies
was dat de algehele houding
van de modelleerder met zijn
nieuwsgierigheid, met zijn liefde
en rust, de cliënt in meer
aanvaarding bracht van wat er
is. Ook bijvoorbeeld het rustig
herhaaldelijk stellen van steeds
dezelfde vraag kan een helend
effect hebben. Het voorbeeld
was in dat geval de vraag: wat
doe je daar precies?
Wat zeker niet werkt als
modelleerder is: dat je zenuwachtig
of veroordelend praat.
Kortom de attitude van het
modelleren heeft een bijzonde-
• If I were to be you for a while, how would
I do that?
5. PATTERNING QUESTIONS
• What is this/are these an example of?
• What are other examples like these?
• What would be an example of this?
• How does this relate to that?
• What is important about that?
• What does that get you?
• Does A necessarily = B?
• Does A necessarily cause B?
• Would not A mean not B
• If A was not there, would B not happen?
6. EPISTEMOLOGICAL QUESTIONS
• What does this presuppose?
• What has to be true for this to be true?
• How do you know this?
7. SYNTHESIZING QUESTIONS
• What does this all mean?
• How does all this fit together?
• What is the organizing principle without
which this person would not be able to do
what he/she‘s doing?
Jan Ardui, Centre for Performance & Alignment
www.centre-nlp.com
23

thema: modelleren
re plaats in elke vorm van
coaching. De kracht van het
modelleren is de cliënt te brengen
tot een andere relatie met
zijn probleemruimte. Van
ergernis …. naar liefdevol kijken
hoe het probleem geconstrueerd
en in stand gehouden
wordt. In dit geval is het een
beetje het omgekeerde als de
vorige vorm van modelleren.
Bij het modelleren van expertise
heeft de onderzoeker de
weg af te leggen van bewondering
naar waardering. Bij het
modelleren van een probleemruimte
verandert de cliënt zijn
gevoel, van ergernis naar
waardering.
Het modelleren van
systemen
Een derde vorm van modelleren
is het modelleren van systemen,
zoals organisaties,
bedrijven, families, enz.
Je komt binnen in een bedrijf
om te solliciteren of een training
te verzorgen. Je hebt een
eerste indruk van het gebouw,
vervolgens van de receptie.
Basic steps of the
modeling process:
1. Identify the skill to be
modelled and choose an
expert
2. Gather information from
different perspectives
3. Filter for relevant
features and patterns
4. Organize the patterns into
a coherent structure/
model
5. Test the usefulness and
effectiveness of the model
6. Integrate the model or
transfer it to desired
contexts
Jan Ardui, Centre for
Performance & Alignment
www.centre-nlp.com
24
Je ziet hoe de deur opengaat,
daarna loop je door de gangen
en ziet de kamernummers,
enz. Je vangt een glimp op van
interacties tussen mensen.
Vervolgens kom je op de plek
waar je moet zijn: je ziet hoe
de bureaus eruit zien. Je proeft
de sfeer. Een aantal dingen zullen
je verrassen omdat je een
andere voorstelling had. Dat is
interessant, want op dat
moment ben je wakker genoeg
om te observeren wat er
typisch is aan de organisatie.
De deelnemers van deze subgroep
modelleren werden aan
het werk gezet voor een bijzonder
leuke opdracht: er werd
gevraagd observaties te verzamelen,
patronen en verbindende
patronen te ontdekken in
het conferentieoord waar de
najaarsbijeenkomst plaats
vond. Een aantal observaties
waren opvallend: op bepaalde
punten een viersterren conferentieruimte
en op andere punten
de kenmerken van een
motel ‘vergane glorie’. Zo was
het personeel bijzonder vriendelijk
en netjes. De sleutels op
de deuren waren met de
moderne ponskaarten uitgerust.
Daarnaast was het interieur
echter aangekleed met een
Engelse stijl van stoelen. In de
tapijten waren vele vlekken.
Een grappige inconsistentie
was bijvoorbeeld dat het conferentieoord
vlak langs de autosnelweg
lag maar wel de naam
droeg ‘De Witte Bergen’. Je zou
denken in een skistation
terecht te komen. Ook de mensen
in het restaurant leken
deels toeristen te zijn, deels
zakenmensen. Kortom, het
conferentieoord straalde een
gezellige drukte uit. Het
patroon doen zou betekenen
dat je ontspannen en tegelijk
efficiënt doet. Misschien is dat
idee van het skistation een
goede vergelijking: ‘tenten’ die
een enorme drukte kunnen
verwerken, het moet allemaal
efficiënt gaan en toch gezellig.
Het is zowel chique als toegankelijk.
Er kan natuurlijk kritiek
gegeven worden op een aantal
punten, maar daar gaat modelleren
niet over. Modelleren gaat
over het zien van het patroon
zodat je dezelfde resultaten
zou kunnen neerzetten – indien
je dat zou willen.
Conclusie
De algemene conclusie is dat
er nog heel wat onderzoek zou
moeten gebeuren om de drie
vormen van modelleren methodisch
te verfijnen. Er is bijvoorbeeld
geen systematiek rond
het modelleren van systemen.
Natuurlijk hebben we allemaal
directe ervaringen en intuïties,
maar NLP houdt van ‘methode’.
De hoop is dat mensen die met
modelleren bezig zijn elkaar
vinden en deze methode binnen
de NLP wereld naar voren
schuiven als de grootste troef
die NLP te bieden heeft. Op het
einde van de najaarsbijeenkomst
ging iedereen alvast bijzonder
enthousiast naar huis
met de intentie om een grotere
plaats te geven aan het modelleren
in elke vorm van communicatie
en professionele toepassing.
Als inspiratie en geheugensteun
hiertoe tref je op deze
pagina’s ook de 2 tools die Jan
Ardui met zijn workshop aanreikte:
het modelling stappenplan
en de onderscheidende
vragen in modelling.
Contact met:
Jan Ardui: jan.ardui@skynet.be
Rudy Vandamme:
vandamme.rudy@skynet.be
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Willem Plomp en Ton Langelaan
Excelleren in lijn -
de excellente leerkracht
Relaxed voor de klas? Prettig omgaan met kinderen?
Plezier in je werk? Je idealen verwezenlijken? Een omgeving
die bij je past? Buiten geëigende kaders treden?
Werken met passie? Jezelf zijn?
Hebben we alle criteria voor een excellente leerkracht te
pakken of missen we er nog een paar? Ongetwijfeld, maar
vooral dit zijn de kenmerken van de leerkrachten, die uit
ons modellerings-onderzoek naar voren kwamen.
Leerkrachten die al jaren met veel plezier en gedrevenheid
voor de klas staan. Hoe krijgen ze dat voor elkaar? ‘Nou
gewoon…..eh’, vertelden ze ons in eerste instantie maar
daar achter lag een heel gedachteproces, een grote hoeveelheid
bevorderende overtuigingen en een heldere doelgerichtheid.
We hebben ze in de jaren voorbij
zien komen, in alle soorten
en maten. Leraren die respect
afdwongen doordat ……doordat
ze respect afdwongen. Gewoon
…respect. Maar ook leerkrachten
die het vanaf de eerste dag
al verloren van hun leerlingen.
En wat verloren ze precies en
wat hadden de leerlingen dan
gewonnen? Het heeft me altijd
gefascineerd. Wat is nu het
grote verschil tussen de
geplaagde meester Moerkens
en de gedreven juf Huizinga?
We zouden zelf ook wel zo’n
imponerende docent willen
zijn, eentje waarbij je het wel
laat om rottigheid uit te halen.
Niet omdat hij of zij angst
inboezemt maar gewoon, dat
doe je niet bij hem of haar.
Toen ik (Ton Langelaan) voor
het eerst economie lessen ging
geven aan bovenbouw HAVO
en VWO leerlingen kreeg ik van
enkele derdejaars Havisten te
M o d e l l e r e n
horen dat ik hun klas wél aankon
omdat ik jong was en op
de motor naar school kwam.
Hmm, interessant maar dat
kon het toch niet alleen zijn.
Wat is nu het grote
verschil tussen de
geplaagde meester
Moerkens en de
gedreven juf
Huizinga?
En wat maakte dan precies dat
ik met die mannetjes wel overweg
kon en enkele van mijn
collega’s het heen en weer kregen
van ze? Collega’s die veel
langer in het vak zaten dan ik.
Gedroeg ik me anders, was ik
meer één van mijn leerlingen,
sloot ik meer op ze aan? Vond
ik ze misschien gewoon leuker
dan dat mijn collega’s ze vonden
of was ik meer geïnteresseerd
in ze? Ik wist het niet.
Ik keek naar andere leerkrachten
die enthousiast een klas
om hun vingers wonden. Ik
herinnerde me docenten van
de middelbare school die zeer
geliefd waren, heel veel uit een
klas haalden en toch niet altijd
de gemakkelijkste mensen
waren voor de leerlingen.
Het begon me steeds meer te
boeien. Wat maakte nu precies
dat die kanjers voor de klas
het zo goed deden? Het had
met zelfvertrouwen te maken,
met uitstraling, met een
bepaalde houding voor de klas,
leek me. Maar ja, ‘je moet wat
meer zelfvertrouwen tonen’ zet
niet echt veel zoden aan de
dijk, die na diverse stormen al
op springen staat. Hoe doe je
dat?
Na enkele modelleringsonderzoeken
voor het Ministerie van
VROM gedaan te hebben (‘de
duurzame ondernemer’ 1998
en 1999 en ‘hoe doet de burger
afvalgedrag?’ 2000) ben ik
met mijn collega Willem Plomp
in 2002 de excellente leerkracht
onder de loep gaan
nemen. Aanleiding om samen
het onderzoek te doen en er
een boek over te schrijven (de
excellente leerkracht, uitgeverij
Nelissen, Soest) is een
gemeenschappelijk verlangen
om NLP te introduceren in het
25

thema: modelleren
onderwijs om daarmee een bijdrage
te leveren aan de gezonde
ontwikkeling van kinderen
en volwassenen.
Het onderzoek deden we naar
aanleiding van de training ‘NLP
voor leerkrachten’ die we in
2001 gestart zijn voor onze
PABO-studenten. We kregen
beoordelingen van onze studenten
met 9’s en 10’en en dat
was ook voor ons redelijk
uniek. We wisten dat we met
iets echt zinnigs bezig waren.
Reacties die we op de training
kregen luidden: 'Zinvolle vaardigheden
en inzichten, praktisch
zeer goed toepasbaar’.
‘Zeer waardevol voor leerkrachten.
Moet standaard in
het curriculum van de PABO's’.
‘Zeer zinvolle cursus voor leerkrachten’.
‘Vernieuwend, spannend
en zeer, zeer nuttig om te
gebruiken in het onderwijs
(jezelf begrijpen/ sturen, kinderen
begrijpen/ sturen, goed
klimaat)’.
Oké, we hadden een vertaling
gemaakt van NLP technieken
naar de onderwijscontext en
dat sloeg aan maar waren deze
technieken echt waar het om
ging bij de excellente leerkracht.
In 2002 zijn we gestart met
het modelleren van acht leerkrachten,
die door hun omgeving
als zeer goed werden
bestempeld. Sommige van hen
waren al gepensioneerd en
vertelden nog altijd met zeer
veel passie over hun vak en
over de kinderen die ze lesgaven.
De meeste docenten kenden
de namen van de kinderen
van 30 jaar geleden nu nog uit
hun hoofd.
Ook hebben we enkele leerkrachten
bewonderd die het
zwaar hadden in hun vak. Wat
was nu het verschil tussen de
26
expert en zijn ‘tegenvoorbeeld’.
De centrale vraag die we stelden
was steeds: ‘Wat betekent
het om leerkracht te zijn? Waar
gaat het jou om?’
Zeer veralgemeniserend ging
het de excellente leerkracht
erom dat een kind tot zijn
recht kwam. Zijn tegenvoorbeeld
vond het vooral belangrijk
dat het kind zijn vak leerde.
Mijn idee is dat doel en
middel door elkaar werden
gehaald bij de laatste leerkracht.
In juni 2004 is naar aanleiding
van het onderzoek ons boek
‘De excellente leerkracht’ op de
markt gekomen. Centraal in
het boek staat: Hoe denkt een
‘excellente leerkracht’, hoe kijkt
hij tegen de wereld en zichzelf
aan, hoe vormt hij innerlijk
beelden, geluiden en gevoelens
en hoe mondt dit uit in het
specifieke doelgerichte en succesvolle
gedrag in en rond de
klas. Door het lezen van dit
boek leer je de ‘excellente leerkracht’
heel goed kennen en
begrijpen en word je je ook
bewust van je eigen gedragspatronen
en achterliggende
gedachten en hoe deze al of
niet afwijken van de excellente
leerkracht. Deze bewustwording
is de start van het leerproces
om uiteindelijk ook een
…excellente docent te zijn.
De excellente leerkracht
als model
Ons boek is gebaseerd op onze
eigen ervaring en op specifiek
door ons verricht modelleringsonderzoek
bij een achttal goed
functionerende werkende en
gepensioneerde leerkrachten.
Bij het modelleren gaat het
erom de achter het excellente
gedrag liggende gedachtepa-
tronen, denkstrategieën en
overtuigingen in kaart te brengen.
Hierbij gaan we ervan uit
dat een vaardigheid een
patroon van denkstappen is.
Als we het recept van de vaardigheid
hebben kunnen we
deze zelf toepassen.
We hebben (deels) ontdekt hoe
de excellente leerkracht in
elkaar zit door:
• Eerst zelf eens te benoemen
hoe het volgens ons zit.
• Alert te zijn op handig leer
krachtgedrag
• Interviews af te nemen bij
rolmodellen die zich prettig
in het vak voelen en met
enig gemak en plezier hun
doelen bereiken.
• In de schoenen van de
experts te stappen en met
hen mee te gaan in hun
denkproces, hun gevoelens
en fysiologie.
De volgende elementen wilden
we in de interviews en observaties
met de experts en de
zogenaamde ‘tegenvoorbeelden’
onderzoeken:
• Gedrag en fysiologie: uiterlijke
kenmerken die passen
bij het vermogen zoals
gezichtsuitdrukking, spierspanning,
houding, gebaren,
stemvolume/hoogte,
enz.
• De emotionele toestand
(gemoedstoestand) bij perfecte
momenten van leerkrachtgedrag
• De overtuigingen: wat
hij/zij gelooft dat waar is
voor de betreffende situatie
op elk van de logische
niveaus: resultaten, gedrag,
vermogens, waarden/waarheden,
identiteit, missie en
plek in het geheel
• Interne weergaven of representaties:
welke denkstrate-
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

gie heeft iemand voor een
bepaalde situatie
• Criteria: dat wat hij/zij
belangrijk vindt in de
betreffende situatie
• Metaprogramma's: min of
meer vaststaande waarnemingsfilters
Wij wilden vooral antwoorden
op de volgende vragen:
• Waar let je op als leerkracht?
• Waar gaat het je om? Wat
vindt je belangrijk?
• Wat maakt dat je met een
idee aan de slag gaat en
succes behaalt? Noem eens
een voorbeeld en hoe dat
ging.
• Waarom slaagt iets? Hoe
gaat dat in zijn werk?
Voor specifieke succesvolle
situaties:
• Eerst zelf eens te benoemen
hoe het volgens ons zit.
• Alert te zijn op handig leerkrachtgedrag
• Wat doe je precies?
• Wat denk je precies (wat
zie je, hoor je, voel je en
zeg je tegen jezelf)?
• Wat denk je en hoe denk je
(in welke volgorde komen
de modaliteiten aan de orde
en wat zijn de submodaliteiten)?
• Waar ga je vanuit (wat is
waar)?
• Wat doe je met je lichaam
• Wat wil je bereiken of vermijden?
• Hoe weet je dat je er mee
moet beginnen?
• Wat is op dat moment het
belangrijkste?
• Hoe weet je dat je ermee
klaar bent?
• Als je jezelf zulke doelen
stelt, als je zulke criteria
hanteert wat moet dan
waar zijn?
M o d e l l e r e n
• Hoe zit de wereld in elkaar?
• Waarom is dat zo belangrijk?
• Waarom zou je het aan
anderen over brengen?
• Wat levert het je op?
Het proces van
modelleren
Bij het modelleren dien je eerst
een beeld te krijgen van waar
het om gaat bij de expertise.
Onze ervaring is dat je eerst
vanuit de eerste positie kijkt
naar de ander. Je herkent
zaken, en merkt voor jou nieuwe
aspecten op en zet ze in je
eigen kader.
Vervolgens stap je in de tweede
positie. Je stapt in de
schoenen van je model, leeft je
in en gaat mee in de denkwereld
van je model terwijl deze
in gedachten of in werkelijkheid
met zijn expertise bezig
is. We noemen dit in navolging
van Robert Dilts ‘impliciet
modelleren’. Je laat je intuïtie
zijn gang gaan, zoveel mogelijk
los van je eigen overtuigingen,
‘open minded’, en krijgt een
idee over de subjectieve ervaring
van de expert. Je gaat
mee, checkt of het bij de ander
ook zo werkt van binnen en
doet al het mogelijke om gelijk
aan de ander te worden. Je
maakt compleet rapport op
zoveel mogelijk variabelen. Dit
is een bijzonder boeiend proces
waarbij ik persoonlijk nog altijd
de angst ervaar om mezelf te
verliezen. Op het moment dat
je hier los van komt wordt je
één met de ander en dat is een
zeer bijzondere, vaak emotionele
ervaring. Je begrijpt de
ervaring en kunt het zelf van
daaruit in de volgende fase ook
beschrijven.
Deze laatste fase, vanuit de
derde persoon gezien, noemen
we expliciet modelleren; de
beschrijving van de expertise
in stappen zodanig dat een
ander daar ook mee uit de
voeten kan. De expertise is
overdraagbaar gemaakt.
In het kort zijn het de volgende
de kenmerken die naar
voren kwamen bij onze excellente
voorbeelden. Een goede
leerkracht:
• Zet de relatie centraal
• Is met volle aandacht voor
de leerlingen aanwezig
• Luistert, is in het hier en nu
aanwezig
• Verplaats zich in de ander
• Stemt af op de ander
• Is in staat de ontwikkelingsrichting
van de ander te
herkennen en groei te stimuleren
door aan te sluiten
bij die ontwikkelingsrichting
• Stimuleert groei door bij het
bedenken van “leercontexten”
af te stemmen op de
ander
• Stimuleert groei door in de
“leercontext” af te stemmen
op de ander
• Is in staat tot reflectie na
afloop
• Is één met de leerlingen;
wel anders qua positie maar
niet belangrijker of onbelangrijker
• Is één met de leerlingen
omdat hij beseft dat ze zijn
eigen gedrag spiegelen
• Neemt verantwoordelijkheid,
durft te leiden
• Is duidelijk
• Is zich behoorlijk bewust
van zijn overtuigingen, weet
waar weerstand zit en is
bereid daar wat aan te doen
• Weet dat zijn eigen
gemoedstoestand invloed
heeft op de gemoedstoestand
van de leerlingen
• Weet welke ‘rol’ hij in de
klas op zich wil nemen (Bij
volledige congruentie is dit
27

