INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...
INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...
INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Colofon<br />
<strong>INzicht</strong> is een uitgave van de <strong>Nederlandse</strong><br />
<strong>Vereniging</strong> <strong>voor</strong> Neurolinguïstisch<br />
Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier<br />
keer per jaar.<br />
Leden ontvangen <strong>INzicht</strong> gratis.<br />
De kosten <strong>voor</strong> een los abonnement<br />
bedragen € 39,00 p.j. (info@nvnlp.nl)<br />
Redactie:<br />
• Bestuur NVNLP<br />
(hoofd- en eindredactie)<br />
• Dubbeljoe / Linda van de Werf<br />
(correctie en vormgeving)<br />
• Drukwerk: Geers Offset, Gent<br />
e-mail Redactie: inzicht@nvnlp.nl<br />
De verantwoordelijkheid <strong>voor</strong> de inhoud<br />
van de artikelen berust bij de auteurs.<br />
De redactie behoudt zich het recht <strong>voor</strong><br />
om ingezonden brieven, advertenties,<br />
mededelingen of kopij te weigeren, aan<br />
te passen of in te korten.<br />
Overname van redactionele artikelen (niet<br />
ondertekend of ondertekend met naam of<br />
initialen van een redactielid) is toegestaan<br />
met bronvermelding.<br />
Voor overname van gesigneerde artikelen<br />
is <strong>voor</strong>afgaand toestemming van de<br />
auteur(s) vereist.<br />
Sluitingsdatum inzending kopij:<br />
Artikelen en ingezonden brieven <strong>voor</strong> het<br />
Winter<strong>nummer</strong> van <strong>INzicht</strong>:<br />
23 november 2005<br />
Dagelijks Bestuur NVNLP:<br />
• Rudy Vandamme (<strong>voor</strong>zitter)<br />
• Arthur van de Ven (penningmeester)<br />
• Gerda Aberson (secretaris)<br />
e-mail Bestuur: bestuur@nvnlp.nl<br />
Informatie over het lidmaatschap van de<br />
NVNLP en haar statuten is op te vragen<br />
bij het secretariaat van de NVNLP.<br />
e-mail: info@nvnlp.nl<br />
NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie<br />
Postbus 12096<br />
3501 AB Utrecht<br />
tel. 030 - 6354011<br />
e-mail: info@nvnlp.nl<br />
www.nvnlp.nl<br />
Inhoud<br />
Colofon en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . 1<br />
Bestuurszaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2<br />
Woordje van de <strong>voor</strong>zitter . . . . . . . . . . 3<br />
Ingezonden brieven . . . . . . . . . . . . . . . 4<br />
Thema: Welzijn<br />
- Een ander lijstje om het schilderij . . 8<br />
- Welzijn van ouderen en NLP . . . . . . 9<br />
- Hoe word ik weer medicijnman . . . 11<br />
- Levensfase en<br />
veranderingsbehoefte . . . . . . . . . 13<br />
- Levenskunst: van idee naar<br />
werkelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . 16<br />
- Strategie <strong>voor</strong> vitaliteit . . . . . . . . 18<br />
- Chico en de paarden . . . . . . . . . . 22<br />
- Traumaverwerking; een casus . . . 27<br />
- Hoe welstand bijdraagt aan een<br />
beter welzijn . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
- COLUMN - NLP & 65+ . . . . . . . . . 37<br />
- Werk maakt mensen gelukkiger. . . 38<br />
- NLP en Bedrijfsfysiotherapie . . . . . 41<br />
- Afslanken met je hoofd?<br />
Ja, natuurlijk! . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
- De rode schoentjes . . . . . . . . . . . 46<br />
Knipselrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
Boekenrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
Speelwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
Activiteitenagenda’s . . . . . . . . . . . . . 58<br />
© Illustratie omslag:<br />
foto: Ernst Yperlaan<br />
Met dank aan:<br />
Reclamebureau Van Walbeek Etcetera, Amsterdam<br />
Pokon & Chrysal Nederland, Naarden<br />
1
Beste NVNLP-er,<br />
Met de verschijningsdatum van deze <strong>INzicht</strong>,<br />
zo snel na het Zomer<strong>nummer</strong>, hebben we<br />
weer een stukje van de opgelopen achterstand<br />
weggewerkt. Niet alleen de Winter-<br />
(Kerst-)editie zal weer op tijd verschijnen:<br />
ook de hierop volgende <strong>nummer</strong>s zullen volgens<br />
het vertrouwde schema worden uitgebracht:<br />
derde week maart, derde week juni,<br />
derde week september, derde week december.<br />
Voor de vormgeving tekende dit keer Linda<br />
van de Werf, die een synthese gemaakt heeft<br />
tussen de vertrouwde vormgeving (bv: de<br />
ellips en het vierkant op de cover) en vernieuwing.<br />
Redactioneel gezien blijft het aanbod van artikelen<br />
achter bij de behoefte. In de praktijk<br />
blijken auteurs het gelukkig erg leuk te vinden<br />
om –op grond van hun specialistische<br />
expertise- door de redactie “gevraagd” te<br />
worden. En dat is dus wat we doen: Voor de<br />
volgende edities staat er inmiddels een team<br />
van redactieleden klaar die op projectbasis<br />
(per editie) heel actief zullen samenwerken<br />
om een prachtig Tijdschrift <strong>voor</strong> NLP neer te<br />
zetten.<br />
Ledenaanwas:<br />
Het aantal nieuwe NVNLP-leden lijkt gestaag<br />
door te groeien. Er is een toenemende vraag<br />
naar kennismaking met de NVNLP door aanvraag<br />
van brochures en proef<strong>nummer</strong>s van<br />
<strong>INzicht</strong>.<br />
De vastgestelde geringe naamsbekendheid<br />
van de NVNLP zullen we aanpakken met promotionele<br />
acties. “Vlaanderen” doet eind<br />
november de aftrap van onze actieve PR.<br />
Per eind september 2005 stond het ledenaantal<br />
op 690.<br />
Kwaliteit:<br />
Nadat de NVNLP-adviseurs op gebied van<br />
Kwaliteit zich gebogen hadden over het<br />
Toelatingsbeleid en -criteria, zijn er 6 nieuwe<br />
NLP-Instituten aangesloten bij de NVNLP.<br />
Deze NLP-Instituten staan al op de website<br />
vermeld en achter in deze <strong>INzicht</strong> bij de<br />
agenda’s.<br />
Het totale aantal Kwaliteit NLP-Instituten<br />
2<br />
staat hierdoor momenteel op 27.<br />
De Kwaliteitscommissie zet haar nu haar taak<br />
ook <strong>voor</strong>t op andere aspecten dan Toelating:<br />
Interne Kwaliteit, Internationale inbedding<br />
van de NVNLP en Juridische organisatie<br />
NVNLP..<br />
In het kader van dit laatste aspect zullen de<br />
onderwerpen: NVNLP-Statuten, Huishoudelijk<br />
Reglement, Beroepscode en de<br />
Klachtenprocedure op de agenda staan van de<br />
komende Algemene Leden Vergadering<br />
(zaterdag <strong>26</strong> november 2005).<br />
Regionalisatie:<br />
Het aanbod van gratis Workshops en<br />
Seminars is zeer talrijk en heel erg divers.<br />
Talrijke superleuke leer- en ontwikkelingsactiviteiten<br />
zijn door een groot aantal van<br />
onze NLP-trainers <strong>voor</strong> de NVNLP-leden<br />
aangeboden!<br />
Het vinden van budgettair verantwoorde locaties<br />
in de niet-randstedelijke gebieden levert<br />
hierbij echter nog een uitdaging waar hard<br />
aan wordt gewerkt. (Zie advertentie binnenkaft.)<br />
We houden je per mail en via de NVNLPwebsite<br />
op de hoogte.<br />
Communicatie met de Leden:<br />
Over informeren per e-mail gesproken:<br />
Bij de mailing <strong>voor</strong> “Intekening <strong>voor</strong> het<br />
Najaarscongres” (zaterdag <strong>26</strong> november<br />
2005) bleek ons dat 170 leden geen mailadres<br />
hebben opgegeven en dat 50 mailadressen<br />
niet meer “in de lucht” blijken te<br />
zijn.<br />
Het secretariaat heeft veel werk gehad aan<br />
het handmatig nazenden van brieven per<br />
post.<br />
De organisatie (aankondigingen en inschrijving)<br />
van o.a. Seminars en workshops zal per<br />
mail verlopen dus: WIL JE OP DE HOOGTE<br />
GEHOUDEN WORDEN?<br />
GEEF JE ACTUELE MAILADRES AAN ONS<br />
DOOR! (info@nvnlp.nl)<br />
Een inspirerend Najaar gewenst!<br />
Het Bestuur<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Woordje van de Voorzitter<br />
We hernemen de traditie van <strong>INzicht</strong>, waarbij<br />
de <strong>voor</strong>zitter zich rechtstreeks richt naar de<br />
leden. Het is een manier om een meer persoonlijk<br />
gezicht te laten zien en te laten<br />
horen hoe we het bestuur van de NVNLP<br />
vorm geven.<br />
In de eerste plaats wil ik jullie eens bedanken:<br />
in de eerste plaats de vele leden die al<br />
jarenlang lid zijn – ook in de woelige tijden.<br />
Het is zonder meer bijzonder dat zovelen zich<br />
scharen achter het NVNLP project. Het feit<br />
alleen al dat er een vereniging bestaat, is de<br />
moeite waard. Stel je maar eens <strong>voor</strong> dat er<br />
niets was. Wie zou dan de belangen van NLP<br />
ter harte nemen? Wie zou dan NLP vertegenwoordigen<br />
naar andere organisaties en belangengroepen?<br />
Via welke kanalen zou je dan<br />
collega’s kunnen ontmoeten?<br />
Ook dank aan de 200 nieuwe leden. Hartelijk<br />
welkom. Nieuwe leden brengen een andere<br />
perceptuele positie want ze zien de NVNLP<br />
niet in historisch verband. Ze kijken naar de<br />
NVNLP zoals ze nu is en wat ze in de toekomst<br />
hopelijk zal worden. Ik vergelijk het<br />
met een ouder wordend koppel dat plots nog<br />
kinderen krijgt. Word jij er ook energieker en<br />
jonger van? Ben je ook nieuwsgierig wat de<br />
nieuwkomers de NVNLP zullen brengen?<br />
Na één jaar <strong>voor</strong>zitterschap kan ik ervan<br />
getuigen dat het bijzonder boeiend is om het<br />
vogelperspectief op het NLP gebeuren te<br />
mogen hebben. Een vereniging heeft het<br />
<strong>voor</strong>deel dat het zich bezig houdt met een<br />
maatschappelijke laag - de aanwezigheid en<br />
profilering van NLP in de gemeenschap.<br />
Het minste dat we kunnen zeggen over de<br />
maatschappelijke plaats is dat NLP verre van<br />
door iedereen op zijn nut en waarde wordt<br />
geschat. Er is echt nog veel werk te doen.<br />
Wat er nodig is, is niet één persoon die hard<br />
roept, maar duizenden die in hun eigen leven,<br />
omgeving en beroep laten zien dat NLP hun<br />
tot een bekwamer en beter mens gemaakt<br />
heeft. We verenigen ons om die ene NLP, die<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
kwaliteitsvolle NLP, te verspreiden. Rond dat<br />
project verenigen we ons.<br />
Om die missie waar te maken, doet de NVNLP<br />
<strong>voor</strong>bereidend werk. Want om met zijn allen<br />
naar buiten te komen, zijn er in het hart van<br />
de vereniging fundamenten nodig van een<br />
goed management. Het is zoals bij de computer:<br />
je hebt alleen maar een vlotte software<br />
als de hardware ook in orde is. Die hardware,<br />
de basis waarop alles draait, is nu in orde.<br />
Je hebt het ongetwijfeld al gemerkt. Je kunt<br />
er niet naast kijken. De NVNLP maakt zich<br />
sterk. Nog maar een jaar geleden hebben we<br />
gesteld: de vereniging heeft een serieuze<br />
inhaalslag nodig. Je kunt je niet <strong>voor</strong>stellen<br />
hoeveel werk er al verricht is om alles op<br />
punt te zetten zoals het hoort. Alle eer aan<br />
Gerda, die met niet aflatende ijver alles tot in<br />
de details uitwerkt. Achter de zichtbare verbeteringen<br />
– de website, het tijdschrift, de<br />
opvolging van de ledenadministratie, de intervisiegroepen,<br />
PR, het opzetten en stimuleren<br />
van netwerken en de bijscholingen, enz. –<br />
schuilt een boeiende dagtaak…<br />
We zijn klaar <strong>voor</strong> de volgende stap: de software:<br />
welke identiteit en kwaliteit van NLP<br />
willen we met zijn allen neerzetten? Met<br />
welke strategie gaan we naar de markt toe?<br />
Welk soort vereniging moet de NVNLP zijn?<br />
Met jou en <strong>voor</strong> jou bouwen we hier graag op<br />
<strong>voor</strong>t!<br />
Rudy Vandamme<br />
Voorzitter NVNLP<br />
bestuur@nvnlp.nl<br />
3
Naar één <strong>Nederlandse</strong><br />
vereniging <strong>voor</strong> TA en NLP?<br />
Sinds 1955 ben ik arts. Sinds 1966 beoefen ik<br />
TA (Transactionele Analyse), met een opleiding<br />
en examen in 1981; sinds 1984 gebruik<br />
ik NLP na een opleiding en examen in Londen.<br />
Ik ben lid van 2 verenigingen, de NVNLP en<br />
de NVTA.<br />
Tussen TA en NLP bestaan op het oog vele<br />
verschillen. Maar naar mijn ervaring zijn ze in<br />
combinatie zeer nuttig in mijn beroep.<br />
De arts begint met het uitzoeken hoe het<br />
lichaam werkt en functioneert. Reeds lang is<br />
het in het geneeskundige beroep bekend dat<br />
de arts behandelt maar de natuur geneest.<br />
Hoe de natuur dat doet is <strong>voor</strong> de geneeskundige<br />
van meet af aan de vraag geweest en is<br />
dit nog steeds. TA en NLP slaan <strong>voor</strong> de verder<br />
doordenkende arts de brug.<br />
De klassieke geneeskundige houdt zich bezig<br />
met wat in het lichaam gebeurt, ook hoe het<br />
lichaam bestuurd wordt. Binnen het beroep<br />
van arts heeft zich een erkend specialisme<br />
afgesplitst, neurologie en psychiatrie.<br />
Echter, nog steeds wordt gedacht in termen<br />
van binnen de mens.<br />
TA en NLP gaan beide uit van een andere<br />
denkwijze.<br />
Het is aan Eric Berne, arts, psychiater en psychoanalyticus,<br />
te danken, dat hij stelde dat<br />
hij het theoretisch model van zijn specialisme<br />
verlaten had en uitging van transacties van<br />
de mens: prikkel met respons vormen samen<br />
een transactie. De respons functioneert als<br />
een soort feedback en is daarmee de prikkel<br />
<strong>voor</strong> een nieuwe transactie.<br />
4<br />
Ingezonden brieven<br />
In deze rubriek verwelkomen we reacties van <strong>INzicht</strong>-lezers op eerder gepubliceerde<br />
artikelen, maar ook op het bonte scala van wat zich in en rond de wereld<br />
van NLP afspeelt. In alle gevallen gaat de redactie van <strong>INzicht</strong> ervan uit dat iedereen<br />
recht heeft op zijn eigen “model van de wereld”. De redactie neemt dan ook<br />
geen verantwoordelijkheid <strong>voor</strong> de inhoud van de ingezonden brieven.<br />
Voorts stelde hij dat iedere mens eens een<br />
kind is geweest en zich in zijn verdere leven<br />
weer als het kind zal gedragen, dat hij eens<br />
was.<br />
Berne noemt dit deel van het gedrag van de<br />
mens het Kind. Hij stelde ook dat de mens in<br />
zijn jeugd waarneemt hoe zijn ouders zich<br />
gedragen tegenover hem en hoe hij, in antwoord<br />
daarop, het beste kan reageren.<br />
Berne noemt dat het Aangepaste Kind; generaliserend<br />
zal deze mens zich gaan gedragen<br />
als het Aangepaste Kind, wanneer hij te<br />
maken krijgt met iemand die zich gedraagt<br />
als een ouderlijk persoon.<br />
Ieder kind heeft ouders en neemt zich deze<br />
als <strong>voor</strong>beeld; hij zal zich in zijn verdere<br />
leven gaan gedragen als die ouders wanneer<br />
hij met mensen te maken krijgt die zich als<br />
Aangepaste Kinderen gaan gedragen. Ook<br />
neemt hij als <strong>voor</strong>beeld hoe zijn ouders of<br />
andere ouderlijke personen zich gedroegen<br />
als zij met elkaar praatten over wat het kind<br />
(of kinderen) was toegestaan.<br />
Berne noemt het gedrag van de mens zoals<br />
hij zich later zal <strong>voor</strong>doen tegenover personen<br />
die zich als ouders of aangepaste kinderen<br />
gedragen, de Ouder.<br />
Daarnaast stelt Berne dat ieder mens in het<br />
brein een stuk heeft dat hij gebruikt als hij<br />
problemen en vraagstukken gaat oplossen op<br />
zijn manier. Berne noemt dit deel de<br />
Volwassene.<br />
Het lijkt waarschijnlijk dat het Kind, het<br />
Aangepaste Kind, de Ouder en de Volwassene<br />
“huizen” in delen van de hersenen die thans<br />
reeds ruwweg gedefinieerd kunnen worden.<br />
Hij noemt ze de Ego States.<br />
Aansluitend dient vermeld te worden dat<br />
Berne spreekt van soorten patronen van<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
gedrag van mensen als Past-times, Games,<br />
Intimacy. Men spreekt in TA-kringen van Life<br />
Scripts. Voor een nadere beschrijving dient<br />
men naar de werken van Berne te gaan,<br />
onder meer het wereldbekende “Games<br />
People Play”. Omtrent de door Berne bedoelde<br />
betekenis van het woord “games” raadplege<br />
men Watzlawick’s “Pragmatics of human communication”.<br />
NLP gaat eveneens uit van het gedrag van de<br />
mens en wat daaraan waar te nemen is. Het<br />
lijkt erop alsof de mens daarmee programma’s<br />
gebruikt, in de zin van computerprogramma’s<br />
<strong>voor</strong> het bestuur van zijn lichaam<br />
en zijn verder waarneembare gedragingen.<br />
Linguïstiek speelt daarbij een rol: de mens<br />
bestuurt zichzelf en gebruikt daarbij taal.<br />
Wanneer de mens ziek is of raar doet zou een<br />
verandering in het taalgebruik de toestand<br />
kunnen verbeteren.<br />
Voor de beginselen van dit alles zie onder<br />
meer het werk van Bandler en Grinder:<br />
“Frogs into princes” .<br />
TA en NLP werken dus beide binnen het kader<br />
van waarneembare communicatie vanuit het<br />
principe dat het gedrag van mensen verandert<br />
bij verandering van menselijke en andere<br />
omstandigheden en dat <strong>voor</strong> dat veranderen<br />
een soort regels bestaan.<br />
Het lijkt erop dat niets uit de TA in tegenspraak<br />
is met iets uit NLP en het lijkt dat het<br />
omgekeerde eveneens geldt. Naar mijn<br />
mening kunnen gebruikers en trainers van TA<br />
en NLP veel van beide communicatiemodellen<br />
gebruiken en mogelijk leren.<br />
Wellicht is het overbodig te vermelden dat<br />
naast het geneeskundig terrein waarop ik<br />
werkzaam ben, NLP en TA gebruikt (kunnen)<br />
worden <strong>voor</strong> velerlei andere, niet geneeskundige<br />
doelen.<br />
Vanaf de jaren 50 bestaat het begrip psychosomatische<br />
geneeskunde: het lichaam wordt<br />
ziek, niet door uitwendige of genetische oorzaken,<br />
maar door de wijze waarop de psyche,<br />
het bestuur van de mens werkt. Het onderzoek<br />
naar het gebruik van methodieken de<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
psyche ertoe te krijgen heilzamer te gaan<br />
werken, is doodgelopen.<br />
Psychosomatiek wordt in de eigenlijke vorm<br />
niet meer door de artsen beoefend. Zij houden<br />
zich bezig met het wanfunctioneren van<br />
het lichaam en niet meer met de zieke mens.<br />
TA en NLP maken het, naar mijn mening,<br />
mogelijk psychosomatiek te bedrijven, buiten<br />
de denkwijzen van psychiatrie en klinische<br />
psychologie om.<br />
Ik meen dat TA en NLP elkaar veel te bieden<br />
hebben. Het idee van de ego states, de<br />
gekruiste transacties, de games en het<br />
levensdraaiboek in de TA, daarvan vind ik<br />
weinig terug in de NLP. Het onvolprezen Meta<br />
Model, de wijze van omgaan met allergisch<br />
reagerende personen en fobieën, het 6-stappen<br />
reframen, van dat alles zie ik niet veel in<br />
de TA. Beide disciplines zijn complementair,<br />
zo vind ik.<br />
Ik denk dat het tijd wordt om <strong>voor</strong> de medische<br />
en niet-medische beoefenaren van NLP<br />
en TA zich te verenigen in een vereniging<br />
<strong>voor</strong> TA en NLP en <strong>voor</strong> de besturen van<br />
beide bestaande verenigingen NVNLP en NVTA<br />
om die verenigingen in die nieuwe vereniging<br />
te doen opgaan, met één tijdschrift.<br />
Indien zij dat zouden doen, met groot nut<br />
<strong>voor</strong> alle gebruikers van beide disciplines, zou<br />
men daarmee het ontstaan stimuleren van<br />
een nieuw medisch specialisme: de<br />
Psychosomatische Geneeskunde.<br />
Wie neemt het <strong>voor</strong>touw?<br />
Boris Bouricius<br />
(gepensioneerd huisarts en Medisch Coach)<br />
contact auteur:<br />
boris833@yahoo.com<br />
[1] Berne, Eric, Games People Play, Grove Press New York, 1964<br />
[1] Watzalwick, P, e.a. Pragmatics of human communication,<br />
Norton New York 1967, pp.45 e.v.<br />
[1] Bandler, Richard en Grinder, John, Frogs into Princes, 1975,<br />
Real People Press, ISBN 0-9112<strong>26</strong>-19-2<br />
5
6<br />
Ingezonden brieven<br />
Appèl <strong>voor</strong> Terugkeer naar het<br />
Hart van de Zorg<br />
Onlangs konden we in een landelijk dagblad<br />
lezen over een avontuurlijke reis van Ronald<br />
Naar, ongetwijfeld ‘s lands beste en meest<br />
gewaardeerde bergbeklimmer, die op weg was<br />
naar het Duivelsei midden in de jungle van<br />
Suriname.<br />
Een schier onmogelijke taak, die ondanks de<br />
terughoudendheid van velen, toch op een<br />
fraaie manier werd volbracht. Een bijna niet<br />
te nemen puist in het centrum van een groene<br />
hel vol verraderlijke watervallen en versnellingen<br />
en oerwouddieren. Iets totaal<br />
anders dan hij <strong>voor</strong>heen gewend was. De<br />
meeste bergen liggen immers in gebieden en<br />
op hoogtes waar doorgaans de temperaturen<br />
ver onder nul liggen en waar de dieren zich<br />
veelal beperken tot een enkele adelaar of<br />
condor.<br />
Bij het schrijven van deze brief moest ik<br />
onwillekeurig aan deze missie van Naar denken.<br />
Als fysiotherapeut ben ik nog steeds dagelijks<br />
werkzaam in de zorg en dat ik daarnaast ook<br />
nog eens NLP’er ben (trainer/mental coach)<br />
komt mij alleen maar goed van pas.<br />
Ruim tien jaar geleden kwam ik in aanraking<br />
met het fenomeen NLP en ik ondervond al<br />
gauw wat een geweldige methodiek dit is.<br />
Niet eens zo zeer vanwege alle technieken die<br />
<strong>voor</strong>handen zijn en die je met succes op<br />
jezelf en situaties en op cliënten kunt toepassen,<br />
maar meer nog vanwege de essentie<br />
die verscholen ligt in wat ik het hart van de<br />
methodiek pleeg te noemen: nl. de <strong>voor</strong>onderstellingen<br />
van NLP.<br />
In het begin moet ik zeggen dat ik grote<br />
moeite had met deze <strong>voor</strong>onderstellingen. Ik<br />