thema: modelleren
geen rol, maar is dit zijn)
• Durft vanuit gevoel te werken
• Is integer; bereid om volgens
de regels van het spel
te spelen, te accepteren wat
er is
• Is krachtig; open en eerlijk
28
(4)
Fysiologie
Innerlijk doen
en direct in de communicatie
• Is moedig; misschien bang
maar durft daarvoor uit te
komen en het te delen met
anderen
• Is accepterend; er is niets
verkeerd
• Is genereus; geeft en deelt
met anderen.
De structuur van onze
aanpak
Het volgende model geeft de
structuur weer voor de manier
waarop we te werk gaan met
NLP en ook de kapstok voor
ons boek.
Onze overtuigingen bepalen
ons gedrag en onze resultaten.
(1) Onze manier van denken
(1)
Overtuiging
Denken
(5)
Gedrag
Uiterlijk doen
(6)
Omgeving
Resultaten
bepaalt wat we (voor) ‘waar’nemen.
Het is een filter voor
de enorme hoeveelheid mogelijk-heden
die er zijn.
(2) Van wat en hoe we waarnemen
maken we een representatie
in beelden, geluiden,
gevoelens, reuk en smaak in
(3)
Gemoedstoestand
voelen
de ons bekende submodaliteiten.
(3) ‘Hoe je het weergeeft
bepaalt wat het met je doet’:
de codering van de innerlijke
representatie brengt een
gevoelstoestand met zich mee,
een andere uitdrukking van
hetzelfde.
(4) De gemoedstoestand, en
dus ook de innerlijke representatie,
drukt zich fysiek uit in
spierspanning, hormoonsecretie,
bloedverdeling, neurale
activiteit, transpiratie, gezichtuitdrukking,
houding, bewegingen,
enz. Weer een andere uitdrukking
van hetzelfde.
(5) Deze drie-eenheid – is het
toeval dat de grote religies het
steeds over deze drie-eenheid
hebben: de Vader, de Heilige
Geest en de Zoon?- van denken,
voelen en doen resulteert
in ons uiterlijke gedrag. (6)
Ons gedrag leidt tot resultaten
in de omgeving
We gedragen ons naar wat we
waarnemen, naar wat we voelen
en naar onze houding. Als
mijn aandacht selectief gericht
is op alle vervelende aspecten
van mijn leerling, vaak met uitsluiting
van al het andere, en
ik die gevormde representatie
dus voor waar (aan)neem, zal
ik me overeenkomstig voelen
en is mijn fysiologie daarop
voorbereidt, en zal ik dáár op
reageren. Dat geeft dus ander
gedrag van mijn kant dan wanneer
ik juist mijn focus heb
gericht op alle prettige eigenschappen
van deze cursist. En
vanzelf-sprekend zal dat ook
weer een andere reactie uitlokken
van de leerling. Het beeld
dat ik heb van de ander
bepaalt mijn gedrag. Ik kan
dat beeld, en de bijbehorende
gevoelens, veranderen. Die
mogelijkheid en verantwoordelijkheid
heb ik.
Als we ons gedrag en daarmee
onze resultaten willen veranderen,
gewoon omdat we er niet
tevreden mee zijn wat ze opleveren,
dan dienen we de oorzaken
van dit gedrag aan te
pakken. We kunnen zowel de
gemoedstoestand, de fysiologie
als de innerlijke representatie
als aangrijpings-punt nemen.
We kunnen een creatieve zelfverzekerde
gemoedstoestand
oproepen op elk moment dat
we willen door deze te ankeren.
We zullen ook zien dat een
verandering in onze uiterlijke
houding (fysiologie) tot ongekend
snelle wijzigingen in onze
gemoedstoestand leidt. Verder
zal blijken dat aan-passingen in
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

de manier waarop we de
wereld innerlijk ‘zien, horen en
voelen (proeven en ruiken)’
grote effecten heeft op onze
gemoedstoestand en dus vervolgens
op ons gedrag en onze
resultaten.
Hoewel we op elk van deze
elementen interventies kunnen
uitvoeren die leiden tot positieve
effecten in het gedrag en de
resultaten moeten we vanuit
het model constateren dat de
overtuigingen de werkelijke
fundamenten zijn van ons
gedrag. Alleen aanpassingen of
nieuwe keuzen op dat niveau
zullen tot blijvende veranderingen
leiden. Elke situatie in de
klas verklaren we vanuit het
model en maken daarmee in
ieder geval duidelijk dat we
zelf verantwoordelijk en in
staat zijn om die situatie naar
onze wensen aan te passen. Je
bent niet overgeleverd aan
omstandigheden. Jij hebt de
macht.
De onopgemerkte waarnemer:
wie ben IK
echt?
Het model is pas compleet
wanneer het duidelijk is dat er
iets of iemand is die de overtuigingen
kiest. Je bent immers
niet je overtuigingen, die heb
je. Je hebt ze gekozen. Je bent
ook niet je emoties, die heb je.
Je bent zelfs niet je lichaam,
zoals we wel vaak denken. Je
hebt een lichaam, dat je op
fantastische manier in stand
houdt en vernieuwt. Elke 11
maanden zijn alle atomen in je
lijf volledig vervangen door
nieuwe. Je bent niet je zintuiglijke
indrukken. Je hebt zicht,
gehoor en gevoel. Je bent je
gedrag niet en al zeker niet je
resultaten in de omgeving,
hoewel veel mensen zich in
onze cultuur schijnen te identi-
M o d e l l e r e n
Fysiologie
Innerlijk doen
ficeren met hun baan of hun
BMW. Er is een ‘IK’ die kiest en
met deze ongedefinieerde ‘IK’,
die dus alle kanten op kan en
daarmee vooral een mogelijkheid
is, is ons model compleet.
IK kies.
De specifieke kenmerken van
de excellente leerkracht vinden
we op deze te onderscheiden
elementen; haar emotionele
toestand (gemoedstoestand) is
anders dan die van de docent
die moeite ervaart met zijn
klas, haar houding (fysiologie)
in de klas wijkt af van het
gewone en haar denkstrategieën
(innerlijke representaties)
leiden tot ander gedrag
en andere resultaten, die verschillen
met die van de gemiddelde
leerkracht.
Het blijkt dat de succesvolle
docenten, die in ons onderzoek
centraal hebben gestaan, een
aantal specifieke overtuigingen
hebben.
IK
Onopgemerkte Waarnemer
Overtuiging
Denken
Gedrag
Uiterlijk doen
Omgeving
Resultaten
Gemoedstoestand
Voelen
We zijn ons er zeer van bewust
dat dit modelleringsonderzoek
slechts een globaal beeld heeft
gegeven van de excellente
leerkracht. De aandacht hebben
we vooral gericht op de
relatie met de ander en de
relatie met onszelf. Er is veel
meer mogelijk met NLP in het
onderwijs dan we in ons boek
hebben aangegeven. Het
ambacht (vakkennis, didactiek/methodiek
en organisatie)
hebben we nu nog grotendeels
achterwege gelaten in de overtuiging
dat eerst de sociale en
communicatieve basis goed
moet zijn, zoals we van onze
experts leerden. Maar in deze
eerste beschouwing is al zoveel
zinvol materiaal naar voren
gekomen dat zeer bruikbaar is
voor de leerkracht.
In dit modelleringsproces zijn
we vooral heel veel dingen
tegengekomen die we als NLPer
herkenden en waarvoor we
29

thema: modelleren
al NLP-methoden beschikbaar
hadden. Die hebben we vertaald
naar de onderwijscontext
en gebruikt in ons boek. Voor
een doorgewinterde NLP-er lijkt
er dan weinig nieuws onder de
zon. Maar nog altijd is kennis
pas macht als het gebruikt
wordt in de praktijk. Daar doen
we met ons boek en onze trainingen
een aanzet toe, ook
voor hen die niet thuis zijn in
NLP.
De koppeling van
NLP aan de
onderwijspraktijk
Momenteel is het onderwijs
volop in beweging. De huidige
structuur lijkt niet meer aan te
sluiten bij het gedachtegoed
van deze tijd. Natuurlijk leren,
nieuw leren, adaptief zijn,
competentiegericht leren: allemaal
ingezette manieren van
doen die proberen opnieuw aan
te sluiten bij wat belangrijk is
voor onze kinderen. Hoe geef
je daar nu vorm aan zonder je
eigen identiteit te verliezen?
Hoe verwezenlijk je je eigen
30
missie zonder jezelf te verliezen
in een context waar zo
divers gedacht wordt? Hoe kun
je in het onderwijs jezelf zijn
en anderen zichzelf laten zijn?
Dan zul je goed moeten weten
wie je bent, waar jouw te realiseren
talenten liggen en wat
jouw missie is.
In het boek stellen we een
aantal vragen centraal, vragen
die leven in het veld en waar
vooral ‘nog niet excellente leerkrachten’
mee worstelen. Aan
die vragen koppelen we de NLP
methodieken die inzetbaar zijn
om te komen tot excellent
gedrag. Wij hebben ons gefocused
op:
• Het maken van goed contact
(rapport met al zijn
variabelen)
• Ankeren van structuur en
orde (het ‘eenvoudige’
neuro-associatieve conditioneren)
• Ankeren van de eigen
gemoedstoestand (het
ophalen van hulpbronnen
met ankers)
• Het verbeteren van de relatie
door:
- Afstemmen en leiden
- De positieve intentie achter
elk gedrag te achterhalen
(ook van jezelf)
- De aandacht van jezelf en
de ander herrichten; op wat
je wilt, op oplossingen, op
een goed gevoel
- De ander als jouw spiegel;
de ander als trigger voor
niet-geïntegreerde of
onderdrukte delen in jezelf.
Hoe de ander me helpt
meer heel te worden.
- In gesprek zijn en de
opbouw van een positief
zelfbeeld door:
- Metamodelvragen
- Milton-model suggesties
- Effectief gebruik van ontkenningen
(gericht op wat
je eigenlijk wilt; ‘dit is nog
niet zo zorgvuldig’ bijvoorbeeld)
- Herkaderen van betekenissen
in het gesprek (Sleight
of Mouth)
• Doelgericht zijn met o.a.:
- HET PAD als vormvoorwaarden
voor goede doelen
(Harmonie in doelen, Eigen
controle, Toetsbaarheid,
Positieve formulering van
doelen, Alsof het al bereikt
is, Detailbeschrijving van je
doelen)
- De ultieme succesformule: -
weet wat je wilt - besluit tot
actie - kijk wat je krijgt -
is het niet wat je wilt, doe
dan iets anders. Ofwel
standvastigheid in doelen
en flexibiliteit in middelen.
We eindigen met duidelijk te
maken dat het voor elke leerkracht
belangrijk is zijn eigen
missie te herkennen en te
erkennen en de verantwoordelijkheid
te nemen om deze, en
zichzelf, te realiseren.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

We hebben niet stil
gezeten
Sinds de zomer van dit jaar
hebben we onze activiteiten
rond NLP in het onderwijs
ondergebracht onder de noemer
‘Leren in Lijn’. ‘Leren in
lijn’ is een samenwerkingsverband
van diverse lerarenopleiders/PABO-docenten
en NLPtrainers
in het onderwijs.
Met ‘Leren in Lijn’ bieden we
diverse trainingen en begeleidingstrajecten
aan voor leerkrachten
en lerarenopleiders
die open staan voor de mogelijkheid
om zelfsturend en zelfverantwoordelijk
in het leven
te staan en die dit over willen
brengen naar hun leerlingen en
studenten.
Eerste Hulp bij Onderwijsprocessen
is gericht op de leerkracht
die zijn werk (tijdelijk)
als zeer zwaar ervaart.
Uitgeblust en opgebrand herkaderen
we gezamenlijk in gedrevenheid
en nieuwe energie.
Ook hebben we ons al gericht
op de doelgroep overblijfouders/kinderopvang,
die zeer
enthousiast is over de nieuwe
inzichten en mogelijkheden,
vanuit de gevolgde NLP-training
‘de excellente kinderopvang’,
voor hun complexe taak.
Het logische gevolg van onze
activiteiten is dat we ook voor
ouders diverse producten hebben
die variëren van het verzorgen
van ouderavonden op
school rond het thema ‘zelfverantwoordelijk
opvoeden’ tot
trainingen en individuele begeleidingstrajecten.
Tenslotte is natuurlijk de doelgroep
kinderen, waar het ons
uiteindelijk allemaal om gaat,
in beeld. Waarom zouden we
wachten tot ze volwassen zijn,
en allerlei blokkades opgebouwd
hebben, voordat ze
M o d e l l e r e n
mogen genieten van de inzichten
en mogelijkheden die de
NLP-methoden bieden. Op dit
moment zijn we bezig met een
methodepakket dat kinderen
helpt ervaren dat ze zelf de
bron zijn van een gelukkig
leven. Het is ongelooflijk hoe
snel kinderen de NLP-methoden
doorhebben en kunnen
toepassen. Het methodepakket
is in ontwikkeling! We streven
ernaar het pakket volgend
schooljaar (2006-2007) te kunnen
toepassen op de manier
zoals we dat bedoelen; zelfstandig
door de leerkracht met
de kinderen in zijn klas.
Hiervoor dient de leerkracht
zich wel eerst te verdiepen in
NLP in het onderwijs door de
training ‘de excellente leerkracht’
met goed gevolg te
doorlopen.
Onze missie
Wat ons betreft leidt het
onderwijs op tot zelfsturing en
eigen verantwoordelijkheid, om
je eigen doelen en mogelijkheden
te kunnen vaststellen en te
realiseren. Wij geloven dat
ieder mens met talenten geboren
is en dat het de bedoeling
is om deze talenten te realiseren.
Alleen dat maakt werkelijk
gelukkig. Welke talenten heb je
en wat is er nodig om deze
unieke potentie te verwerkelijken
in deze wereld?
Wij geloven ook dat we, ieder
persoonlijk, deel zijn van het
zero point field, het energieveld
van alle mogelijkheden,
ook wel God genoemd, en dat
we door onze gerichtheid
invloed uitoefenen op de realisering
van die mogelijkheden
van dit veld in deze wereld.
Energy flows where attention
goes. Waar je je aandacht op
richt wordt groter. Waar je
geen energie insteekt ver-
dwijnt. Waar ben jij op gericht?
Je kunt niet anders dan verantwoordelijk
zijn. Jij bent je
eigen bron.
Om jezelf te kunnen sturen en
eigen verantwoordelijkheid te
kunnen nemen voor het realiseren
van je potentie en voor
de situatie waarin je je
bevindt, zul je jezelf wel goed
moeten kennen. Wie ben jij en
wat is jouw missie? Wat wil je
en waar liggen jouw talenten?
En dat alles binnen de context
van het huidige onderwijs.
Onze insteek is steeds: ‘welk
onderwijs past bij jou? Wat
voor een type leerkracht wil jij
zijn? Wat is jouw persoonlijke
missie en hoe geef je die
vorm?’ Wanneer ieder voor
zichzelf deze vragen beantwoord
kan het niet anders dan
dat er verandering optreedt. Jij
blijft in beweging en het onderwijs
blijft in beweging.
Kinderen/mensen accepteren
zoals ze zijn en in hun eigen
realisatieproces willen ondersteunen
is voor ons de grote
gemene deler. 'Je kunt alleen
jezelf zijn. Wie zou je anders
moeten zijn?'
De excellente leerkracht,
De fundamenten van zijn succes
Auteurs: Ton Langelaan en
Willem Plomp
Uitgeverij Nelissen
ISBN: 90244 16604
Prijs: € 21,90
Contact:
Willem Plomp: wiplo@xs4all.nl
Ton Langelaan: ton@careton.nl
www.de-excellente-leerkracht.nl
31

thema: modelleren
Wat me in dit werk altijd mateloos
geboeid heeft, is de rol en
de positie van zogenaamde
“kansarmen” in de samenleving
en op de arbeidsmarkt. Ik “heb
iets met mensen” die een extra
steuntje in de rug wel kunnen
gebruiken die aan de zelfkant
van een organisatie en soms
ook van de samenleving staan.
Bijvoorbeeld medewerkers met
een burn-out, langdurig werkzoekenden
en managers die
onder vuur liggen om wat voor
reden dan ook.
Eén van de dingen die me telkens
opviel, vanuit welke
beroepsmatige positie ik ook
keek, was dat er binnen veel
organisaties mensen werkzaam
zijn die niet gelukkig zijn binnen
de organisatie; niet geluk-
32
kig binnen hun functie en met
wat er dagelijks van hun verwacht
wordt.
Zo ontmoette ik mensen die
klaagden “weg te willen” en
toch in hun functie bleven zitten.
Als argumenten voerden
zij aan: zekerheid, de hypotheek,
leuke collega’s en ook
de angst om een nieuwe en
onbekende stap te zetten. Het
gevoel dat het wellicht ook
voor hen op een andere manier
zou kunnen, bleef mij zowel
bewust als onbewust bezig
houden.
In die tijd volgde ik mijn NLP
opleidingen en werd ik steeds
enthousiaster over de talloze
manieren waarop ik NLP kon
toepassen binnen mijn vakgebied.
NLP bood de praktische
mogelijkheden om heel concreet
iets te gaan doen met
mensen die zich niet meer
gelukkig voelden binnen hun
werk. De vraag: waarom zijn
zo veel mensen ongelukkig in
hun bestaan en/of hun baan
Sabina Meiling
Werken met vitaliteit en plezier:
het verschil dat werkelijk verschil maakt…
“Werken met mensen” is
mijn vakgebied. Om precies
te zijn: werken met mensen
binnen verschillende organisaties
zoals gemeentes,
makelaarskantoren en productiebedrijven.Of
ik nu in
loondienst werkte of, sinds
enkele jaren, als zelfstandig
communicatietrainer; mijn
beroepsmatige focus was
en is nog steeds gericht op
het snijvlak: mensen,
bedrijven, functies, en het
functioneren van mensen
binnen hun organisatie. Hoe
kunnen mensen met plezier
hun werk doen en hoe kunnen
zij hun talenten zo
goed mogelijk inzetten binnen
hun functie?
Lucas Derks
veranderde langzaam in: Hoe
doen deze mensen hun probleem?
Hoe DOE je dat: je elke dag
slepen naar een baan waarin je
….ontevreden bent ? Het hield
me jarenlang, binnen de persoonlijke
interessesfeer, bezig
en begon pas echt te spelen
toen er in mijn persoonlijke
omstandigheden een aantal
ingrijpende gebeurtenissen
plaatsvonden. Pas tòen ontstond
er echt de noodzaak om
me te verdiepen in de structuur
van: met veel plezier en
met veel gemak zowel mentaal
als fysiek, vitaal te leven en te
werken.
NLP bood voor mij de uitkomst.
Wie was hier van nature goed
in, wie was hierin een expert?
Deze expert vond ik in Lucas
Derks. De trainingen van Lucas
kenmerken zich door het plezier
dat hij er zelf aan beleeft
en het duidelijke effect dat dit
heeft op de deelnemers. Ik
kende Lucas Derks al geruime
tijd. Hij is voor mij een schoolvoorbeeld
van een onvermoeibare,
creatieve perfectionist;
die met “het grootste gemak
doet wat hij doet”!Maar hoe
doet hij…wat hij doet? En
….wat is het precies, wat hij
doet? Genoeg redenen om daar
meer van te willen weten. Dus
trok ik de stoute schoenen aan
en belde hem op met deze
vraag. Hij antwoordde meteen
spontaan ja en dankzij hem
kreeg ik de gelegenheid om
onderzoek te doen naar hoe hij
zo vitaal bleef.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Omdat het in mijn ogen, een
miskenning zou zijn van Lucas,
om die vaardigheden en vermogens
op een “achternamiddag”
te willen modelleren, koos
ik voor de historische aanpak
van de vroegere Gildes: langdurig
verblijf in de nabijheid
van de Meester garandeerde
het (toekomstige) meesterschap.
Uitgangspunt was dat ik er alle
tijd aan wilde besteden die het
nodig had en voldoende aandacht.
Tevens moest ik mijn
tijd en agenda afstemmen op
die van de expert, praktische
zaken speelden hierbij natuurlijk
ook een rol. Het modelleerproces
heeft zodoende ruim 2
jaar geduurd.
Zoals iedereen die begint met
modelleren begon ik gewoon
bij het begin. Wat was de
structuur van de subjectieve
ervaring van de expert, zijn
oogbewegingen, zijn submodaliteiten,
zijn metaprogramma’s,
zijn waarden hiërarchie, zijn
betekenisgeving en noem maar
op.
Opvallend hierin waren enkele
zaken zoals; Lucas’ attitude en
diep gevoelde overtuiging van:
”het gaat om de kwaliteit van
het Hier & Nu. Het gaat om:
“plezier hebben” in plaats van:
“ik moet nu status, geld, een
baan, aanzien hebben”. Het is
de kunst om criteria te vinden
en te laten prevaleren die je
gelukkig(!) maken, daar waar
zoveel mensen (onbewust) kiezen
om ongelukkig te zijn
In die “Geluksvraag” zat voor
mij het grootste verschil. Ik
kwam erachter hoe de expert
bewust vorm gaf aan zijn eigen
geluk en welke overtuigingen
en de daarbij behorende
gedragingen hij deed. Een
voorbeeld hiervan is dat de
expert al zijn hele leven lang
M o d e l l e r e n
sport, hij gelooft in duurzaamheid
en herhaling van dingen.
Sporten is voor hem net zoiets
als eten en slapen, het is
onderdeel van zijn dagelijkse
ritme. Bij veel mensen is sporten
veelal iets wat zij extra
doen en snel laten vallen als zij
het druk hebben met andere
zaken, een wezenlijk verschil
dus met de expert.
Uiteraard had dit hele modelleringsproces
ook op mij enkele
positieve effecten. Daar was
geen ontkomen aan! Ik ben
weer actief gaan sporten en
hou dit met gemak vol. Maar
niet alleen dat: ik ben ook
Het gaat om de
kwaliteit van het
Hier & Nu
meer ontspannen, meer intern
gericht, blijf makkelijker in het
hier en nu. Bovenal heb ik
meer zelfvertrouwen, vertrouwen
in het leven, plezier en
creativiteit in mijn denken en
doen tijdens mijn werk. In vergelijking
met 3 jaar geleden,
doe ik nu alle dingen waar ik
plezier in heb zoals o.a. het
“Project Werkzoekenden” waarover
ik samen met Hein
Siebers en Marianne Driesen in
de vorige INzicht berichtte.
Tijdens het begeleiden bij de
Masters opleiding leerde ik
Shakti van der Zeeuw kennen,
een medebegeleidster waarmee
het meteen klikte. We
raakten aan de praat over mijn
idee. En om dat wat ik had
geleerd van Lucas over te gaan
dragen aan anderen. De uitkomst:
een workshop die zich
op al deze onderwerpen gaat
richten en waarin mensen (bin-
nen organisaties) kunnen leren
hoe zij actief vorm kunnen
geven aan hun geluk, vitaliteit
en plezier. Dankzij het modelleren
van Lucas Derks en zijn
“Ontspannen …Levensgemak…”
willen Shakti ik deze kennis
doorgeven. Ik ben heel blij dat
Lucas mij in de gelegenheid
heeft gesteld om hem te
mogen modelleren.
Sabina Meiling werkt als trainer/coach
vanuit haar bedrijf
Smeiling www.smeiling.nl
Shakti van der Zeeuw is eveneens
trainer/coach vanuit haar
bedrijf Nieuw-Perspectief,
www.nieuw-perspectief.info
Contact auteurs:
info@smeiling.nl
shakti@nieuw-perspectief.info
Noot van de Redactie
Reactie van Lucas Derks:
“Ik hoefde nauwelijks van mijn ‘pas-
sende criteria zoek strategie’ gebruik
te maken om het werken met Sabina
leuk te vinden. Want zij kon haar
informatie verzamelen terwijl ik een
visje of een biefstukje naar binnen
werkte; het was gezellig en ik praat
graag over mezelf.
Soms heb ik een stemmetje dat mijn
manier van naar geluk streven wat
asociaal vindt; te lichtvaardig en met
te weinig leed verbonden. Het is mooi
als anderen er nu van meeprofiteren.
Toen ikzelf in 1982 werkloos was,
schreef ik het liedje ‘Te goed om te
werken’. Met dat in mijn kop werd ik
bij iedere sollicitatie afgewezen. Maar
dan was ik weer heerlijk vrij! Ik vond
het heel verassend dat Sabina mijn
levensinstelling wilde modelleren. Als
iemand, zonder kritiek, gewoon wil
weten wat en hoe je denkt, is dat een
prachtige ervaring.
Sabina bedankt”.
33