ervoer toen nog niet de geweldige potentie<br />
die deze stellingen in zich hebben. Eigenlijk<br />
wist ik me er toen nog geen raad mee tot ik<br />
me er in ging verdiepen en beetje bij beetje<br />
de kracht ervan ging voelen.<br />
Wat heeft deze verhandeling en het onder-<br />
werp van deze brief nu eigenlijk te maken<br />
met het thema “Welzijn” van deze <strong>INzicht</strong> zult<br />
u denken?<br />
Wel; het werken in de zorg (en daar is<br />
Welzijn nauw mee verbonden) komt wat mij<br />
betreft veel overeen met een expeditie in de<br />
jungle.<br />
De zorg is welhaast net zo onberekenbaar en<br />
ondoorzichtig als die groene hel in Suriname.<br />
Ik laat daarbij de huidige problematiek van<br />
het nieuwe zorgstelsel gemakshalve even<br />
links liggen.<br />
Laat mij <strong>voor</strong>op stellen dat het in de zorg<br />
<strong>voor</strong> wat betreft de mensen die er hun werk<br />
in vinden over het algemeen goed gaat inzake<br />
de inleving en de uitvoer van die zorg; het<br />
kan echter altijd beter.<br />
Mensen die in de zorg werken zouden allen<br />
zeer gebaat zijn bij enige kennis van NLP.<br />
Ik las laatst ergens in <strong>INzicht</strong> een oproep om<br />
het modelleren weer centraal te stellen,<br />
omdat dit de grondslag van NLP behelst.<br />
Ik zou nog een stapje verder terug willen<br />
gaan en de attitudevorming onder de aandacht<br />
willen brengen.<br />
Is het niet zo dat uit de attitude de methodologie<br />
<strong>voor</strong>tkomt (het modelleren) en dat daaruit<br />
weer een spoor van technieken ontstaat.<br />
Wel die attitude wordt naar mijn idee <strong>voor</strong><br />
een groot deel gevormd door de <strong>voor</strong>onderstellingen<br />
van NLP.<br />
Waar het naar mijn idee mee zou moeten<br />
beginnen is respect tonen naar anderen toe,<br />
<strong>voor</strong>al wanneer deze persoon hulpbehoevend<br />
is.<br />
Vanuit mijn oorspronkelijke vakgebied ben ik<br />
verbonden aan een zorgcentrum en ervaar<br />
dagelijks dat het aan deze fundamentele<br />
waarde nog wel eens ontbreekt. Bij werken in<br />
de Welzijnssector verwacht je toch enige<br />
compassie. Menige jongere weet op de een of<br />
andere manier niet goed raad met het<br />
omgaan (en communiceren) met cliënten. In<br />
de opleiding wordt hier naar mijn idee nog te<br />
weinig mee gedaan.<br />
Wanneer reacties van cliënten niet gewaar-<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
deerd worden verzuimen sommigen nog wel<br />
eens de oorzaak eerst bij zichzelf te zoeken<br />
(je bent ten volle verantwoordelijk <strong>voor</strong> je<br />
eigen communicatie en op de respons daarop).<br />
Uitlatingen of uitspraken worden niet correct<br />
of verkeerd geïnterpreteerd wat op zich weer<br />
veel verwarring kan geven (de kaart is niet<br />
het gebied)<br />
Bovendien is checken altijd nuttig en zinvol<br />
om elkaar volledig en goed te begrijpen. Met<br />
andere woorden ga niet af op interpretaties.<br />
Hoe vervelend een reactie ook kan zijn; weet<br />
dat iemand het zo niet bedoeld kan hebben<br />
(zoek de positieve intentie achter elk gedrag)<br />
en ga uit van het positieve.<br />
Ronald Naar is een <strong>voor</strong>beeld van een mens<br />
die alle bekwaamheden in zich heeft die nodig<br />
zijn om te slagen en het goede nieuws is dat<br />
wij en met ons vele anderen dat ook kunnen,<br />
mits we dat ook willen en daar komt een<br />
stukje bewustzijn en bewustwording om de<br />
hoek kijken.<br />
Hebben we niet allemaal wel eens weerstand<br />
bij een ander gevoeld? En hoe kwam dat<br />
gebrek aan Rapport dan wel tot stand?<br />
Wij weten wel beter! (er zijn geen onwillige<br />
mensen; alleen niet flexibele communicatoren)<br />
En uiteindelijk is alles erop gericht om je weer<br />
één en volledig te voelen.<br />
En is dat niet waar we allemaal naar op zoek<br />
zijn? Om dat gevoel van één te zijn te ervaren?<br />
Het is al meerdere keren in dit magazine aangehaald<br />
en ik doe ook nog maar eens een<br />
duit in het zakje.<br />
Als je Het Veld van Lynne Mc Taggart leest<br />
weet je intuïtief dat dát is waar we naar op<br />
zoek zijn. Er is maar één ‘ding’ en of je dat<br />
nu oneindige intelligentie wilt noemen of kosmisch<br />
bewustzijn of het veld van pure potentialiteit<br />
of God of al wat er is… Het maakt niet<br />
uit.<br />
Er is per definitie alleen maar energie en<br />
informatie, daar komt alles uit <strong>voor</strong>t.<br />
En dat wetende zul je goed <strong>voor</strong> je mede-<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
mens dienen te zorgen, want het is een deel<br />
van jou of … jij van hun zo je wilt.<br />
Wat je een ander aandoet doe je in feite<br />
jezelf aan!<br />
Is dat <strong>voor</strong> menigeen niet onthutsend en<br />
tegelijk een hele grote eye-opener. Ik hoop<br />
van wel en dat we daardoor een nog betere<br />
wereld zullen krijgen. Want dat is toch waar<br />
we <strong>voor</strong> gaan.<br />
Laten we wel-zijn!<br />
Wolf Rappard<br />
(schrijver is zowel fysiotherapeut als NLP-trainer<br />
in zijn trainingsinstituut Rappard)<br />
contact auteur:<br />
rappardnlp@chello.nl<br />
7
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Activerend Huisbezoek is een<br />
landelijk project wat zelfstandig<br />
wonende ouderen wil<br />
ondersteunen om zolang<br />
mogelijk de regie over het<br />
leven in eigen hand te houden.<br />
In sommige plaatsen<br />
heet het project veelzeggend<br />
‘heft in eigen<br />
hand’.<br />
Het huisbezoek wordt in<br />
verschillende situaties<br />
ingezet. Het kan zijn dat<br />
een persoon op oudere<br />
leeftijd verhuist is en<br />
behoefte heeft aan informatie<br />
over de locale<br />
activiteiten en diensten.<br />
Ook kan het zijn dat een<br />
oudere zijn partner heeft verloren<br />
en geen raad weet met<br />
het rouwproces. De vrijwilligers<br />
die de huisbezoeken uitvoeren<br />
bieden de ouderen<br />
een luisterend oor en proberen<br />
samen met de ouderen<br />
de mogelijkheden in kaart te<br />
brengen en vereenzaming te<br />
verkomen.<br />
Al in het eerste gesprek met<br />
David werd duidelijk wat er<br />
aan de hand was. Muziek was<br />
zijn alles. Tot zijn 76e jaar<br />
had hij piano gespeeld in<br />
grote en kleine zalen. Ook<br />
thuis speelde hij bijna dage-<br />
8<br />
lijks piano. Na de dood van<br />
zijn vrouw zocht hij troost in<br />
de muziek. Deze passie werd<br />
hem echter sinds een paar<br />
jaar onmogelijk gemaakt<br />
door artrose in de handen.<br />
Toen het spelen echt niet<br />
meer ging had hij op een dag<br />
de klep van de piano dicht<br />
geslagen. Sinds die dag was<br />
de kamer van kleur veranderd.<br />
‘Ik kan niet meer spelen, ik<br />
kan dus niets meer’, had hij<br />
de vrijwilliger gezegd.<br />
‘Zonder muziek stelt mijn<br />
leven niets meer <strong>voor</strong>’.<br />
Een aantal weken spraken zij<br />
over dit verlies en over hoe<br />
dit een plaatsje te geven.<br />
De vrijwilliger vroeg de pianist<br />
wat zijn favoriete muziek<br />
was. Het antwoord kwam<br />
onverwacht krachtig uit de zo<br />
broze man: CHOPIN! Vooral<br />
Eveline van de Putte<br />
NLP en Welzijn:<br />
een ander lijstje om het schilderij<br />
David zat in een hoekje van de kamer. De regen<br />
striemde tegen de ruiten. Buiten was het al even<br />
somber als binnen. De enige plant die in de kamer<br />
stond had zijn langste tijd gehad. Overal een dikke<br />
laag stof. De klep van de piano gesloten. Zo trof een<br />
vrijwilliger van het project Activerend Huisbezoek de<br />
<strong>voor</strong>malige concertpianist van 78 jaar aan.<br />
met de Nocturnes had hij zijn<br />
publiek weten te raken……….<br />
Tijdens de lange gesprekken<br />
die de vrijwilliger met David<br />
voerde probeerde hij David te<br />
laten ontdekken wat hij nog<br />
wel kon. Er was niets mis<br />
met zijn ogen en zijn gehoor.<br />
Samen kwamen ze uiteindelijk<br />
op het idee om pianomuziek<br />
op cd te beluisteren.<br />
De vrijwilliger kocht een cd<br />
met pianowerk van Chopin.<br />
Met trillende handen nam<br />
David de bladmuziek met<br />
Nocturne No.8 op zijn<br />
schoot. Vol aandacht<br />
speelden zijn ogen de<br />
noten, zijn linkerhand<br />
bewoog <strong>voor</strong>zichtig over<br />
de tafel.<br />
De regen striemde weer<br />
tegen de ruiten, maar het<br />
was licht in de kamer.<br />
Activerend Huisbezoek<br />
gaat over herkaderen. Het<br />
eigen leven in een ander lijstje<br />
van mogelijkheden zien.<br />
Kijken naar de kwaliteiten die<br />
er zijn met respect <strong>voor</strong><br />
elkaar. Een betere metafoor<br />
<strong>voor</strong> “NLP en Welzijn” is er<br />
niet.<br />
Eveline is coördinator<br />
Activerend Huisbezoek, trainer,<br />
docent creatief schrijven en<br />
mede oprichtster van de<br />
Empowerment Foundation.<br />
Contact auteur:<br />
etlvdputte@zonnet.nl<br />
06–28393014<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Welzijn van ouderen en NLP<br />
Welzijn is een prachtig woord. Je kunt het vertalen met<br />
“wél Zijn” als tegenstelling van “niet Zijn “ en ook met<br />
“de Bron Zijn”, een zijnstoestand van ultiem geluk,<br />
godsrealisatie of verlichting. In het dagelijkse leven<br />
wordt het woord ook <strong>voor</strong> minder hooggegrepen toestanden<br />
of emoties gebruikt zoals: je lekker voelen, je<br />
comfortabel voelen, gelukkig zijn en gezond zijn. Vanuit<br />
de hulpverleners wordt vaak van welzijnswerk gesproken<br />
wanneer het werk van hulpverleners gericht is op<br />
het verbeteren van omstandigheden en coping met<br />
omstandigheden bij verschillende doelgroepen, zoals<br />
jongeren en ouderen.<br />
In zekere zin ben ik als verpleeghuisarts<br />
ook een welzijnswerker.<br />
In mijn werk zie<br />
ik <strong>voor</strong>al 75- plussers, die<br />
niet al te lang meer te leven<br />
hebben. Het zijn geen doorsnee<br />
75-plussers, want ze<br />
zitten met een reden in het<br />
verpleeghuis: ze zijn afhankelijk<br />
geworden van anderen<br />
in het <strong>voor</strong>zien van hun<br />
basisbehoeften. Ze hebben<br />
hulp nodig bij bewegen, wassen,<br />
kleden, eten en nog veel<br />
meer activiteiten. Belangrijke<br />
criteria als autonomie, vrijheid,<br />
privacy, keuzevrijheid,<br />
gezondheid, integriteit van<br />
het lichaam .......zien deze<br />
mensen in de loop van de tijd<br />
aangetast.<br />
Hoewel we helaas moeten<br />
constateren dat deze omstandigheden<br />
mensen niet onberoerd<br />
laten (het percentage<br />
depressieve verpleeghuisbewoners<br />
is 30 a 40 %), is het<br />
toch opvallend dat anderen<br />
volstrekt gelukkig zijn.<br />
In dit artikel probeer ik de<br />
volgende vragen te beantwoorden:<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Als je WEL kunt ZIJN<br />
en in een toestand<br />
van Ultiem Geluk<br />
kunt verblijven,<br />
maakt het niet uit<br />
waar je dood gaat,<br />
want je bent<br />
al in de hemel<br />
1. Wat is het metaprogramma<br />
van deze gelukkige<br />
oudere?<br />
2. Wat maakt dat sommige<br />
ouderen ondanks de aantasting<br />
van bovengenoemde<br />
waarden wel-zijn en de<br />
anderen niet wel-zijn?<br />
3. Wat kunnen wij hier van<br />
leren als we wensen<br />
gelukkig ouder te worden?<br />
Kan NLP als analyse of<br />
verandermodel hier een<br />
bijdrage leveren?<br />
4. Kan NLP in het werk met<br />
ouderen in het verpleeghuis<br />
gebruikt worden om<br />
Tjeerd de Boer<br />
hun welzijn te bevorderen?<br />
1. Als ik in me op laat komen<br />
wat die gelukkige oudere<br />
mensen in het verpleeghuis<br />
nu kenmerkt, dan zijn dat<br />
onder andere de volgende<br />
aspecten. Ze kijken naar het<br />
half volle glas. Ze accepteren<br />
pijn en tegenslag niet als iets<br />
waar je toch niets aan kunt<br />
doen, maar als iets dat er<br />
logischerwijze bij hoort. Deze<br />
ouderen benutten dat wat ze<br />
nog wel kunnen ten volle en<br />
als het niet meer lukt is dat<br />
ook goed. Elke positieve verandering<br />
wordt als een wonder<br />
beleefd.<br />
Deze ouderen hebben contact<br />
in hun relaties, delen op hun<br />
manier emoties met hun kinderen<br />
of hun partner als deze<br />
nog leeft. Ze nemen deel aan<br />
sociale activiteiten ook al zijn<br />
ze bedlegerig, maar kiezen<br />
soms ook <strong>voor</strong> momenten om<br />
alleen te zijn.<br />
Hoewel gelukkige ouderen<br />
zich bewust zijn van hun<br />
lichaam en er aan werken om<br />
ongemakken te <strong>voor</strong>komen<br />
en hun conditie zo goed<br />
mogelijk te houden, zijn ze<br />
hier niet volledig op gefocussed.<br />
Ze zijn ook bezig met<br />
hun relaties en hun geestelijk<br />
welbevinden.<br />
Gelukkige ouderen kijken niet<br />
alleen naar verleden, maar<br />
ook nog steeds naar heden<br />
en toekomst.<br />
Gelukkige mensen klagen<br />
niet, geven andere mensen<br />
niet de schuld en zijn vaak<br />
bijzonder mild in hun oordeel<br />
over anderen en omstandig-<br />
9
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
heden. Gelukkige oudere<br />
mensen zijn zich bewust van<br />
hun verdriet en pijn.<br />
Als je deze willekeurige<br />
opsomming leest, lijken<br />
oudere mensen net jongere<br />
mensen, met over het algemeen<br />
het verschil dat ouderen<br />
meer hebben verloren,<br />
hun lichaam hen in de steek<br />
begint te laten en ze dichter<br />
bij de dood (denken) te<br />
staan. Je kunt uit bovenstaande<br />
indrukken van mij<br />
best een metaprogramma<br />
beschrijven. Deze wordt<br />
gekenmerkt door: flexibiliteit,<br />
towards gerichtheid, balans<br />
in timeframes, balans in<br />
index computations, internal<br />
frame of reference. In vergelijkingen<br />
neigen ze er minder<br />
toe te vergelijken met hoe<br />
het was in het verleden (selfself)<br />
of hoe ze hoopten te<br />
zullen zijn (self-ideal self),<br />
maar meer een dankbaarheid<br />
en tevredenheid met dat wat<br />
er nog is en zal komen (matching).<br />
2. Ik heb sterk de indruk dat<br />
de waarden zoals in eerste<br />
alinea genoemd bij deze<br />
mensen niet aangetast worden,<br />
omdat ze de flexibiliteit<br />
hebben om een andere outcome<br />
te kiezen om dezelfde<br />
sequitor te bereiken. Vrijheid<br />
is een waarde die je kunt<br />
realiseren als je je eigen<br />
veters kunt strikken, maar<br />
tevens als je kunt kiezen tussen<br />
gesprekje met de buurvrouw<br />
of een boek lezen.<br />
Vrijheid kan <strong>voor</strong> iemand ook<br />
verwezenlijkt worden door<br />
bij<strong>voor</strong>beeld te kiezen<br />
iemand geen gedag te zeggen<br />
of te kiezen Gods wil te<br />
willen volgen.<br />
Daarnaast ervaren deze<br />
10<br />
gelukkige ouderen in mindere<br />
mate dat bij het verminderen<br />
van hun vaardigheden en<br />
gedragsmogelijkheden hun<br />
persoonlijkheid wordt aangetast.<br />
Blijkbaar zijn zij van<br />
nature geneigd zich meer te<br />
identificeren met de hogere<br />
logische niveaus.<br />
3. Wat wij er van kunnen<br />
leren is dan eigenlijk vanzelfsprekend:<br />
streven naar flexibiliteit<br />
en keuzes in gedragspatronen,<br />
in mogelijkheden<br />
om te ervaren. Openheid in<br />
Model van de Wereld, zoek<br />
uitdagingen om dit model<br />
steeds te vernieuwen, zoek<br />
een antwoord op wie je bent<br />
en ontdek wat het is om wel<br />
te Zijn. NLP is natuurlijk een<br />
prachtige methode om hier<br />
aan te werken. Ook als je je<br />
verder ontwikkelt kunnen<br />
dezelfde NLP-onderdelen je<br />
op een hoger niveau inzichten<br />
en alternatieven verschaffen.<br />
NLP is echter ook<br />
weer een model (alhoewel er<br />
geen consensus is over de<br />
grenzen en beperkingen ervan,<br />
gezien eerdere discussies<br />
in <strong>INzicht</strong>). Het is dan<br />
ook goed NLP niet als zaligmakend<br />
te zien en over de<br />
grenzen te kijken (het liefst<br />
naar binnen).<br />
4. NLP kan zeker gebruikt<br />
worden <strong>voor</strong> het welzijn van<br />
ouderen. In eerste instantie<br />
door de hulpverleners te trainen<br />
zodat ze effectiever gaan<br />
communiceren, maar dat is<br />
een open deur.<br />
NLP interventies gebruiken<br />
<strong>voor</strong> gedragsverandering of<br />
verandering van beleving lukt<br />
mij slechts op zeer beperkte<br />
schaal. Eenvoudige interventies<br />
als reframing of wat<br />
schuiven met submodaliteiten<br />
lukt wel doordat ze vloeiend<br />
in een gesprek op te nemen<br />
zijn.<br />
Bij meer ingewikkelde interventies<br />
loop je snel aan<br />
tegen beperkte conditie,<br />
beperkte cognitie of een<br />
sterk rigide en gesloten<br />
model van de wereld. Vele<br />
ouderen zijn er van overtuigd<br />
dat ze niet meer kunnen,<br />
hoeven en/of willen veranderen<br />
en dat is dan ook zo. De<br />
generatie ouderen die nu in<br />
het verpleeghuis zitten zijn<br />
het absoluut niet gewend om<br />
te praten wat er in hen<br />
omgaat. (Oh wat is generaliseren<br />
toch lekker). Misschien<br />
heb ik hier ook van doen met<br />
een beperkende overtuiging<br />
van mijzelf. Ik ben dan ook<br />
benieuwd naar ervaringen<br />
van anderen die op inventieve<br />
wijze bij<strong>voor</strong>beeld een reimprint<br />
gedaan hebben.<br />
Vele bezoekers en personeelsleden<br />
van een verpleeghuis<br />
zeggen nooit in een verpleeghuis<br />
opgenomen te willen<br />
worden. Ook ik zou dat<br />
niet graag willen. De beste<br />
manier om er wel met alle<br />
plezier heen te gaan is te<br />
zorgen dat je <strong>voor</strong> die tijd<br />
verlicht bent. Als je WEL kunt<br />
ZIJN en in een toestand van<br />
Ultiem Geluk kunt verblijven,<br />
maakt het niet uit waar je<br />
dood gaat, want je bent al in<br />
de hemel.<br />
Tjeerd de Boer is Verpleeghuisarts<br />
en Coach en NLP-trainer i.o. bij<br />
Sophia, Centrum <strong>voor</strong> Integraal<br />
WelZijn<br />
Contact auteur:<br />
tjeerddeboer@tele2.nl<br />
Voor meer info:<br />
www.sophiainstituut.nl<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Boris Bouricius<br />
Hoe word ik weer<br />
medicijnman?<br />
Dat is de vraag die iedere<br />
arts en verpleegkundige<br />
zich terecht zou kunnen<br />
stellen, als hij te maken<br />
krijgt met uitbehandelde<br />
patiënten. Misschien ook<br />
als hij geconfronteerd<br />
wordt met psychosomatische<br />
aandoeningen.<br />
Klassieke Medicijnman<br />
Van oudsher was er bij iedere<br />
menselijke gemeenschap<br />
(stam) een persoon waar<br />
zieke mensen heen konden<br />
als ze niet meer wisten wat<br />
te doen. Een <strong>voor</strong>beeld daarvan<br />
uit indianenverhalen was<br />
de medicijnman.<br />
Voor de stamleden was dit<br />
een ietwat griezelige figuur,<br />
die wat apart leefde. Hij<br />
maakte geen deel uit van het<br />
stambestuur en kon zich<br />
alleen waarmaken als hij<br />
effectief was in zijn werk.<br />
Ongetwijfeld bezaten hij en<br />
vele van zijn soortgenoten<br />
min of meer medische kennis,<br />
wisten van het verloop<br />
van ziekten, kenden misschien<br />
ook geneeskrachtige<br />
kruiden. Ze wisten ook, dat<br />
de uitwendige omstandigheden<br />
een gegeven waren, dat<br />
iedere mens op zijn eigen<br />
manier in elkaar zat en dat<br />
aan die genetische make-up<br />
niets veranderd kon worden.<br />
Ze wisten waarschijnlijk ook,<br />
dat er handelingen waren,<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
waarmee ze mensen ertoe<br />
konden krijgen zichzelf tot<br />
heling te brengen en dat het<br />
hele ziekteproces soms<br />
samenhing met de verhoudingen<br />
binnen de sociale<br />
groep waartoe de zieke<br />
behoorde.<br />
het systeem beïnvloedt<br />
de psyche en<br />
de psyche stuurt<br />
het lichaam<br />
In hun vaktaal: als er een<br />
vloek op iemand rust kost<br />
het een extra bezwering om<br />
die vloek op te heffen. Een<br />
variatie van de familietherapie<br />
van Virginia Satir.<br />
Moderne Geneeskunde<br />
De moderne arts en verpleegkundige<br />
houdt zich met<br />
dergelijke zaken niet bezig.<br />
Zij hebben te maken met<br />
een zieke mens, zoeken naar<br />
een diagnose en daarmee<br />
naar het protocol dat <strong>voor</strong>schrijft<br />
hoe die ziekte behandeld<br />
dient te worden.<br />
Natuurlijk lukt dat niet altijd,<br />
maar zolang het percentage<br />
van de mislukkingen niet uitstijgt<br />
boven het gemiddelde<br />
en zolang strikt volgens het<br />
protocol is gehandeld valt<br />
niemand een verwijt te<br />
maken.<br />
De hele idee van psychosomatische<br />
aandoeningen heeft<br />
in dat geheel niets veranderd.<br />
Een systematische aanpak<br />
met psychotherapie en<br />
statistiek van resultaten van<br />
dat psycho-deel van het ziekteproces<br />
is in geen enkel<br />
westers land van de grond<br />
gekomen. Wel zijn er bij<strong>voor</strong>beeld<br />
RIAGG”s in ons land<br />
maar die houden zich niet<br />
bezig met de behandeling<br />
van psychosomatische aandoeningen.<br />
Mensen raken in een zeker<br />
percentage van de gevallen<br />
uitbehandeld. Bij kwaadaardige<br />
gezwellen is dat 70%, bij<br />
reuma, MS en diabetes mellitus<br />
is geen genezing mogelijk<br />
en is alle geneeskundig handelen<br />
palliatief. Patiënten die<br />
daarmee niet tevreden zijn<br />
kunnen psychosociale begeleiding<br />
krijgen. Wie dan nog<br />
niet tevreden is gaat naar<br />
homeopathische artsen of<br />
naar alternatieve genezers<br />
die (al dan niet medisch<br />
geschoold) buiten het<br />
medisch circuit een moderne<br />
vorm van medicijnman zijn;<br />
gedoogd door de gemeenschap.<br />
Medicijnman Nieuwe Stijl<br />
Kan het vak van medicijnman<br />
moderne stijl geleerd worden,<br />
ook door beoefenaren<br />
van de geneeskunde?<br />
Het antwoord is ja.<br />
11
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Ziekte gaat samen met een<br />
continu lopende serie chemische<br />
veranderingen, per ziekte<br />
karakteristiek en herkenbaar<br />
in het laboratorium.<br />
Gesteld mag worden dat deze<br />
chemische processen vanuit<br />
de hersenen gestuurd worden<br />
op een wijze die overeenkomt<br />
met een computergestuurd<br />
proces. Op hun beurt<br />
hebben de hersenen een<br />
input van genetische mogelijkheden,<br />
van materiële<br />
invloeden en signalen uit de<br />
omgeving en vanuit de psyche.<br />
In de geneeskunde wordt<br />
medicamenteus gewerkt aan<br />
een beïnvloeding van de chemische<br />
processen. Indien er<br />
bij een ziekte niet overwegend<br />
genetische of omgevingsinvloeden<br />
actief zijn kan<br />
men spreken van psychosomatische<br />
aandoeningen: de<br />
invloed van de psyche overweegt.<br />
12<br />
Het communicatiemodel<br />
Volgens het communicatiemodel<br />
van de mens is deze<br />
steeds onderdeel van een<br />
sociaal systeem, waar de<br />
input bestaat uit signalen van<br />
de individuen die deel uitmaken<br />
van het systeem.<br />
De psyche van alle individuen<br />
wordt <strong>voor</strong>tdurend beïnvloed<br />
vanuit het systeem waarin hij<br />
leeft, <strong>voor</strong>namelijk door nonverbale<br />
en niet-bewuste signalen,<br />
die ook wel als analoog<br />
aangeduid worden.<br />
Dus: het systeem beïnvloedt<br />
de psyche en de psyche<br />
stuurt het lichaam. Het<br />
bestuur van het lichaam is<br />
ondergeschikt aan de toestand<br />
van het systeem, in<br />
gezondheid en ziekte. Een<br />
van de conclusies die daaruit<br />
getrokken kan worden is dat<br />
bij ziekte het systeem de<br />
mens ziek maakt en dat het<br />
<strong>voor</strong>tbestaan van de ziekte<br />
noodzakelijk is <strong>voor</strong> het<br />
<strong>voor</strong>tbestaan van het systeem.<br />
Wie, op andere wijze dan<br />
medicamenteus, iets wil doen<br />
aan het behandelen van ziekte<br />
dient niet alleen rekening<br />
te houden met het individu<br />
maar ook met het pathologische<br />
systeem van de sociale<br />
eenheden waarin de zieke<br />
leeft.<br />
Dit systeem werkt niet rationeel<br />
met woorden, maar<br />
bestaat dankzij onbewuste<br />
non-verbale signalen. Wie<br />
dus dit systeem wil beïnvloeden<br />
dient een analoog systeem<br />
te beïnvloeden. Dat nu<br />
is het werk van de medicijnman.<br />
De zieke mens kan rationeel<br />
beseffen dat hij zelf zijn ziekte<br />
veroorzaakt en dat hij zijn<br />
eigen bestuur dient te veranderen,<br />
maar emotioneel verzet<br />
hij zich daartegen omdat<br />
het systeem geen verandering<br />
kan gebruiken.<br />
De medicijnman dient zijn<br />
werk te verrichten door zich<br />
te richten op het wegnemen<br />
van de pathologie van het<br />
systeem en de weerstand<br />
tegen het helen daarvan.<br />
Hij doet dat met zijn magisch<br />
protocol.<br />
NLP en TA werken met het<br />
communicatiemodel van de<br />
mens. Door te werken met<br />
beide disciplines kan men<br />
medicijnmannenwerk (Milton<br />
Erickson, en vele anderen)<br />
modelleren en aanleren en<br />
daarmee “Medicijnman<br />
Nieuwe Stijl” worden.<br />
Boris Bouricius is<br />
gepenisoneerd huisarts en<br />
Medisch Coach<br />
Contact auteur:<br />
boris833@yahoo.com<br />
Voor meer info:<br />
www.uitgedokterd.nl<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Een <strong>voor</strong>beeld van<br />
latente<br />
veranderingsbehoefte<br />
Als organisatieadviseur was<br />
ik eens bij een nieuwe klant<br />
om een project te starten.<br />
Een documentatieafdeling liep<br />
niet lekker meer en kon<br />
steeds minder aan de veranderende<br />
informatiebehoefte<br />
in de rest van de organisatie<br />
tegemoet komen. Het afdelingshoofd<br />
was volgens de<br />
directeur in het laatste jaar<br />
binnen het managementteam<br />
steeds meer veranderd in een<br />
kleurloze achtergrondfiguur.<br />
Het afdelingshoofd vertelde<br />
mij in een eerste gesprek,<br />
dat hij al 13 jaar op deze<br />
functie zat, die uiteraard echter<br />
wel een paar maal iets<br />
was veranderd.<br />
Ik vroeg hem daarna om<br />
eens te kijken naar hoe zijn<br />
functie een jaar geleden was<br />
en dit te vergelijken met zijn<br />
huidige situatie. "Wat valt u<br />
dan op?"<br />
Hij antwoordde: "Eigenlijk is<br />
alles zo’n beetje hetzelfde,<br />
alleen mijn secretaresse is<br />
vertrokken en daar<strong>voor</strong> heb<br />
ik een nieuwe."<br />
Met zijn verhaal en met dit<br />
antwoord wist ik, dat hij al<br />
langer in deze functie zat dan<br />
goed <strong>voor</strong> hem was: deze<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
man was om de zes jaar toe<br />
aan een grote verandering.<br />
Dit bleek ook in de rest van<br />
het gesprek: hij zag geen uitdaging<br />
meer in het verzorgen<br />
van archief<strong>nummer</strong>s en rondzendmappen.<br />
In onze workshop (Levens-)<br />
loopbaanplanning ontdekte<br />
hij wat <strong>voor</strong> hem belangrijk<br />
was en leerde hij weer zelf<br />
verantwoordelijk te zijn <strong>voor</strong><br />
het bereiken van zijn doelen.<br />
Vanuit het project hoorde ik<br />
daarna, dat hij zou weggaan<br />
bij zijn werkgever.<br />
Ruim een jaar later kwam ik<br />
hem toevallig tegen in een<br />
Haags restaurant. Hij had<br />
een paar heldere stralende<br />
ogen en was samen met een<br />
mooie Frans sprekende<br />
vrouw.<br />
Ik vroeg hem hoe het hem<br />
was vergaan na de cursus.<br />
Hij vertelde mij dat het heel<br />
goed ging. Hij had na de cursus<br />
ontslag genomen, zijn<br />
huis verkocht, was bij zijn<br />
vrouw weggegaan en had in<br />
Frankrijk een boerderijtje<br />
gekocht. Daar hoedde hij nu<br />
met veel plezier een kudde<br />
schapen.<br />
Met zijn nieuwe vriendin was<br />
hij nu op vakantie in<br />
Nederland.<br />
Hans Dalhuijsen<br />
Levensfasen en<br />
veranderingsbehoefte<br />
Met een ogenschijnlijk kleine<br />
verandering: boeken inruilen<br />
<strong>voor</strong> schapen, kon hij met<br />
plezier weer jaren <strong>voor</strong>uit en<br />
stopte hij een geheel nieuw<br />
leven in zijn toekomst.<br />
Veranderingsbehoefte<br />
en levensfasen<br />
Ieder mens leeft om te leren.<br />
Leren is onderweg zijn naar<br />
een doel. Wij structureren<br />
onze leerprocessen zodanig,<br />
dat perioden van relatieve<br />
stabiliteit (je bent dan ergens<br />
mee bezig) zich afwisselen<br />
met perioden van grote veranderingen.<br />
Deze veranderingsperioden<br />
(ook wel crises<br />
genoemd) duren vaak relatief<br />
kort (ca 1 jaar). De perioden<br />
van stabiliteit (ook wel<br />
levensfasen genoemd) kunnen<br />
oplopen tot 20 jaar.<br />
De meest <strong>voor</strong>komende duur<br />
van een stabiele periode is<br />
ca. 6 à 7 jaar.<br />
Dit patroon is belangrijk<br />
omdat het signaleert wanneer<br />
je aan een grote verandering<br />
toe bent.<br />
Zo’n signaal heeft vaak de<br />
vorm van een vage onrust, of<br />
van een plotseling besef van<br />
de tijdelijkheid van het<br />
bestaan.<br />
Negeer je deze veranderings-<br />
13
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
signalen, dan verdwijnt de<br />
behoefte weer en ga je<br />
gewoon door. Wat je dan wel<br />
vaak merkt is, dat datgene<br />
waarmee je soms jaren lang<br />
met plezier bezig bent<br />
geweest, plotseling en toch<br />
nog vrij ongemerkt is overgegaan<br />
in sleur, zoals:<br />
- je leuke baan wordt ongemerkt<br />
een sleur, de dagen<br />
rijgen zich aaneen tussen<br />
de weekeinden<br />
- je relatie is veranderd in<br />
een afsprakenfabriek<br />
- je bent uitgekeken op je<br />
huis en/of je woonplaats<br />
- je hobby krijgt steeds<br />
meer het karakter van een<br />
bijbaan<br />
Als je in zo’n crisisperiode in<br />
het deel van je leven waar dit<br />
speelt geen veranderingen<br />
doorvoert, verleg je vaak<br />
(onbewust) je doelen naar<br />
andere sectoren zoals:<br />
- je uit je professionele creativiteit<br />
in een vereniging<br />
in plaats van in je werk<br />
- je verbouwt je huis of<br />
neemt een kind om je<br />
relatie weer een periode<br />
te verlengen<br />
- je gaat structureel overwerken<br />
om de avonden te<br />
vullen<br />
- je wordt lid van de ondernemingsraad<br />
Na opnieuw doorlopen van<br />
een stabiliteitsperiode komt<br />
dezelfde veranderingsbehoefte<br />
weer boven. Negeer je ook<br />
dit tweede veranderingssignaal,<br />
dan lijkt het vaak of er<br />
een stukje van jezelf afhaakt.<br />
Dit deel van je leven wordt<br />
geheel of gedeeltelijk "afgeschreven".<br />
Het veranderingssignaal is na<br />
een derde periode meestal<br />
14<br />
zwakker, of verdwijnt geheel<br />
uit het bewustzijn.<br />
Is dit deel van je leven<br />
belangrijk <strong>voor</strong> je (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
carrière of je huwelijksrelatie),<br />
dan ga je meer functioneren<br />
dan leven. Je hoort<br />
dan commentaren als:<br />
- "Vroeger was je zo vrolijk,<br />
maar de laatste jaren ben<br />
je een chagrijn."<br />
- "Vroeger kluste je zelf,<br />
maar nu doe je nooit<br />
meer wat."<br />
- "Vroeger was je altijd<br />
gezellig bij ons, maar nu<br />
zit je altijd op Internet."<br />
Ook kan dit op den duur leiden<br />
tot chronische en<br />
progressieve somatische<br />
ziekten.<br />
Ieder mens leeft<br />
om te leren.<br />
Leren is onderweg<br />
zijn naar een doel.<br />
Omgekeerd geldt, dat als je<br />
moet veranderen <strong>voor</strong>dat je<br />
eraan toe bent, dit stress en<br />
weerstand veroorzaakt. In<br />
organisaties treedt dit vaak<br />
op bij extern opgelegde organisatieveranderingen.<br />
Veranderingsbehoefte<br />
en functioneren in<br />
organisaties<br />
De dominante duur van de<br />
levensfasen is te kenmerken<br />
als een cultuurverschijnsel.<br />
Het is verbonden aan je<br />
manier van leren. Zo verschilt<br />
het bij<strong>voor</strong>beeld tussen<br />
Nederland en de USA. De<br />
<strong>Nederlandse</strong> samenleving is<br />
vanouds ingesteld op perio-<br />
den van zes jaar (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
onderwijs) en de<br />
Amerikaanse op drie à vijf.<br />
Onder de invloed van de<br />
oprukkende Amerikaanse cultuur<br />
wordt de planningshorizon<br />
ook in de <strong>Nederlandse</strong><br />
maatschappij korter.<br />
Ook het onderwijs gaat geleidelijk<br />
in de richting van<br />
perioden van vier jaar. Dit<br />
gaat hier soms gepaard met<br />
<strong>voor</strong> Zoetermeerse beleidsmakers<br />
on<strong>voor</strong>spelbare hardnekkige<br />
gevolgen, die zij<br />
maar niet kunnen beheersen:<br />
Wat zou er toch de oorzaak<br />
van zijn dat studenten die op<br />
zesjarige leeftijd naar de<br />
lagere school gaan, op 12<br />
jarige leeftijd naar de middelbare<br />
school en op 18 jarige<br />
leeftijd naar de universiteit,<br />
ondanks de inkorting van het<br />
curriculum tot vier studiejaren,<br />
toch niet <strong>voor</strong> hun 24e<br />
levensjaar afstuderen of klaar<br />
zijn <strong>voor</strong> hun eerste baan?<br />
Antwoord: mensen met een<br />
andere cyclusduur dan ca. 6<br />
jaar maken het VWO-onderwijs<br />
niet af.<br />
Ook bij sollicitatieprocessen<br />
en <strong>voor</strong> persoonlijke planning<br />
is weten van uw veranderingsbehoefte<br />
- of die van de<br />
sollicitant - belangrijk.<br />
Het is de planningshorizon<br />
(bij<strong>voor</strong>beeld bij het opleidingsbeleid)<br />
en de horizon<br />
<strong>voor</strong> de duur van de werkrelatie<br />
in loondienst.<br />
Veranderingsbehoefte<br />
als cultuurverschijnsel<br />
Steeds meer bedrijven en<br />
instellingen volgen het<br />
Amerikaanse veranderingstempo.<br />
In Nederland past dit<br />
niet goed bij het <strong>Nederlandse</strong><br />
patroon van de duur van<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
levensfasen. Mijns inziens is<br />
dit een van de oorzaken van<br />
het hoge aantal WAO-ers.<br />
Een vergelijking van de veranderingsbehoeften<br />
in de<br />
<strong>Nederlandse</strong> en de<br />
Amerikaanse cultuur leert het<br />
volgende:<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Uit deze vergelijkbare schattingen<br />
blijkt dat in de USA en<br />
in Nederland ca. 75% van de<br />
bevolking tussen de 3 en de<br />
7 jaar zit. Echter de gemiddelde<br />
waarde binnen die<br />
groep verschilt nogal:<br />
In Nederland is de periodeduur<br />
minstens een jaar langer.<br />
Duur van levensfase<br />
(in jaren) ca. 1,5 ca. 3 3 à 5 5 à 7 ca. 20<br />
Percentage Nederland<br />
(ISE bestand) 5% 10% 10% 65% * 10%<br />
Percentage USA<br />
(Tad James) 5% 25% 10% 50% 10%<br />
* Leidinggevenden scoren hier ca. 90%<br />
De koppeling aan andere cultuurverschijnselen,<br />
te maken<br />
met het ISE persoonlijkheidsen<br />
culturenmodel, leert, dat<br />
de verkorting van de constante<br />
perioden in het onderwijs<br />
gepaard gaat aan het<br />
afnemen van de capaciteit<br />
om met informatie om te<br />
gaan.<br />
Onderwijsvernieuwingen in<br />
Nederland volgen deze trend:<br />
Minder informatie en meer<br />
doen, in de hoop dat dat wat<br />
oplevert.<br />
Onze toekomst is af te lezen<br />
in de USA waar wij zo graag<br />
achteraan lopen: Daar is al<br />
80% van de 20% beste studenten<br />
van allochtone<br />
Aziatische afkomst en minder<br />
dan een generatie lang in de<br />
USA woonachtig.<br />
De Aziatische culturen hechten<br />
veel waarde aan weten<br />
als ingang <strong>voor</strong> het functioneren.<br />
Patronen zijn onafhankelijk<br />
van de inhoud<br />
De duur van de levensfase,<br />
waarin je iets constant kunt<br />
houden, zegt niets over de<br />
inhoud van waarmee je bezig<br />
bent:<br />
Ik ontmoette eens een man,<br />
die gemiddeld elk jaar een<br />
nieuwe vriendin had en daar<br />
een poosje mee samenwoonde.<br />
Hij bleek een levensfaseduur<br />
te hebben van 20 jaar.<br />
Dit klopte toch. Hij stopte dit<br />
patroon na 20 jaar en leeft<br />
nu al zes jaar met een en<br />
dezelfde partner.<br />
De workshop (Levens-) loopbaanplanning<br />
geeft de deelnemers<br />
onder meer inzicht in<br />
de duur van hun eigen<br />
levensfasen en in de overgangsverschijnselendaartussen.<br />
Dit heeft een positieve<br />
invloed op hun vermogen om<br />
te kunnen omgaan met<br />
stress.<br />
Ook leren zij om te gaan met<br />
wat op dit moment <strong>voor</strong> hen<br />
het belangrijkste is en kunnen<br />
zij hun huidige en/of hun<br />
toekomstige werkomgeving<br />
beter afstemmen op hun<br />
eigen behoeften.<br />
Hans Dalhuijsen is internationaal<br />
NLP-Mastertrainer en verzorgt<br />
certificatieopleidingen in<br />
interculturele NLP in zijn<br />
Institute of Social Engineering<br />
(ISE)<br />
Contact auteur:<br />
info@ise-training.nl<br />
Meer info:<br />
www.ise-training.nl<br />
15
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Levenskunst:<br />
Het zou een leuk spel worden<br />
en het zou een spel worden<br />
waarbij geen enkel levensterrein<br />
geschuwd wordt. Voor<br />
ons waren de contouren duidelijk,<br />
maar nu de uitwerking<br />
en de actie nog.<br />
Omdat we enthousiast waren<br />
en wisten wat we wilden,<br />
vonden we, een klein jaar<br />
later, zowel een opdrachtgever<br />
als een financier en konden<br />
wij echt aan de slag.<br />
Onder het motto ‘Levenskunst’<br />
zouden we een gezelschapsspel<br />
ontwikkelen,<br />
bedoeld <strong>voor</strong> ouderen die<br />
met veranderende leefomstandigheden<br />
te maken kregen.<br />
Doel van het spel: kansen<br />
en mogelijkheden ontdekken<br />
om met deze veranderingen<br />
om te kunnen gaan.<br />
Samen met een vormgever<br />
en een ontwerper en een<br />
klankbordgroep, die bestond<br />
uit zes 50+ers, gingen we<br />
aan de slag. Het werd een<br />
spannend proces, van plannen<br />
maken, plannen uitvoeren,<br />
<strong>voor</strong>leggen aan de<br />
klankbordgroep en weer<br />
terug om de opmerkingen te<br />
verwerken. Met een prachtig<br />
uitgevoerde dummy hebben<br />
we het spel in een viertal<br />
16<br />
pilotgroepen uitgeprobeerd.<br />
De reacties waren positief en<br />
de toepassingen werden talrijker.<br />
Het leuke is dat het een spel<br />
geworden is dat door iedereen<br />
gespeeld kan worden,<br />
NLP-er of niet. Ook de leeftijd<br />
maakt trouwens niet uit. Het<br />
is erg boeiend om Levenskunst<br />
met ouderen te spelen,<br />
maar de ervaring heeft<br />
geleerd dat bezig zijn met<br />
Ria Eijck<br />
van Idee naar Werkelijkheid<br />
Het zal zo’n twee jaar geleden zijn dat Tootje Broekema (mijn collega) en ik op een<br />
zonnige dag, op een mooi terras het plan opvatten om een spel te ontwikkelen.<br />
Beiden werkzaam als zelfstandig adviseur, trainer en coach in het welzijnswerk, wilden<br />
we mensen de gelegenheid bieden om in groepsverband op een speelse manier<br />
te laten ontdekken waar hun kansen en mogelijkheden liggen.<br />
het ontdekken van je kansen<br />
en mogelijkheden in veranderende<br />
leefomstandigheden<br />
niet aan leeftijd gebonden is.<br />
Nu, ruim twee jaar na de<br />
eerste brainstorm is het spel<br />
onder de titel “Levenskunst’<br />
van de spellenfabriek gekomen.<br />
Dat trotse en blije<br />
gevoel bij het vasthouden<br />
van het eerste echte spel, is<br />
met geen pen te beschrijven.<br />
Korte beschrijving van Levenskunst:<br />
• Iedere deelnemer begint aan het spel met een vraag,<br />
die hij/zij wil onderzoeken.<br />
• Alle deelnemers lezen hun vraag hardop <strong>voor</strong>.<br />
• Met behulp van de pijl op het spelbord kom je terecht<br />
bij één van de vijf categorieen kaartjes. Je pakt de<br />
bovenste kaart en leest de vraag/opdracht hardop <strong>voor</strong>.<br />
• De speler die aan de beurt is antwoordt. De anderen<br />
mogen meedenken, als de speler in kwestie dat wil.<br />
Er zitten ook groepsopdrachten in het spel.<br />
• Elke speler noteert <strong>voor</strong> zichzelf de gevonden<br />
antwoorden.<br />
• Na drie en zes rondes vraagt de spelleider welke<br />
informatie het spel tot nu toe heeft opgeleverd en of<br />
je met dezelfde vraag doorspeelt.<br />
• Na negen rondes is het spel over en vraagt de<br />
spelleider aan iedere speler afzonderlijk welke actie<br />
ze gaan ondernemen.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Wat heeft dit nu met<br />
NLP te maken?<br />
Voor mij alles. Omdat ik zelf<br />
zo enthousiast ben over NLP<br />
wilde ik dat ook aan anderen<br />
overdragen. Wat ik <strong>voor</strong>al<br />
wilde overbrengen is het ontdekken<br />
van kansen en mogelijkheden.<br />
Dat is wat NLP ook<br />
aan mijn leven heeft toegevoegd.<br />
Er is niet één oplossing<br />
<strong>voor</strong> iets, er zijn heel<br />
veel oplossingen, de kunst is<br />
om ze te ontdekken. Vandaar<br />
dat het doel van het spel<br />
was: mensen in de gelegenheid<br />
stellen hun kansen en<br />
mogelijkheden te ontdekken.<br />
Het is <strong>voor</strong> mij ook heel duidelijk<br />
geworden dat het hebben<br />
van een doel, zo concreet<br />
mogelijk, absoluut<br />
helpt. We zagen het spel als<br />
het ware al <strong>voor</strong> ons, in<br />
gedachten speelden we het al<br />
met groepen mensen. En<br />
omdat het brein immers een<br />
doel nodig heeft, is het spel<br />
er ook gekomen.<br />
Dat de kaart niet het gebied<br />
is, werd ook duidelijk in de<br />
klankbordgroep. De verwachtingen<br />
die de deelnemers van<br />
het spel hadden, waren uiteenlopend.<br />
Juist dat heeft<br />
ons in de ontwikkeling van<br />
het spel enorm geholpen. De<br />
reacties die we kregen brachten<br />
ons keer op keer weer<br />
een stapje dichter bij ons<br />
doel.<br />
Een belangrijke <strong>voor</strong>onderstelling<br />
van NLP nl. “ieder<br />
mens heeft de hulpbronnen<br />
in zich <strong>voor</strong> positieve verandering”,<br />
is ook een belangrijke<br />
<strong>voor</strong>onderstelling van ons<br />
spel geworden. Ervan uitgaan<br />
dat mensen de verschillende<br />
antwoorden op hun vraag in<br />
zich hebben, maar alleen<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Er is niet één oplossing<br />
<strong>voor</strong> iets, er zijn<br />
heel veel oplossingen,<br />
de kunst is om ze<br />
te ontdekken<br />
gestimuleerd moeten worden<br />
om ze te vinden, is de basis<br />
van het spel geworden.<br />
In de opdrachten in het spel<br />
hebben we gebruik gemaakt<br />
van technieken als associëren<br />
en dissociëren, visuele, auditieve<br />
en kinesthetische predikaten,<br />
reframes en metaforen.<br />
Spelleiders kunnen met<br />
behulp van de <strong>voor</strong>onderstellingen<br />
van NLP, metamodelvragen<br />
en doorvragen op<br />
submodaliteiten en procesbewaking<br />
het effect <strong>voor</strong> de<br />
spelers vergroten.<br />
Terugkijkend op de afgelopen<br />
twee jaar, was het bezig zijn<br />
met het spel <strong>voor</strong> mij één<br />
grote vingeroefening NLP. Het<br />
is zo leuk om te merken wat<br />
je bewust en onbewust inzet<br />
en dat die elementen ook in<br />
het eindresultaat merkbaar<br />
zijn. Wat ons betreft ligt er<br />
een instrument waarmee op<br />