thema: modelleren
Bewust trainen
vanuit je onbewuste
De eerste ervaring hiervan was
in het laatste blok van mijn
practitioners. Vijf dagen les en
examen van Anné Linden. Ik
vroeg me af of het buikgevoel
niet gewoon een kwestie was
van zenuwen; zenuwen voor
het al dan niet behalen van
mijn certificaat?
Een jaar later.
Certificering van de masters,
weer vijf dagen training. En
weer het gevoel in hoofd en
buik.
De vraag 'Wat doet deze
vrouw?' begon steeds meer
vorm te krijgen in mijn hoofd.
Het antwoord bleef weliswaar
achterwege. Geen antwoord
dus, maar wel een extra gemotiveerd
zijn in mijn keuze om
trainer te worden. Ik zag
zoveel plezier in de ogen van
deze dame, dat wilde ik ook!
Zo ben ik begonnen aan mijn
traject van de trainerstraining.
De inzichten in de theorie werden
steeds helderder en tijdens
mijn assistentschappen kwam
ik erachter dat ik al veel wist
34
en herkende in het doen en
laten van de ander. Ik leerde
om gericht feedback te geven
en om theorie om te zetten in
duidelijke taal.
Het plezier groeide en de herinnering
aan wat ik bij Anné
had gezien werd wat vager. Het
was al druk genoeg om al het
geleerde toe te passen.
Tot ik me aanmeldde bij het
Tarazat instituut om er te assisteren
en daar te horen kreeg
dat Anné een trainerstraining
kwam geven. Ik twijfelde geen
seconde. Deze dame wilde ik
opnieuw mee maken!
En wat bijna een patroon was,
werd bevestigd. Het einde van
de eerste dag bracht weer hetzelfde
hoofd- en vooral ook
buikgevoel. Dit is geen toeval
meer. Het idee dat een examen
er de oorzaak voor was, verviel.
Aan deze training was
geen examen of certificering
verbonden.
Ik dacht dat ik hier het antwoord
zou vinden op de vraag
die opnieuw in mijn hoofd rees,
Emilie Depuydt
Jaren geleden maakte Anné Linden een enorme indruk op mij en ik kon niet benoemen
waarom. Natuurlijk was de inhoud van wat ze vertelde interessant en indrukwekkend,
maar er was meer dan dat.
Dat meer ervoer ik vooral toen ik na een dag training van haar in mijn bed lag. Zonder dat
ik het kon doen stoppen was het alsof er twee stromen van informatie waren. Alles wat ik
had geleerd, passeerde de revue in mijn hoofd en ik wilde begrijpen. Daarnaast was er
nog een stroom. Minder of misschien wel helemaal niet te bevatten. Er gebeurde iets in
mijn lichaam en ik wist niet wat. Het was ook een vorm van verwerking maar ik wist niet
wat er verwerkt moest worden en ik kon er ook geen sturing aan geven.
Ik keek alleen maar uit naar de volgende dag...
namelijk 'Wat doet deze
vrouw?' Maar helaas... Ik leerde
er veel, heel veel! Maar
geen antwoord op deze indringende
vraag.
De vraag zakte ook wel wat
naar de achtergrond want er
was nog zoveel te leren.
Ik werd trainer aan eind van
dat jaar en de ervaring kon
beginnen. Een mooi pad met
veel verassingen.
En langzaamaan groeide
alweer het verlangen naar iets
nieuws leren. En daar kwam
snel een antwoord op, de
hypno-opleiding. Ik leerde er
hoe je bewust het onbewuste
aanspreekt en alle tools van
NLP kregen een meerwaarde.
Deze kennis gaf me de mogelijkheid
om mijn vraag eindelijk
te stellen.
'Lieve Anné, nu leer ik hoe je
het onbewuste van iemand
aanspreekt en nu snap ik wat
jij met mij deed in die eerdere
trainingen. Je sprak zowel met
mijn bewuste als met mijn
onbewuste! Vandaar de twee
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

stromen aan informatie. Ik
weet ondertussen ook dat elke
communicatie zowel een
ingang vindt in iemands
bewuste als in iemands onbewuste
geest. Dus wat maakt
dan dat het bij jou zo'n duidelijk
effect op me heeft?'
Het antwoord? Een glimlach!
Later aangevuld met de woorden,
'I can not answer because
I don't know how I do that. If
you wanna know you can
model it. '
Daar had ik maar één uitnodiging
voor nodig. In augustus
was Anné in België en ik ging
observeren.
De vraag was gesteld en had
een duidelijkere vorm gekregen.
Hoe kan je er voor zorgen
dat de boodschap die je communiceert
aan het onbewuste
van je publiek op één lijn ligt
met de inhoud van je training?
Nog anders geformuleerd: hoe
train je bewust simultaan?
Hoe train je bewust
simultaan?
In mijn observatie werd ik
overstelpt met de hoeveelheid
van gedragingen die ik herkende
uit de hypno-opleiding. Haar
stemgebruik, de ondersteunende
gebaren, het gebruik van
verschillende ankerplaatsen in
haar ruimte voor de groep en
vooral ook het herkennen van
de vele vooronderstellingen die
achter haar woorden lagen.
Ik maakte braaf aantekeningen.
Ondertussen zeer blij dat
ik de inhoud van haar training
al kende zodat die niet teveel
van mijn aandacht vroeg. Als
ik op de inhoud ging letten,
ging de vorm aan mijn neus
voorbij. En het was in de vorm
dat het antwoord lag op mijn
vraag: 'Wat doet deze vrouw?'
M o d e l l e r e n
Na twee dagen had ik een
enorme lijst van alle gedragingen
en uitspraken waar ik die
simultane boodschap in herkende.
Vreemd dat ik dat nooit
eerder als antwoord op mijn
vraag had gezien. Maar dat
kon ook niet... Want hiervoor
had ik nog geen kennis over
deze materie. Dit doet me denken
aan een stuk uit de film
van 'what the bleep do we
know?' Daarin wordt getoond
dat de Indianen de schepen
van Colombus niet zagen want
ze kenden dat niet. Wat ze wel
zagen was een rimpeling op
het water waar ze geen verklaring
voor hadden.
Tot nu toe had ik alleen de
rimpeling ervaren, het buikgevoel.
Nu zie en hoor ik waar
deze rimpeling vandaan komt.
Door de hoeveelheid van mijn
observaties van wat deze
vrouw dan doet, kwam ik bij
een nieuwe vraag. Van waaruit
komt dat gedrag voort?
Het nu bewust kunnen zien en
horen van wat ze doet, deed
me realiseren dat ik het ook
kan doen. Het is bekend voor
me, anders zou ik het niet herkennen.
Dus het gaat er niet om dat ik
dit gedrag nog moet leren, wat
dan wel?
Tijd voor wat zelfonderzoek.
Het eerste wat ik me realiseerde
is dat het onmogelijk is om
dit gedrag, deze vorm van
simultaan trainen, bewust te
sturen. Het vraagt om onbewuste
bekwaamheid, anders
gaat het ten koste van de
inhoud van je training. Dit
brengt me naar de opening van
de trainerstraining van Anné
Linden. Toen zei ze: 'You have
to trust your unconscious
mind!'
Ik maakte een link van deze
woorden, mijn ervaring en wat
ik had geobserveerd in deze
laatste dagen. De boodschap
die je richt naar de onbewuste
geest van je publiek, dient
vanuit je eigen onbewuste te
komen.
Het is absoluut noodzakelijk
om alle vaardigheden te kennen,
te weten hoe je je stem
kan gebruiken om je een trance
te induceren, hoe je kan
spelen met je taal. In je oppervlaktestructuur
dien je al deze
mogelijkheden te hebben.
Sterker nog, je dient zo vertrouwd
te zijn met deze vorm
van communiceren, dat je het
gewoon kan doen zonder erbij
na te denken.
Je kan het je niet permitteren
om daar bewuste aandacht aan
te geven tijdens je training. Als
je dat zou doen, ga je met je
aandacht naar binnen, downtime
en verlaat je de uptimetrance.
Dat uptime je inderdaad
in een trance brengt had
ik ondertussen ervaren in mijn
eigen trainingen. Ik weet hoe
het is om de woorden zomaar
te laten komen en met je aandacht
gericht te zijn op de buitenwereld
in plaats van op de
zoektocht van wat je gaat zeggen.
Je ziet niet langer of toch niet
voldoende het effect van je
communicatie als je nog zoveel
met jezelf bezig bent. Het is in
het effect, in de reactie van je
publiek dat je kunt waarnemen
of je boodschap aan komt of
dat je deze nog eens dient te
herhalen. Je hebt alle aandacht
nodig buiten jezelf.
Het statement dat hypno aan
de basis ligt van NLP en dat
beiden een aanvulling zijn voor
elkaar krijgt nog meer vorm.
35

thema: modelleren
Om vanuit mijn eigen onbewuste,
bewust een boodschap
over te brengen zonder dat ik
erbij stil hoef te staan, dat
vraagt om een behoorlijk vertrouwen
op mijn onbewuste.
Om vertrouwen te hebben in
mijn onbewuste, heb ik rapport
nodig met mijn eigen onbewuste.
Van daaruit kan ik een
opdracht geven aan mijn onbewuste
over de boodschap die ik
die dag wil overbrengen.
Daarin kan ik me richten op
verschillende zaken, namelijk
op de essentie van wat ik train,
of wat de groep die dag nodig
heeft. Hoe ik dan in mijn
gedrag deze boodschap overbreng,
valt buiten mijn bewuste
sturing, hier komt het vertrouwen
op je onbewuste weer
om de hoek kijken.
En ik ga nog een stap verder.
Om mijn boodschap te richten
op iemand anders' onbewuste,
dien ik dus in staat te zijn om
vanuit mijn onbewuste rapport
op te bouwen met het onbewuste
van de ander.
Wil ik wel zoveel
invloed op die ander?
In de jaren dat ik met NLP
bezig ben, heb ik me al vele
malen gerealiseerd hoe groot
je invloed is als je bewust
communiceert. Communicatie
is manipulatie. Daar komt nu
nog een extra dimensie bij.
Er groeit een onrust in mij. Dit
besef brengt me bij mijn eigen
verantwoordelijkheid in deze.
Wil ik wel zoveel invloed op
een ander? Met deze inzichten
en ook deze onrust ga ik in
gesprek met Anné. We doorlopen
mijn observaties en we
komen bij het punt dat ik bang
ben voor deze vorm van
invloed. Hierin maakt Anné een
link met haar favoriete onderwerp,
boundaries!
36
Ja, je hebt als communicator
een grote invloed en daar zijn
ook grenzen aan. Je dient niet
alleen te vertrouwen op je
eigen onbewuste, daarnaast
dien je ook te vertrouwen op
het onbewuste van de ander.
Het onbewuste van de ander
bepaalt zelf wat hij met de
informatie doet. Mocht het zo
zijn dat die informatie hem
geweld aan zou doen, dan laat
hij het niet binnen!
Je bent weliswaar verantwoordelijk
voor je communicatie en
voor de intentie ervan maar
niet voor wat de ander ermee
doet.
Met deze woorden raakt Anné
mijn angst op bewust en onbewust
niveau! Je hebt gelijk,
denk ik en ik voel de vrijheid
die ik daardoor krijg. Het is
vaker zo met modellings: ze
leveren je meer op dan de oorspronkelijke
vaardigheid die je
wilt leren!
En zo komen we op een ander
stuk van wat ik heb gezien.
Het woord vrijheid brengt me
bij een nieuwe vraag. Ik vertel
Anné over de vreugde en het
plezier dat ik zie tijdens haar
training.
Anné heeft het over een flow.
Het is een staat die nog anders
is, een meerwaarde heeft ten
opzichte van de uptimetrance
die zo noodzakelijk is voor het
trainen. Het extra en de overgave
eraan, geeft een diepere
vorm van vreugde. Je gedrag
komt voort uit je essentie.
Deze essentie ligt ook in je
onbewuste, voorbij alle angsten,
twijfels en zoeken naar
goedkeuringen. Je kan werken
aan de omstandigheden, je kan
de weg naar je essentie zo vrij
mogelijk maken. Het contact
met je essentie geeft je een
ongekende vorm van creativi-
teit, al je mogelijkheden zijn
beschikbaar voor je. Hier ligt
de oorzaak voor haar plezier
en de vreugde die ik vanaf het
begin in haar ogen heb gezien.
Het is er of het is er niet. Je
kan het niet zoeken... wel
ervaren als het er is. Je kan er
alles aan doen om er de ideale
omstandigheden voor te creëren,
meer niet...
Deze woorden roepen weer
duizend en één vragen in me
op. En antwoorden zijn er nog
niet. Maar het antwoord op de
vraag: Wat doet deze vrouw?'
wordt elke dag concreter. Van
daaruit kan ik het zelf ook
gaan doen, op mijn manier.
Modelleren is een proces en
dat wordt in deze nog maar
eens bevestigd. En het houdt
niet op bij deze observatie,
mijn gesprek met Anné en de
inzichten die dit alles me tot nu
toe heeft opgeleverd.
Het leeft verder in mij, zowel in
mijn hoofd als in mijn buik!
En dat Anné niet weet hoe ze
het doet, het simultaan trainen,
dat geloof ik niet. Ik ben
wel heel blij dat ze me deze
kans heeft gegeven. Want door
niet onmiddellijk een antwoord
te krijgen en het zelf te moeten
ontdekken, heb ik veel
geleerd: wat ik al kan, wat ik
al doe en welke mogelijkheden
er nog verder liggen... Ik ben
heel benieuwd wat ik bij mijn
volgende observatie zal ontdekken!
Emilie Depuydt is verbonden aan
het Tarazat instituut (www.tarazat.nl)
en heeft daarnaast haar
eigen praktijk en instituut in
België (www.emilie-depuydt.be)
contact auteur:
mail@emilie-depuydt.be
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Michael Makowski
It's only Rock'n Roll
Modelling The Rolling Stones
Hoe ontstaat uit een groepje jongeren zonder speciaal muzikaal talent - op wie we vandaag
het etiket 'probleemjongeren' zouden plakken - de grootste Rock'n Roll Band van de
wereld? Op welke manier werkten zij samen om dat enorme succes te genereren? Hoe
komt het dat nu – veertig jaar later – hun concerten overal ter wereld in recordtijd (zie
kader) zijn uitverkocht? Kortom: Wat is het geheim van het succes van The Rolling
Stones? Michael Makowski ging op zoek naar het geheim van succesrijke teams. Hij ontdekte
dat bij werkelijk succes er iets anders gebeurt dan simpelweg ‘effectief samenwerken’.
In een slagend team werken de onderlinge leden op een natuurlijke wijze samen. Ze
(h)erkennen moeiteloos elkaars kwaliteiten en zijn er voortdurend op uit deze uit te
dagen, aan te spreken en aan te vullen. Zo’n team verkeert in wat we nu herkennen als
een ‘flow’. Het groeit als het ware uit tot een organisch geheel.
Al tijdens mijn bedrijfskundige
studie werd mijn interesse
gewekt voor groepsdynamica
en sociale processen in organisaties.
Zo werd teamwork en
het werken met teams ook de
rode draad in mijn professie
van adviseur, trainer en onderzoeker/ontwikkelaar.
Toen ik in
begin jaren negentig in aanraking
kwam met NLP ging ik
meteen op zoek naar toepassingsmogelijkheden
ter verbetering
van de samenwerking
binnen teams. En dankzij NLP
heb ik ook veel inzichten verworven
- en in de praktijk toegepast
- om de interactie en
communicatie binnen teams
duidelijk te verbeteren. Terwijl
modelling de oorsprong is van
NLP, heb ik daar in het begin
vrij weinig aandacht aan
geschonken, omdat ik het
plaatste in de hoek van individuele
prestatieverbetering, wat
mij minder aansprak. Pas jaren
later kwam ik op het idee, dat
je niet alleen personen (individuen)
kan modellen maar ook
teams.
M o d e l l e r e n
Aanleiding voor dit idee was de
biografie van John Lennon,
waarin beschreven staat dat
Lennon een multiple persoonlijkheid
had, wiens zwakke persoonlijkheden
exact aansloten
op de persoonlijkheden van de
andere Beatles. Mijn interesse
was meteen gewekt. Ik ging
biografieën van de andere
Teamwork is niets
meer en niets minder
dan ‘just having a
good time together…’
Beatles en boeken over de
Beatles lezen. Wat mij daarbij
het meest geïntrigeerd heeft,
was het feit dat vier gewone
jongens, zonder speciaal muzikaal
talent door hun speciale
manier van samenwerking zo'n
succes in de muziekindustrie
konden boeken. Omdat het
verhaal van de Beatles heel erg
lijkt op het verhaal van de
Rolling Stones ging ik ook boeken
over de Stones lezen. En
inderdaad ik vond dezelfde uitgangssituatie:
in het geval van
de Stones vijf gewone jongens,
die elkaar in hun interesse voor
bluesmuziek ontmoetten en
samen een team vormden, een
team dat na meer dan veertig
jaar nog ongekend succesvol
is. Juist dat laatste was voor
mij de trigger om mijn aandacht
meer op de Rolling
Stones te richten.
In tegenstelling tot de Beatles
- die bij hun eerste serieuze
crisis uit elkaar gingen - hebben
de Rolling Stones meerdere
crisissen doorstaan en
bestaan nog steeds. Ondanks
de wisseling van bandleden en
vergeefse pogingen van Mick
Jagger om als solo-artiest door
te breken, komen de Rolling
Stones keer op keer terug. En
ze blijven vernieuwend. Als
product van de van de jaren
zestig zijn er toch in geslaagd
37