een speelse manier, met<br />
behulp van NLP, een bijdrage<br />
geleverd kan worden aan het<br />
welzijn van mensen.<br />
Contact auteur:<br />
r.eijck@adviesgroepterts.nl<br />
Voor meer info:<br />
www.adviesgroepterts.nl<br />
zie ook de advertentie op de binnenzijde<br />
van de achterflap<br />
17
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
2. Wat is vitaliteit?<br />
Vitaliteit betekent: algemeen<br />
welbevinden. Gezondheid wil<br />
zeggen: afwezigheid van<br />
medisch aantoonbare aandoeningen.<br />
Een mens kan<br />
vitaal zijn zonder gezond te<br />
zijn en gezond zijn zonder<br />
vitaal te zijn. Iemand met<br />
een fysiek gebrek kan zich<br />
als mens volwaardig voelen,<br />
terwijl iemand zonder<br />
medisch vastgestelde afwijkingen<br />
een wrak kan zijn,<br />
lichamelijk en/of emotioneel.<br />
Denk hierbij aan het chronischvermoeidheidssyndroom.<br />
De Wereld Gezondheids<br />
Organisatie hanteert als<br />
definitie:<br />
"Gezondheid is niet louter de<br />
18<br />
afwezigheid van ziekte, maar<br />
een zo compleet mogelijke<br />
toestand van lichamelijk,<br />
geestelijk en sociaal welzijn".<br />
Van belang hierbij is <strong>voor</strong>al<br />
het woord 'compleet', dat<br />
hier niet de betekenis heeft<br />
van 'volledig' of 'perfect',<br />
maar van 'wederzijds aanvullend'<br />
of compenserend'.<br />
3. Psycho-somatiek<br />
Kernpunt bij vitaal leven en<br />
vitaal oud worden is het principe<br />
van psychosomatiek.<br />
Dat wil zeggen: de wisselwerking<br />
van lichaam, ziel en<br />
geest.<br />
Lichaam is het lichamelijke,<br />
ziel zijn de emoties en<br />
gevoelens en geest is het<br />
verstandelijke denken, de<br />
rede en de inspiratie.<br />
De wisselwerking kan het<br />
best begrepen worden in een<br />
beeld van drie spiegels die in<br />
een driehoek naar elkaar toe<br />
opgesteld staan. Als wij nu<br />
een diamant tussen deze<br />
spiegels leggen, ontstaat een<br />
gelijktijdige wederkerige verspiegeling<br />
in alle drie de<br />
spiegels. Elk spiegelbeeld<br />
Marcel Gazendam<br />
Strategie <strong>voor</strong> Vitaliteit<br />
1. Inleiding<br />
Al een tijdje onderzoek ik<br />
welke strategieën tot een<br />
bevordering van algehele<br />
vitaliteit leiden .<br />
Ik betrek hierbij onder meer<br />
biologische, medische en<br />
psychologische aspecten. Ik<br />
kijk naar andere culturen.<br />
Diepgaande verwondering<br />
over mens en natuur dringt<br />
zich steeds meer op. Alsmede<br />
het besef hoe diepgeworteld<br />
in onze maatschappij sommige<br />
misvattingen over vitaliteit<br />
en gezondheid zijn. In trainingen<br />
komen deze strategieen<br />
aan de orde in het kader<br />
van zelf-management.<br />
Daarbij betrek ik de wetenschappelijke<br />
grondslag, en<br />
wat wij met vitaliteit praktisch<br />
kunnen. Onderstaand<br />
enige kernpunten.<br />
GEEST<br />
ZIEL<br />
LICHAAM<br />
wordt daarbij oneindig verspiegeld<br />
in de andere beelden,<br />
denk aan het cacao-blikje<br />
van Droste! Het is niet zo<br />
dat deze weerkaatsing vertraagd<br />
in de spiegels komt,<br />
nee; als ik <strong>voor</strong> de spiegel ga<br />
staan, is het beeld er direct.<br />
Loop ik met de diamant weg,<br />
blijft het beeld niet nog even<br />
hangen! En de ene spiegel<br />
loopt niet 5 minuten vóór op<br />
de andere, er is een onmiddellijke<br />
weergave in drie kanten.<br />
Zo is elke gebeurtenis in<br />
lichaam, ziel of geest terstond<br />
in alle drie de vormen<br />
werkzaam. Er is dus niets dat<br />
niet in de gehele mens werkt.<br />
4. Samengesteldheid:<br />
de lagen van de mens<br />
Om deze interactie te snappen<br />
maken wij een verder<br />
onderscheid:<br />
Het verstandelijke denken<br />
roept gevoelens en emoties<br />
op, dit alles brengt het hersen-zenuwstelsel<br />
en het<br />
endocriene systeem (hormoonstelsel)<br />
in actie.<br />
Het CZS (centrale zenuwstelsel)<br />
en het endocriene stelsel<br />
activeren vervolgens alle biologische<br />
systemen zoals het<br />
perifeer zenuwstelsel, de<br />
bloedsomloop, het spierstelsel,<br />
hart, longen en de spijsverteringsorganen.<br />
Het hormoonstelsel vervult<br />
daarbij de schakelfunctie<br />
tussen geest-ziel enerzijds en<br />
lichaam anderzijds, een buitengewoon<br />
gevoelig mechanisme<br />
dat tot in elke<br />
lichaamscel permanent uitwerkt.<br />
De hormoonfabriekjes<br />
zijn bescheiden van omvang<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
maar hier geldt wel heel duidelijk:<br />
klein maar fijn! Er zijn<br />
fabriekjes in de hersenen, en<br />
onder meer de schildklier en<br />
bijnieren.<br />
Je zou het ook anders kunnen<br />
zeggen: wij zijn onszelf<br />
<strong>voor</strong>tdurend aan het herscheppen<br />
waarbij de “trilling”,<br />
het soort kracht dat wij inzetten,<br />
bepalend is <strong>voor</strong> datgene<br />
wat er geschapen wordt.<br />
5. Jantje huilt, Jantje<br />
lacht<br />
Negatieve hormonen en<br />
positieve hormonen<br />
Eenvoudig gezegd kunnen wij<br />
het geheel in een negatieve<br />
toestand brengen of in een<br />
positieve toestand.<br />
Negatief wil zeggen dat onze<br />
gedachten en gevoelens<br />
onprettig gericht zijn, bv door<br />
angst, spanning, piekeren,<br />
tobben, zorgen, agressie,<br />
verdriet. Dit brengt hersenen<br />
en zenuwstelsel in spanning,<br />
en bevordert de aanmaak<br />
van negatieve hormonen,<br />
stoffen die via het bloed alle<br />
stelsels in het lichaam onder<br />
druk zetten. Angst <strong>voor</strong> een<br />
bedreigende toestand roept<br />
Gedachten , gevoelens<br />
Hersenen/zenuwstelsel<br />
Hormonen<br />
Alle biologische systemen:<br />
ZS, hart, longen, organen,<br />
Bloedsomloop enz<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
stresshormonen op, en dat<br />
werkt terstond (denk aan de<br />
onmiddellijke werking) op de<br />
ademhaling (gejaagd), hart<br />
gaat versnellen, spijsvertering<br />
valt stil, redelijke denken<br />
en voelen valt weg, de zenuwen<br />
prikkelen de spieren en<br />
de spierspanning loopt op,<br />
buikorganen in een kramp<br />
enz. enz.<br />
Een <strong>voor</strong>tgezette negatieve<br />
toestand is ziekmakend en<br />
afweerverlagend (waarmee ik<br />
niet zeg dat elke ziekte uit<br />
een negatieve toestand<br />
<strong>voor</strong>tkomt, dat is een heel<br />
andere stelling).<br />
Positief wil zeggen dat onze<br />
gedachten en gevoelens prettig<br />
ingesteld zijn, bv door<br />
rust, blijdschap, vertrouwen,<br />
enthousiasme, waardering,<br />
zorgzaamheid, ontroering,<br />
hoop enz.<br />
Dit brengt CZS en endocriene<br />
systeem in een gunstige trilling,<br />
hetgeen wil zeggen dat<br />
positieve stoffen overal in het<br />
lichaam hun goede werk<br />
doen, getransporteerd door<br />
de bloedsomloop en de signalen<br />
van zenuwstelsel!<br />
Ademhaling komt tot rust, de<br />
zenuwen sussen de spieren ,<br />
de juiste tonus (spierspanning)<br />
komt terug. Bloedvaten<br />
ontspannen en het bloed kan<br />
overal komen. Alle organen<br />
van de buik voelen zich<br />
senang en gaan lekker hun<br />
best doen. De hersenen spinnen<br />
en er ontstaat ruimte<br />
<strong>voor</strong> redelijk denken en creativiteit.<br />
Een <strong>voor</strong>tgezette<br />
positieve toestand is gezondmakend<br />
en weerstand-verhogend.<br />
Dit is psycho-somatiek, en de<br />
grondslag <strong>voor</strong> zelfgestuurde<br />
vitaliteit: het systeem blijvend<br />
in de positieve instelling<br />
plaatsen.<br />
6. Pupjes zijn aan het<br />
spelen…<br />
Opvallend is dat lichaam<br />
(organen), ziel (emoties) en<br />
geest (gedachten) zich<br />
gedragen als trouwe, gehoorzame<br />
knechten die buitengewoon<br />
snel en effektief elke<br />
opdracht vervullen die de<br />
baas geeft.<br />
Het zijn alle drie pupjes;<br />
jonge hondjes die met de<br />
juiste opvoeding hun plaats<br />
in het geheel snappen en<br />
ijverig gaan werken. Zonder<br />
opvoeding, leiding en richtlijn<br />
gaan ze maar wat spelen en<br />
uitproberen. Ze doen maar<br />
raak!<br />
Er moet dus wel een pósitieve<br />
opdracht zijn en geen<br />
negatieve. En er moet een<br />
eenduidige opdracht zijn en<br />
geen dubbelzinnige. (De dubbelzinnige<br />
wordt ook trouw<br />
uitgevoerd, dan raakt het<br />
orgaan dus in de war!)<br />
‘Werkt gij heden <strong>voor</strong> hen,<br />
dan werken zij morgen <strong>voor</strong><br />
U.’<br />
7. Hoe zet ik jonge<br />
honden aan het werk?<br />
Yo man, relax!<br />
De mens is complex en tegelijk<br />
zo simpel als wat. We<br />
kunnen positief denken<br />
bereiken via één kernbegrip:<br />
ontspanning.<br />
(Onder positief denken versta<br />
ik hier positieve instelling van<br />
de mens als geheel, een<br />
scherper woord zou zijn positieve<br />
ingesteldheid of trilling<br />
of klank).<br />
Zodra er ontspanning is:<br />
kaboem… weerschijnt de diamant<br />
in alle 3 de spiegels.<br />
Het lichaam: de spieren wor-<br />
19
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
den zacht en warm, het bloed<br />
stroomt rustig en gelijkmatig<br />
de vaten in, de ademhaling is<br />
regelmatig en diep (O2-CO2<br />
wisseling!), hartslag is een<br />
mooi ritme. De darmen doen<br />
braaf en toegewijd hun werk,<br />
de lever verteert en ontgift,<br />
de maag verwerkt de aangeboden<br />
materie met precies<br />
de juiste aanpak. De juiste<br />
hormonen worden in de juiste<br />
hoeveelheid aangemaakt.<br />
De hersenen gaan doen wat<br />
ze moeten doen: rustig de<br />
juiste neurale verbindingen<br />
maken die nodig zijn <strong>voor</strong> de<br />
situatie.<br />
Gedachten zijn zinvol, opbouwend,<br />
positief en creatief,<br />
helder.<br />
Emoties kunnen zich <strong>voor</strong>doen<br />
en kalmeren weer.<br />
Alles wat ontspanning geeft<br />
is te gebruiken. En wat je<br />
kiest is individueel: <strong>voor</strong> de<br />
één is iets anders geschikt<br />
dan <strong>voor</strong> de ander. Alle systemen<br />
die zijn bedoeld om<br />
mensen lekker in hun vel te<br />
laten zitten werken op dit<br />
principe, op ontspanning, het<br />
is het begin, midden en einde<br />
van alle methoden en benaderingen<br />
die resultaat hebben.<br />
8. Tienduizend<br />
manieren<br />
Er zijn wel 10.000 manieren<br />
om ontspanning te scheppen.<br />
Er zijn ingangen via de geest,<br />
via de ziel, via het lichaam<br />
en op alle drie de nivo’s is<br />
zeer veel beschikbaar….<br />
Een greep:<br />
• Onderzoek je gedachtepatronen.<br />
Met behulp van RET (rationeel-emotieve<br />
therapie) en<br />
NLP kun je je gedachten<br />
positief instellen.<br />
20<br />
De viool van je<br />
denken brengt naar<br />
keuze de ene of de<br />
andere klank <strong>voor</strong>t,<br />
al naar gelang de<br />
snaar die je<br />
aanstrijkt<br />
• Activeer de glimlachspieren.<br />
Onderzoek heeft aangetoond<br />
dat het in een glimlach<br />
brengen van de<br />
gezichtspieren de productie<br />
stimuleert van positieve<br />
hormonen. Gezicht en zintuigen<br />
staan in direct verband<br />
met hersenen en de<br />
klieren in de hersenen, dit<br />
is een snelle neurale verbinding!<br />
• Humor.<br />
Alles wat humor in het<br />
leven brengt (behalve misschien<br />
leedvermaak).<br />
Uit onderzoek bleek dat<br />
patienten die naar Laurel<br />
en Hardy-films keken sneller<br />
herstelden na een operatie<br />
dan een andere groep<br />
patienten.<br />
• Geef <strong>voor</strong>rang.<br />
Ik geef graag mensen <strong>voor</strong>rang<br />
bij het zebrapad als ik<br />
met de auto aan kom rijden.<br />
Zij kunnen dan met<br />
een gerust hart oversteken<br />
en ik vind het prettig om<br />
even te wachten. Zo raken<br />
wij beide in een positieve<br />
toestand!<br />
• Speel, speel, speel!<br />
Wij zijn veel te serieus.<br />
Kinderen en jonge dieren<br />
weten hoe het moet: een<br />
ludieke instelling, gericht<br />
op de leuke kanten van het<br />
leven zet het systeem volslagen<br />
in de loslaat-modus.<br />
Speel met kinderen, met<br />
dieren, breng een speels<br />
element in je werk, je<br />
dagelijkse communicatie.<br />
• Gelijkmoedigheid in alles.<br />
Onze samenleving zoekt in<br />
veel opzichten de uitersten:<br />
vreugde en verdriet, de<br />
kick, de ultieme uitdaging,<br />
snelheid, snelheid, snelheid,<br />
genieten, genieten.<br />
Volgens Oosterse opvattingen<br />
is elke overmaat ongezond,<br />
brengt het systeem<br />
in de war, ook overmatige<br />
vreugde. In het Westen<br />
kennen wij dit ook: hysterische<br />
emoties. Aangezien<br />
alles in het leven tijdelijk<br />
is, ontstaat , bestaat en<br />
vergaat, is het goed mogelijk<br />
om bij alles meteen in<br />
het midden te gaan staan,<br />
en een milde gelijkmoedigheid<br />
tegenover alle wisselvalligheden<br />
van het bestaan<br />
te ontplooien. Nu is het<br />
zus, morgen is het zo…. En<br />
over 5 jaar-weer anders.<br />
Deze gelijkmoedigheid is<br />
niet saai, integendeel: op<br />
de bodem ervan bloeit een<br />
diepe ontspanning op die<br />
het systeem in een positieve<br />
toestand brengt.<br />
• Waardering <strong>voor</strong> alle levende<br />
en dode wezens.<br />
Er leeft van alles, zoekend<br />
naar behoeftebevrediging,<br />
mens, plant en dier. Daarin<br />
zijn alle wezens gelijk. We<br />
zouden met een rustige<br />
belangstelling naar alle verschijningsvormen<br />
kunnen<br />
kijken en verbondenheid<br />
ervaren in het streven van<br />
alles dat beweegt. Twee<br />
<strong>voor</strong>delen: we geven alles<br />
de ruimte en voelen ons er<br />
prettig bij.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
“Dode vormen”, materie,<br />
voldoen in allerlei behoeften<br />
van de mens. In dat<br />
opzicht verdient materie<br />
eveneens onze waardering.<br />
• Wroet in de aarde.<br />
• Betaal eens de boodschappen<br />
van de persoon <strong>voor</strong> je<br />
in de rij bij de supermarkt.<br />
• Kijk uit je doppen.<br />
Louter het ontvankelijk<br />
naar buiten leren kijken is<br />
heilzaam. Laat vorm en<br />
kleur op je inwerken. En<br />
neem waar wat er dan<br />
gebeurt.<br />
• Zing mee in een koor.<br />
Zingen is blijmakend (diepere<br />
ademhaling!).<br />
9. Positieve instelling:<br />
twee valkuilen<br />
Ten eerste: het is belangrijk<br />
om verschil te maken tussen<br />
“positief denken” en “vervoering”.<br />
Met positief denken bedoel ik<br />
een rustige positief-neutrale<br />
gesteldheid zonder overdreven<br />
gemoedsaandoeningen<br />
zoals extase of fanatisme.<br />
Bij overmaat is er neiging tot<br />
hysterie en daar heeft positiviteit<br />
niets mee te maken –<br />
nuchterheid is wezenlijk.<br />
Een andere valkuil: het is<br />
niet de bedoeling om de<br />
negatieve emoties weg te<br />
stoppen of het lijden te ontkennen.<br />
Alles heeft een<br />
plaats in het geheel.<br />
10. De taak van de<br />
mens<br />
Naar aanleiding van het <strong>voor</strong>gaande<br />
onderzoeken wij kritisch<br />
de waarden van het collectieve<br />
denken. Zijn dit ook<br />
onze, mijn waarden. Waar<br />
gaat het om in mijn leven?<br />
Zijn de maatschappelijke normen<br />
niet vaak klakkeloos<br />
overgenomen uit het verle-<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
den, zonder vaststelling van<br />
de werkelijkheidswaarde?<br />
Het zogenaamde verzet ertegen<br />
stoelt vaak evenzeer op<br />
emotionele gronden.<br />
Maak je vrij en wordt mentaal<br />
dissident van de samenleving<br />
terwijl je er deel van<br />
uit blijft maken.<br />
Een element in deze vrijheid<br />
is: concentreer je op het<br />
opbouwen van een positieve<br />
toestand en sluit je volledig<br />
af van het negatieve denken.<br />
Sta de eenzijdige negatieve<br />
gerichtheid van de media (die<br />
immers bestaan bij de gratie<br />
van ellende, bedacht of werkelijk)<br />
en je omgeving niet<br />
langer toe je te beïnvloeden.<br />
De viool van je denken<br />
brengt naar keuze de ene of<br />
de andere klank <strong>voor</strong>t, al<br />
naar gelang de snaar die je<br />
aanstrijkt. En daarna: door<br />
jouw <strong>voor</strong>beeld en je woorden<br />
draag je het principe van<br />
een positieve instelling over<br />
op de mensen om je heen.<br />
11. Wetenschap,<br />
geneeskunde en<br />
psychosomatiek:<br />
de toekomst<br />
In Nederland werd dit verhaal<br />
20 jaar geleden verworpen<br />
als een sprookje <strong>voor</strong> geitewollen<br />
sokken en zwevers.<br />
Nu is dit principe in USA en<br />
Nederland een zwaartepunt<br />
<strong>voor</strong> wetenschappelijk onderzoek<br />
geworden, omdat men<br />
inziet dat hier de doorbraken<br />
in geneeskunde en psychologie<br />
vandaan (zullen) komen.<br />
Enige <strong>voor</strong>beelden:<br />
Aan de Universiteiten van<br />
Nijmegen en Utrecht is de<br />
psycho-neuro-immunologie<br />
een speerpunt: verbanden<br />
tussen geest, zenuwstelsel en<br />
afweersysteem. In de pijnklinieken<br />
verbonden aan uni-<br />
versiteiten werkt men met dit<br />
principe (positief denken doet<br />
de interne productie van pijndempende<br />
hormonen, endorfinen,<br />
toenemen). Sonja van<br />
Zweden heeft exact beschreven<br />
hoe bij chronische stress<br />
er ontregeling optreedt in alle<br />
aspecten van lichaam-zielgeest,<br />
zogenaamd chronisch<br />
stress syndroom.<br />
Goethe Universiteit Frankfurt:<br />
het zingen in een koor versterkt<br />
het immuunsysteem<br />
en verbetert de gemoedstoestand.<br />
Luisteren naar klassieke<br />
muziek leidde tot een<br />
afname van de productie van<br />
het stress-hormoon cortison.<br />
Victoria Pain Clinic, een pijnkliniek<br />
in Victoria, Canada,<br />
geleid door Greenwood<br />
(arts), biedt een behandelplan<br />
met een brede benadering<br />
vanuit diverse disciplines.<br />
Stress- en pijnkliniek, Universiteit<br />
van Massachusettes,<br />
USA, geleid door microbioloog<br />
Jon Kabat Zinn, werkt<br />
met meditatie.<br />
De maatschappelijke kosten<br />
van de gezondheidszorg zullen<br />
het onderzoek naar deze<br />
vruchtbare aanpak versnellen.<br />
In dit model zit zowel<br />
een enorme bron van ziektepreventie<br />
als van genezing,<br />
terwijl de lasten goed<br />
beheersbaar zijn. En vanuit<br />
de medische wereld zal dit<br />
doordruppelen in opvoeding<br />
en onderwijs, zodat kinderen<br />
al vroeg getraind worden om<br />
zich in een welzijnbevorderende<br />
toestand te brengen…<br />
Mr. Marcel Gazendam, is Trainer<br />
/Adviseur bij Odyssee en<br />
Gazendam Training en Coaching.<br />
Contact met auteur:<br />
m.gazendam@hccnet.nl<br />
21
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
22<br />
Een verhaal dat inzicht<br />
geeft in het (contraproductieve)<br />
effect van jouw<br />
‘controledwang’ op de<br />
ander…<br />
Een vrouw van midden<br />
dertig was naarstig op<br />
zoek naar een levensgezel.<br />
Telkens als ze een<br />
man – via dating-sites of<br />
contactadvertenties –<br />
ontmoette en vond dat<br />
het klikte, stuurde ze aan<br />
op vastigheid en toekomstplanning.<br />
En wel<br />
onmiddellijk. De mannen<br />
in kwestie haastten zich<br />
dan om (in pure shock)<br />
het vege lijf te redden.<br />
Resultaat: een kater na<br />
een one-night stand en<br />
een giga-deuk in het zelfvertrouwen<br />
van deze –<br />
overigens alleraardigste<br />
– vrouw. Deze metafoor<br />
schreef ik om haar een<br />
andere, luchtigere kijk op<br />
de zaak te bieden. Ze<br />
heeft het verhaal ontroerd<br />
aanvaard. Pikant<br />
detail: niet lang erna ontmoette<br />
ze de man die ze<br />
‘los’ genoeg kon laten<br />
om hem zelf op de<br />
gedachte te brengen dat<br />
hij met haar verder wilde:<br />
ze zijn onlangs<br />
getrouwd…<br />
Chico en de paarden<br />
Metafoor over de kunst van het ‘loslaten’<br />
I<br />
Chico blies op zijn vingers.<br />
Een snerpend geluid gilde<br />
over de prairie. Vogels fladderden<br />
uit de bosjes naast<br />
hem, uit hun slaap opgeschrikt.<br />
Het was half vier in<br />
de ochtend. Een neveldeken<br />
versluierde alles tot op een<br />
meter van de grond. Het<br />
paard dat in de verte weg<br />
draafde leek geen benen te<br />
hebben. Hier en daar stak er<br />
wat kreupelhout boven de<br />
mist uit. Chico greep zijn<br />
breedgerande hoed van zijn<br />
hoofd en smeet deze met<br />
geweld op de grond.<br />
‘Kritzmo!’ vloekte hij hartgrondig,<br />
en hij stampte op de<br />
bolling van zijn hoofddeksel.<br />
Met een droge knak spleet de<br />
bolling uiteen. ‘Kritzmo!’ brulde<br />
hij, harder nu. Hij graaide<br />
de vermorzelde hoed van de<br />
grond, plantte hem zonder<br />
ceremonie op zijn lange<br />
haren en beende, leren beenwindsels<br />
achter zich aanslepend,<br />
naar huis.<br />
Alweer een kostbaar bezit<br />
verloren aan de wildernis.<br />
Chico had het paard een<br />
maand geleden eigenhandig<br />
gevangen. Kort daarna vertelde<br />
zijn makker Whisko<br />
hem in de saloon over een<br />
kudde wilde paarden die hij<br />
had gezien: ‘Ongeveer een<br />
uur westwaarts, Chiek,<br />
prachtige paarden. Maar<br />
schuw. Ik was met Jacco<br />
zeker twee mijl van ze af<br />
toen ze ons al in de gaten<br />
hadden. Als een stelletje dollen<br />
gingen ze een bos in.<br />
Jacco en ik probeerden ze<br />
nog te achterhalen, maar we<br />
zagen dat hun sporen het<br />
brede ravijn inliepen en we<br />
hadden geen zin in een ontmoeting<br />
met Lamme Vleugel,<br />
dus zijn we maar afgedropen.<br />