thema: modelleren
nieuwe muziekstijlen in hun
authentieke Rolling-Stones-stijl
te integreren, ze experimenteerden
met internetoptreden
en durfden het aan om op
wereldtournee te gaan, zonder
een nieuwe cd. De uitspraak
van Keith Richard: 'De Stones
zijn groter dan de som der
delen' heeft mij uiteindelijk
geïnspireerd om op systematische
wijze de succesvolle
samenwerking van de Rolling
Stones te modelleren.
Het modelleringsproces
Als rode draad voor het modelleringsproces
heb ik de logische
niveau's van Robert Dilts
gebruikt.
De identiteit van de Rolling
Stones wordt gekenmerkt
door:
- de meervoudige persoonlijkheid
van Mick Jagger;
- de subtiele leidersrol van
Keith Richard (muzikaal,
samenhouden van de
The Rolling Stones
38
band);
- het ontbreken van formeel
leiderschap;
- de as-relatie van Mick
Jagger en Keith Richard (als
schrijvers-/componistenduo);
- de complementaire opstelling
van de leden van de
Rolling Stones en personen
in de omgeving.
Bijvoorbeeld:
Bill Wyman, de documentarist
(zie Rolling with the
Stones)
Ron Wood, de bemiddelaar
Ian Stewart (de facilitator)
De kernovertuigingen van de
Rolling Stones zijn:
- de Stones zijn groter dan
de som der delen (Keith
Richards);
- de Rolling Stones. zijn ontstaan
om rythm & blues te
verspreiden en voor een
breed publiek toegankelijk
te maken;
- geloof in eigen succes;
- ‘we waren de juiste personen
op het juiste moment
op de juiste plaats,’ (Mick
Jagger;)
- The Rolling Stones zijn een
‘never ending story’.
Vaardigheden
- feedback-vaardigheden:
direct en confronterend
naar elkaar toe;
- een evenwicht kunnen vinden
tussen ‘individualiteit’
en ‘band-identiteit’;
- een crisis overwinnen en er
sterker uitkomen.
Gedrag
- rebels, tegendraads en
puberaal gedrag;
- een hoge graad aan
authenticiteit en directheid;
- experimenteren en grenzen
verleggen.
Context
- nieuwe muziekstromingen;
- protestgeneratie en generatieconflict;
- culturele revolutie in de
jaren ’60.
Vervolgens ging ik naar de
metaprogramma's kijken:
1. soorteerstijl: gericht op
activiteiten: muziek maken,
samen spelen;
2. vergelijkingsproces: mismatching:
tegendraads en
rebels;
3. tijdsoriëntatie: heden en
toekomst;
4. focus: zelf (R.S.);
5. activiteit: actief en ondernemend;
6. referentie: sterke interne
referentie;
7. motivatierichting: er naar
toe (iets willen bereiken);
8. motivatie-reden: opties en
zoeken naar nieuwe mogelijkheden
en grenzen willen
verleggen;
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

9. abstractie-niveau: hoog wat
betreft hun muzikale
expressie en laag m.b.t.
onderlinge verhoudingen
(direct, authentiek).
Uiteindelijk kwam ik uit op vijf
kernelementen die de succesvolle
samenwerking van de
Rolling Stones bepalen. Dit is
een resultaat van rationeel en
intuïtief denken geweest, van
het zoeken naar essentiële
aspecten en vrij associëren.
De vijf kernelementen zijn:
- gezamenlijke passie;
- een synergetische identiteit;
- complementaire kwaliteiten;
- gedeeld leiderschap;
- authentieke communicatie.
Zo kwam uiteindelijk een
model tot stand voor succesvolle
samenwerking, wat ik
team-flow heb genoemd. De
vooronderstelling is de volgende:
Als je een groep mensen hebt,
waar deze vijf kernelementen
aanwezig zijn, dan zijn zij
in staat om in een toestand
van team-flow te komen,
waarbinnen creatieve, innovatieve
en onverwachte dingen
tot stand komen.
In de eindfase van dit modelleringsproces
kwam ik een
onderzoek van de Duitse
pedagoog Burow tegen, die
o.a. de Beatles, maar ook de
oprichtingsteams van Apple en
Microsoft heeft onderzocht.
Voortbordurend op de veldtheorie
van Lewin komt hij met
het concept van het creatieve
veld. De kenmerken van zo'n
creatief veld komen aardig
overeen met de kernelementen
van team-flow, zoals ik
deze heb afgeleid in ‘Modelling
the Rolling Stones’.
M o d e l l e r e n
Ervaringen in de
praktijk
In mijn eigen praktijk doe ik bij
teamtrainingen de volgende
oefening, die op de kernelementen
van de succesvolle
samenwerking van de Rolling
Stones is gebaseerd. De
opdracht is om in een zeer
beperkte tijd met een groep
van 5-7 deelnemers een baanbrekend
en vernieuwend idee
(binnen een voorgegeven context)
te genereren en een globaal
projectplan te schetsen
om dit idee te realiseren. In
negen van de tien gevallen
wordt team-flow in de groepen
echt zichtbaar: enthousiasme,
humor, energie en doorgaans
verrassende ideeën. In een
reflectieverslag over deze oefening
schreef een van de deelnemers
het volgende:
'Je weet niet van tevoren
waartoe het zal leiden, maar er
is wel een gevoel van opwinding,
zekerheid en avontuur. Ik
kreeg als het ware een adrenaline-kick
om gezamenlijk een
zo mooi en interessant mogelijk
project op te stellen. Ik
was ervan overtuigd dat het
tot iets moois zou leiden.
Ongeacht welke weg het moest
afleggen en wat het eindresultaat
zou worden. De theorie
beschrijft dat het alle betrokken
partijen meer inzicht verschaft.
In de praktijk blijkt dit
het geval omdat de ene deelnemer
de andere deelnemer
aanvult met ideeën en gaandeweg
versterkt het gevoel van
'we maken met de groep er
iets krachtigs van'. De combinatie
communicatie en creativiteit
zorgen voor het synergetisch
effect. De combinatie kan
leiden tot de oplossing waarvan
je van tevoren niet had
gedacht dat de oplossing hierna
toe zou leiden.'
The Rolling Stones
Vanaf komend voorjaar geef ik
bij BGL & Partners in
Hoofddorp/Driebergen een vijfdaagse
workshop ‘Teamflow’,
subtitel ‘Modelling The
Rolling Stones’, waarin ik de
deelnemers laat ervaren hoe
het is om met je team in een
‘flow’ te geraken. Zodat ze met
Mick Jagger kunnen constateren
dat teamwork niets meer
en niets minder is dan ‘just
having a good time together…’
Michael Makowski is NLP-Master
en –Trainer, HBO-docent en
communicatietrainer.
Contact auteur:
michael@makowski.nl
Voor meer info: www.bgl.nl
Stones-concert binnen 28
minuten uitverkocht
DELFT - De kaarten voor het
concerten dat de Rolling Stones
op 30 juli volgend jaar geven in
de ArenA in Amsterdam was
zaterdagmorgen binnen 28
minuten uitverkocht. Dat heeft
concertorganisator Mojo laten
weten.
Telegraaf, za 3 dec 2005
39

thema: modelleren
40
Vertaling: Ronald van Oosten
Klare taal over modelleren
Af en toe gebeuren er binnen de NLPgemeenschap
dingen die als “bepalend
moment” kunnen worden betiteld.
Een dergelijk moment is het wanneer twee
NLP-coryfeeën, die voorheen elk een geheel
eigen visie op een bepaald onderwerp
hadden, elkaar na uitgebreide discussies
vinden en samen de publiciteit zoeken om
één emeenschappelijke opvatting met de
wereld te delen.
De coryfeeën zijn John Grinder en Robert
Dilts, het onderwerp is modelleren en de
publiciteit betreft een artikel van de hand
van Carmen Bostic St. Clair en John
Grinder, dat door Robert Dilts van een
instemmende inleiding is voorzien.
John Grinder verdedigt sinds jaar en dag
een zeer specifieke manier van modelleren.
Essentieel onderdeel daarvan is: stel
elke ordening en analyse uit totdat men
Inleiding door Robert Dilts bij:
Iedereen die beweert kennis te hebben van, of zich
te bekommeren om, NLP is zich ervan bewust dat het
modelleerproces het levensbloed van dat vakgebied
is. De oorsprong en voortgaande ontwikkeling van
NLP komen voort uit het vermogen van de beoefenaren
van NLP om de verbale, cognitieve en gedragsmatige
patronen (de “neurolinguïstische programma’s”)
van uitzonderlijke mensen te modelleren. Er
is herhaaldelijk op gewezen dat de basis van NLP
modelleren is en niet het “spoor van technieken” dat
in het kielzog daarvan achterblijft.
Ondanks de erkenning voor, en de nadruk op, modelleren,
is er tot nu toe echter geen duidelijk en
gedeeld gezichtspunt op wat modelleren precies is,
noch een besef dat er verschillende soorten modelleren
zijn.
Voor sommigen is modelleren vooral het ontlokken
van strategieën. Voor anderen betekent het slechts
het gebruiken van NLP-termen bij het beschrijven
van één of ander fenomeen. Weer anderen beschouwen
modelleren als het imiteren van essentieel
gedrag.
De meest krachtige en generatieve modellen zijn
aantoonbaar het vermogen van de expert
heeft overgenomen. Ga dan pas patronen
ontdekken en vastleggen. Dilts kiest voor
een tweedeling: eerst “impliciet modelleren”,
vooral om informatie te verzamelen,
om daarna m.b.v. “expliciet modelleren”
patronen te ontdekken en vast te leggen.
Met wederzijds respect (een verrassing,
daar Grinder c.s. zich de laatste tijd weinig
vleiend over het werk van Dilts hadden
uitgelaten) wordt nu het verschil opgelost
door een precieze definiëring en
waardering.
In het artikel, dat verscheen in het
discussieforum van de website
www.whisperinginthewind.com , wordt het,
in Grinder’s kenmerkende, zeer eigen stijl,
nauwkeurig verwoord.
degenen die iets van de dieptestructuur van een
geobserveerd individu of individuen “vangen”. Dat is
iets heel anders dan het beschrijven of imiteren van
gedrag op de oppervlaktestructuur. Het bereiken van
deze dieptestructuur is één van de bekronende prestaties
van NLP geweest en één die een speciale
methodiek vereist.
In het onderstaande artikel overleggen John Grinder
en Carmen Bostic St. Clair een aantal criteria voor
het maken van onderscheid tussen de unieke vorm
van modelleren waar de oorspronkelijke technieken
en onderscheidingen van NLP van werden afgeleid
(“NLP-modelleren”) en andere vormen van modelleren
die NLP-onderscheidingen gebruiken, maar
andere manieren van informatie verzamelen en
patroonherkenning toepassen.
De onderscheiding die in dit artikel wordt aangeboden
is het resultaat van meerdere, nog voortgaande,
discussies die we hebben gehad over het kennissysteem
(of de epistemologie) van NLP. Terwijl verschillende
vormen van modelleren bruikbaar en zelfs
noodzakelijk kunnen zijn om bepaalde contexten aan
te pakken of om specifieke doelen te bereiken, heb
ik het gevoel dat het onderscheid en de criteria die
John en Carmen voorstellen essentieel zijn om duidelijker
vast te stellen, en te huldigen, wat er uniek aan
NLP is, zowel als vakgebied als met betrekking tot
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

haar intellectuele geschiedenis.
Ik geef toe dat mijn eigen modelleerwerk regelmatig
in de categorie valt die John en Carmen “analytisch
modelleren” noemen, en op andere momenten een
combinatie betreft van analytisch en meer zuiver
NLP-modelleren. Ik ondersteun John en Carmen volledig
in het maken van dit onderscheid en ik geloof
dat het van vitaal belang is dat de beoefenaren van
NLP de unieke vorm van NLP-modelleren leren en
het verschil met analytisch modelleren begrijpen.
De ontwikkeling van elke discipline,
vooral één die nog bezig
is haar eerste patroonvorming
te organiseren, heeft een zekere
aandacht nodig met betrekking
tot nauwkeurigheid in
haar fundamentele woordenschat.
Oudere disciplines hebben
ofwel hun fundamentele
begrippen (éénmaal of herhaaldelijk)
verhelderd en hebben
een schijnbaar relatief stabiel
platform gevestigd waarop verder
onderzoek en professionele
dialoog kunnen worden gebaseerd,
ofwel ze zijn in de
scherpe punten gevallen die
vaak uit hun slecht gedefinieerde
begrippen steken, waardoor
ze afmattende en soms zelfs
fatale wonden opliepen die verdere
ontwikkeling aanzienlijk
verhinderd hebben. Zulke
slecht gedefinieerde onderscheidingen
waaien met iedere
wind mee, gespietst als ze zijn
op deze knelpunten.
Enige zorg dient te worden
gegeven aan het nemen van
beslissingen met betrekking tot
een gestandaardiseerde woordenschat.
In het algemeen
wordt aan onderscheidingen
die de ervaring betreffen zuiver
beschrijvende termen toegewezen,
terwijl notatievariabelen
worden toegewezen aan klas-
M o d e l l e r e n
sen van gelijkwaardigheid. Dit
is de normale gang van zaken
in een vakgebied in het begin
van haar ontwikkeling: een
rijkdom aan onderscheidingen
te realiseren, een nauwkeurigheid
in beschrijving en tegelijkertijd
een zich efficiënt uitdrukken.
In elk geval in een
ideale wereld…
De bediscussieerde onderscheiding
in dit stuk is het begrip
“modelleren” zoals dat wordt
gebruikt in het vakgebied van
neurolinguïstisch programmeren
(NLP). In het bijzonder, het
onderscheid tussen modelleren
zoals dat binnen NLP wordt
bedreven en modelleren zoals
het meer in het algemeen
wordt beoefend.
”NLP-modelleren” verwijst (binnen
het tot stand brengen van
de oorspronkelijke modellen
die de grondslag vormden voor
het terrein van NLP, op dit
moment en in de toekomst van
NLP) naar een waardering van,
en een respect voor, twee criteria
die van toepassing zijn op
modelleren in NLP:
1. het uitstellen van welke
poging tot ordening en/of
analyse dan ook (alle f2
transformaties zoals
beschreven in “Whispering
Zoals John en Carmen stellen, is de in het artikel
gepresenteerde onderscheiding bedoeld als het
begin van een dialoog tussen hen die het vakgebied
van NLP toegewijd zijn. Een voortgaande en hopelijk
vruchtbare dialoog, die grotere helderheid, nauwkeurigheid
en begrip brengt over de werkelijk unieke
bijdragen van NLP.
Zoals Gregory Bateson placht te zeggen: “Laat het
gehoord worden.”
”Een voorgestelde onderscheiding voor Neurolinguistisch Programmeren”
Door John Grinder en Carmen Bostic St Clair
in the Wind”)1 om bewust
de patronen van het genie
of het uitmuntende voorbeeld
te begrijpen gedurende
de assimilatiefase van
die patronen, totdat aan het
volgende criterium is voldaan;
2. de modelleur dient het vermogen
tot het reproduceren
van de patronen van het
voorbeeld in vergelijkbare
contexten te demonstreren,
en in zulke contexten ruwweg
dezelfde reacties bij de
cliënt op te roepen met
ruwweg dezelfde kwaliteit
en in hetzelfde tijdkader als
het oorspronkelijke genie of
het uitmuntende voorbeeld,
voordat de uitdagende en
lonende activiteit van het
coderen van de patronen,
zoals getoond door de
modelleur, een aanvang
neemt.
We merken verder op dat alle
resultaten van modelleerwerk
die niet aan deze criteria voldoen
geclassificeerd dienen te
worden als een ander logisch
type van model. We stellen
“analytisch modelleren” voor
als een algemene term voor
zulke resultaten: het aanwen-
41