Geen moment te vroeg trouwens,<br />
want toen we later<br />
achterom keken, stond de<br />
hele heuvelkam rond het<br />
ravijn vol met gevederde<br />
vrienden, speren in de hand.<br />
Je zou denken dat de paarden<br />
van hen waren...’<br />
Chico had niet laten merken<br />
hoe geïnteresseerd hij was.<br />
Hij wilde Jacco en Whisko<br />
niet in zijn buurt als hij zelf<br />
poolshoogte zou nemen.<br />
Paarden. Ja, Chico bezat zelf<br />
wel paarden. Gewone, doorsnee<br />
paarden, waarmee hij<br />
de koeien binnen zijn eigen<br />
territorium kon houden, of<br />
deze naar de naburige marktplaats<br />
kon drijven.<br />
Werkpaarden. Zijn passie<br />
gold echter wilde paarden.<br />
Paarden waar de mens nog<br />
niet zijn verwoestende<br />
invloed op had laten gelden.<br />
Paarden met temperament.<br />
Onbedorven en woest.<br />
Prachtig om te zien. Gracieus<br />
en angstaanjagend. Glanzend<br />
van gezondheid en schuimbekkend<br />
van eigenzinnigheid.<br />
Juist met die paarden wilde<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
hij een band. Juist zo’n paard<br />
wilde hij <strong>voor</strong> zich winnen.<br />
Zo’n paard wilde hij bezitten.<br />
Visioenen van tochten over<br />
de prairie, in duizelingwekkende<br />
snelheid. Zonder<br />
zadel, één met het dier.<br />
Handen aan de wapperende<br />
manen op weg naar de<br />
ondergaande zon. Omringd<br />
door een tiental net zo wonderbaarlijke<br />
creaturen.<br />
Klepperende hoeven, schuimvlokken<br />
en stomende neusgaten.<br />
Een vertrouwensband<br />
zo oud als de wereld.<br />
Chico had afgeleerd over zijn<br />
passie te praten. Zijn kameraden<br />
lachten hem uit. ‘Een<br />
paard is er om <strong>voor</strong> je te<br />
werken. Geen romantisch<br />
gedoe.’<br />
En nu was het hem gelukt<br />
een wild paard te strikken in<br />
zijn lasso en huiswaarts te<br />
nemen. Met alle energie die<br />
hij in zich had, had hij<br />
gepoogd de wilde ros in te<br />
rijden. Te onderwerpen. In<br />
een kleine koraal, omringd<br />
door een hoog hekwerk, was<br />
hij dag-in-dag-uit bezig<br />
geweest met halsbrekende<br />
toeren om het paard te temmen.<br />
Een prachtig dier.<br />
Glanzend zwarte huid, weelderige<br />
gitzwarte manen en<br />
een waaierende staart die tot<br />
op de grond reikte. De eerste<br />
dagen had Chico hem met<br />
voedsel gelokt. De kale<br />
koraal had niets te bieden<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
gehad en na dagen zonder<br />
eten en drinken, had het dier<br />
zich verwaardigd om wat<br />
eten van Chico aan te<br />
nemen. Schichtig en vluchtig.<br />
Een klein klopje op de hals<br />
had hem doen steigeren, een<br />
tik tegen de achterhand had<br />
hem doen schoppen. Het had<br />
dagen geduurd <strong>voor</strong>dat het<br />
dier zich had laten aanraken.<br />
Het hoofdtuig dat Chico hem<br />
vervolgens had omgegooid,<br />
had de <strong>voor</strong>uitgang weer<br />
dagen teruggezet. Het paard<br />
had vervolgens het tuig aan<br />
flarden geschuurd <strong>voor</strong>dat er<br />
een tweede poging kon worden<br />
ondernomen. Hoofdtuig<br />
en lange teugel hadden<br />
Chico’s paard de erop volgende<br />
dagen in de ban gehouden.<br />
Een lange zweep hanteerde<br />
Chico ter aanmoediging.<br />
En toen hij zijn eerste<br />
poging had gedaan om het<br />
paard te bestijgen, volgde er<br />
een actie die het wildste<br />
rodeopaard hem niet had<br />
kunnen verbeteren: met een<br />
gecombineerde zijwaartse en<br />
opgaande beweging had hij<br />
Chico tot over het hek van de<br />
koraal gelanceerd. Woest had<br />
deze zijn gekneusde en gehavend<br />
lijf bijeengeraapt en<br />
was huiswaarts getogen.<br />
Een warme Bourbon tegen de<br />
pijn en vroeg naar bed. De<br />
volgende dag zou hij de<br />
zaken wat drastischer aanpakken.<br />
Het paard móest en<br />
zou zich aan hem onderwer-<br />
Angelique de Graaff<br />
pen. Het was zíjn paard, híj<br />
had hem gevangen. Of het<br />
dat nu leuk vond of niet.<br />
Het was drie uur in de ochtend<br />
toen hij het gebonk en<br />
gekraak hoorde. In zijn hoofd<br />
was al een kwaadaardig<br />
wezen met een hamer in de<br />
weer, maar dit speelde zich<br />
duidelijk buiten zijn eigen<br />
krakkemikkige gestel af. Hij<br />
sleepte zich uit bed. Greep<br />
gewoontegetrouw zijn hoed<br />
van de stoelknop en wikkelde<br />
zijn leren schoenlappen om<br />
zijn benen. In zijn lange<br />
onderbroek strompelde hij<br />
stram van de kneuzingen de<br />
deur uit om te zien wat er<br />
gaande was. Wat hij zag<br />
deed hem zijn pijn tijdelijk<br />
vergeten. Het koraalhek was<br />
finaal versplinterd en het<br />
paard verdwenen.<br />
Chico blies op zijn vingers.<br />
Een snerpend geluid gilde<br />
over de prairie. Vogels fladderden<br />
uit de bosjes naast<br />
hem, uit hun slaap opgeschrikt.<br />
Het was half vier in<br />
de ochtend. Een neveldeken<br />
versluierde alles tot op een<br />
meter van de grond. Het<br />
paard dat in de verte weg<br />
draafde leek geen benen te<br />
hebben. Hier en daar stak er<br />
wat kreupelhout boven de<br />
mist uit. Chico greep zijn<br />
breedgerande hoed van zijn<br />
hoofd en smeet deze met<br />
geweld op de grond.<br />
’Kritzmo! vloekte hij hart-<br />
23
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
grondig, en hij stampte op de<br />
bolling van zijn hoofddeksel.<br />
Met een droge knak spleet de<br />
bolling uiteen. ‘Kritzmo!’ brulde<br />
hij, harder nu. Hij graaide<br />
de vermorzelde hoed van de<br />
grond, plantte hem zonder<br />
ceremonie op zijn lange<br />
haren en beende, leren beenwindsels<br />
achter zich aanslepend,<br />
naar huis.<br />
II<br />
Chico lag op zijn buik op het<br />
natte stekelige gras. Het was<br />
nog vroeg in de ochtend.<br />
Gisteren had hij de kudde<br />
wilde paarden ontdekt waar<br />
Whisko het over had gehad.<br />
Schitterende dieren.<br />
Grauw-grijs met gitzwarte<br />
manen en staart. Grote glanzende<br />
ogen en een zwarte<br />
neus. Tamelijk klein en wendbaar.<br />
Als klipgeiten waren ze<br />
de steile helling van het<br />
brede ravijn opgestormd,<br />
toen ze lucht van hem kregen.<br />
Zijn eigen paard had<br />
Chico moeten achterlaten,<br />
want de grond was <strong>voor</strong> hem<br />
te onbegaanbaar gebleken.<br />
De wilde paarden daarentegen,<br />
denderden er met woeste<br />
gratie overheen. Hij had<br />
zijn verrekijker uit zijn zadeltas<br />
meegenomen en nu lag<br />
hij op het hoogste punt van<br />
de tegenoverliggende bergkam.<br />
Tussen hem en de<br />
paarden lag het brede ravijn.<br />
Een mijl verderop, waar het<br />
brede ravijn dramatisch versmalde,<br />
lag het indianendorp<br />
van Lamme Vleugel, wist hij.<br />
De afgelopen jaren waren er<br />
tussen de indianen en de<br />
kolonisten geen ongeregeldheden<br />
<strong>voor</strong>gevallen. Ze lieten<br />
elkaar met rust. Zo af en toe<br />
waagde een indiaan zich in<br />
de buurt van Chroscoe, de<br />
24<br />
plaats waar Chico’s saloon<br />
zich bevond. En reizigers<br />
meldden de aanwezigheid<br />
van indianen, als ze over de<br />
oostelijke route door de prairie<br />
Chroscoe aandeden.<br />
Chico stelde zijn kijker scherp<br />
op de plek waar hij de kudde<br />
vermoedde. Ja, daar stonden<br />
ze. Als schichtige herten<br />
stonden ze te grazen met de<br />
achterbenen bijna zichtbaar<br />
in de startblokken. Naast zijn<br />
oor knapte een takje. Chico<br />
schoot rechtop, maar een<br />
voet hield zijn schouder<br />
tegen. Schuin omhoog keek<br />
hij tegen de lichter wordende<br />
hemel op naar het silhouet<br />
van een meisje. Een indiaans<br />
meisje dat haar voet ferm op<br />
zijn schouder hield. ‘Sjjj,’<br />
siste ze. Ze zakte op haar<br />
knieën en een hand nam de<br />
plaats van haar voet op zijn<br />
schouder in. ‘Sjjj.’ Ze gebaarde<br />
naar haar getuite lippen<br />
en vervolgens naar de kudde<br />
aan de overkant. De kudde<br />
was door de kijker goed te<br />
zien geweest, maar met het<br />
blote oog in de optrekkende<br />
duisternis kon Chico hem niet<br />
onderscheiden. Het meisje<br />
blijkbaar wel, want ze wees<br />
met grote stelligheid. ‘Sjjj,<br />
anders verdwijnen ze.’ ‘He, je<br />
spreek mijn taal,’ fluisterde<br />
Chico verbaasd. ‘Dat heb ik<br />
geleerd van Wijze Bleke. Hij<br />
heeft mij verteld van jonge<br />
Chicano die paarden gevangen<br />
houdt.’ ‘Ik houd geen<br />
paarden gevangen’, protesteerde<br />
Chico, ‘ik bewonder<br />
die wilde paarden. Ik wil er<br />
een aan mij laten wennen.’<br />
Het meisje stond geruisloos<br />
op en liep de helling af het<br />
brede ravijn in. Chico kreeg<br />
de indruk dat ze wilde dat hij<br />
haar volgde. Hij deed zijn<br />
laarzen met de ijzeren hakken<br />
en sporen uit en wikkelde<br />
zijn beenlappen onder zijn<br />
voeten. Bijna net zo onhoorbaar<br />
als zij volgde hij het<br />
indianenmeisje. Onderaan de<br />
helling hield ze stil. Twee<br />
handen achter haar rug<br />
gebaarden dat hij moest blijven<br />
waar hij was. Hij stopte<br />
abrupt. Om de een of andere<br />
reden vertrouwde hij het<br />
meisje volkomen en hij was<br />
benieuwd wat ze aan hem<br />
wilde laten zien. Het meisje<br />
liep een paar stappen verder<br />
tot zij vanaf de andere kant<br />
van het ravijn volkomen<br />
zichtbaar moest zijn <strong>voor</strong> de<br />
kudde. Chico kon op de<br />
andere helling nog niets<br />
anders onderscheiden dan<br />
rotsblokken en cactussen en<br />
hier en daar een bosje kreupelhout.<br />
De helling, hoewel<br />
veel steiler, zag er eender uit<br />
als de helling waarvan zij<br />
zojuist waren afgedaald. Hij<br />
zakte op zijn hurken en<br />
wachtte af. Het meisje stond<br />
roerloos aan de voet van de<br />
helling.<br />
In de intense stilte van dat<br />
moment, juist als de dag het<br />
overneemt van de nacht,<br />
borrelde er een zacht geluid<br />
op uit het meisje. Zoet kabbelende<br />
tonen klokten uit<br />
haar keel. Zoiets moois had<br />
Chico niet eerder uit een<br />
mensenkeel horen komen.<br />
Betoverd staarde hij haar<br />
aan. Ze werd stil en stapte<br />
verder het brede ravijn in.<br />
Een grote, brede vlakte. Kaal<br />
en grijs. Kiezels en dotten<br />
mos. Her en der een verdwaalde<br />
cactus. Ze liep ontspannen<br />
naar het midden van<br />
de vlakte in de richting van<br />
de helling aan de overzijde.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Weer bleef ze staan. Opnieuw<br />
stegen er zachte tonen op die<br />
Chico’s ziel beroerden.<br />
Nog <strong>voor</strong>dat hij goed en wel<br />
besefte wat er gebeurde,<br />
denderde de kudde paarden<br />
het ravijn in. Grote stofwolken<br />
sloegen de helling af en<br />
onttrokken een deel van de<br />
kudde aan het gezicht. Tien,<br />
twaalf schitterende dieren<br />
zetten vaart in de richting<br />
van het meisje. ‘Nee!’ brulde<br />
Chico, ‘nee, kijk uit!’ Hij<br />
vloog overeind om het meisje<br />
weg te grissen van de plaats<br />
waar ze zo duidelijk gevaar<br />
liep. Maar verbaasd bleef hij<br />
staan. Het meisje, onbeweeglijk<br />
op dezelfde plek,<br />
had haar hand omhooggestoken<br />
als om hem te zeggen:<br />
’Blijf waar je bent.’ En daar<br />
zag hij de dieren links en<br />
rechts aan haar <strong>voor</strong>bij stuiven.<br />
Hinnikend en snuivend.<br />
Ze maakten ieder <strong>voor</strong> zich<br />
een korte draai om terug te<br />
keren en stoven wederom<br />
langs haar heen. Dit herhaalde<br />
zich een aantal malen,<br />
totdat ze hun draf verwisselden<br />
<strong>voor</strong> een rustige stap en<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
hoofdschuddend en briesend<br />
om haar heen kwamen staan.<br />
De stofwolken gingen liggen<br />
en het briesende gestamp<br />
maakte plaats <strong>voor</strong> zacht<br />
gesnuif. Nu pas hoorde Chico<br />
opnieuw het geluid dat uit<br />
het meisje kwam. Een zacht<br />
klokkend geluid, dat een kalmerende<br />
uitwerking op hem<br />
had. Het meisje verzette een<br />
paar stappen. De paarden liepen<br />
met haar mee. Het meisje<br />
dook onder de hals van<br />
een paard door en giechelde<br />
plagerig toen een ander<br />
paard haar <strong>voor</strong>beeld wilde<br />
volgen, maar tot een halt<br />
werd gebracht door het eerste<br />
paard. Ze tikte speels op<br />
de neus van een ander en<br />
streelde de flank van een volgende.<br />
Intussen liep ze een<br />
eindje verder. De paarden<br />
volgden haar terwijl ze de<br />
grappigste capriolen maakten,<br />
en haar speels zetjes<br />
gaven met hun dampende<br />
neus.<br />
Ineens schuifelde de kudde<br />
onrustig uiteen. De paarden<br />
keken om zich heen. Er stond<br />
iets te gebeuren. Hier en<br />
daar hinnikte een paard verwachtingsvol.<br />
De paarden,<br />
die het meisje omringden,<br />
keken gezamenlijk naar een<br />
punt vanwaar zij zelf gekomen<br />
waren. Nu hoorde Chico<br />
wat de paarden blijkbaar al<br />
eerder hadden gehoord. Een<br />
zacht gesnuif en gestamp.<br />
Nog een paard? En waarom<br />
was dat paard achtergebleven?<br />
Het meisje hief haar<br />
oorspronkelijke, vreemde<br />
gezang aan. De paarden om<br />
haar heen stonden roerloos<br />
te wachten. Het achtergebleven<br />
paard scheen dit als een<br />
aanmoediging te beschouwen,<br />
want aarzelend zette<br />
het wat schreden in de richting<br />
van het ravijn. Chico<br />
schreeuwde het bijna uit van<br />
verbazing: dat was zíjn<br />
paard! Het paard dat dagen<br />
er<strong>voor</strong> uit zijn koraal was<br />
gebroken, dat hij weg had<br />
zien draven de mistige vrijheid<br />
tegemoet. Zo had hij het<br />
toen niet gezien.<br />
Weggelopen. Weg van hem,<br />
dat was wat hij had gevoeld.<br />
Weg, onterecht weg. Alle<br />
energie verspild. Alle geduld<br />
<strong>voor</strong> niets. Nu zag hij pas dat<br />
het dier zijn vrijheid had<br />
gezocht. De prairie. De paarden.<br />
Zijn eigen kudde was al<br />
wekenlang doorgetrokken.<br />
‘Zijn’ gitzwarte paard had<br />
aansluiting gevonden bij deze<br />
prachtige, grauwgrijze dieren<br />
en ze hadden hem geaccepteerd.<br />
Alleen: zìj kenden dit<br />
bijzondere indiaanse meisje<br />
en hìj nog niet.<br />
Chico voelde een behoefte<br />
om het paard toe te schreeuwen:<br />
‘Kom, maar. Wees niet<br />
bang. Zij zal je niet van je<br />
vrijheid beroven. Kijk maar<br />
naar je nieuwe vrienden. Ze<br />
laten je zien dat je haar kunt<br />
25
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
vertrouwen. Sluit je aan en<br />
geniet!’ Ineens voelde hij dat<br />
de ogen van het gitzwarte<br />
paard op hem gericht waren.<br />
Hij zag de spieren van het<br />
edele dier tot het uiterste<br />
gespannen. Klaar om te<br />
vluchten. En terwijl Chico de<br />
blik van het dier vasthield,<br />
voelde hij een intense droefheid<br />
over zich komen. Hoe<br />
kon hij het dier vertellen dat<br />
hij hem de vrijheid gunde.<br />
Dat hij het dier in zijn overweldigende<br />
aardse schoonheid<br />
had willen koesteren,<br />
niet belemmeren. Hij keek<br />
naar het meisje en wist dat<br />
zij de vrijheid bood die nodig<br />
was om de dieren aan zich te<br />
binden. Dat ze gaf zonder te<br />
vragen, dat ze genoot zonder<br />
te willen houden, dat ze liet<br />
zonder te dwingen.<br />
Diep geraakt draaide hij zich<br />
om en beklom de helling op<br />
weg naar huis. Dankbaar<br />
<strong>voor</strong> wat het meisje hem had<br />
laten zien. Overweldigd door<br />
de schoonheid van de kudde<br />
en bezeten door de wens hen<br />
te laten zijn wat ze waren.<br />
Grote stappen brachten hem<br />
naar de plek vanwaar hij op<br />
zijn buik gelegen de kudde<br />
had bespied. Waar het meisje<br />
hem had gevonden. Het wijze<br />
meisje, het meisje dat wist.<br />
Hij raapte zijn laarzen op en<br />
liep in gedachten verzonken<br />
verder tot er – <strong>voor</strong> de tweede<br />
maal die ochtend – een<br />
tak kraakte. Hij draaide zich<br />
schielijk om. En daar, op een<br />
pas of twintig afstand stond<br />
het paard. Gitzwart stak het<br />
af tegen de lichte hemel. Zijn<br />
staart zwaaide en zijn neus<br />
vormde dampige wolkjes.<br />
Een zacht briesend geluid.<br />
Een bijna onhoorbaar schra-<br />
<strong>26</strong><br />
pende hoef. ‘Nerio,’ fluisterde<br />
Chico, bij wie deze naam<br />
ineens te binnenschoot als<br />
zeer toepasselijk. ‘Nerio,<br />
brave jongen, wees maar niet<br />
bang, ik zal je niet meenemen.’<br />
En hij draaide zich om<br />
om verder te lopen. Toen<br />
drong het pas tot hem door<br />
dat het paard zich niet bij het<br />
meisje en de kudde had aangesloten.<br />
Dat hij het ravijn<br />
was overgestoken en de helling<br />
opgeklommen achter<br />
hém aan. Hij draaide zich<br />
om. Geen paard.<br />
Teleurgesteld dat hij zichzelf<br />
zo in de maling had genomen,<br />
wilde hij verder sjokken.<br />
Een zacht gehinnik klonk<br />
vlak <strong>voor</strong> hem, vanachter een<br />
bessenstruik. Nerio? Hij durfde<br />
het niet te geloven. Het<br />
paard had hem ongemerkt<br />
weten te passeren. En zo,<br />
kat-en-muis-spelend, naderden<br />
ze zijn eigen trouwe ros,<br />
dat hij achtergelaten had,<br />
vastgebonden aan een boom.<br />
Als Nerio al onrustig zou zijn<br />
geworden, was dat niet te<br />
merken. Terwijl hij zijn paard<br />
besteeg om huiswaarts te<br />
keren, draafde Nerio talloze<br />
keren rondjes om hem heen<br />
om tenslotte eerder dan hij<br />
thuis te komen. Daar trof<br />
Chico hem aan, dralend om<br />
de koraal met het gerepareerde<br />
hekwerk. ‘Nee Nerio,<br />
ik zal je niet meer vangen en<br />
opsluiten.’ En hij zette zijn<br />
eigen paard op stal, gaf het<br />
te eten en liep zijn huis in.<br />
Vanaf die dag kwam Nerio<br />
hem dagelijks bezoeken en<br />
toen de kudde grauwzwarte<br />
paarden verder trok, bleef<br />
Nerio achter. Hij stond Chico<br />
toe hem te berijden en<br />
samen de prairie te verkennen<br />
en Chico wist dat dit zou<br />
<strong>voor</strong>tduren zolang hij hem de<br />
vrijheid zou laten. En op vele<br />
tochten sloot zich een meisje<br />
aan. Een indianenmeisje met<br />
een lieflijke stem, gezeten op<br />
een grauwzwart paard…<br />
Angélique de Graaff is co-trainer<br />
bij BGL & Partners en werkt<br />
als trainer/coach vanuit haar<br />
bedrijf Cherub NLP Training &<br />
Coaching<br />
Contact met auteur:<br />
angelique@cherub.nl<br />
Voor meer info:<br />
www.cherub.nl<br />
www.bgl.nl<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Traumaverwerking;<br />
een casus<br />
F. is een Marokkaanse vrouw<br />
van 27, die woont in het zuiden<br />
van het land. Zij woont<br />
nog bij haar vader en moeder<br />
en haar jongere broer en zus.<br />
F. is sinds haar eerste menstruatie<br />
<strong>voor</strong>tdurend zowel<br />
geestelijk als lichamelijk mishandeld<br />
door haar moeder.<br />
De geestelijke mishandeling<br />
en de dreiging van lichamelijk<br />
geweld gaan nog tot de<br />
op de dag van vandaag door.<br />
F. wil een goede moslim zijn.<br />
Zij bidt veel en in mijn<br />
Westerse visie volgt ze de<br />
wetten en vereisten van haar<br />
geloof zeer streng op.<br />
Uiteraard wil zij dat de mishandeling<br />
zo snel mogelijk<br />
stopt. Echter, de enige uitweg<br />
die zij ziet, is om te trouwen<br />
en op die manier het ouderlijke<br />
huis te verlaten. Om te<br />
<strong>voor</strong>komen dat zij echter van<br />
de ene situatie van mishandeling<br />
in de andere komt, wil<br />
zij per se trouwen met een<br />
Europese Marokkaan, dat wil<br />
zeggen een goede Marokkaanse<br />
moslimman die zoveel<br />
Westerse waarden en normen<br />
heeft dat hij goed met zijn<br />
vrouw en kinderen omgaat.<br />
Natuurlijk zou zij zelf het<br />
ouderlijke huis kunnen verla-<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
ten, maar dit zou betekenen<br />
dat ze verstoten zou worden<br />
uit de familie en als “hoer” te<br />
boek zou komen te staan.<br />
Hierdoor zou ze haar jongere<br />
broer en zus, die zij in grote<br />
mate heeft opgevoed niet<br />
meer mogen en kunnen zien.<br />
In de afweging de mishandeling<br />
te ondergaan en zo het<br />
contact met de jongere broer<br />
en zus te kunnen houden of<br />
alle contacten te verbreken<br />
kiest zij bewust <strong>voor</strong> dat eerste.<br />
Trouwen is dan ook haar<br />
enige hoop. Juist omdat zij<br />
weet dat als zij in haar huwelijk<br />
opnieuw mishandeld zou<br />
worden dat zij zou scheiden<br />
van haar man, en daarmee<br />
ook verstoten te worden uit<br />
de familie als “hoer”, is haar<br />
er alles aan gelegen om de<br />
juiste man te vinden.<br />
Uithuwelijken heeft <strong>voor</strong> haar<br />
dus geen zin, omdat zij weet<br />
dat dit uiteindelijk op hetzelfde<br />
neerkomt als zelf weggaan<br />
uit het gezin.<br />
De lichamelijke mishandeling<br />
bestond eruit dat zij ernstig<br />
geslagen werd met de hand,<br />
stokken en riemen. Zo ernstig<br />
zelfs dat zij hier open<br />
wonden aan over hield. De<br />
Joost van der Leij<br />
De volgende casus gaat over een ernstig lichamelijk en geestelijk mishandelde<br />
vrouw. Cliënte heeft toestemming gegeven om haar case te publiceren, omdat het<br />
haar vurige hoop is dat hiermee eventueel ook andere vrouwen, in vergelijkbare<br />
situaties, geholpen kunnen worden. Ondanks dat de kans dat haar familie deze casus<br />
onder ogen krijgt zeer klein is, zouden de gevolgen zeer ernstig zijn. Daarom vraag ik<br />
de lezer om verstandig om te gaan met de informatie die hier gegeven wordt.<br />
geestelijke mishandeling<br />
bestond er o.a. uit dat moeder<br />
kokend water bij haar<br />
gezicht hield en dreigde haar<br />
gezicht te verbranden zodat<br />
ze zo lelijk was dat geen<br />
enkele jongen haar meer<br />
wilde hebben. De mishandeling<br />
die nu nog gaande is<br />
bestaat eruit dat zij thuis<br />
opgesloten is en het overgrote<br />
deel van het huishouden<br />
moet doen, dat zij <strong>voor</strong>tdurend<br />
gecontroleerd wordt en<br />
dat moeder haar met regelmaat<br />
aan het schrikken<br />
maakt en woedende ruzies<br />
voert.<br />
Jaarlijks gaat het gezin op<br />
vakantie naar Marokko, waar<br />
moeder samen met de tantes<br />
aan de slag gaat om F. tegen<br />
haar zin uit te huwelijken.<br />
Ondanks de enorme druk die<br />
op haar gelegd wordt om<br />
neven te trouwen (onder het<br />
mom dat het toch zo zielig is<br />
dat hij zo arm is en dat hij<br />
ook graag naar Nederland<br />
komt), weigert zij aan een<br />
huwelijk mee te werken,<br />
omdat zij weet dat dit erop<br />
neerkomt dat zij uiteindelijk<br />
toch verstoten wordt. Zoals<br />
bij veel situaties wordt haar<br />
weigering afgereageerd op de<br />
jongere zus, zodat F. zich<br />
27
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
schuldig voelt om wat zij<br />
haar zus, van wie ze veel<br />
houdt, aandoet. Zo wordt de<br />
jongere zus (16) nu uitgehuwelijkt<br />
aan de eerder door F.<br />
afgewezen neef.<br />
Omdat F. weigert uitgehuwelijkt<br />
te worden, heeft moeder<br />
samen met de tantes de hulp<br />
ingeroepen van zwarte<br />
magiërs en een vloek laten<br />
uitspreken over F. zodat zij<br />
nooit een Europese<br />
Marokkaan zou vinden. Wat<br />
ik niet wist is dat zwarte<br />
magie goed binnen de moslimcultuur<br />
blijkt te passen.<br />
F. was er dan ook sterk van<br />
overtuigd dat een groot deel<br />
van haar problemen veroorzaakt<br />
werd door zwarte<br />
magie.<br />
F. heeft onder strenge begeleiding<br />
en controle de HEAO<br />
gedaan, maar mag van moeder<br />
niet werk op haar niveau<br />
doen, omdat dit vaak reizen<br />
en contact met mannen<br />
inhoudt. Maar omdat moeder<br />
graag het geld dat F. kan verdienen<br />
wil hebben, is <strong>voor</strong><br />
haar een baan gevonden vlak<br />
in de buurt zodat zij daar,<br />
weer onder strenge controle,<br />
kan werken.<br />
Op haar werk echter heeft F.<br />
beschikking over Internet en<br />
na tot God gebeden te hebben<br />
om hulp, is zij zelf op<br />
zoek gegaan naar hulp <strong>voor</strong><br />
angsten, depressies en huilbuien.<br />
Op www.tiouw.com<br />
aangekomen heeft zij het<br />
gratis rapport Hoe Angst en<br />
Onzekerheid te Stoppen<br />
gedownload en op basis<br />
daarvan de telefonische hulplijn<br />
gebeld alwaar ik <strong>voor</strong> het<br />
eerst met haar in contact<br />
kwam.<br />
28<br />
Tijdens het verkennende<br />
gesprek, werd meteen duidelijk<br />
dat het hier ging om ernstige<br />
mishandeling. Niet<br />
alleen door de beschrijvingen<br />
van het topje van de ijsberg<br />
van de mishandeling (later<br />
vertelde ze daar steeds meer<br />
over), maar ook omdat zij<br />
telkens emotioneel brak en<br />
zeer hard moest huilen terwijl<br />
ze vertelde hoe erg het<br />
wel niet was. Het is <strong>voor</strong> de<br />
therapeut heel belangrijk om<br />
meteen in dit eerste gesprek<br />
al een provocatieve houding<br />
te hebben, maar tegelijkertijd<br />
om niet tegen de cliënte in te<br />
gaan.<br />
Normaal gesproken wanneer<br />
een cliënt tal van negatieve<br />
overtuigingen uitspreekt, is<br />
het goed om juist direct<br />
tegen deze overtuiging in te<br />
gaan, zodat het onbewustzijn<br />
zo snel mogelijk de boodschap<br />
krijgt dat er iets verkeerds<br />
geleerd is. Zou je<br />
omwille van rapport met de<br />
cliënt meegaan in de negatieve<br />
overtuiging, dan maak je<br />
de overtuiging juist vaster.<br />
Echter wanneer cliënt zo van<br />
streek is als in deze situatie,<br />
is bevestiging de enige optie.<br />
Echter wel bevestiging vanuit<br />
een provocatieve houding<br />
zoals binnen Provocative<br />
Therapy van Frank Farrelly<br />
dat door dr. Richard Bandler<br />
gebruikt is als een van de<br />
uitgangspunten van NLP. Dit<br />
houdt in dat jezelf er<strong>voor</strong><br />
zorgt met state control dat je<br />
zelf positief, blij en vrolijk<br />
blijft en ook met een grote<br />
glimlach al dan niet een beetje<br />
lachend tegen cliënt zegt<br />
dat het inderdaad allemaal<br />
heel erg is. Het incongruente<br />
gedrag zorgt er<strong>voor</strong> dat het<br />
onbewustzijn van cliënt<br />
oppikt dat het misschien toch<br />
anders leert. Van belang is<br />
dat de provocatieve houding<br />
gecombineerd worden met de<br />
zorgzaamheid van de liefde<br />
<strong>voor</strong> de cliënt en humor.<br />
Gelijkertijd is het belangrijk<br />
om de focus te veranderen<br />
van alles wat er verkeerd<br />
gegaan is, naar wat er in de<br />
toekomst goed gaat. Door uit<br />
te leggen dat er goede oplossingen<br />
zijn <strong>voor</strong> dit soort problemen<br />
(en dat met het aanleren<br />
van een aantal technieken<br />
je de emotionele stress<br />
van het verleden kan loslaten<br />
en je weer beter voelen),<br />
schep je nieuwe mogelijkheden.<br />
Begin zo snel als mogelijk<br />
over data <strong>voor</strong> behandeling<br />
zodat de deur naar verandering<br />
en verbetering verder<br />
open komt te staan.<br />
Nadat cliënte haar verhaal<br />
kort gedaan heeft, stel ik een<br />
behandeling <strong>voor</strong> van twee<br />
sessies van twee uur om de<br />
problemen op te lossen. In<br />
de eerste sessie wordt dan<br />
het concrete probleem opgelost<br />
en in de tweede sessie,<br />
twee weken later, worden de<br />
goede ervaringen van die<br />
afgelopen twee weken vervolgens<br />
geïntegreerd in de<br />
komende maanden en jaren<br />
zodat ze van tevoren al weet<br />
dat het weer goed met haar<br />
gaat.<br />
Omdat haar moeder haar in<br />
alles controleert (kilometerstanden<br />
van haar auto e.d.),<br />
moet cliënte in het geheim<br />
en met smoesjes naar de<br />
praktijk komen <strong>voor</strong> de eerste<br />
sessie. Eenmaal aangekomen<br />
herhaalt zich hetzelfde<br />
patroon weer. Cliënte is erg<br />
overstuur als zij terug denkt<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
aan alles wat haar aangedaan<br />
is en wat zij gemist heeft.<br />
Het eerste kwartier geef ik<br />
cliënte veel ruimte om alle<br />
ellende die ze meegemaakt<br />
heeft en voelt te uiten zodat<br />
ik me een goed beeld kan<br />
vormen van wat er allemaal<br />
aangepakt moet worden.<br />
Tegelijkertijd maak ik vanuit<br />
een gevoel van humor en<br />
liefde <strong>voor</strong> het welzijn van<br />
cliënte, harde grappen over<br />
het leed dat zij geleden<br />
heeft. Ondanks de huilbuien,<br />
blijkt dat ze hier toch nog wel<br />
om kan lachen. Ik merk dan<br />
ook op dat ze zeer snel tussen<br />
lachen en huilen heen en<br />
weer kan gaan. Dit is een<br />
hoopgevend punt omdat het<br />
goed kunnen voelen van<br />
positieve gevoelens één van<br />
de snelste manieren is tot<br />
het oplossen van de problemen.<br />
Hoewel het mijn visie is dat<br />
mensen niet ziek zijn, en er<br />
ook niets mis met ze is, maar<br />
dat ze slechts de verkeerde<br />
dingen geleerd hebben, maak<br />
ik toch gebruik van psychiatrische<br />
“ziektebeelden”. Niet<br />
omdat het hier om echte<br />
ziektes zou gaan, maar<br />
omdat het als het ware categorieën<br />
zijn van wat mensen<br />
verkeerd geleerd hebben. In<br />
1999 heb ik een link gelegd<br />
tussen de negen types van<br />
het Enneagram en de negen<br />
psychopathologieën die de<br />
World Health Organisation<br />
onderkent in de IDC-10 classificatie.<br />
Door het grote<br />
gemak waarmee zij tussen<br />
lachen en huilen switcht is<br />
mijn eerste inschatting van<br />
cliënte dat zij emotionele<br />
borderline problematiek<br />
heeft.<br />
In het eerste kwartier bouw<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
ik in mijn hoofd het programma<br />
op wat we die sessie<br />
gaan doen om de problemen<br />
te laten verdwijnen. Het is<br />
duidelijk dat cliënte slecht<br />
met emoties om kan gaan,<br />
veel last heeft van traumatische<br />
ervaringen uit het verleden<br />
en zeer stressvolle toekomstbeelden<br />
heeft.<br />
Het programma ziet er dan<br />
ook als volgt uit. Cliënte<br />
dient de Neuro-Hypnotic<br />
Repatterning (NHR) techniek<br />
te leren om controle te krijgen<br />
over haar gevoelens. En<br />
de NLP techniek <strong>voor</strong> het<br />
stoppen van fobieën en het<br />
verwerken van trauma’s.<br />
Daarnaast ga ik kort haar<br />
Enneagramtype bepalen om<br />
haar een Aha-erlebnis te<br />
geven, enig inzicht in haar<br />
eigen persoonlijkheid en mijn<br />
autoriteit te versterken. En<br />
tenslotte wat er verder nog<br />
ter tafel komt.<br />
Voor de NHR techniek vraag<br />
ik cliënte eerst om terug te<br />
denken aan een specifiek<br />
moment waarop ze zich echt<br />
heel naar voelde. Dit doet ze<br />
met groot gemak, en door<br />
het huilen is het ook makkelijk<br />
te zien dat ze de state<br />
echt goed doorvoelt.<br />
Vervolgens vraag ik haar om<br />
te voelen waar het gevoel<br />
begint. Dit voelt ze goed aan.<br />
Daarna vraag ik haar hoe dit<br />
gevoel beweegt. Draait het of<br />
beweegt het naar boven of<br />
naar onderen.<br />
Zodra cliënte het patroon van<br />
haar gevoel gevonden heeft,<br />
vraag ik haar om het gevoel<br />
buiten haar te plaatsen en<br />
<strong>voor</strong> haar te visualiseren te<br />
beginnen bij het beginpunt<br />
van het gevoel. Dit lukt.<br />
Vervolgens vraag ik haar om<br />
het oude patroon van het<br />
gevoel buiten haar te zien<br />
bewegen. Dit lukt ook. Dan<br />
vraag ik haar om het hele<br />
patroon om te draaien zodat<br />
het begint in het eindpunt en<br />
dat het in tegengestelde richting<br />
draait. Dit lukt ook.<br />
Dan duw ik het nieuwe<br />
tegengestelde patroon met<br />
veel kracht terug in haar<br />
lichaam, en vraag of ze voelt<br />
dat het nu in tegengestelde<br />
richting stroomt. Dit voelt ze<br />
inderdaad zo. Dan vraag ik<br />
haar of ze dit nieuwe<br />
gevoelspatroon kan herhalen.<br />
Dat kan ze. Vervolgens vraag<br />
ik of ze het kan blijven herhalen.<br />
Dat kan ze ook. En<br />
tenslotte vraag ik of ze het<br />
kan versnellen. Dat lukt dan<br />
ook nog.<br />
Na haar dit een korte tijd te<br />
hebben laten doen, vraag ik<br />
haar wat er met het oude<br />
gevoel gebeurd is terwijl ik<br />
met analoge markering met<br />
mijn handen toon dat het uitgedoofd<br />
is. Ze zegt dat het<br />
nare gevoel verdwenen is. Ik<br />
leg uit dat dit slechts stap<br />
een is en dat het belangrijk is<br />
om altijd met stap twee te<br />
volgen, namelijk het terugdenken<br />
aan een specifiek<br />
moment dat ze zich goed<br />
voelde. Voor haar is dat<br />
salsa-dansen (in haar eentje<br />
wel te verstaan). Wanneer ze<br />
hier aan terugdenkt, zie ik<br />
meteen haar stemming<br />
omslaan en haar gezicht<br />
oplichten. Inderdaad een<br />
goed moment dus.<br />
Opnieuw vraag ik haar om te<br />
voelen waar dit goede gevoel<br />
begint en hoe het beweegt.<br />
Wanneer zij vastgesteld heeft<br />
hoe dit patroon beweegt,<br />
29
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
30<br />
Drie rituelen uit Israel Regardie’s<br />
The Art of True Healing.<br />
Als eerste de Lesser Pentagram Ritual om negatieve<br />
energie en magie uit te bannen:<br />
1. Touch with the forefinger your forehead and<br />
say Ateh (Unto Thee).<br />
2. Touch your breast and say Malkuth (The<br />
Kingdom).<br />
3. Touch your right shoulder and say ve-<br />
Geburah (and the Power).<br />
4. Touch your left shoulder and say ve-Gedulah<br />
(and the Glory).<br />
5. Clasp your hands upon your breast, and say<br />
le-Olahm, Amen (to the Ages, Amen.)<br />
6. Turn to the East, draw a pentagram with your<br />
finger (that of Earth) with the proper weapon<br />
(the Wand for calling. the dagger for<br />
banishing). Say Ye-ho-wau.<br />
7. Turn to the South, do the same, and say<br />
Adonai.<br />
8. Turn to the West, do the same, and say<br />
Eheieh..<br />
9. Turn to the North, do the same, and say Agla.<br />
10. Extend your arms in the form of a Cross, and<br />
say:<br />
11. Before me Raphael<br />
12. Behind me Gabriel<br />
13. On my right Michael<br />
14. On my left Auriel<br />
15. For about me now the Pentagram flames<br />
16. And in the Column stands now the six-rayed<br />
Star. (=Hexagram)<br />
17. Touch with the forefinger your forehead and<br />
say Ateh (Unto Thee).<br />
18. Touch your breast and say Malkuth (The<br />
Kingdom).<br />
19. Touch your right shoulder and say ve-<br />
Geburah (and the Power).<br />
20. Touch your left shoulder and say ve-<br />
Gedulah (and the Glory).<br />
21. Amen<br />
en de Middle Pillar Ritual om jezelf te genezen<br />
en beter te gaan voelen:<br />
1. Stand in the Temple (or other location)<br />
facing West. (This is because you are taken<br />
to be standing in the East, source of the<br />
Light of the Golden Dawn as it manifests on<br />
the Earth plane.) Arms are stretched out<br />
straight to both sides. On your right (the<br />
North) is the Black Pillar of Severity; on<br />
your left (the South) is the White Pillar of<br />
Mercy. You stand in between as the Middle<br />
Pillar of Balance.<br />
2. A blindingly brilliant white light, the Light of<br />
the Infinite God (Ain Soph Aur) originates<br />
far above your head, coming from the<br />
Crown. (Saharshra).<br />
3. The light descends to the top of your forehead,<br />
forming a sphere the size of your<br />
head. Vibrate, strongly: EH-EI-EH ("I AM")<br />
4. When this is felt strongly, allow the light to<br />
descend to the Daath center (throat chakkra).)<br />
Vibrate: YHVH ELOHIM (I Am the<br />
Mighty One of God.)<br />
5. Allow the Light to descend further to the<br />
heart center (Tiphareth/Anahatta chakra).<br />
Vibrate: YHVH ELOAH VE-DAATH. (I Am the<br />
Lord of Knowledge.)<br />
6. Allow the Light to descend through the<br />
Solar Plexus, down to the Svadisthana<br />
Chakra (generational center) at Yesod.<br />
Vibrate: SHADDAI EL-CHAI (Lord of Life.)<br />
7. Allow the Light to descend further, through<br />
the Muladhara Chakra (root center) and all<br />
the way down to the earth, gaining density<br />
as it progresses. Vibrate: ADNI HA-ARETZ<br />
(Lord of the Earth.)<br />
8. The Light of the Golden Dawn now surrounds<br />
the whole body of the Initiate.<br />
9. Allow it to ascend back up to center it in the<br />
Heart, where it becomes established in fullness.<br />
10. From this Center the Light may be channelled<br />
as a healing energy, through the palm of<br />
the right hand, as a white ray of force aimed<br />
at an object. The Light may also be established<br />
in the Heart and utilized as a catalyst<br />
for meditative states and visions, if it is<br />
meant to be so.<br />
En een manier om met een glas water jezelf te<br />
reinigen van negatieve energieën en dergelijke.<br />
1. Neem een glas water.<br />
2. Doop je vingers in het water<br />
3. Was met je natte handen je hele lichaam<br />
door ongeveer 1 centimeter boven je<br />
lichaam met je handen een wassende beweging<br />
te maken.<br />
4. Klop drie keer op de rand van het glas om<br />
de negatieve energie die je afgewassen<br />
hebt in het water te zetten.<br />
5. Gooi het vervuilde water weg.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
vraag ik haar dit nu meteen<br />
in dezelfde richting te blijven<br />
herhalen en te versnellen.<br />
Cliënte merkt inderdaad dat<br />
hierdoor het goede gevoel<br />
versterkt wordt.<br />
Om cliënte sterk te laten<br />
ervaren hoe makkelijk zij tussen<br />
nare gevoelens en goede<br />
gevoelens kan switchen,<br />
vraag ik haar deze techniek<br />
nog twee keer te doen, maar<br />
dan met andere nare gevoelens.<br />
Doordat cliënte vertrouwen<br />
op begint te bouwen dat<br />
deze techniek echt werkt en<br />
haar verder kan helpen, worden<br />
de gebeurtenissen waar<br />
zij aan terugdenkt steeds<br />
traumatischer. Maar telkens is<br />
zij prima in staat om het<br />
nare gevoel te stoppen en<br />
het goede gevoel op te wekken<br />
en te versterken.<br />
Op dit punt merken de meeste<br />
mensen op dat ze inderdaad<br />
makkelijk nare gevoelens<br />
kunnen stoppen en zich<br />
weer goed kunnen voelen,<br />
maar dat als zij stoppen dit<br />
bewust te doen, zich weer<br />
snel naar voelen. Zo ook<br />
cliënte. Ik leg uit dat zij nu<br />
alleen een techniek geleerd<br />
heeft waarmee ze acute nare<br />
gevoelens kan laten verdwijnen.<br />
Dat haar onbewustzijn<br />
dit nu aan het leren is waardoor<br />
het in de komende<br />
dagen en weken steeds makkelijker<br />
en automatischer zal<br />
gaan. Tegelijkertijd leg ik uit<br />
dat het ook komt omdat het<br />
verleden nog te veel op haar<br />
drukt en ze zich nog te veel<br />
zorgen maakt om de toekomst,<br />
maar dat ik haar daar<br />
een andere techniek <strong>voor</strong> ga<br />
leren.<br />
Ik vraag haar terug te denken<br />
aan een traumatische<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
periode in haar leven, maar<br />
meteen naar het moment te<br />
gaan vlak nadat het <strong>voor</strong>bij<br />
was en ze zich weer enigszins<br />
goed voelde. Wanneer ze dit<br />
beeld goed <strong>voor</strong> ogen heeft,<br />
vraag ik haar dit beeld<br />
zwart/wit te maken en circusmuziek<br />
te horen. Dit lukt.<br />
Dan vraag ik haar de hele<br />
film van de nare periode versneld<br />
terug te spoelen tot<br />
<strong>voor</strong>bij het begin. Dit lukt<br />
ook.<br />
Om te testen of het goed<br />
gelukt is, vertel ik tegen<br />
cliënte dat zij zich vroeger<br />
heel erg druk gemaakt heeft<br />
over wat er gebeurd was, dat<br />
ze dat heel goed kon en dat<br />
wanneer ik haar zou vragen<br />
om dat nu weer te proberen<br />
dat het toch zou moeten lukken,<br />
toch? Vervolgens vraag<br />
ik haar om het oude gevoel<br />
tevergeefs proberen terug te<br />
halen. Dit lukt haar niet en<br />
ze gaat lachen in plaats van<br />
huilen. Ik blijf maar roepen<br />
om het te proberen en hoe<br />
harder ik haar onder druk zet<br />
(op een ironische manier<br />
natuurlijk, het moet duidelijk<br />
<strong>voor</strong> haar zijn dat ik het niet<br />
echt wil), hoe harder ze gaat<br />
lachen. Op deze manier verwerken<br />
we nog twee andere<br />
nare gebeurtenissen uit het<br />
verleden, en ik geef haar het<br />
huiswerk mee om de komende<br />
twee weken alle nare<br />
gebeurtenissen waar ze aan<br />
denkt op deze wijze te ontdoen<br />
van hun emotionele<br />
lading.<br />
Daarna vraag ik haar of ze<br />
zich ook druk maakt om de<br />
toekomst. Dit weet ik al lang,<br />
maar ik wil graag dat zij die<br />
emotionele toestand weer<br />
voelt zodat ik de techniek om<br />
daar mee om te gaan goed<br />
kan leren. Ik leg haar uit dat<br />
om zich drukt te maken over<br />
de toekomst ze als het ware<br />
een soort rampenfilm verzint<br />
die ze bekijkt en waar ze<br />
naar van wordt. Ik stel <strong>voor</strong><br />
die film nog een keer helemaal<br />
af te kijken, maar wel<br />
<strong>voor</strong> de allerlaatste keer. (Het<br />
is belangrijk om er<strong>voor</strong> te<br />
zorgen dat alle ingebeelde<br />
ellende bewust wordt, zodat<br />
je niet slechts de helft wist<br />
waardoor de andere helft<br />
mensen nog naar maakt).<br />
Met een soort begeleide visualisatie<br />
loop ik met haar door<br />
een van de rampenscenario’s<br />
waar zij zich druk om maakt<br />
heen. Ik maak het nog veel<br />
verschrikkelijker (met humor)<br />
waardoor ze sowieso al een<br />
emotie blow-out krijgt en<br />
door er provocatief mee om<br />
te gaan een contrareactie.<br />
Daarna maak ik cliënte echter<br />
duidelijk dat ondanks al<br />
deze ingebeelde ellende het<br />
op een gegeven moment wel<br />
weer <strong>voor</strong>bij is, toch? Zodra<br />
ze hier mee instemt, vertel ik<br />
haar om het beeld stil te zetten,<br />
zwart/wit te maken en<br />
de circusmuziek aan te zetten.<br />
Wanneer dit gelukt is vraag<br />
ik haar de hele rampenfilm<br />
versneld terug te spoelen tot<br />
<strong>voor</strong>bij het begin. Dit lukt.<br />
Dan vraag ik haar om van<br />
het hele beeld een compleet<br />
wit vlak te maken. Dit lukt<br />
ook. Tenslotte vraag ik cliënte<br />
om een nieuwe feel-good<br />
movie te maken waarin zij<br />
zichzelf op een rustige ontspannen,<br />
comfortabele en<br />
veilige wijze ziet omgaan met<br />
de ellende die haar aangedaan<br />
wordt. (Ik had cliënte<br />
31
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
gevraagd wat zij wilde bereiken.<br />
Zij wilde omwille van<br />
het contact met haar familie<br />
niet weg uit de situatie, maar<br />
beter met de situatie<br />
omgaan).<br />
Nadat dit alles gelukt is, vertel<br />
ik cliënte opnieuw dat zij<br />
vroeger er heel goed in was<br />
om zich over dit soort dingen<br />
druk te maken, en dat als ik<br />
haar zou vragen om dat nog<br />
eens te proberen dat ze dat<br />
dan zou moeten kunnen.<br />
Vervolgens vraag ik haar<br />
opnieuw om dit tevergeefs te<br />