thema: modelleren
den van de patronen en de
beschikbare onderscheidingen
in de technologie van NLP-toepassingen,
maar niet tegemoetkomen
aan de definitie
van NLP-modelleren.
Het is ook heel duidelijk dat er
toepassingen zijn (bijv. het
modelleren van een verhalenverteller)
of contexten (bijv.
het model is niet beschikbaar
of overleden) waarin de meer
uitgebreide en veeleisende
betrokkenheid die door NLPmodelleren
geïmpliceerd wordt
ofwel niet toepasbaar is, ofwel
niet de meest doeltreffende of
efficiënte strategie is voor het
expliciteren van de patronen
van een belangrijk genie of uitmuntend
voorbeeld. We zien
deze verklaring als een erkenning
dat er andere vormen van
modelleren zijn die volkomen
legitiem zijn als leerstrategieën
maar desondanks niet voldoen
aan de criteria die we voorstellen
voor het definiëren van
NLP-modelleren.
Het belangrijkste en essentiële
verschil tussen het proces van
NLP-modelleren en analytisch
modelleren vormt de relatieve
bijdrage van het voorbeeld en
de modelleur aan het eindproduct.
Dit verschil zit hem voornamelijk
in de mate van het
opleggen van de perceptuele
en analytische categorieën van
de modelleur aan het modelleerproces.
In het geval van
NLP-modelleren is dit opleggen
minimaal; in het geval van
analytisch modelleren is dit
opleggen maximaal. Deze twee
uitersten definiëren een continuüm
van mogelijkheden en
het zou goed kunnen zijn dat
beoefenaren van andere vormen
van modelleren andere
onderscheidingen zouden willen
voorstellen. We zouden een
dergelijke verfijning verwelko-
42
men maar zullen ons op dit
moment tevreden stellen met
degene die hier voorgesteld
wordt.
De eis dat de ontwikkeling van
alle cognitieve representaties
tijdens de fase van onbewuste
assimilatie systematisch wordt
opgeschort en de eis dat de
modelleur het vermogen tot
uitvoeren demonstreert, net
zoals het voorbeeld dat doet,
voordat enige cognitieve codering
begint, vormt de basis
voor dit diepgaande verschil.
Onze bedoeling achter deze
omschrijving is te verzekeren
dat deze onderscheiding – aantoonbaar
de meest revolutionaire
bijdrage van NLP –
gehandhaafd wordt en dat door
het systematische gebruik van
deze onderscheiding het
publiek de verschillen tussen
de twee logische klassen van
modelleren en de te onderscheiden
modelleerprocessen
die hierdoor geïmpliceerd worden
- NLP-modelleren en analytisch
modelleren - kan waarderen.
We nodigen goedbedoelende
beoefenaren van NLP uit
om zich bij ons aan te sluiten
in het handhaven van de hierbij
voorgestelde onderscheiding,
of om voorstellen te doen
over hoe een dergelijke essentiële
onderscheiding op het terrein
van neurolinguïstisch programmeren
gehandhaafd kan
worden.
Verder nodigen we de leden
van de NLP gemeenschap, die
deelname overwegen aan
opleidingen waarin modelleren
aangeboden wordt, uit om helderheid
te vragen over het
soort modelleren dat aangeboden
wordt. Dat zal verzekeren
dat de onderscheiding in het
vakgebied gehandhaafd blijft
en dat deelnemers aan oplei-
dingen in staat zullen zijn te
bepalen of dat het soort
modelleren is dat zij zich eigen
willen maken.
Californië, oktober 2005
1 (Noot van de vertaler) In hun
boek “Whispering in the Wind”
(2001) gebruiken Bostic St. Clair
en Grinder de term “f2” voor de
transformatie van zintuiglijke
prikkels, zoals ze door het
zenuwstelsel worden gerepresen-
teerd, in een door taal gevormde
mentale kaart.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

is, samen met
Richard Bandler, één van de oorspronkelijke
ontwikkelaars van
NLP.
Hij is afgestudeerd in de psychologie
en de linguïstiek.
Hij is co-auteur van vele boeken
over NLP. Zijn laatste boek
(geschreven samen met Carmen
Bostic St. Clair), “Whispering in
the Wind” (2001) handelt over de
geschiedenis van NLP, modelleren
en de ontwerpfouten
(“design flaws”) die volgens
Grinder c.s. zijn gemaakt tijdens
de ontwikkeling van NLP. Als
oplossing voor die ontwerpfouten
ontwikkelde hij New Code
NLP, een nieuwe versie van NLP,
waarin de taakverdeling tussen
bewuste en onbewuste is verschoven
ten gunste van een veel
groter aandeel voor het onbewuste.
John Grinder werkt op dit
moment vooral als organisatieadviseur,
via het bedrijf Quantum
Leap.
De originele versie van bovenstaand
artikel staat in het discussieforum
van zijn website
www.whisperinginthewind.com.
Foto: Jeffrey Rich
M o d e l l e r e n
is
oprichter/directeur van het
bedrijf Quantum Leap, waarin zij,
samen met John Grinder, als
organisatieadviseur werkt.
Ooit begonnen als lerares, in
welke hoedanigheid ze de
Amerikaanse National Teacher of
the Year Award kreeg, werd ze,
na haar MBA en doctoraat in
Jurisprudentie te hebben
behaald, directeur van meerdere
bedrijven. Ze was en is lid van
meerdere adviescommissies van
het Witte Huis.
Ze is bekend om haar vaardigheid
om op onbewust niveau verandering
te bewerkstelligen, ook in
grote teams, bijvoorbeeld tijdenscultuurveranderingsprocessen.
Ze is coauteur van
“Whispering in the Wind” (2001).
maakte deel uit van
de oorspronkelijke groep mensen
die Bandler en Grinder
ondersteunden in het ontwikkelen
van NLP.
Hij heeft een groot aantal NLPmodellen
ontwikkeld. Het meest
bekend daarvan is waarschijnlijk
het Logische Niveaus model.
Daarnaast zijn o.a. de Sleight of
Mouth patronen, de
Disneystrategie, Reimprinting, de
spellingstrategie, de Belief
Change Cycle en de allergietechniek
het resultaat van zijn
inspanningen.
Dilts is degene geweest die overtuigingen
in NLP heeft geïntroduceerd
en die als eerste aandacht
heeft gevraagd voor spiritualiteit
binnen NLP.
Hij heeft 25 boeken over NLP op
zijn naam staan. Twee daarvan
zijn in dit verband het vermelden
waard: “Modeling with NLP”
(1998), dat door velen als het
standaardwerk over modelleren
wordt beschouwd, en – samen
met Judith Delozier – “The
Encyclopedia of Systemic Neuro-
Linguistic Programming and NLP
New Coding” (2000). Robert Dilts
is voortdurend actief met het
ontwikkelen van nieuwe toepassingen
en methoden, op dit
moment vooral samen met
Stephen Gilligan. Ook is hij één
van de bekendste trainers van
NLP. Voor het overdragen van
NLP heeft hij een instituut, NLP
University, opgericht. Op de website
van dat instituut,
www.nlpu.com, is een link naar
de originele versie van bovenstaand
artikel te vinden.
Contact vertaler:
ronald@opschudding.com
43

De speelwijzer begint steeds vastere vormen aan te nemen: met een team van mensen
die elke keer anders van samenstelling kan zijn, zullen spellen getest gaan worden voor
Inzicht. Er zijn nu 6 NVNLP leden die interesse hebben om te testen, echter door volle
agenda’s van iedereen, is het altijd fijn als andere leden zich opgeven voor dit team.
Je krijgt dan af en toe een uitnodiging om een spel te testen en je bepaalt elke keer
opnieuw of je tijd en/of zin hebt. Streven is om 2 spelen in relatie tot NLP per INzicht
te bespreken, waarbij ook computerspellen inbegrepen kunnen zijn.
Mocht je een spel kennen dat volgens jou absoluut goed bruikbaar is voor coaching,
trainingen en zelfontwikkeling privé en in teams, laat ook dat weten!
De projectmanager van het NVNLP-Spelteam is Jesse van Tuijl.
Levenskunst
Het eerste spel op gebied van zelfontwikkeling
dat we bespreken is “Levenskunst”; ontwikkeld
door Ria Eijck.
Dit is het eerste spel dat getest is door de leden
van het spellenteam: Jeroen van Erven,
Mariangela Molenaar en ikzelf onder leiding van
Ria Eijck.
Voor Ria was dit de eerste ervaring met spelers
die een NLP achtergrond hebben en na een korte
introductie heeft ieder een vraag geformuleerd,
natuurlijk gericht op zichzelf en niet extern. Het
hoofddoel van het Levenskunstspel is om inzicht
te krijgen op de vraag hoe iemand om kan gaan
met veranderende leefomstandigheden.
Het speelbord bestaat uit een draaischijf, waarbij
je een pijltje ronddraait en daarmee bepaal je
welk kaartje getrokken wordt.
Elke ronde die gespeeld wordt bestaat uit 3
kaartjes die je trekt en elke keer bepaal je n.a.v.
een eigen samenvatting of je doorgaat op dat
thema of doorspeelt met een andere vraag.
Het spel is makkelijk te spelen door de overzichtelijkheid,
echter de kaartjes moet je wel elke
keer even bij elkaar sorteren of met een elastiekje
bundelen, anders worden ze door elkaar
gehusseld in de doos.
De verschillende titels van de kaartjes zijn gerelateerd
aan kunst met verschillende categorieën:
Zelfportret: de vragen en opdrachten onderzoeken
hoe je tegenover je vraag / huidige situatie
staat. Dus gericht op je zelfreflectie.
Verbeelding: Gericht op de toekomst, hoe zou je
het willen, bepaling van je doel
Recensie: Gericht op je denkstijl
44
Speelwijzer
Beeldenstorm: dit zijn woorden of foto’s, waarbij
de vrije associatie je in contact kan brengen met
je hulpbronnen
Kunstuitleen: triggers, uitspraken en stellingen
ter ondersteuning van je vraag. Deze mag je
ook cadeau doen aan een medespeler.
Enkele voorbeelden van de vragen/opdrachten
op de kaartjes:
• je hebt je gewenste situatie bereikt. Je geeft
een feest. Wat zet je op de uitnodiging?
• mijn grootste rijkdom is........
• welk spreekwoord past in je situatie?
- de touwtjes in handen hebben
- er is geen touw aan vast te knopen
- iets op touw zetten
• ik zeg wat ik voel
• enkele voorbeelden van foto’s: een roos en
een grote boom met paddestoelen erop; voor
ieder komen andere associaties naar boven
bij het kijken naar de foto’s.
Bij elk kaartje geldt dat je toelicht wat er in je
opkomt. Het is de bedoeling steekwoorden op te
schrijven van je eigen reactie. In eerste instantie
geef je een algemene reactie op het kaartje en
dan kan de relatie gelegd worden met je specifieke
vraag (soms geleid door de spelleider of de
andere spelers).
Er zijn ook kaartjes met groepsopdrachten, echter
zoals de spelregels tot nu toe gebruikt zijn,
is het afhankelijk van het lot of er inderdaad
groepsopdrachten worden gespeeld.
Reacties van de spelers:
“ik hou erg van afwisseling en dat vind ik leuk
aan het spel”
“Leuk om bewustwording op een speelse manier
te krijgen en dat de kaartjes die ik trek, me ook
inderdaad erg aanspreken”
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

“wat me aanspreekt is dat je buiten je eigen
kader gaat denken”
“het spel biedt een duidelijke structuur doordat
je na elk ronde stilstaat bij je vraag, welke informatie
heb ik verkregen?”
“het spel brengt mij makkelijker in contact met
metaforen, bv ook bij het bekijken van foto’s”
“het speelse element kan misschien nog groter
gemaakt worden bij het spelen met grotere
groepen, door in de spelregels nog wat variatie
te brengen. Vaker de groepsopdrachten laten
voorkomen geeft meer dynamisch effect bv met
behulp van een dobbelsteen”
Hoewel het spel in eerste instantie ontwikkeld is
voor 50+, hebben wij ervaren dat je in elke leeftijd
levensvragen beantwoord kunt krijgen. Bij
spelers die nog niet veel ervaring hebben met
zelfreflectie en zelfontwikkeling is het verstandig
om ze vooraf te laten nadenken over een vraag
en is de rol van de spelleider groter.
Gesproken is over andere toepassingsmogelijkheden.
Het spel was nog niet getest in teams
binnen een werksituatie, maar de testspelers
zien duidelijk mogelijkheden binnen hun eigen
werkzaamheden bij “teambuilding”in meerdere
branches. Het spel kan gebruikt worden om over
normen en waarden te praten. Daarbij is het
vooraf inbrengen van een centrale themavraag
een mogelijkheid of individuele vragen, gericht
op het werk. Binnen relatieproblemen kunnen de
kaartjes gebruikt worden om de ene partner de
andere feedback te geven en zodoende meer
informatie te krijgen over hoe de persoon overkomt.
Ook bij een leuk avondje met vrienden, bieden
de vragen en opdrachten de mogelijkheid om
over bepaalde onderwerpen op een speelse
manier te praten.
M o d e l l e r e n
Voor mensen met ervaring in het vragen stellen
(coaches, trainers) is het spel goed te gebruiken
zonder de workshop die erbij ontwikkeld is.
Hierbij is het belangrijk de vragen van de deelnemers
goed in het oog te houden en de deelnemers
daarin te begeleiden met de juiste vragen.
Het spel los kost € 30,= en een workshop volgen
kost € 125,=.
NVNLP-leden krijgen tot 31 maart 2006
25% korting op de workshop (zie de advertentie
in het herfstnummer van INzicht).
NVNLP team Speelwijzer: Jesse van Tuijl
contact: jvtuijl@arbofysiek.nl
Levenskunst aanschaffen en opgeven workshop:
Ria Eijck
contact: ria.eijck@inter.nl.net
45

vervolg Speelwijzer
Wat is het Transformatiespel?
Het Transformatiespel is een lichtvoetig, krachtig
en diepgaand middel om stil te staan bij je eigen
levensspel en stappen te zetten tot verandering.
Het spel ziet eruit als een gewoon gezelschapsspel
met speelbord, pionnen, kaartjes en een
dobbelsteen. Dit is echter geen spelletje of tijdverdrijf.
Het spelen van het Transformatiespel is
een bewuste stap in een diepgaand veranderingsproces.
In het Transformatiespel bepalen de
spelers van tevoren een doel waarmee ze het
spel willen spelen. Vaak is dit een levensvraag
waar je inzicht in wil krijgen, maar het kan ook
over het bereiken van de gewenste situatie
gaan. Aan het begin wisselen de spelers de doelen
met elkaar uit en besteden eventueel onder
leiding van een spelleider aandacht aan een zo
helder mogelijke formulering. De helderheid van
de vraagstelling bepaalt hoe helder de antwoorden
uit het spel zijn.
Met welk speldoel kan ik spelen?
Enkele voorbeelden:
• Ik sta op een kruispunt van wegen en wil
verkennen wat de juiste richting voor mij is
• Hoe krijgen we als team onze gemeenschappelijke
visie helder?
• Ik wil meer helderheid over mijn financiële
situatie
• Ik wil weten hoe ik met mijn gevoel van
machteloosheid kan omgaan
• Ik wil onderzoeken hoe ik het conflict met
mijn collega op kan lossen
• Ik wil contact krijgen met het plezier en de
wijsheid van het ouder worden
Hoe werkt het Transformatiespel?
In de loop van het spel bewegen de spelers zich
door vier niveaus.
Ze beginnen op het fysieke niveau waar het
onder meer gaat om materie, geld en gezondheid.
Daarna komen ze achtereenvolgens op het
emotionele, het mentale en het spirituele
niveau.
Bij dat laatste gaat het om zingeving en inspiratie.
Het spel wordt gespeeld door 1 tot 4 spelers
bij voorkeur met een begeleider bij de spelers.
Er zijn ook spelborden voor 1-6 spelers, deze
worden gebruikt door erkende spelleiders, bij
grotere groepen.
De spelers kunnen elkaar faciliteren in het spel-
46
verloop en elkaar verhelderende vragen stellen.
Een respectvolle en veilige energie bij de spelers
zorgt ervoor dat de vraag tijdens de transformatie
helder wordt. Op het spelbord bewandelen de
spelers het eigen levenspad.
Hierop komen zij direct of op symbolische wijze
van alles tegen:
• verwerven van inzicht
• gebruik van vrije wil of intuïtie
• in een depressie raken en daar weer uitkomen
• verwerken van pijn
• omgaan met belemmeringen
• ontdekken van kwaliteiten middels o.a.
engelenkaartjes
De kaartjes die je trekt als je op bepaalde velden
van het speelbord komt, sturen dit proces.
Deze kaartjes verhelderen, moedigen aan en
confronteren, alles in relatie tot het speldoel van
iedere speler. Het spel prikkelt de creativiteit en
stimuleert het samen delen. De directe communicatie
en de voortvarende interactie belichten
dan het speldoel van vele kanten.
Het Transformatiespel is een diepgaande en
intieme belevenis. Tegelijkertijd blijft het een
spel, met alle lichtheid, speelsheid en afwisseling
van dien. In deze context creëer je samen een
sfeer van openheid en vertrouwen.
Het spel heb ik intussen meerdere malen
gespeeld met vrienden en elke keer is het weer
erg bijzonder wat er ontstaat. Er kunnen heel
wat emoties loskomen, wanneer je de kaartjes
echt in je opneemt. En als je soms op een
niveau wat langer verblijft, zie en voel je heel
helder op welk niveau je de meeste belemmeringen
hebt of de meeste inzichten nodig hebt (je
vraag kan met name gerelateerd zijn aan het
emotionele vlak of nu juist het mentale vlak,
waardoor je langer op dat niveau blijft).
Het spel nodigt sterk uit tot interactie tussen de
spelers en duurt dan ook al snel een aantal uur.
Vanaf 3 spelers heeft de interactie de meeste
variatie; met 2 spelers kun je het echter ook
goed spelen. Het spel is wat mij betreft wat
moeilijker meteen te spelen als er geen spelleider
is. De eerste keer kost het redelijk wat tijd
om de spelregels en de opdrachten goed te
lezen. Wanneer je echter de regels door hebt,
kun je het spel zo uitgebreid maken als je zelf
wilt. Hoeveel feedback je geeft aan elkaar,
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

epaalt ook de duur van het spel. Ik heb het
spel te koop gezien vanaf € 62,50 op Internet en
bij speciaalzaken.
Daarnaast bestaan er supplementen op het originele
spel om alleen te spelen: het Solo -en
Earth Solo Transformatiespel.
Het Solo Transformatiespel speel je alleen.
Het verdeelt het spirituele niveau nog verder in
Intuïtie, Liefde en Eenheid. Je kunt hier prachtig
mee aan de gang en elke vraag stellen die je
wilt. Er komen creatieve en versterkende oplossingen
uit, met aandacht voor de gebieden waar
je aan het groeien bent en het spel geeft je een
duidelijk beeld van de mogelijkheden tot verandering.
Het Earth Solo Transformatiespel geeft niet
alleen helderheid over de persoonlijke doelen,
maar ook over je unieke bijdrage aan de Aarde.
Ik heb geen ervaring met het gebruik van het
transformatiespel in een organisatie. Ik kan me
voorstellen dat het gewone bordspel ingewikkeld
is en wat tijdrovend om het in trainingssettings
te gebruiken. Echter deelaspecten, met het trekken
van de kaartjes ter bewustzijn kunnen nuttig
zijn in een coach situatie. Hiervoor is ook een
versie op de markt ‘Intuitive Solutions’ met
alleen de kaartjes: Marian Klein Breteler is opgeleid
tot spelleider van het Transformatiespel en
zij gebruikt het bij coaching:
“Ik gebruik Intuitive Solutions voor het pin-pointen
van onderliggende problemen, of om tot creatieve
oplossingen voor vraagstellingen te
komen tijdens de coaching en ook voor spirituele
input in iemands proces. Het werkt verbluffend
en kan gemakkelijk ingepast worden in een sessie.
Ook met groepen kan dit goed werken.”
Voor persoonlijke transformatie in groepen en/of
teams is een groepsversie ontwikkeld, geschikt
voor 12 tot 25 personen. Deze versie heeft een
grotere vorm die gespeeld wordt op de grond en
wordt door gelicenseerde spelleiders aangeboden.
Deze versie kan volgens de leveranciers in
organisaties een unieke bijdrage leveren aan:
• een grotere persoonlijke effectiviteit en creativiteit
• het ontwikkelen van samenwerking in team
• het hanteerbaar maken van persoonlijke conflicten
• het accepteren en hanteren van reorganisatie
veranderingen
M o d e l l e r e n
Tot slot voorbeelden van de symbolen die voor
de verschillende opdrachten gebruikt worden:
Creëer een wonder in je leven
Geef je intuïtie de ruimte
Ervaar je wezenlijke kwaliteiten,
m.b.v. engelenkaartjes
Durf je vrije wil te gebruiken, m.b.v.
universele feedback kaartjes
Word je pijn bewust en laat hem los
Ontdek de andere kant van je blokkades,
belemmeringskaartjes
Laat je hart spreken
Doorbreek je grenzen
Verdiep je inzicht, inzichtkaartjes
Ervaar de waarde van geven
Waardeer een ander en ook jezelf
Voor meer info over het testen van spellen
en om tips door te geven:
Jvtuijl@arbofysiek.nl
Transformatiespel inhoudelijke vragen
en mogelijkheden van workshops:
Drs. Marian Klein Breteler
(Geaccrediteerd Facilitator)
www.transformatiespel.nl
e-mail: mkb@interrelations.nl
47