proberen, en wanneer dit niet<br />
lukt en ze gaat lachen, maak<br />
ik het extra belachelijk. We<br />
herhalen deze techniek nog<br />
twee keer met andere rampenscenario’s<br />
en ik geef haar<br />
als huiswerk mee om de<br />
komende twee weken telkens<br />
wanneer zij zich druk maakt<br />
om de toekomst op deze<br />
wijze de spanning te verwijderen.<br />
Omdat deze eerste twee<br />
technieken een hoge mate<br />
van trance en hypnose bevatten,<br />
las ik op dit punt aangekomen<br />
een breekpunt in door<br />
over te gaan op het<br />
Enneagram en cliënte daarmee<br />
zo af te leiden dat het<br />
onbewustzijn tijd heeft om de<br />
nodige aanpassingen te<br />
maken. Aan de hand van<br />
mijn vragenlijst deelt cliënte<br />
zich al snel in als een type II,<br />
de helper. Hetgeen precies<br />
overeenkomt met mijn eerdere<br />
observatie dat zij een<br />
emotionele borderline type<br />
was. Ik geef aan dat de type<br />
II een paar valkuilen kent,<br />
namelijk slecht omgaan met<br />
emoties (dat was wel duidelijk)<br />
en een zeer slecht zelfbeeld.<br />
Met de NHR techniek<br />
32<br />
om goede gevoelens op te<br />
wekken laat ik haar terugdenken<br />
aan specifieke<br />
momenten dat zij zeer blij en<br />
gelukkig met zichzelf was.<br />
Doordat gevoel te versterken<br />
voelt zij zich goed over zichzelf.<br />
Ik leg uit dat dat de<br />
manier is om een goed<br />
eigenbeeld over jezelf te vormen.<br />
Op dit punt vertelt cliënte dat<br />
het allemaal wel goed en aardig<br />
is deze technieken, en<br />
dat ze daar ook best wel wat<br />
mee kan, maar dat het allemaal<br />
weinig zin heeft omdat<br />
haar moeder samen met haar<br />
tantes in Marokko zwarte<br />
magie toepassen om cliënte<br />
ongelukkig te houden.<br />
Moeder en tantes gaan naar<br />
speciale Islamitische zwarte<br />
magiërs toe om dit te<br />
bewerkstelligen.<br />
Ik begin hard te lachen en<br />
leg uit dat het heel toevallig<br />
is, maar dat ik al jarenlang<br />
witte magie doe en dat zwarte<br />
magie slechts een verbond<br />
is tussen de duivel en mensen<br />
die in hem geloven en<br />
dat bij zo’n verbond beide<br />
partijen zichzelf beduvelen.<br />
Dat met andere woorden<br />
zwarte magie echt super<br />
zwak is en niets <strong>voor</strong>stelt en<br />
dat je daar met witte magie<br />
daar gemakkelijk doorheen<br />
breekt.<br />
Ik vertel haar dat ik haar<br />
enkele rituelen kan leren<br />
waarmee ze zich makkelijk<br />
kan verweren. Echter zeg ik<br />
tegen haar, er is wel een probleem.<br />
De witte magie die ik<br />
ken, is niet Islamitisch, maar<br />
Joods. Geen enkel punt, zegt<br />
cliënte. Joodse magie is veel<br />
sterker dan Islamitische<br />
magie, dat komt juist goed<br />
uit.Ik leer cliënte vervolgens<br />
drie rituelen (kader p. 30).<br />
Cliënte is duidelijk heel erg<br />
blij met deze rituelen. Ze<br />
heeft nu het gevoel dat ze<br />
goed bewapend de strijd kan<br />
oppakken. Vanuit dit goede<br />
gevoel sluit ik de sessie af<br />
met een een stuk hypnose.<br />
Ik breng cliënte in een diepe<br />
trance en zeg haar dat ze het<br />
verleden loslaat omdat het<br />
goede aan het verleden is dat<br />
het <strong>voor</strong>bij is. Dat ze alle<br />
technieken die ze vandaag<br />
geleerd heeft makkelijk, veilig<br />
en comfortabel automatisch<br />
gaat gebruiken de<br />
komende dagen, weken,<br />
maanden, jaren en dat ze<br />
met veel plezier een gevoel<br />
van nieuwsgierigheid gaat<br />
ontwikkelen om te ontdekken<br />
wat het is dat zij kan doen<br />
om al dat te bereiken dat zij<br />
wil bereiken. En daarmee<br />
eindigt de eerste sessie.<br />
Twee weken later ben ik heel<br />
benieuwd hoe ik haar zal<br />
aantreffen. Wanneer ze in de<br />
praktijk verschijnt dan zie ik<br />
meteen dat ze zich al een<br />
stuk beter voelt. Als ik haar<br />
vraag hoe de afgelopen twee<br />
weken gegaan zijn, dan vertelt<br />
ze me dat ze de technieken<br />
goed heeft kunnen<br />
gebruiken, dat de witte<br />
magie echt heel goed werkt,<br />
maar dat als terug denkt aan<br />
alles wat ze gemist heeft en<br />
welk onrecht haar aangedaan<br />
wordt, ze zich meteen naar<br />
begint te voelen. En dat klopt<br />
want ze begint inderdaad<br />
weer te huilen.<br />
Ik leg uit dat we ook nog<br />
maar halverwege het programma<br />
zijn, en dat, als ik<br />
haar nu vergelijk met hoe erg<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
ze er twee weken geleden<br />
aan toe was, ze stukken<br />
opgeknapt is. Ze huilt nog<br />
wel, maar veel minder dan<br />
<strong>voor</strong>heen, en veel minder<br />
heftig. Verder leg ik uit dat<br />
het <strong>voor</strong> haar belangrijk is<br />
om te focussen op wat er<br />
goed gegaan is de afgelopen<br />
twee weken. En dat we op<br />
basis van de dingen die goed<br />
gegaan zijn er<strong>voor</strong> zorgen<br />
dat ze nu reeds het vertrouwen<br />
gaat krijgen dat de toekomst<br />
ook goed gaat.<br />
Ik begin de tweede sessie<br />
met herhaling van de technieken<br />
uit de eerste sessie<br />
om zeker te weten dat cliënte<br />
deze goed onder de knie<br />
heeft. Ik laat haar het gevoel<br />
van wanhoop stoppen en<br />
inruilen <strong>voor</strong> een sterk gevoel<br />
van zelfvertrouwen. Dit werkt<br />
goed. Daarna laat ik haar de<br />
afgelopen twintig jaar zwart/<br />
wit met circusmuziek terugspoelen<br />
en leg haar tegelijkertijd<br />
uit dat het geen zin<br />
heeft om de komende twintig<br />
jaar te verpesten met het<br />
treuren om de afgelopen<br />
twintig jaar. Dit werkt ook<br />
goed en cliënte kan niet meer<br />
op verzoek het gevoel van<br />
wanhoop en gemiste kansen<br />
terug halen. In plaats daarvan<br />
gaat ze lachen. Dit versterk<br />
ik door te zeggen dat<br />
als ze over twintig jaar erom<br />
kan lachen, dat ze net zo<br />
goed er meteen om kan<br />
lachen.<br />
Vervolgens ga ik aan de slag<br />
met Time Line Therapy. Ik<br />
zoek bij haar uit hoe haar<br />
brein tijd organiseert door te<br />
vragen waar ze het beeld van<br />
morgen neerzet, en van volgende<br />
week, volgende maand<br />
etc. Hetzelfde doe ik met het<br />
verleden en we merken op<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
dat het een rechte lijn is<br />
waarbij de toekomst naar<br />
voren loopt en het verleden<br />
naar achteren.<br />
Vervolgens breng ik cliënte in<br />
een lichte trance en laat haar<br />
in die toestand naar haar<br />
toekomst kijken en ik vraag<br />
haar om alle momenten<br />
waarop zij meer rust, kracht<br />
en zelfvertrouwen kan<br />
gebruiken te zien. Dit lukt.<br />
Dan vraag ik haar om de toekomst<br />
in te zweven en elke<br />
keer als zij <strong>voor</strong>bij zo’n<br />
moment komt te zien dat het<br />
begint te veranderen omdat<br />
zij het gevoel van rust,<br />
kracht en zelfvertrouwen in<br />
het moment begint te stoppen.<br />
Op die manier vraag ik<br />
haar haar hele toekomst door<br />
te zweven.<br />
Aan het einde van de tijdslijn<br />
vraag ik haar om zich om te<br />
draaien in haar hoofd zodat<br />
ze terug kijkt naar haar eigen<br />
toekomst en ziet hoe elk<br />
moment al begonnen is te<br />
veranderen omdat zij er rust,<br />
kracht en zelfvertrouwen in<br />
geplaatst heeft. Daarna vraag<br />
ik haar om terug te zweven<br />
naar het nu. En om te zien<br />
dat elke keer dat zij <strong>voor</strong>bij<br />
een moment komt dat zij<br />
rust, kracht en zelfvertrouwen<br />
nodig had, zij dat daadwerkelijk<br />
gekregen heeft.<br />
Wanneer ze weer bij het nu is<br />
aangekomen vraag ik haar<br />
om zich weer in haar hoofd<br />
om te draaien en terug te kijken<br />
naar de toekomst en te<br />
zien dat alle momenten waar<br />
ze rust, kracht en zelfvertrouwen<br />
nodig gehad had, ze<br />
het ook daadwerkelijk gekregen<br />
heeft. Tenslotte zeg ik<br />
haar haar ogen te openen en<br />
te zien hoe door het licht de<br />
wereld nu veranderd is.<br />
Aan het einde van de tweede<br />
sessie praat ik nog wat na<br />
met haar terwijl ik net doe<br />
alsof de sessie <strong>voor</strong>bij is, en<br />
we de tijd nog vullen met wat<br />
gekeuvel. Door het vertellen<br />
van verhalen over andere<br />
mensen die van alles en nog<br />
wat meegemaakt hebben,<br />
test ik ondertussen of de<br />
technieken, de hypnose en<br />
de Time Line Therapy goed<br />
zijn aangeslagen. Mede ook<br />
omdat ze al anderhalf uur<br />
niet meer gehuild heeft,<br />
ondanks dat ik met regelmaat<br />
de ellende van haar<br />
bestaan over het voetlicht<br />
bracht, blijkt dit inderdaad zo<br />
te zijn. Daarna neem ik<br />
afscheid van haar.<br />
Voor een goede nazorg, krijgen<br />
cliënten nog telefonische<br />
coaching. Hier heeft cliënte<br />
twee keer gebruik van<br />
gemaakt. In beide gevallen<br />
om de technische kant van<br />
technieken ten opzichte van<br />
speciale situatie te bespreken.<br />
Cliënte gaf in alle twee<br />
de telefoongesprekken aan<br />
dat het zeer goed met haar<br />
ging en dat ze de behandeling<br />
als zeer succesvol<br />
ervaart.<br />
Joost van der Leij is NLPtherapeut<br />
van TIOUW.com BV.<br />
Contact auteur: joost@tiouw.com<br />
Meer info: www.tiouw.com<br />
1 De bovenstaande NHR techniek en<br />
NLP techniek staan uitgebreider<br />
beschreven in het rapport ‘Hoe Angst<br />
en onzekerheid te Stoppen’. De vragenlijst<br />
om het Enneagramtype te bepalen<br />
staat beschreven in het rapport ‘Hoe je<br />
Enneagramtype volledig en correct te<br />
bepalen’. Beide rapporten zijn gratis te<br />
verkrijgen op www.tiouw.com.<br />
33
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Hoe welstand bijdraagt aan<br />
een beter welzijn NLP<br />
Een taalkundige verkenning over begrippen die met ‘rijkdom’ te maken<br />
hebben<br />
De Dikke Van Dale (Van Dale Groot woordenboek, Hedendaags<br />
Nederlands, versie 2.0©2002) schrijft het volgende:<br />
- Welzijn: toestand waarbij men in materieel en geestelijk opzicht <strong>voor</strong>spoedig,<br />
gelukkig is (synoniem: welbevinden)<br />
- Welstand: gelukkige, <strong>voor</strong>spoedige omstandigheden (synoniem: <strong>voor</strong>spoed)<br />
- Welzijnsdenken: denkwijze die in het algemeen welzijn, het zich goed<br />
voelen in een gemeenschap, stelt boven materiële welvaart<br />
- Welzijnszorg: de zorg <strong>voor</strong> het geestelijk welzijn van de sociaal en economisch<br />
minder bedeelden<br />
- Welzijnsvast: (van uitkeringen en pensioenen e.d.) gekoppeld aan de<br />
prijsontwikkelingen<br />
- Welvaart: toestand van gunstige ontwikkeling in maatschappelijk en<br />
<strong>voor</strong>al economisch opzicht<br />
- Welvaartsvast: waardevast door koppeling aan de stijging van lonen en<br />
salarissen<br />
Hierbij valt op dat welvaart <strong>voor</strong>al een materiële betekenis heeft omdat<br />
het een duidelijke relatie heeft met geld. Welzijn en welstand hebben<br />
<strong>voor</strong>al te maken met hoe wij ons voelen. Taalkundig lijkt welstand een<br />
ruimere betekenis te hebben dan welzijn maar het is duidelijk dat beide<br />
aanduidingen in het taalgebruik ambigu zijn. Zij kennen zowel een materiële<br />
als een geestelijke component en hun betekenissen hangen af van<br />
de context. Als deze twee woorden taalkundig met elkaar verbonden zijn<br />
maar in een bepaalde context een ander accent op de geestelijke respectievelijk<br />
de materiële aspecten ervan leggen, dan is het niet verwonderlijk<br />
dat er zoveel misverstanden bestaan over hun betekenis en ook over hun<br />
samenhang.<br />
Wij geven er de <strong>voor</strong>keur aan om aan het woord welzijn een ruimere<br />
betekenis toe te kennen dan welstand. De reden hier<strong>voor</strong> vinden wij in de<br />
NLP grondbeginselen waarin het ‘zijn’ een hoger niveau in de identiteit<br />
van mensen aanduidt dan het ‘staan’; het één is een up-chunk van het<br />
ander. Welzijn is ook een toestand die in het spraakgebruik een meer<br />
algemeen maatschappelijke betekenis heeft van <strong>voor</strong>spoed en gezondheid,<br />
getuige de gezegden “Bij leven en welzijn” en “Op uw welzijn!”.<br />
Het woord welstand daarentegen wordt naar onze indruk vaker geassocieerd<br />
met materiële <strong>voor</strong>spoed en duidt dus meer een omstandigheid<br />
aan. Een omstandigheid, die bijdraagt aan ons gevoel van algeheel welbevinden.<br />
Zo wordt de relatie tussen beide woorden door ons geïnterpreteerd als<br />
welzijn: de algemene toestand van welbevinden en welstand: het welzijn<br />
in materieel opzicht. Daarmee is bepaald dat en hoe beide woorden<br />
samenhangen. In dit artikel gaan de auteurs verder in op de vraag:<br />
waarom?<br />
34<br />
Dick Mink en Freek Muilwijk<br />
technieken kunnen<br />
uitstekend toegepast worden<br />
op onze perceptie van<br />
rijkdom en welvaart. De<br />
auteurs beschrijven het<br />
verband tussen de begrippen<br />
welzijn: ‘rijkdom’ op<br />
identiteitsniveau en welstand:<br />
het welzijn in<br />
materieel opzicht.<br />
Een beschouwing<br />
Wat is eigenlijk rijkdom? Hoe<br />
rijk we zijn en waarmee we<br />
ons rijk achten, varieert.<br />
Dagobert Duck staat in schril<br />
contrast met een Tibetaanse<br />
monnik en zijn wellicht extremen<br />
te noemen. Beiden zullen<br />
zichzelf als succesvol en<br />
rijk beschouwen. De één acht<br />
zich rijk met veel materiële<br />
rijkdom en de ander met veel<br />
geestelijke rijkdom. Maar er<br />
is nog een component,<br />
gezondheid. Voor velen zal<br />
een combinatie van die drie<br />
het grootste geluk opleveren.<br />
Rijkdom kan dus een ruimere<br />
betekenis hebben, het<br />
beschrijft eerder omstandigheden<br />
<strong>voor</strong> welzijn (hoe rijk<br />
ben je in materieel, fysiek en<br />
geestelijk opzicht) dan <strong>voor</strong><br />
welstand (zie kader). Er<br />
bestaan grote verschillen hoe<br />
mensen over rijkdom denken.<br />
Voor velen geldt zelfs dat<br />
welzijn niet zonder welstand<br />
kan bestaan. Sommigen wijzen<br />
materieel bezit af, maar<br />
of je er nu veel of weinig van<br />
wilt hebben, <strong>voor</strong> iedereen<br />
speelt geld een belangrijke<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
rol in hun leven.<br />
Wat is geld? Een ruilmiddel?<br />
Is geld energie? Is geld<br />
niets? Wetenschappelijk<br />
onderzoek heeft aangetoond<br />
dat boven een bepaalde<br />
grens het geld geen enkel<br />
effect heeft op alles waar het<br />
om gaat in het leven. Als je<br />
om je heen kijkt vraag je je<br />
soms af of de welvaart ons<br />
nu meer tevreden heeft<br />
gemaakt of juist ontevredener.<br />
Op de TV zie je mensen<br />
uit de arme landen toch veel<br />
meer lachen, zij ogen blijer.<br />
Na zo’n programma komt er<br />
weer reclame die je vertelt<br />
dat je pas meetelt en gelukkig<br />
kunt zijn als je die en die<br />
merkkleding en schoenen<br />
draagt, en wordt het nieuwste<br />
model automobiel aangeprezen.<br />
De menselijke<br />
begeerte is onstilbaar.<br />
Hoeveel is genoeg? Kun je<br />
echt niet leven zonder je<br />
mobieltje? Veel jongeren<br />
komen in de geldproblemen<br />
door hun telefoonrekeningen.<br />
Ouderen die van hun AOWtje<br />
moeten rondkomen lijden<br />
vaak stille armoede. De banken<br />
roepen: “U kunt nog<br />
zoveel opnemen via uw hypotheek<br />
of persoonlijke lening “<br />
in plaats van: “U kunt u nog<br />
zoveel meer in de schulden<br />
steken.” Tachtigduizend per<br />
jaar verdienen of misschien<br />
vier ton, ben je dan tevreden?<br />
Eén ding is duidelijk: veel<br />
geld hebben is geen garantie<br />
<strong>voor</strong> een hoge mate van welbevinden.<br />
Maar zorgen over<br />
geldgebrek kunnen echter<br />
het welzijn tijdens een mensenleven<br />
goed verzieken. In<br />
onze workshop gaan wij zelfs<br />
zo ver om de beperkende<br />
percepties over welstand als<br />
een mentale aandoening te<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
beschouwen, een vorm van<br />
ziekte. We vergelijken het<br />
berusten in een gebrek aan<br />
materieel welzijn met een<br />
fysieke aandoening. Een<br />
ieder weet hoe hij zichzelf<br />
van zo’n aandoening kan<br />
bevrijden. Wij bezoeken de<br />
arts, bespreken de klachten,<br />
vernemen de diagnose en<br />
bestrijden vervolgens de aandoening.<br />
Wij vragen ons af<br />
waarom mensen eigenlijk<br />
niet dezelfde stappen ondernemen<br />
om zich van de mentale<br />
klachten over geld te<br />
bevrijden?<br />
Wat is toch de weerstand als<br />
iemand aangeeft zich niet<br />
goed te voelen omdat het<br />
financieel tegenzit? Er rust bij<br />
ons kennelijk een taboe op<br />
het koppelen van welstand<br />
aan welzijn. Van de omstandigheden<br />
waarin het allemaal<br />
materieel (niet) goed loopt<br />
naar de toestand waarin men<br />
gelukkig is. Van wie mogen<br />
we ons niet ‘onwel’ voelen als<br />
we meer welstand nastreven<br />
omdat we die als ontoereikend<br />
ervaren? Er zijn andere<br />
culturen, zoals die van de<br />
Verenigde Staten, waarin een<br />
dergelijk taboe niet algemeen<br />
is. Het kan een calvinistische<br />
invloed zijn die zich bij ons<br />
laat gelden.<br />
Onze mening<br />
Naar onze mening word je<br />
geen beter mens als je met<br />
geldzorgen blijft tobben of als<br />
je jezelf tevreden stelt met<br />
een klein huis of kleine auto,<br />
wetend dat een grotere je<br />
beter doet voelen.<br />
Omgekeerd wordt iemand<br />
geen slechter mens als die<br />
leeft in weelde, net zo min<br />
als iemand die bewust<br />
afstand doet van materieel<br />
bezit. In onze visie is materiële<br />
rijkdom ons aller<br />
geboorterecht!<br />
Vanuit de NLP beginselen<br />
bepaalt het materiële welzijn<br />
slechts onze keuzemogelijkheden<br />
– <strong>voor</strong> zover die een<br />
prijs in geld kennen - en is<br />
het goed om er veel van te<br />
hebben. Zo stelt geld ons in<br />
staat om ons verder te ontwikkelen<br />
en anderen behulpzaam<br />
te zijn in hun welzijn.<br />
Hiermee stellen wij dat het<br />
<strong>voor</strong> iedereen waardevol is<br />
om een goed gevoel te krijgen<br />
over je welstand en dat<br />
daarmee je welzijn wordt<br />
gediend.<br />
Onze aanpak<br />
Welstand nastreven mag dus<br />
van ons en we doen onszelf<br />
tekort door daarin beperkingen<br />
te aanvaarden. Vanuit<br />
een besef van eigen verantwoordelijkheid<br />
<strong>voor</strong> alle<br />
gebeurtenissen in ons leven,<br />
is het nuttig je eigen beperkingen<br />
over geld te onderzoeken.<br />
Bij de deelnemers<br />
aan onze gelddag kijken we<br />
naar hun houding ten aanzien<br />
van materieel en geestelijk<br />
welzijn. Denken zij bij<strong>voor</strong>beeld:<br />
“Geld stinkt” of “Ik<br />
hou van geld”. Wat zijn misschien<br />
de excuses? “Als ik het<br />
talent van andere mensen<br />
had...” of “Als het geluk niet<br />
tegen me was...” Wat zijn de<br />
waarden en overtuigingen?<br />
Hoe staat het met spiritualiteit?<br />
Je kunt dan zeggen:<br />
Onderzoek regelmatig je<br />
levenswaarden. Identiteit:<br />
eigenwaarde, weten wat je<br />
waard bent. Gedrag: durf je<br />
comfortzone te verlaten.<br />
Omgeving: laat je niet ontmoedigen<br />
door negatieve<br />
denkers.<br />
35
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Veel NLP technieken beginnen<br />
met het identificeren van<br />
de innerlijke weergaven of<br />
representaties die daarbij een<br />
rol spelen. Denk hierbij aan<br />
vragen stellen over de doelen,<br />
de huidige situatie, de<br />
hindernissen en de hulpbronnen.<br />
Dat werkt ook zo bij<br />
geld. Individueel kunnen<br />
geprogrammeerde filters worden<br />
veranderd en met submodaliteiten<br />
kunnen we<br />
beperkende overtuigingen<br />
veranderen. Bij een groep<br />
kunnen we ook andere technieken<br />
aanreiken zoals het<br />
gebruik van affirmaties,<br />
bestaande uit een gedachte<br />
met een uitspraak.<br />
Filters veranderen<br />
“Als je <strong>voor</strong> een dubbeltje<br />
geboren bent, word je nooit<br />
een kwartje”. Laat dit gezegde<br />
eens goed op je inwerken<br />
en besef welke enorme<br />
impact dit kan hebben op<br />
jouw beleving van welstand.<br />
Een kind dat dit geregeld van<br />
zijn ouders te horen heeft<br />
gekregen, werd als ’t ware<br />
geprogrammeerd om armoede<br />
te aanvaarden. Hoe goed<br />
bedoeld ook van ouders die<br />
een grote schare kinderen<br />
met weinig tevreden moesten<br />
stellen, het is bijna iets om<br />
kwaad over te worden. Elke<br />
actiebereidheid is de bodem<br />
ingeslagen en het werd de<br />
aanleiding om het eigen welzijn<br />
te weren en die van<br />
anderen af te wijzen.<br />
Welstand is losgekoppeld van<br />
welzijn.<br />
Ga <strong>voor</strong> jezelf na hoe opvattingen<br />
over geld van anderen,<br />
bij jou een rol spelen.<br />
Benoem zo’n filter bij jezelf<br />
en vraag je af hoe die jouw<br />
kijk op welzijn beïnvloedt.<br />
36<br />
Hoe zou het zijn als je onvervormd<br />
kon waarnemen wat<br />
welzijn <strong>voor</strong> jou betekent?<br />
Wie ben jij om deze vervorming<br />
in stand te houden?<br />
Zorg er<strong>voor</strong> dat je een beter<br />
passend beeld maakt van de<br />
werkelijkheid en verander dat<br />
filter zodat het je helpt om<br />
meer materieel bezit na te<br />
streven.<br />
Zintuiglijk veranderen<br />
Daar het onderwerp “Geld”<br />
niet van emoties ontbloot is,<br />
is het interessant om te zien<br />
hoe we daar mee omgaan.<br />
Als we praten over geld hoeven<br />