GEVANGEN IN DE TAAL
Hoe woorden je kunnen beperken
Auteur: Paul Liekens
Uitgeverij: Ankh-Hermes BV, Deventer 2005
Ankertjesserie 302
ISBN 90 202 0184 0
Boekbespreking door Theo Legters
De invloed van taal op het onderbewustzijn en
op het interne systeem van een mens is erg
groot, eigenlijk groter dan we misschien beseffen.
Onder andere Milton Erickson, voor NLP’ers
een goede bekende, heeft wat dat betreft goed
werk verricht. Zijn wijze van present stellen van
het onderbewuste als een sturend mechanisme,
in plaats van een verdachte poel van gesublimeerde
wensen en verlangens, zoals door Freud
weergegeven (vergeef me de generalisatie)
heeft voor de doorsnee NLP’er een voorbeeldfunctie.
Het is goed om de functie van dat merkwaardige
deel van het menselijke vermogen
goed aan het licht te brengen.
Paul Liekens doet (opnieuw) een prima poging
daartoe. In zijn laatste boekje gaat hij in op de
wijze, waarop het onderbewustzijn reageert op
uitgesproken taal. ‘Woorden’, zegt Liekens, ‘zijn
als vislijnen, en aan het eind van elke lijn hangt
een vis, die een bepaalde stemming vertegenwoordigt’
(blz. 13). Ik zou willen aanvullen: en
de vislijn hangt in ‘de Zee van Onderbewustzijn’.
Taal is een van de manieren, waarop we de
omringende wereld
trachten te benoemen,
maar ook wat zich in
ons afspeelt willen we
met woorden ordenen.
En daarin gaat het wel
eens mis. Ons onderbewustzijn
werkt liever
met beelden, en
die laten zich niet
altijd beschrijven.
Onze beperkingen
daarin leiden tot de
bekende NLP-trits:
generalisaties, weglatingen
en vervormingen.
Liekens wijst
48
Boekenrubriek
erop, dat we door die beperkingen ons zelf (en
dus ons onderbewustzijn) een rad voor ogen
draaien, als we menen dat taal ‘het voertuig van
de geest’ zou zijn. Jammer genoeg vinden we in
taalbeschouwingen nauwelijks informatie over
dat aspect van taal: namelijk wat woorden in
ons teweeg brengen. Vanuit mijn werk in het
onderwijs heb ik veel te maken met kinderen
met een negatief Zelfbeeld, vaak veroorzaakt
door de woordkeus van opvoeders. Woorden als
‘Je moet..’, ’Je mag niet…’etc. hebben een negatieve
connotatie en ik ben het met Liekens eens
dat negatieve woorden beperkende overtuigingen
in de hand werken; een kind zegt vooral
‘dat kan ik toch niet’, als het door middel van de
taal bewust of onbewust van anderen te horen
heeft gekregen dat dat inderdaad zo is.
Het boekje van Liekens zit goed in elkaar; ongemerkt
passeren een groot aantal NLP-technieken
en –strategieën de revue, zonder dat zij expliciet
als zodanig worden benoemd (metamodel, ankeren,
associatie-dissociatie, etc). Dit maakt het
boekje uitstekend geschikt voor ‘algemeen
gebruik’. Ik kan het zeer aanbevelen aan mensen,
die met opvoeden en/of motiveren van
anderen te maken hebben; het helpt mee te
reflecteren op een aspect van jezelf, dat weinig
aan bod komt in de reguliere feedback modellen.
Zijn uitgangspunt, dat de kwaliteit van iemands
taalgebruik een weerspiegeling is van de kwaliteit
van zijn/haar ontwikkeling, verdient meer
aandacht, bijvoorbeeld van taalpsychologen, dan
in het kleine bestek van dit boekje mogelijk is!
Tenslotte twee opmerkingen: Wat ik miste in de
lijst van ‘Stemmingmakers’ (hoofdstuk 9) is het
woord ‘Waarom’. Ik vind dat een van de meest
vervelende, omdat het degene, aan wie het
gericht is, dwingt, zich te verdedigen en ik denk
dat Liekens het met me eens kan zijn, dat alles
mag zijn, zoals het is, en dat veranderen pas
kan vanaf NU! Ik kies dan liever voor het meer
doelgerichte ‘Waarvoor’. En trouwens: op pagina
86 vraagt de auteur zich af: ‘Wat moet ik geloven…’
tot driemaal toe. Het toont aan dat zelfs
iemand die bewust tracht ontwikkeling en taal
congruent te maken, zo af en toe in de val trapt
van de macht der gewoonte.
Ten tweede verbaasde ik me – in het licht van
de inhoud van het boekje – over de titel; zowel
‘gevangen’ als ‘beperken’ passen bij de negatieve
stemmingmakers, zoals Liekens die beschrijft.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Als we doen, wat de auteur adviseert, namelijk
de kwaliteit van ons leven verhogen door zorgvuldiger
woordkeuze en taalgebruik, zou de titel
misschien beter kunnen luiden: ‘De bevrijdende
kracht van taal! Hoe woorden je kunnen verrijken’.
Theo Legters is werkzaam binnen het Onderwijs en
NLP M.Pr.
M o d e l l e r e n
tlegters@xs4all.nl / www.metaforia.nl
HET SLUITEN VAN DE CIRKEL
Spiritualiteit en
verantwoordelijkheid
Auteur: Eric Schneider
Uitgeverij: Ankh-Hermes BV, Deventer 2005
ISBN 90 202 83928
Prijs: € 14,50
Boekbespreking door Ineke Boonstra
Het sluiten van de cirkel, een bijzonder proces!
Eric Schneider is psycholoog en internationaal
NLP - Trainer. Het “Sluiten van de Cirkel” is het
tweede boek dat van zijn hand verschijnt. In dit
boek hebben NLP en spiritualiteit een onlosmakelijk
verbondschap gesloten. Een verbondschap
dat een diepgang geeft aan NLP en duidelijk
weergeeft wat precies onder spiritualiteit verstaan
kan worden. En dat spiritualiteit meer is
dan ‘praten over’. Schneider maakt in dit boek
duidelijk dat spiritualiteit gaat over verantwoordelijkheid
nemen in alle situaties. Daarmee zijn
we meer in staat om spiritualiteit te begrijpen,
toe te passen in ons leven en het verschil te
ontdekken tussen b.v. het ontwikkelen van een
superego en dat spiritualiteit noemen of werkelijke
ontwikkeling. Spiritualiteit, zo maakt
Schneider duidelijk, is dienaarschap. Niet in de
zin van zelfverloochening, maar in het kader van
Zelfrealisatie.
Juist met dit boek verfijnt de auteur NLP, hoewel
hij niet zoals in de meeste NLP boeken de afzonderlijke
NLP-tools uitlegt. Een goede lezer herkent
echter ogenblikkelijk NLP als methode en
gebruikt dit ook in zijn, zeer to-the-point zijnde
oefeningen. De
oefeningen die in
het boek vermeld
staan hebben een
opbouw in zich, die
meer en meer
diepte en hoogte
pakken van onze
waarneming.
Iedere lezer kan de
oefeningen gemakkelijk
zelf doen.
Schneider maakt
duidelijk hoe precies
NLP, als nietsturende
methode,
je helpt in het proces van verantwoordelijkheid
nemen, in het proces van dienaarschap.
Daarmee geeft hij voor mij NLP de aandacht, de
waarde dat NLP verdient. Gelukkig wordt dit,
met dit boek, duidelijk. Het zou een opstap kunnen
zijn naar het op een ‘volwassen manier’
gebruik maken van NLP. Daarvoor heb je wel
inzicht in NLP nodig. En de mensen die
Schneider kennen weten dat hij als geen ander
weet wat NLP is.
Hij is af en toe nogal stellig in zijn visies waarbij
ik soms in gedachten wat tegensputterde. Ik
realiseer me dat dit tegensputteren veel meer te
maken heeft met de grenzen van mijn Model of
the World dan met zijn stelligheid. Boeiend om
te ontdekken!
Dit boek is een fantastisch boek voor een ieder
die ook maar iets met NLP heeft gedaan en die
gaat voor meer diepgang. NLP trainers zouden
dit boek moeten lezen als ‘onderlegger’ voor hun
opleidingen en de mensen die de opleiding
Transpersoonlijke Coaching en Counseling doen?
Voor hen is dit boek een must want het is de
basis van wat er van een transpersoonlijke
coach/counselor wordt verwacht.
Al met al een prima boek, dat spiritualiteit heel
dichtbij brengt en NLP als methode verdiept.
Ineke Boonstra, NLP-Trainer /coach
Sophia Instituut, Assen
T 0592-399790
49

50
"Multi tasking" veroorzaakt concentratieverlies
Het tegelijk uitvoeren van verschillende taken, ook wel multi tasking
genoemd, zal uiteindelijk concentratieverlies en hyperactiviteit veroorzaken.
De hersenen moeten immers veel en vaak zappen. Beter is het
om de taken goed te verdelen en niet alles tegelijk te laten gebeuren.
Op deze manier nemen de hersenen meer informatie op en is er minder
risico om op de lange termijn overwerkt te raken. Sommige zaken
zijn overigens wel goed te combineren, zoals lopen en praten. Dit
komt omdat lopen geen concentratie vergt en dus automatisch
gebeurt. De eerste psycholoog die aantoonde dat niet alles tegelijk
kan, was de Amerikaan John Ridley Stroop in 1935. In zijn onderzoek
liet hij proefpersonen gekleurde kruisjes en woorden zien. Het benoemen
van de kleur van de kruisjes gebeurde sneller dan het benoemen
van de kleur van de woorden. De hersenen verdelen dus zelf bepaalde
taken. Wanneer er tegelijkertijd gelezen, gepraat, geschreven en
getypt wordt, zullen de hersenen voorrang geven aan een bepaalde
taak, voordat de volgende taak kan worden verricht. Werk verrichten
dat uit meerdere taken tegelijk bestaat duurt uiteindelijk anderhalf
uur langer, dan werk waarbij de taken gespreid zijn.
bron: Elsevier (11-10-05)
Maaltijd onthult je gemoedstoestand
AMSTERDAM - De slogan "je bent wat je eet" blijkt erg waar. Onze
gemoedstoestand wordt weerspiegeld in wat we eten. Ook verandert
voedsel soms gevoelens die mensen eigenlijk niet willen hebben. Dat
blijkt uit recent onderzoek van Amerikaanse psychologen, zo schrijft
The Sunday Times.
De psychologen onderzochten de eetgewoonten van 500 mensen en
letten daarbij vooral op het verband tussen wat de proefpersonen aten
en hun gemoedstoestand. Uit het onderzoek blijkt dat mensen die
boos zijn het meeste behoefte hebben aan stevige kost zoals vlees.
Mensen die met depressieve gevoelens worstelen kiezen graag voor
stimulerende waren, zoetigheden en cafeïne bijvoorbeeld.
Uit het onderzoek bleek ook dat seksueel gefrustreerde mensen zich
graag te buiten gaan aan eten dat rijk is aan koolhydraten, zoals
brood of koek, dat de maag snel vult en een bevredigd gevoel geeft.
Mensen die hun bord vaak helemaal volscheppen zijn vaak jaloers van
aard en hebben deze gewoonte overgehouden aan angsten in hun
jeugd om 'tekort te komen'.
Volgens de psychologen zegt onze maaltijdkeuze ook veel over onze
persoonlijkheid. Zo storten mensen met een open en levenslustig
karakter zich vaak met enthousiasme op hun eten.
De resultaten van het onderzoek zullen ook gebruikt worden om meer
te weten te komen over eetverslavingen.
(c) NU.nl 16 oktober 2005
Knipselrubriek
Knikken maakt zeker
Niet zeker van uw zaak? Knik eens
met uw hoofd. Grote kans dat u
automatisch zelfverzekerder wordt.
Onderzoekers aan de Ohio State
University in de Verenigde Staten
ontdekten dat hoofdknikken –en
schudden je gedachten beïnvloedt.
In hun onderzoek kregen de proefpersonen
een koptelefoon op en
moesten ze al knikkend of schuddend
naar een verhaaltje luisteren.
Om de proefpersonen af te leiden
van het eigenlijke doel van de studie
werd ze verteld dat ze mee
deden aan een onderzoek naar de
kwaliteit van koptelefoons. Het
knikken en schudden zou zogenaamd
dienen om de bewegingen
van hardlopen te simuleren.
Hoofdwiegend luisterden de proefpersonen
naar een betoog over het
invoeren van een identificatieplicht.
De helft van de proefpersonen
hoorde een sterk argument voor de
invoering, terwijl de andere helft
juist een zwak argument kreeg
voorgeschoteld. Achteraf bleek dat
de knikkers die het sterke argument
hadden gehoord enthousiaster
vóór de invoering waren dan de
schudders. En voor het zwakke
argument gold dat de knikkers er
zekerder van waren dat een IDplicht
een slecht idee is.
Kennelijk zorgt het knikken ervoor
dat je zekerder van je zaak bent.
Bron:
Journal of Personality and Social
Psychology, 10/’05
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Opmerkelijke berichten uit de samenleving
Wees gelukkig: neem risico!
Het verhaal van de kip en het ei…
Wil je gelukkiger worden?
Natuurlijk! Maar ben je bereid de
risico’s te nemen die nodig zijn om
dit te bereiken?
Duitse onderzoekers stellen: mensen
die veel risico’s nemen zijn veel
gelukkiger!
Zij vroegen de mensen welk deel
van een meevallertje zij bereid
waren in te zetten op een investering
die net zo veel kans had te verdubbelen
als te halveren in waarde.
Degenen die bereid waren het
meest te investeren, gaven in een
aparte vragenlijst aan dat zij het
meest tevreden waren met hun
leven in het algemeen. Deze gelukkige
groep is ook meer bereid tot
emigratie, baansverwisseling, om
freelancer te worden en (oeps) verkeersbonnen
te riskeren en te
roken.
Maar dan wordt het ingewikkelder:
is het nu het lopen van risico’s dat
zorgt voor het gelukkige gevoel, of
is het juist het gelukkige gevoel dat
ervoor zorgt dat deze mensen
zoveel riskeren?
Naast het zaaien van deze twijfel
vertelt dezelfde studie dat je kans
om een risiconemer te zijn toeneemt
als je lang bent, van het
mannelijke geslacht en jong. En een
haantje, ongetwijfeld…
John Naish
Bron:
The Times, September 24, 2005
M o d e l l e r e n
Citroengeur maakt van slons nette poetser
Proeven doe je met je mond. Maar de neus is net zo belangrijk: zonder
te ruiken, bij een verkoudheid bijvoorbeeld, smaakt iets te eten of te
drinken toch heel anders. En de neus doet nog veel meer!
In een artikel in het tijdschrift Psychological Science schrijven
Nederlandse wetenschappers dat gedrag, onbewust, wordt beïnvloed
door geur.
Schoonmaakmiddelen ruiken vaak naar citroen. Associëren
mensen citroen met schoon, en gaan ze poetsen als ze een citroengeur
ruiken? Ja, blijkt uit het onderzoek van de wetenschappers. Als
eerste plaatsten ze proefpersonen in hokjes, een aantal met en een
aantal zonder citroenluchtje. In hun kamertje moesten ze een woordtest
doen.
Ten tweede werden de proefpersonen, de een wel, de ander niet,
blootgesteld aan citroengeur en werd hen gevraagd wat ze die dag
nog wilden gaan doen. En als laatste kregen testpersonen, na wel of
niet citroengeur te hebben ingesnoven, in een 'reukloze' ruimte een
beschuitje voorgeschoteld.
De uitkomst is helder: bij de woordtest herkenden testpersonen woorden
die met schoonmaken te maken hebben beter als ze in een hok
met een schoonmaaklucht zaten.
Ook blijkt dat mensen die citroen ruiken nog diezelfde dag
van plan zijn flink op te ruimen en schoon te maken thuis. En beschuiteters
die citroenlucht in hun neus hebben ruimen kruimeltjes netjes
op, de andere proefpersonen niet. Echt opmerkelijk is dat de proefpersonen
aangeven dat ze zich niet bewust waren van een citroenlucht.
Conclusie: we laten ons, zonder ons daarvan bewust te zijn, leiden
door luchtjes.
Bron: Elsevier 14 september 2005
Lees het artikel: http://www.ru.nl/contents/pages/158938/96aritkelpsych_science_clean_spirit.pdf
Muziek matigt stress
Mensen die een instrument hebben leren bespelen ontspannen beter
bij het luisteren naar muziek dan muzikaal ongetrainden. Maar voor
alle luisteraars geldt dat een goede afwisseling van snelle en langzame
muziekfragmenten en van stilte hetzelfde effect kan hebben als
bewuste relaxatie- of meditatie- oefeningen. Het kan zelfs het ontstaan
van hart- en vaatziekten tegengaan. Muziek beïnvloedt hartslag,
ademhaling en bloeddruk. Niet de muziekstijl, maar de ritmes en de
complexiteit van de muziek bepalen de reactie. Snelle muziek verhoogt
- zoals verwacht – hartslag en ademhaling. Langzame muziek ontspant,
maar verrassend is dat een pauze in het luisteren naar muziek
hartslag - en ademhaling- frequentie en de bloeddruk het meest dalen.
Mensen die minimaal zeven jaar muziekles hebben gehad zijn getraind
om hun ademhaling af te stemmen op muzikale zinnen. Dat doen ze
als ze zelf musiceren, maar ook als ze luisteren.
Bron: NRC 29-09-'05
51

In het Rotterdamse NLP
Instituut Tarázát volgden
mijn man en ik de opleiding
tot Master Practitioner. Een
van de exameneisen is een
modeling te presenteren.
Alleen al de gedachte om
voor een groep iets te presenteren
geeft mij reeds
hartkloppingen. Maar als
het dan toch moet, heb ik
handig gekozen voor een
modeling presentatie met
de titel ‘Met vertrouwen
voor een groep staan’.
NLP is o.a. een groot effect
bereiken met minimale inspanning.
Dat van die inspanning
viel best tegen. Het effect daar
en tegen was zeker groot te
noemen.
In het verleden is het mij
regelmatig overkomen dat ik,
wanneer er een situatie dreigde
te ontstaan iets te moeten
presenteren, ik allerlei listen
verzon om daar onderuit te
komen. Dat dit een dikke Kmin
opleverde voor mij ligt
voor de hand.
Mijn model was gauw gevonden
in de vorm van een goede
vriendin die op het gebied van
presenteren alle situaties heeft
meegemaakt. Ik ben daar
menigmaal getuige van
geweest. Goed is om te weten
52
Praktijkvoorbeelden
is dat ik haar al tijden bewonder
om haar zelfvertrouwen en
haar authenticiteit. Haar benadering
van het onderwerp en
het omgaan met reacties van
haar toehoorders. Om dit nog
eens heel sterk te ondergaan
ben ik samen met mijn man,
op een bloedhete dag naar
België gereden waar zij op dat
moment een workshop verzorgde.
Zij heeft onder alle omstandigheden
de vrijheid om zichzelf
te zijn. Prachtig! Aansluitend
heb ik een interview met haar
gehouden.
Een klein wonder
Bij het impliciete modelleren
gebeurde er al een klein wonder.
Bij het overnemen van
haar fysiologie, de houding
maar vooral haar loopje, gaf
een sensatie van zelfvertrouwen
en vrijheid. Vrijheid was
een criterium dat ik tot dan toe
niet kende. Later bij het maken
van het contrastframe van het
metaprogramma kwam dit criterium
opnieuw sterk naar
voren.
Zonder enige blokkade kwamen
de woorden over mijn lippen
welles waar stond ik nog
niet voor een groep mensen
maar beleefde dit toch als een
sensatie! Zowel mijn man als
mijn model konden duidelijk de
fysieke veranderingen waarne-
Henny Scheepers
Met vertrouwen
voor een groep staan
Henny Scheepers
men. Er was een zachtere
spiertonus en ook een duidelijke
glans waar te nemen op
mijn gezicht. Gesterkt met
deze ervaring, ben ik nog vele
keren in deze houding gestapt.
Vol vertrouwen begon ik aan
de tweede fase van het modelleren,
de expliciete modeling.
Wat zijn de verschillen in de
metaprogramma’s en de logische
niveaus en wat is dan het
verschil dat het verschil maakt.
Een inspirerende zoektocht,
hard werken en steeds nieuwsgierig
zijn naar wat er langs
komt. Ik kom beperkende
overtuigingen over mezelf
tegen, w.o. ‘Ik mag mij niet
verheffen boven anderen.’, dat
houdt in dat ik niet mag staan
terwijl ik een groep mensen
toespreek. Als de anderen zitten
voel ik mij niet verbonden,
dit geeft mij een sterke beleving
van onveiligheid.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Bij het uitvragen heb ik gebruik
gemaakt van het metamodel,
de logische niveaus en het
metaprogramma als contrastframes.
Tijdens de interviews
veel vragen om erachter te
komen hoe doet het model wat
zij doet.
In totaal heb ik mijn model 3
maal geïnterviewd. Wat onduidelijk
bleef was haar strategie.
Volgens de vormvoorwaarden
wilde die maar niet kloppen.
Achteraf wijd ik dat aan de
verankering van bijv. het aarden
dat zij altijd doet voor zij
voor een groep gaat staan,
waardoor er geen beelden bij
haar opkomen. Omdat ik het
maar niet helder kreeg heb ik
een korte video opname
gemaakt van haar oogbewegingen
en deze keer op keer
bekeken. Helaas kon ik ook
hier niet expliciet haar strategie
uit afleiden. Ik heb in mijn
verslag hier van opgeschreven
wat ik heb kunnen vaststellen.
Plezier en blijheid zijn belangrijke
criteria voor mijn model.
Dit staat heel sterk tegenover
mijn criteria verantwoordelijkheid
en ontwikkeling.
Nadat alles uitvoerig in kaart is
gebracht ben ik toe om de mal
maken, waarmee het gemodelleerde
overgebracht kan worden
op een gemotiveerde vrijwilliger,
die ook graag deze
kwaliteit tot zijn/haar beschikking
wil hebben.
Wat een lieve mensen
allemaal
Erg belangrijke voorwaarden
om deze kwaliteit eigen te
maken is het overnemen van
de fysiologie en de overtuigingen:
‘Ik ben Oké, zij zijn Oké’
en ‘Ik kan dit!’ en ‘Wat een
M o d e l l e r e n
lieve mensen allemaal.’
Bij een ‘repetitie’ kom ik erachter
dat ik nog wat nodig heb.
Om in mijn kracht te komen en
mijn zenuwen de baas te blijven
en de ademhaling te
beheersen, installeer ik nog
een Circle of Excellence m.b.v
mijn man.
Het is een super mooie ervaring
voor mij geworden, het
podium op te lopen en dan al
de medecursisten, die het
publiek vormden, aan te kijken
en niet als eerste de neiging te
voelen hard weg te rennen,
maar gewoon te blijven staan.
Wauw! Tot zover gaat het
goed.
Vanaf het overbrengen van de
mal kom ik er echt in en
geraak ik een soort flow. Er
komt een vrijwilliger op het
podium, die zo als te begrijpen
valt, erg zenuwachtig is. Je zal
zomaar in eens voor een groep
komen te staan.(Wat heb ík
daar zelf niet voor moeten
doen om dat te durven). Ik
waardeerde het zeer dat zij
zich hiervoor aanbood. Op haar
heb ik de mal mogen overbrengen
met voldoende effect om
als geslaagd aan te merken.
Heel bijzonder was de ervaring
van de interactie met de zaal.
Wat mij sterk is bijgebleven is
de kracht van de fysiologie!
Het effect van de modeling is
een tot op heden blijvend
gevoel van ontspanning en vertrouwen
dat het is zoals het is
en dat is goed. Ik kan het oordeel
over mijzelf loslaten en
ook het oordeel naar anderen.
Al enige jaren ben ik bezig
geweest om van het moeten af
te komen. Na het proces van
modelleren is dit, als vanzelf,
voor een groot deel gelukt.
Hoera!
Wat ik het meest waardevol
van het proces vind is het
bovenwater komen van mijn
angsten. Het inzicht krijgen in
waar ik al die angsten heb
opgezet en de mogelijkheid
daaraan te werken.
Mijn nieuw ontdekte criterium
vrijheid geeft een verschuiving
van towards veiligheid naar
towards vrijheid. Ik ga nu dingen
aan waarvoor ik vroeger
wegliep.
Lange leve NLP die mij al deze
mogelijkheden heeft gegeven
en ik weet dat NLP voor nog
meer mogelijkheden gaat zorgen.
Bewijs
Enkele maanden na het examen
overlijdt een goede oom
van mij. Omdat er geen kinderen
zijn, vraagt mijn oudste
nicht of ik nog iets wil zeggen
en ik besluit spontaan hierop in
te gaan. Ik beklim het spreekgestoelte,
gooi in gedachte de
circle of excellence op de grond
en stap er in en spreek woorden
die op dat moment bij mij
opkomen. Dit zou ik zonder
mijn modeling nooit hebben
gedaan. Dat weet ik zeker.
Achteraf heb ik een enorm
K-plus gevoel!
Contact auteur:
sche1485@planet.nl
Tip voor anderen die nog gaan
modelleren: Laat je nieuwsgierigheid
de navigator zijn voor
het proces van je modeling.
53

54
Yvonne Los-van der Drift
Positieve intenties...
‘Modelleren’….
Eerlijk gezegd; had ik er
niet zoveel mee…
Toen we deze opdracht voor
de afronding van onze NLP
Master Practitionersopleiding
kregen dacht ik dan
ook: ‘Oké, die opdracht voer
ik uit en daarmee klaar’.
Het liep echter allemaal
heel anders.
Ik koos voor het onderwerp
‘Notuleren zonder pen en
papier!!’ (altijd handig als je
vergaderingen notuleren een
absolute crime vindt, toch?)
Een collega van mij is een kei
in notuleren. Zonder ook maar
één aantekening te maken,
schrijft hij twee dagen na de
vergadering vanachter zijn
computer met het grootste
gemak een perfect verslag uit.
Daar wilde ik meer van weten.
Wat werd duidelijk tijdens mijn
interview?
Hij werkt uitsluitend met beeld
en geluid, dat hij uiteindelijk
opslaat als een plaatje.
Ik kan je zeggen dat dit een
hele uitdaging is voor iemand
als ik die de hele dag met zichzelf,
auditief digitaal, in
gesprek is.
AD, zoals mijn voorkeursysteem
heet, was dan ook mijn
grootste vriend.
Totdat ik voor deze modelleertechniek
koos!
Hoe vaker ik het gesprek dat ik
Praktijkvoorbeelden
met mijn collega had gehad op
de band afluisterde, hoe helderder
het plaatje bij mij werd.
Wat bleek?
AD was dan wel mijn beste
vriend, maar eigenlijk eiste hij
zoveel tijd van mij op dat er
nagenoeg geen ruimte meer
was voor andere relaties, zoals
visueel, auditief en kinesthetisch.
Was hier nog wel sprake
van vriendschap of kon je het
meer een veeleisende verhouding
noemen?
Hoe fanatieker ik met de
modelleertechniek aan de slag
ging, hoe meer ik ontdekte dat
dit alleen kon slagen als ik
mijn verhouding met AD een
andere wending gaf.
Ik ging een gesprek met AD
aan, waarbij ik hem vertelde
dat ik mijzelf wilde ontwikkelen
en dat dit alleen kon als hij mij
meer ruimte gaf. Uiteraard was
ik hem dankbaar voor alles wat
hij voor mij had gedaan en
betekend maar het was tijd om
mijn eigen weg te gaan. De
maanden daarna verdween AD
meer en meer op de achtergrond.
Het resultaat was gewoon fantastisch.
Geen gebakkelei meer
in het hoofd, geen ‘ja maar’,
geen ‘maar als’: niets van dat
alles! Wat dan wel? Rust, heerlijke
rust…
Naast die rust waren er ineens
drie vnieuwe vrienden: visueel,
auditief en kinesthetisch.
En, zoals het bij jonge vriendschappen
gaat, zorgden zij
voor veel verfrissende ideeën
en indrukken. Een hele nieuwe
fase in mijn leven brak aan!
Intussen had ik de modelleerofwel
de Model-Leer-techniek
al aardig op papier uitgewerkt.
Tijd om de theorie in praktijk
te brengen!
En zo gebeurde het dat ik vorige
maand voor het eerst ons
afdelingsoverleg heb genotuleerd
zonder pen en papier.
Het was een prachtig (zintuiglijk)
feestje waarop mijn nieuwe
vrienden Visueel en Auditief
de hoofdrol speelden en
Kinesthetisch een mooie bijrol
had.
AD was er ook bij, maar dan
‘achter de coulissen’ waar hij
met volle teugen genoot. Hij
hoefde het stuk niet meer te
regisseren en was blij met zijn
nieuwe rol als…. toeschouwer!
Yvonne is professioneel actief in
de Overheidssector en geeft
daarnaast Communicatietrainingen.
Ze volgde de Master
Practitioner bij het IEP in
Nijmegen.
Contact auteur:
yvonnelosvanderdrift@msn.com
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

M o d e l l e r e n
Activiteitenagenda
Academie voor NLP Dolderseweg 150a, 3738 BM Den Dolder
Tel: 030-22 99 022, e-mail: info@academievoornlp.nl, www.academievoornlp.nl
OPLEIDINGEN
26 januari 2006 Start NLP Practitioner Den Dolder
2 februari 2006 Start NLP Master Practitioner in Leiderschap Den Dolder
13 februari 2006 Start NLP Mastercoach Den Dolder
27 februari 2006 Start De Kunst van het Coachen Den Dolder
WORKSHOPS
19, 20 en 21 jan. 2006 Presenteren met plezier. Charry Janse. Den Dolder
29 januari 2006 How to Match; Den Dolder
over contact maken en vasthouden. Leo Janse.
6 april 2006 Speaking Circles®. Ook jij hebt de capaciteit om Den Dolder
echt contact te maken met je publiek of
gesprekspartner. Met Erma Arts.
voorjaar 2006 Het Enneagram en NLP. Twee manieren om Den Dolder
te komen tot persoonlijke ontwikkeling en
een groter zelfbewustzijn. Met Frank Schaper.
6 april 2006 NLP Introductie Workshop. Ervaar wat NLP Den Dolder
voor u kan betekenen. Met Leo Janse.
INFORMATIE-EN KENNISMAKINGSAVONDEN
23 januari, 20 februari, Informatie over de Academie voor NLP en de Den Dolder
6 maart 2006 opleidingen en workshops die wij verzorgen. U
maakt kennis met onze trainers en medewerkers.
.......................................................
Alter Vision Melbournestraat 24, 3047 BJ Rotterdam, tel: 010-2470686, fax: 010-2470682,
e-mail: info@altervision.nl, www.altervision.nl trainer: Christiene M. de Vries
08 januari 2006 NLP introductiemiddag Rotterdam
19 + 20 + 21 januari 06 NLP Practitioner opleiding (6.1) Rotterdam
Start Blok I – groep 6.1
(integratie in juni ’06)
22 feb t/m 11 mrt 2006 ‘Future Vision’ - NLP op Hawaii Hawaii
Zwemmen met dolfijnen en NLP
20 + 21 + 22 april 2006 Master Practitioner opleiding (6.1) Rotterdam
Start Blok I – groep 6.1
(integratie december ‘06)
Start: voorjaar 2006 Advanced Master Practitioner Rotterdam
Post Master opleiding - met certificaat
Start: voorjaar 2006 Transformationeel Coach Rotterdam
NLP beroepsopleiding - met certificaat
.......................................................
Arcturus NV internationaal training instituut voor communicatie en NLP
Lierse Steenweg 105, B-2560 Kessel, tel +32 (0)3 488 40 54 fax + 32 (0)3 488 40 53
info@arcturus.be, www.arcturus.be
Start 9 januari 2006 Transpersooonlijke Coaching en Counseling Kessel
2de jaar. Eric Schneider en gasttrainers.
Start 13 januari 2006 Turbo Practitioner NLP Kessel
Eric Schneider / Ann Ravoet / Anné Linden
55

vervolg Activiteitenagenda
56
Start 6 februari 2006 Transpersooonlijke Coaching en Counseling Kessel
1ste jaar. Eric Schneider en gasttrainers.
27-28 febr., 1-2 maart, Training en Leiderschap Kessel
19-20-21-22 juni 2006 Frits Wilmsen.
27-28-29-30 maart 2006 Naar het Hart. Eric Schneider. Kessel
22-23-24-25 mei 2006 Hoe Effectief met een Groep Communiceren? Kessel
.......................................................
BGL & partners Hoofdweg 726, 2132 BV Hoofddorp
tel: 023-5556755, e-mail: info@bgl.nl, www.bgl.nl
20 januari Zaterdagopleiding NLP Master Practitioner Hoofddorp
20 januari Opleiding Loopbaanadviseur Driebergen
21 januari Zaterdagopleiding Kindercounselor. Opstap tot Assen
2-jarige specialisatie Kinder- en Jeugdtherapeut
27 januari Vrijdag 11-daagse Opleiding tot Mediator Driebergen
3 februari Vrijdagopleiding tot Coach Hoofddorp
8 februari Woensdagopleiding: De trainer als professional Hoofddorp
6 maart Maandagopleiding NLP Basis 6 daagse Hoofddorp
9 maart Donderdag 11 daagse opleiding tot Mediator Driebergen
23 maart Donderdagopleiding Kindercounselor. Opstap tot Driebergen
2-jarige specialisatie Kinder- en Jeugdtherapeut
25 maart Zaterdagopleiding NLP Practitioner Hoofddorp
.......................................................
Bureau Personal Development Topaas 8, 2719 VD Zoetermeer,
tel. 079-3630685, fax. 079-3630687, e-mail: rkamps@planet.nl, www.bpdtraining.nl
17 jan. 2006 Mindtools Mindmaps & Memory power Gouda
18 jan. 2006 Mindtools Speed Reading Gouda
19 jan. 2006 NLPlay avond Thema Gecentreerde Interactie Gouda
start 19 jan. 2006 NLP business Practitioner (vol) Gouda
8 febr. 2006 Mindtools Mindmaps & Memory power Gouda
9 febr. 2006 Mindtools Speed Reading Gouda
Start 10-11 febr. 2006 NLP Practitioner Gouda
2 febr. 2006 Workshop Mindreading & Sales Gouda
23 febr. 2006 NLPlay avond Resoneren Gouda
9 maart 2006 Workshop Mindreading & Sales Gouda
30 maart 2006 Workshop Mindreading & Sales Gouda
.......................................................
EduCare Postbus 192, 5110 AD Baarle Nassau
tel: 013-5078411, e-mail : info@educare.biz, www.educare.biz
28 jan. 2006 tot juni 2006 Start 20-daagse NLP Practitioner PR2006-1 Tilburg
10 weekends om de 14 dagen
incl. 2 workshops naar keuze
voorjaar 2006 - Workshop Enneagram I Tilburg
- Workshop T.A. (Transactionele Analyse)
en rollenpatronen
- Workshop RET en NLP
- Workshop NLP en E.Q.
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Frank Bruining Personal Coaching & Training
Gantelweg 2 4286 EH Almkerk (bij Gorinchem)
tel: 0183-40 45 83, fax: 0183-40 47 86, e-mail: info@frankbruining.com, www.frankbruining.com
13 januari 2006 Start turbo practitioner Oirschot
15 februari 2006
29 maart 2006 Workshop Leiderschap Herwijnen
25, 26 april en 10 mei 2006 Training Leiderschap Herwijnen
6 april 2006 Congres: “van Motivatie naar Inspiratie” Gorinchem
.......................................................
GO Centrum voor Groei en Ontwikkeling T.U.Masmanstraat 7, 3813 ZE Amersfoort
tel: 033 – 4802993, e-mail: go-centrum@planet.nl, www.go-centrum.nl
5 januari 2006 Introductie-avond NLP Practitioner Opleiding Soesterberg
9 mnd, start 26/27 jan. 2006 tweedaagse (do.-vr.) NLP Practitioner Opleiding Soesterberg
iedere 1e zat vd maand Familie Opstellingen Leusden
Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven
iedere 2e ma vd maand Familie Opstellingen Soesterberg
Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven
25 februari 2006 Gelukkig Omgaan met geld Soesterberg
Door Dick Mink en Freek Muilwijk
20 maart 2006 Introductie-avond “Heel je gebroken hart” Soesterberg
Twee 2-daagse van Heel je gebroken hart, Soesterberg
ieder 5 dagdelen: Serie workshops Verliesverwerking
* Fase 1: 20 en 21maart en * Fase 1: Loslaten van het verleden
* Fase 2: 24 en 25 april 2006 * Fase 2: Het omarmen van de toekomst
Door: Hanneke van Tienhoven en Noor Verheul
.......................................................
Heart Systems Nederland Julianaplein 9, 6049 BS Herten (bij Roermond)
e-mail: info@heartsystems.com (of .nl), www.heartsystems.com (of .nl)
11/25 jan., 8/22 febr., Meditatie als Medicatie’ avondcursus Herten
8/22 mrt. 2006
20 t/m 22 januari 2006 Masters Module A-2 Herten
27 t/m 29 januari 2006 Practitioner 3e blok, Module A2 & B Herten
15 februari 2006 Introductie NLP-avondcursus “Baas in eigen brein” Herten
17 & 18 februari 2006 Partnerdagen NLP-opleidingen Herten
25 februari 2006 Workshop Familieopstellingen Herten
15 maart 2006 Start NLP-avondcursus “Baas in eigen Brein” Herten
17 t/m 19 maart 2006 Practitioner 4e blok, Module B Herten
24 t/m 27 maart 2006 Masters Module B1 Herten
.......................................................
De HOMME tcc Postbus 4, 7630 AA Ootmarsum, Tel: 0541-680501, Fax 0541-680337,
e-mail: info@dehomme.nl, www.dehomme.nl
1ste kwartaal 2006 NLP als Levenswijsheid met Rudy Vandamme Hezingen
21 januari 2006 Maandagavond / zaterdag training U.T Enschede
NLP Practitioner Opleiding [P08] en Hezingen
20 januari 2006 Workshop Familieopstellingen Hezingen
M o d e l l e r e n
57

vervolg Activiteitenagenda
58
4 februari 2006 Workshop rond Tonaliteit Hezingen
15 februari 2006 Start NLP Master Practitioner [M02] U.T Enschede
22 februari 2006 Start NLP Practitioner [P09] U.T Enschede
17 maart 2006 Workshop ‘The Work’ Byron Katie Hezingen
.......................................................
IEP - Instituut voor Eclectische Psychologie Staringstraat 1, 6511 PC Nijmegen,
tel: 024 -3230837, fax: 024- 3226512, e-mail: mail@iepdoc.nl, www.iepdoc.nl
20 januari 2006 Introductietraining provocatief coachen Nijmegen
met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg
23 en 24 januari 2006 Introductietraining NLP Nijmegen
met Guus Hustinx en Jennet Burghard
26, 27 en 28 januari 2006 Start NLP-Practitionersopleiding Nijmegen
met Anneke Meijer en gasttrainers
2, 3 en 4 februari 2006 Start NLP-Practitionersopleiding Nijmegen
met Jaap Hollander en Lucas Derks
9 en 10 februari 2006 Start opleiding Provocatief coachen Nijmegen
met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg
13, 14 en 15 februari 2006 NLP voor trainers I Nijmegen
met Lucas Derks en Anneke Durlinger
16, 17 en 18 februari 2006 Start NLP-mastersopleiding Nijmegen
6, 7 en 8 maart 2006 Verandermanagement met NLP Nijmegen
met Guus Hustinx en Mieke Laarakkers
8, 9 10, 30 en 31 maart 2006 Creatief projectmanagement met NLP Nijmegen
met Sabina Meiling
10 maart 2006 Introductie Metaprofielanalyse met Jaap Hollander Nijmegen
10 en 11 maart 2006 Introductietraining hypnose met Nico Knijnenburg Nijmegen
13, 14 en 15 maart 2006 NLP-adviesvaardigheden met Edo Koppelaar Arnhem
20, 21 en 22 maart 2006 Introductietraining NLP Nijmegen
met Guus Hustinx en Mieke Laarakkers
23, 24 en 25 maart 2006 Start NLP-practitionersopleiding Nijmegen
met Lucas Derks en Anneke Durlinger
27/28 maart en 24 april 2006 Authentiek presenteren met Speaking Circles Nijmegen
met Jennet Burghard en Koos Wolcken
28 en 29 maart 2006 Symboolwerk met Jaap Hollander Nijmegen
.......................................................
I.S.E. – Institute of Social Engineering Onder de Bos 114, 8077 TD Hulshorst,
Tel: 0341-453088, fax: 0341-453542, e-mail: info@ise-training.nl, www.ise-training.nl
10 t/m 12 maart 2006 Energetisch Coachen Hulshorst/Vierhouten
23 maart 2006 Assertiviteit/Zelfpresentatie Hulshorst/Vierhouten
29 maart 2006 Trainersopleiding Interculturele NLP Hulshorst/Vierhouten
30 maart 2006 Practivioner Interculturele NLP Hulshorst/Vierhouten
.......................................................
IVCN – Instituut Voor Communicatieve Vaardigheden Nederland
Jacob Catslaan 19, 3705 BN Zeist, tel: 030-6990635, fax: 030-6991075, e-mail: ivcn@ivcn.nl, www.ivcn.nl
Maatwerktrainingen • Omgaan met verbaal geweld In company/Zeist
voorjaar 2006 • Stressmanagement
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

el voor data • Coaching & teambuilding
• Timemanagement
• Interviewtechnieken
• Vergaderen, presenteren en onderhandelen
februari 2006 Mediation technieken Zeist
28 maart 2006 Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen Zeist
voorjaar 2006 Start 4-daagse training: kunst van het vragenstellen Zeist
voorjaar 2006 Intake en training IRO clienten Zeist
maart/april 2006 Sollicitatietraining mbv NLP-technieken Zeist
.......................................................
LINN Stroetlingsweg 1, 6142 AT Einighausen-Sittard
tel: 046-4111590, fax: 046-4111589, e-mail info@linn.n, www.linn.nl
14 januari 2006 Gratis Open Dag: NLP opleidingen, Veldhoven
trainingen en workshops van 11 uur tot 17.00 uur
26 januari 2006 Start Master Practitioner opleiding Veldhoven
10 februari 2006 Start Practitioner opleiding Veldhoven
13 maart 2006 Start Trainers Training Veldhoven
TOP training (Trainen-Opleiden-Presenteren)
.......................................................
Nederlandse Academie voor Psychotherapie
A. Schelfhoutstraat 48, 1058 HV Amsterdam tel: 020- 6150494, fax: 020-6173578
e-mail: info@academie-psychotherapie.nl, www.academie-psychotherapie.nl
28 januari 2006 Start NLP Practitioner weekeinde opleiding Amsterdam
11 februari 2006 Start NLP Master Practitioner weekeinde opleiding Amsterdam
25 en 26 februari 2006 Workshop Stil in mij Amsterdam
3 maart 2006 Start NLP Master Practitioner Turbo opleiding Amsterdam
4 maart 2006 Open dag op de Academie Amsterdam
.......................................................
NTI-NLP - Nederlands Trainingsinstituut voor NLP Oosterzijweg 8, 1906 AX Limmen
tel: 072-5053501, fax: 072-5052294, e-mail: info@ntinlp.nl, www.ntinlp.nl
30 januari 2006 Start Practitioner 2006-1 Limmen
9 februari 2006 Start Practitioner 2006-2 Zuidlaren
20 februari 2006 Start Practitioner 2006-3 Limmen
16 maart 2006 Start Practitioner 2006-4 Zoetermeer
18 januari 2006 Start Practitioner en Onderwijs Limmen
26 januari 2006 Start Master Practitioner 2006-A Limmen
12 maart 2006 Start Master Practitioner 2006-B Limmen
3 februari 2006 Start Training voor Trainers Limmen
7 t/m 9 februari 2006 NLP & Verlangen Limmen
9 t/m 11 februari 2006 Start 17-daagse Leergang Organisatie opstellingen Limmen
10 t/m 12 februari 2006 NLP en Lichaamscommunicatie ‘Hoe ben je in balans’ Limmen
13 t/m 15 februari 2006 Workshop Family Constellation Limmen
Johannes Schmidt (voertaal Engels)
2 maart 2006 Start 15-daagse Deep Change Traumatraining Limmen
Johannes Schmidt & Andrea Wandel (voertaal Engels)
5 maart 2006 Start 20-dgs opleiding Familie&Organisatieopstellingen Limmen
M o d e l l e r e n
59

vervolg Activiteitenagenda
60
7 t/m 10 maart 2006 Management en NLP Limmen
20 t/m 22 maart 2006 Working with Developmental Trauma Limmen
Marianne Bentzen
.......................................................
On Speaking Terms Sibeliushof 27, 3438 XH Nieuwegein, tel: 030-2733991
e-mail: info@ost.nl, www.ost.nl
13, 14 en 15 januari 2006 Start NLP practitioner: entrepreneurial edition Utrecht
24 januari 2006 Speciaal voor ondernemers en managers Utrecht
“ORGANIDOKTEREN EN ADVIZEUREN”
Hoe benader je organisatieproblemen en hoe ga je
om met consultants en andere adviseurs
18 en 19 februari 2006 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap Utrecht
in Overvloed “SCHATEILAND”
.......................................................
Phoenix Opleidingen Raiffeisenlaan 26A, 3571 TE Utrecht
tel.: 030-2711383, e-mail: info@phoenixopleidingen.nl, www.phoenixopleidingen.nl
10/17/24/31 jan. 7/14/28 feb. Gespreksvaardigheden Utrecht
27 en 28 januari 2006 Persoonlijk werk/Supervisie Utrecht
30 en 31 januari 2006 Emotioneel Lichaamswerk voor mannen en vrouwen Utrecht
1 februari 2006 Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Utrecht
Professionele Communicatie Utrecht
10 en 11 februari 2006 Hoe raak ik je aan? Utrecht
15 en 16 februari 2006 Leiderschap en teamontwikkeling Utrecht
20, 21 en 22 februari 2006 Kennismaken met Systemisch Werken Utrecht
23, 24 en 25 februari 2006 Leiderschap en het systeem Utrecht
16 en 17 maart 2006 Overgave in stilte en beweging Utrecht
17 en 18 maart 2006 Leiderschap en contracten Utrecht
20 en 21 maart 2006 Persoonlijk werk/Supervisie Utrecht
27 maart 2006 Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Utrecht
Professionele Communicatie
30 en 31 maart 2006 Energetisch Emotioneel Lichaamswerk voor vrouwen Utrecht
SPECIALISATIE EN VERDIEPING (VERVOLGOPLEIDINGEN)
6, 7 en 8 april 2006 NLP Master Practitioner Utrecht
11, 12 en 13 mei 2006
9 en 10 juni 2006
6 en 7 februari 2006 Professionele Begeleiding: Utrecht
13,14, 20 en 21 maart 2006 Meesterschap in coaching en therapie (groep 6)
3, 4, 24 en 25 april 2006
15 en 16 mei 2006
12, 26 en 27 juni 2006
14/27 febr., 8/15/22 mrt TA Opleiding (groep 6) Utrecht
10 apr. 2006
.......................................................
School voor NLP St. Reneldisplein 3, B-3001 Leuven,
tel: 0032/475/61.45.23, e-mail: info@nlp.be, www.nlp.be
14 januari 2006 Workshop Eerst Zijn Dan Doen Wilrijk, België
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

28-29 januari 2006 Workshop Emotionele Intelligentie Kapelle-op-den-Bos, België
met NLP
08 februari 2006 Start avondreeks NLP Explorer Leuven, België
16 februari 2006 Kennismakingsavond i.v.m. Kapelle-op-den-Bos, België
de opleiding NLP Practitioner
19 februari 2006 Workshop Familieopstellingen Wilrijk, België
27 februari 2006 Start avondreeks NLP Explorer Gent, België
08 maart 2006 Start avondreeks NLP Explorer Antwerpen, België
16 maart 2006 Start opleiding NLP Master Practitioner Kapelle-op-den-Bos, België
25-26 maart 2006 Workshop Patronen Doorbreken met NLP Kapelle-op-den-Bos, België
30 maart 2006 Start opleiding NLP Practitioner Kapelle-op-den-Bos, België
.......................................................
SenSolid Postbus 58, 9980 AB Uithuizen (Groningen)
tel: 0595-432534, fax: 0595-434477, Mob: 06 53 25 886, e-mail:info@sensolid.nl, www.sensolid.nl
15 februari 2006 Start NLP Practitioner opleiding Elspeet
28 februari Start 3 daagse training Pakkend Presenteren Elspeet
voorjaar 2006 Start NLP Master Practitioner opleiding Elspeet
Maatwerktrajecten Doorbraak Coaching, max.2 dagen aansluitend Uithuizen/overleg
.......................................................
SETH Academie voor Eclectische Psychotherapie Postbus 95909, 2509 CX Den Haag
tel: 070-3881105, 079-3317331, e-mail: info@seth.nl, www.seth.nl
voorjaar 2006 2 daagse training NLsPel, Spelenderwijs NLP-en Utrecht
met kinderen
4 daagse training NLsPel, Communicatie met Groesbeek
het hele gezin
4 daagse Rationeel Emotieve Training, Utrecht / De Bilt
v. hulpverleners/coaches
4 daagse Stress-management en Burnout Training Utrecht
2 daagse training Systeem denken, Doorn
veranderen en het NLP SCORE model,
bij complexe systemen Toel.eis practitionersniveau.
3 daagse training Toegang tot je Eigen Genialiteit Doorn
mbv Neuro Semantic. APG 'Accessing Personal Genius'
Start Systemisch werk: Familie-/organisatie
opstellingen volgens methode Bert Hellinger. Groesbeek
6 januari 2006 Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dgs training De Bilt / Doorn
6 januari 2006 Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dgs training De Bilt / Doorn
15 en 29 januari 2006 Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Utrecht / Wessem
Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychotherapie,
Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops
3 februari 2006 Start NLP Practitioner Basistraining. 6 dgs training De Bilt / Doorn
Start NLP Practitioner Opleiding
Start Beroepsopleiding tot Mediator
3 februari 2006 Start Beroepsopleiding Jeugd- en kindercoaching Utrecht / De Bilt
3 februari 2006 Start Beroepsopleiding Utrecht / Doorn /
- Eclectische & Integratieve Psychotherapie, w.o. De Bilt
modules Kinder- en Jeugdcoach en NLP therapeut
- Communicatie Specialist
voor management, onderwijs, zorg & welzijn
M o d e l l e r e n
61

vervolg Activiteitenagenda
62
4 februari 2006 Start Beroepsopleiding tot Hypnotherapeut Utrecht
Start opleiding Hypno, Regressie- en Psychotherapie
Start opleiding Praktische basistraining
Hypno- en Psychotherapie
Start Beroepsopleiding tot Imaginatietherapeut
deel I en II Mentaal-emotionele begeleiding van
cliënten met chronische aandoeningen
10 februari 2006 INFOAVOND NLP & Communicatie Specialist, Utrecht
Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve
Psychotherapie, Jeugd- en kindercoaching
11 februari 2006 Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Limburg
Ook v.d. NLP therapeut
Start NLP Practitioner Basistraining. 6 dgs training
Start NLP Practitioner Opleiding
31 maart 2006 Start opleiding NLP en Psychotherapeutische Utrecht
hulpverlening
Start opleiding NLP in 3 blokken op vrijdagavond
.......................................................
Smara Siddhi Instituut van Helmontstraat 21, 3029 AA Rotterdam,
tel: 010-4781158, info@smarasiddhi.nl, www.smarasiddhi.nl
7 januari 2006 Gratis NLP introductiemiddag 13.00 tot 16.00 uur Rotterdam
Start 12 januari 2006 Versnelde Practitioner (donderdag opleiding) Rotterdam
Inclusief 2 dagen NLP en Spiritualiteit:
Trainer: Eric Schneider
Voor NLP en Spiritualiteit gaan we naar Kessel in België
Start januari 2006 Werken met Klankschalen Rotterdam
5-daagse cursus op dinsdagavond
Trainer: Rutger Schrijver
15 t/m 18 maart 2006 NLP & Spiritualiteit I Practitioner certificaat vereist Werkhoven
Trainer: Eric Schneider
22 maart 2006 Gratis NLP Introductieavond 19.00 tot 22.00 uur Rotterdam
.......................................................
Sophia, Centrum voor Integraal Welzijn Borgstee 48, 9403 TV Assen
tel. 0592-399790, e-mail: info@sophiainstituut.nl , www.sophiainstituut.nl / www.sophia-ciw.nl
19 januari 2006 NLP Practitioner Turbo opleiding Assen
20 januari 2006 Workshop Bekrachtigen van opvoeding Assen
26 januari 2006 Gratis informatieavond Zomeropleiding Assen
31 januari 2006 Lezing: dromen als inwijdingsweg (Barbara Driessen) Assen
01 februari 2006 Het oog van de meester Assen
10 februari 2006 NLP & Zero point field Assen
13 februari 2006 Introductiedag NLP Assen
20 t/m 22 februari Psychologische Ontwikkelingsniveaus en trainerschap Assen
25 februari 2006 Het oog van de Meester Veenwouden
15 t/m 18 maart 2006 NLP & Spiritualiteit I (Eric Schneider) Werkhoven
17 maart 2006 Workshop Fluisterkind© Assen
21 maart 2006 Lezing: omgaan met verlies Assen
door Barbara Driessen, sjamaan en auteur
24 maart 2006 Het oog van de Meester Smalhoorn
.......................................................
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5

Tarázát Instituut Ungerplein 2 - flat 6, 3033 BR Rotterdam
tel: 010-4183599, fax: 010-2850038, e-mail: info@tarazat.nl, www.tarazat.nl
7 januari 2006 NLP Introductiedag Rotterdam
10 januari 2006 3-daagse workshop “Gezond leven, gezond Zijn” Rotterdam
10 januari 2006 De stem van de Ziel - 1 Rotterdam
Lezingenserie Ton de Bruijn
15 januari 2006 7-daagse Trainers training door Anné Linden Rotterdam
26 januari 2006 NLP Practitioner op donderdagen Rotterdam
14 maart 2006 De stem van de Ziel - 2 Rotterdam
Lezingenserie Ton de Bruijn
20 maart 2006 Introductietraining NLP (3 dagen) Rotterdam
24 maart 2006 Post-Masters Rotterdam
25 maart 2006 Introductiemiddag Rotterdam
.......................................................
Trainingsinstituut Rappard Bregeleane 72, 9051 PN Stiens (Friesland)
tel. 058-2574091 mob. 06-51995626, email: rappardnlp@chello.nl, www.rappardnlp.nl
26 januari 2006 Het Geheim van Succes, Introductiemodule NLP Leeuwarden
8 donderdagavonden
4 februari 2006 Introductiedag NLP Leeuwarden
16/17 februari 2006 Introductietraining NLP Leeuwarden
16 maart 2006 Start: NLP Practitioners opleiding Leeuwarden
13/14 april 2006 Omgaan met Emoties Leeuwarden
.......................................................
Unique Quality Coaching Krijtenberg 16, 8131 HB Wijhe
tel. 0570 – 524880, e-mail: info@uqc.nl, www.uqc.nl
9,10, 11 januari 2006 Introductie basis Lelystad/Zutphen/
Arnhem/Zwolle
20 januari Start Practitioners Beekbergen
27 januari Start Master Beekbergen
10 februari Paardenwerk Arnhem
15 t/m 18 maart NLP en Spiritualiteit I Nog te bepalen
24 maart Paardenwerk Arnhem
8 april Trance Dance Beekbergen
9 april Peggy Dylan Beekbergen
.......................................................
ZUMAYA Brouwerstraat 6, 1814 HZ Alkmaar
Tel: 072-5127113, e-mail: info@zumaya.nl, www.zumaya.nl
21 december 2005 Avond Familie-en loopbaanopstellingen Alkmaar
16 januari 2006 Informatie avond NLP Alkmaar
27 januari 2006 Waardering & Dankbaarheid, dagworkshop Alkmaar
30 en 31 januari 2006 2-daagse NLP Introductietraining Alkmaar
2 februari 2006 Avond Familieopstellingen Alkmaar
3/4/5 februari 2006 Light Body blok 3: Je Hogere centra activeren Alkmaar
8/9/10 februari 2006 NLP Trainers Evaluatie Alkmaar
16-19 februari 2006 Start NLP Practitioner Opleiding (P06-9) Alkmaar
M o d e l l e r e n
63

vervolg Activiteitenagenda
64
2 en 3 maart 2006 Geld & Overvloed. 2-daagse workshop Alkmaar
10/11/12 maart 2006 Light Body blok 4: Je energielichamen harmoniseren Alkmaar
13 maart 2006 Avond Familie opstellingen Alkmaar
23 en 24 maart 2006 2-daagse NLP Introductietraining Alkmaar
27 maart 2006 De kunst om van jezelf te houden, dagworkshop Alkmaar
In deze rubriek kun je een gratis oproep plaatsen aan je collega-NLP-ers.
Wil je zelf een focusje plaatsen?
Stuur een mailtje naar: inzicht@nvnlp.nl
Boek gezocht
Ik ben op zoek naar het boek "Stap in je grootsheid"
van Anthony Robbins (Nederlandse versie),
ISBN 90 75 50 50101.
Het boek wordt niet meer uitgegeven.
Is er iemand die dit boek heeft en tegen redelijke
betaling af wil staan?
Reacties aan Joanke Sierksma:
smile@joankesierksma.nl
Leden Klachtencommissie
gevraagd
Met de uitbreiding van het Klachtenprotocol is de
NVNLP op zoek naar nieuwe leden voor de
Klachtencommissie (“Commissie van Wijzen”).
Interesse? Mail aan: bestuur@nvnlp.nl
Trainers-Gilde van start
Netwerk van “NLP-Trainers in Opleiding”.
Doelstelling: Intervisie en modelling van seniore
experts. Kennis- en ervaringsnetwerk.
Meld je aan: bestuur@nvnlp.nl
Focusjes
Onderzoekers gevraagd door
Paul Liekens
Wil je bijdragen aan het nieuwe onderzoek van
Paul op gebied van succesvol toepassen van
“metaforen-gebruik op afstand” bij kinderen
en volwassenen met een mentale handicap?
Mail aan: heart@paulliekens.be
Lesruimten gezocht buiten de
Randstad
Met oog op een groot aantal zeer interessante
(reeds aangemelde) seminars en workshops voor
de leden is de NVNLP op zoek naar lesruimten
buiten de Randstad (makkelijk te bereiken,
parkeren; low budget).
Heb je tips?
Mail aan: bestuur@nvnlp.nl
I N z i c h t W i n t e r 2 0 0 5