we maar te kijken naar<br />
iemands lichaamshouding,<br />
beweging, gebaren, enthousiasme<br />
of droefheid. Op wat<br />
<strong>voor</strong> toon praat iemand,<br />
wordt er gezeurd of is er plezier,<br />
of is er sprake van<br />
tevredenheid. Hoe betaalt<br />
iemand zijn rekeningen, chagrijnig<br />
of neuriënd. We letten<br />
op het taalgebruik en predikaten<br />
zoals; hij zwemt in het<br />
geld, hij is stinkend rijk, knisperende<br />
bankbiljetten, klinkende<br />
munt, hij ruikt het<br />
geld. O ja, hoe doet hij dat?<br />
Misschien moeten we dat<br />
maar snel modelleren. Veel<br />
mensen wijzen naar het zintuig<br />
dat ze innerlijk gebruiken,<br />
ze wijzen naar hun oren<br />
of naar hun buik als ze iets<br />
heel sterk voelen.<br />
Een algemeen bekende techniek<br />
is visualiseren. Ga je<br />
doel visualiseren, maak het<br />
groot en levensecht, duidelijk<br />
en helder en zie de <strong>voor</strong> jou<br />
belangrijke kenmerken zoals,<br />
welke kleur, geluid en uitstraling<br />
heeft het? Welk gevoel<br />
roept het bij je op?<br />
Overtuigingen<br />
veranderen<br />
Nadat we de overtuigingen in<br />
kaart gebracht hebben en<br />
eventuele weerstanden hebben<br />
gesignaleerd, kunnen we<br />
ook hier aan de slag met NLP<br />
technieken. Denk hierbij aan<br />
het vergroten van keuzes en,<br />
heel belangrijk, het veranderen<br />
van beperkende overtuigingen<br />
die iemand heeft aangegeven.<br />
Deze methode hebben wij in<br />
ons artikel in <strong>INzicht</strong> <strong>nummer</strong><br />
24 uitgebreid toegelicht. Het<br />
is altijd prettig om te horen<br />
dat het welzijn van de deelnemers<br />
na het volgen van de<br />
gelddag, is toegenomen.<br />
Sommige deelnemers meldden<br />
ons opmerkelijke doorbraken<br />
in hun welstandsgroei<br />
en het budgetteren bleek<br />
zeer behulpzaam <strong>voor</strong> bijna<br />
alle deelnemers.<br />
Tenslotte<br />
NLP bezit vele fantastische<br />
technieken die we kunnen<br />
inzetten ter bevordering van<br />
ons algemeen welzijn en welstand<br />
in het bijzonder.<br />
Ons motto luidt dan ook: May<br />
each day of the week be a<br />
good day.<br />
De auteurs Dick Mink en Freek<br />
Muilwijk van het Centrum <strong>voor</strong><br />
Groei en Ontwikkeling GO geven<br />
regelmatig een Gelddag workshop,<br />
in Soesterberg.<br />
Contact auteurs:<br />
dick.mink@chello.nl<br />
muilwijk@wxs.nl<br />
Voor meer info:<br />
www.go-centrum.nl<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Column<br />
In iedere editie hopen we een column te plaatsen, waarin een <strong>INzicht</strong>-lezer<br />
blijkt geeft van het hebben van inzicht, wijsheid, humor, NLP-begaafdheid,<br />
parate kennis, de gave des woords of affiniteit met een bepaald NLP-specialisme.<br />
In deze editie geven wij het woord aan Jan Damen met “NLP & 65+”.<br />
NLP en 65+<br />
Mijn moeder woont sinds het overlijden van<br />
mijn vader in een aanleunwoning.<br />
Ze heeft het daar redelijk naar haar zin<br />
maar kan nog niet zo goed overweg met<br />
haar eenzaamheid. Nieuwe relaties aanknopen<br />
op haar 85-jarige leeftijd is minder<br />
eenvoudig dan het lijkt, met name omdat<br />
zij tot de groep hoog opgeleide vrouwen<br />
behoort die meer is geïnteresseerd in<br />
cultuur en sociale betrekkingen dan in<br />
“gebabbel over het weer, de kinderen, ziekten<br />
en GTST”.<br />
In de afgelopen jaren heb ik haar vaak verteld<br />
over NLP, het Enneagram en waarden<br />
systematiek. Ze heeft daarover al wat boeken<br />
gelezen en vaak komt er dan zo’n verzuchting:<br />
“Ik zou willen dat ik hierover<br />
eens met anderen van gedachten kon wisselen,<br />
maar ja, hier zitten de meeste vrouwen<br />
achter de T.V. en de mannen houden<br />
zich in hoofdzaak bezig met klaverjassen en<br />
biljarten”.<br />
Na overleg met een welzijnswerker zijn er<br />
enige maanden geleden plannen gemaakt<br />
om een aantal avonden te plannen en daarbij<br />
in te gaan op sociale vraagstukken zoals<br />
die nu in onze maatschappij spelen. Zoals<br />
vragen over de veranderde mentaliteit, de<br />
problemen met de Moslims, de aanslagen<br />
en de onveiligheid zoals die nu wordt ervaren,<br />
etc.<br />
Ik heb op grond van de wensen en gedachten<br />
een flexibel programma opgesteld<br />
waarbij NLP, mens-typen (Enneagram) en<br />
waardensystemen (Graves/ Spiral<br />
Dynamics) de basis vormen.<br />
De eerste avond was een geweldig succes!<br />
27 ‘Oudjes’ waren aanwezig en het niveau<br />
was hoger dan verwacht.<br />
Spelen met submodaliteiten, provocatieve<br />
<strong>voor</strong>beelden, laten ervaren hoe “het den-<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
ken” sterk samen hangt met “het voelen”<br />
was, samen met een geweldige interactie,<br />
de basis <strong>voor</strong> een zeer geslaagde avond.<br />
Hoe komen we aan onze overtuigingen, hoe<br />
denken we; wat hebben we uit onze historie,<br />
ervaring en opvoeding mee gekregen?<br />
Vragen waarover geanimeerd werd gediscussieerd.<br />
Met name het ‘Graves Value Systems’ was<br />
een eye-opener maar toch heel herkenbaar<br />
door de praktische historische referentie en<br />
het zichtbare resultaat in de huidige maatschappij.<br />
Een bijzondere bijeenkomst met mensen<br />
waarvan er bij zijn die de eerste<br />
Wereldoorlog nog hebben meegemaakt!<br />
Mensen die àlles weten over: de Grote<br />
Depressie in de jaren ‘30, de 2e<br />
Wereldoorlog en de wederopbouw van<br />
Nederland…de culturele omslag, de koude<br />
oorlog, het wegvallen van de kerken….<br />
Normen en waarden…<br />
We praatten en werkten met ‘ervaringsdeskundigen’:<br />
het was een superfantastische<br />
avond! De riante beloning <strong>voor</strong> mij was<br />
(buiten koffie, zelfs cognac en een goede<br />
sigaar) <strong>voor</strong>al: een weldadig gevoel<br />
of…noem je dat misschien zelfs wel:<br />
een Gevoel van Welzijn?<br />
Jan Damen<br />
(Internationaal NLP-trainer<br />
in zijn instituut EduCare in<br />
Tilburg)<br />
Contact auteur:<br />
educare.nl@net.hcc.nl<br />
Meer info:<br />
www.educare.biz<br />
37
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
‘Werk maakt mensen gelukkiger’<br />
NLP in een loopbaantraining<br />
Het is slecht gesteld met de arbeidsmarkt in Nederland.<br />
Veel werkzoekenden zien de bijstand als een eindstation.<br />
Maar het kan ook anders. De gemeente Hilversum<br />
heeft een uniek traject ontwikkeld om haar bijstandsgerechtigden<br />
aan een baan te helpen, genaamd<br />
Wisselwerk. Zowel het traject als de trainingsaanpak,<br />
gestoeld op NLP, zijn innovatief en blijken in de praktijk<br />
zó succesvol dat andere gemeenten volgen. Bureau<br />
Driewerf uit Eindhoven verzorgt binnen Wisselwerk de<br />
loopbaantrainingen. Directeur Marianne Driessen doet<br />
verslag over de werkmethode aan de hand van een<br />
gesprek met twee van haar trainers: Sabina Meiling, die<br />
de inhoud van de training grotendeels ontwikkelde, en<br />
Hein Siebers. Beide zijn NLP-master.<br />
Waarom wordt iemand<br />
werkloos?<br />
Tijdelijk zonder baan zitten,<br />
kan iedereen overkomen. Als<br />
het economische tij tegenzit<br />
bij<strong>voor</strong>beeld, of als je pech<br />
hebt bij een reorganisatie.<br />
Belangrijker is de vraag:<br />
waarom blijft iemand werkloos?<br />
Na een ontslag gaan<br />
mensen vaak op een vervelende<br />
manier weg bij een<br />
werkgever. Vervolgens gaan<br />
ze op een klassieke manier<br />
solliciteren en volgt afwijzing<br />
na afwijzing. Deze negatieve<br />
ervaringen gaan zichzelf versterken.<br />
En zo gaan ze de<br />
sollicitatiegesprekken in. Ze<br />
verwachten niets goeds en<br />
dan gebeurt er ook niets<br />
goeds; self fullfilling<br />
prophecy. Patronen zetten<br />
zich vast, mensen raken verstard<br />
en kunnen niet meer bij<br />
hun eigen mogelijkheden<br />
komen. Mensen trekken vervolgens<br />
conclusies op identi-<br />
38<br />
teitsniveau: ‘werkgevers<br />
moeten mij niet’ of ‘ik ben<br />
niets waard op de arbeidsmarkt’.<br />
Zo worden ze langdurig<br />
werkloos.<br />
Kun je aan de hand van<br />
metaprogramma's een<br />
typische deelnemer aan<br />
de training beschrijven?<br />
Natuurlijk is het verhaal <strong>voor</strong><br />
iedere deelnemer anders,<br />
maar er zijn wel patronen.<br />
Veel werklozen zijn reactief in<br />
plaats van proactief. Ze praten<br />
veel, maar doen weinig.<br />
Ook wat betreft werk zoeken.<br />
De oorzaak van hun werkloosheid<br />
leggen ze buiten<br />
zichzelf, een externe locus of<br />
control. Zijzelf kunnen er<br />
niets aan doen; de maatschappij<br />
is rot of werkgevers<br />
deugen niet. Zeker als mensen<br />
wat langer zonder werk<br />
zitten, leren ze zich in deze<br />
slechte situatie staande te<br />
houden. Ze handhaven zich.<br />
Marianne Driessen, Sabina Meiling en Hein Siebers<br />
Hun problemen blijven, maar<br />
het is allemaal niet erg<br />
genoeg om in actie te<br />
komen. Er is weinig motivatie<br />
om iets te veranderen.<br />
Denken in opties is er niet<br />
bij, het gaat om procedures<br />
en problemen. ‘Hoe behoud<br />
ik mijn uitkering, want solliciteren<br />
lukt toch niet.’ Over de<br />
toekomst denken de meeste<br />
werklozen niet na. Er is geen<br />
doel, mensen willen alleen<br />
weg van hun problemen. Ze<br />
zitten in het verleden of in<br />
het problematische nu.<br />
Hoe pak je zo'n complexe<br />
situatie aan?<br />
Een dergelijke situatie verander<br />
je niet van de ene op de<br />
andere dag. Er zijn een heleboel<br />
zaken die we moeten<br />
aanpakken. Daarom duurt de<br />
training negen dagen, verspreid<br />
over drie weken. Dat<br />
is behoorlijk lang en intensief.<br />
Daarna volgt nog een<br />
ander traject, dat een jaar in<br />
beslag kan nemen.<br />
Vertel eens iets meer<br />
over de methoden en<br />
technieken die jullie<br />
gebruiken.<br />
Allereerst proberen we oude<br />
patronen te doorbreken. De<br />
eerste week van de training<br />
mogen de deelnemers niet<br />
over werk praten en mogen<br />
ze niet solliciteren. Dat vinden<br />
ze heel raar, want ze<br />
verwachten dat ze dat juist<br />
wel moeten doen. We geven<br />
ze paradoxale opdrachten.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Vanuit de verbazing en verwarring<br />
van de deelnemers<br />
gaan wij aan de slag. Alle<br />
energie die eerst in het handhaven<br />
van hun situatie ging<br />
zitten, richten we op iets<br />
anders. Langzaam weken we<br />
oude overtuigingen los en<br />
proberen daar nieuwe <strong>voor</strong> in<br />
de plaats te zetten.<br />
Deelnemers gaan nadenken<br />
over hun toekomst. Niet<br />
alleen over hun werkende<br />
leven, maar ook over hun<br />
privé-leven.<br />
We kijken naar dingen die ze<br />
goed kunnen. We praten niet<br />
over wat er allemaal mis is<br />
gegaan in het verleden. Dat<br />
versterkt alleen maar hun<br />
oude patroon van werkloos<br />
zijn en dat werkt niet.<br />
Hoe komen metaprogramma’s<br />
aan bod in<br />
de training?<br />
Op allerlei manieren activeren<br />
we metaprogramma's.<br />
We zorgen <strong>voor</strong> afwisseling<br />
door veel verschillende<br />
opdrachten te geven. Die<br />
opdrachten lopen weer door<br />
elkaar. We werken op bewust<br />
en op onbewust niveau. Zo<br />
gebruiken we Milton-taal. We<br />
hebben het nooit over werklozen,<br />
maar over werkzoekenden.<br />
We vertellen verhalen,<br />
doen lichaamsoefeningen<br />
en laten muziek horen. We<br />
maken gebruik van de Atlas<br />
van de belevingswereld, die<br />
werkt met metaforen, en van<br />
diverse spellen, waaronder<br />
het Waardenspel. Soms doen<br />
we oefeningen gebaseerd op<br />
systemisch werken.<br />
Verder komen er regelmatig<br />
gasten in de training, zoals<br />
vertegenwoordigers van de<br />
vervolgtrajecten en mensen<br />
uit het bedrijfsleven.<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Aanpak van Wisselwerk<br />
Nadat iemand een aanvraag <strong>voor</strong> bijstand heeft gedaan, krijgt<br />
hij of zij een periode van maximaal twee maanden waarin ze zelf<br />
op zoek kunnen gaan naar een betaalde baan. Het CWI begeleidt<br />
de werkzoekende daarbij. In dit stadium wordt de aanpak<br />
van Wisselwerk en de loopbaantraining van de Wisselwerk<br />
Academie al aan de klant duidelijk gemaakt. Als er tegen het<br />
eind van de vrije zoekperiode geen zicht is op een betaalde<br />
baan, volgt een gesprek met de klantmanager van de gemeentelijke<br />
sociale dienst. De klantmanager geeft <strong>voor</strong>lichting over het<br />
vervolgtraject en wijst de bijstandsgerechtigde op het verplichte<br />
karakter van de drieweekse loopbaantraining. Alle nieuwe bijstandsgerechtigden,<br />
onafhankelijk van bij<strong>voor</strong>beeld werkervaring,<br />
opleidingsniveau of leeftijd, nemen deel aan de training.<br />
Uitgezonderd zijn alleen verslaafden en psychiatrische patiënten.<br />
Na de training krijgen de deelnemers, afhankelijk van hun<br />
afstand tot de arbeidsmarkt, een vervolgtraject aangeboden.<br />
Dat traject kan bestaan uit een arbeidsovereenkomst bij een verloningsbedrijf,<br />
een werkstage of een activiteit in het kader van<br />
sociale activering.<br />
Jullie werken ook met<br />
acteurs.<br />
Onze acteurs zijn geen mensen<br />
die typetjes spelen met<br />
hoedjes en sjaaltjes. We hebben<br />
het ook niet over rollenspellen,<br />
maar over sociaal<br />
interactiedrama. Normaal<br />
neemt de acteur een rol op<br />
zich en moet de deelnemer<br />
daarop reageren. Bij ons gaat<br />
het precies andersom. De<br />
deelnemer bepaalt het<br />
gedrag van de acteur. De<br />
acteur reageert op wie er<br />
tegenover hem zit.<br />
Deelnemers leren enorm veel<br />
van het werken met acteurs.<br />
Ze leren observeren, interpreteren,<br />
feedback geven en<br />
reflecteren op het eigen<br />
gedrag. Ze zien dat ze soms<br />
maar iets kleins hoeven te<br />
veranderen, om een groot<br />
effect te bereiken.<br />
Uiteindelijk leren ze wat het<br />
effect is van hun gedrag en<br />
wat de betekenis is van hun<br />
communicatie.<br />
Wat is het doel van de<br />
training?<br />
Het hele project is erop<br />
gericht dat mensen een<br />
betaalde baan vinden.<br />
Tijdens de training zoeken de<br />
deelnemers een doel dat binnen<br />
hun mogelijkheden ligt<br />
en dat op korte termijn financiële<br />
onafhankelijkheid biedt.<br />
Op lange termijn kunnen ze<br />
daarna hun dromen gaan<br />
realiseren. Mensen leren zo<br />
accepteren dat ze tijdelijk in<br />
een fabriek dozen moeten<br />
inpakken om hun droom van<br />
een eigen zaak dichterbij te<br />
brengen. We leren de werkzoekenden<br />
in hun kracht te<br />
staan en hun overtuigingen<br />
te herkaderen.<br />
We zijn er van overtuigd dat<br />
het hebben van een betaalde<br />
baan mensen gelukkiger<br />
39
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
maakt. Werk staat namelijk<br />
<strong>voor</strong> een hoop andere zaken,<br />
zoals vrijheid en onafhankelijkheid.<br />
Het betekent <strong>voor</strong><br />
sommige mensen dat ze hun<br />
familie in hun thuisland weer<br />
kunnen bezoeken, dat ze op<br />
vakantie kunnen of hun kinderen<br />
een betere toekomst<br />
kunnen bieden. Voor een<br />
deelnemer uit de training<br />
betekende het vinden van<br />
een baan dat hij zijn zwangere<br />
vrouw naar Nederland kon<br />
laten komen. Dan is een<br />
baan duidelijk een middel om<br />
een hoger doel te bereiken.<br />
Lukt het ook wel<br />
eens niet met een<br />
deelnemer?<br />
Ja hoor, af en toe komen we<br />
mensen tegen die vast zitten<br />
in hun situatie en er geen<br />
enkel <strong>voor</strong>deel in zien om<br />
iets in hun leven te veranderen.<br />
Ze hebben genoeg te<br />
eten, een dak boven hun<br />
hoofd en zekerheid over hun<br />
eigen situatie. Zoals Toon,<br />
een grootmeester in het vasthouden<br />
van zijn eigen patronen.<br />
Voor iedere oplossing<br />
die hem werd aangereikt,<br />
wist hij een nieuw probleem<br />
te formuleren. Maar ook hij is<br />
veranderd na drie weken training,<br />
zijn wereld is groter<br />
geworden. Maar hij gaat pas<br />
iets doen als alle andere<br />
wegen zijn afgesloten. Daar<br />
gaat zijn klantmanager nu<br />
mee aan de slag.<br />
Bij dit project zijn veel<br />
mensen betrokken. Van<br />
medewerkers van het<br />
opleidingsbureau tot<br />
klantmanagers en van<br />
directieleden van de<br />
sociale dienst tot medewerkers<br />
van de vervolgbedrijven.<br />
40<br />
Hoe houd je iedereen<br />
'aligned'?<br />
We hebben commitment <strong>voor</strong><br />
onze aanpak bij het management<br />
van de sociale dienst.<br />
Ze zijn bij<strong>voor</strong>beeld altijd op<br />
een informele manier aanwezig<br />
bij de certificaatuitreiking<br />
aan het eind van de training<br />
en stellen opleidingslokalen<br />
ter beschikking tussen hun<br />
eigen werkruimtes. Dat is<br />
uniek.<br />
Maar alle betrokkenen hebben<br />
geïnvesteerd in de<br />
samenwerking. Er zijn <strong>voor</strong>lichtingsbijeenkomsten<br />
en<br />
trainingen gehouden. Er is<br />
wekelijks overleg en de lijnen<br />
zijn kort. Iedereen, van de<br />
baliemedewerker tot de top,<br />
weet waar we mee bezig zijn.<br />
In de training zit iedereen op<br />
een lijn doordat zowel de<br />
trainers als de acteurs een<br />
NLP-achtergrond hebben. We<br />
spreken allemaal dezelfde<br />
taal en snappen wat er met<br />
een oefening bedoeld wordt.<br />
Bij<strong>voor</strong>beeld op welk logisch<br />
niveau we aan het werk zijn<br />
of welk metaprogramma we<br />
met een oefening activeren.<br />
Daarnaast is er nog iets<br />
anders dat alle mensen bindt<br />
die aan dit project meewerken:<br />
ze houden van mensen.<br />
De een noemt het een zacht<br />
plekje <strong>voor</strong> werkzoekenden,<br />
de ander spreekt van passie<br />
<strong>voor</strong> reïntegratie of het gunnen<br />
van overvloed aan mensen<br />
die het niet gemakkelijk<br />
hebben. Maar iedereen heeft<br />
dezelfde instelling en werkt<br />
daardoor mee aan het slagen<br />
van het project.<br />
Contact auteurs via:<br />
marianne@driewerf.nl<br />
info@smeiling.nl<br />
heinsiebers@home.nl<br />
www.driewerf.nl<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Jesse van Tuijl<br />
NLP &<br />
Bedrijfsfysiotherapie<br />
Fysieke belasting en<br />
welzijn<br />
Bij het bevorderen van welzijn<br />
kun je niet om het aandeel<br />
van fysieke belasting<br />
heen.<br />
Het psychische en het fysieke<br />
welzijn hangen zo samen dat<br />
ook de aandacht <strong>voor</strong> beiden<br />
belangrijk is tijdens het<br />
begeleiden van clienten.<br />
Steeds meer arbeids- en<br />
bedrijfsfysiotherapeuten zien<br />
NLP als toegevoegde waarde<br />
binnen hun begeleiding en<br />
behandeling. Aangezien fysiotherapeuten<br />
veel te maken<br />
hebben met het individueel<br />
begeleiden van patienten,<br />
gaan zij vaak ook gemakkelijk<br />
met NLP technieken om<br />
en kunnen zij gesprekstechnieken<br />
direkt toepassen in<br />
hun dagelijks werk. Doordat<br />
bedrijfsfysiotherapeuten met<br />
name preventief werkzaam<br />
zijn, is NLP helemaal goed in<br />
te passen in het dagelijks<br />
werk.<br />
Veel fysieke klachten ontstaan<br />
natuurlijk uit bepaalde<br />
patronen in het dagelijks<br />
prive leven en binnen het<br />
werk. De bedrijfsfysiotherapeut<br />
die in NLP onderlegd is,<br />
heeft meer mogelijkheden<br />
om de client te begeleiden<br />
naar werkgedrag dat de<br />
fysieke klachten kan verminderen<br />
en dus het welzijn verhogen.<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Bedrijfsfysiotherapeutisch<br />
spreekuur<br />
NLP geeft mij in mijn beroep<br />
als bedrijfsfysiotherapeute<br />
veel meer diepgang en tegelijkertijd<br />
meer verbreding.<br />
Bij een van mijn opdrachtgevers<br />
(een leverancier van<br />
kantoorartikelen) houd ik met<br />
regelmaat een bedrijfsfysiotherapeutisch<br />
spreekuur.<br />
Verandering in<br />
mentaal welzijn<br />
hangt sterk samen<br />
met fysiek welzijn<br />
Naast preventieve trainingen<br />
fysieke belasting is dit<br />
spreekuur erg inspirerend<br />
<strong>voor</strong> mij. Dit is de reden dat<br />
ik een eigen bedrijf heb:<br />
opdrachten kunnen doen<br />
waarin ik mijn passie kwijt<br />
kan. Mensen begeleiden in<br />
het met meer plezier en<br />
klachtenvrij hun werk kunnen<br />
uitvoeren en daardoor/daarnaast<br />
een privéleven naar<br />
tevredenheid kunnen leven.<br />
Medewerkers ervaren met<br />
beginnende klachten een<br />
lagere drempel om naar een<br />
bedrijfsfysiotherapeut te gaan<br />
dan meteen naar de bedrijfs-<br />
arts. Zeker met beginnende<br />
klachten hebben veel medewerkers<br />
het idee dat er nog<br />
niet echt iets aan de hand is.<br />
Bij deze organisatie waar veel<br />
medewerkers in een magazijnfunctie<br />
werken, is het de<br />
bedoeling dat medewerkers<br />
steeds vaker in een vroeg<br />
stadium gaan herkennen als<br />
er dysbalans is tussen de<br />
belasting en belastbaarheid.<br />
Daar<strong>voor</strong> is het belangrijk dat<br />
de bedrijfsfysiotherapeut contact<br />
heeft met de bedrijfsarts,<br />
leidinggevenden en<br />
natuurlijk de P&O afdeling.<br />
In het bedrijfsfysiotherapeutisch<br />
spreekuur krijg ik dus<br />
medewerkers te zien die in<br />
het algemeen beginnende<br />
rugklachten en/of nek-schouder-armklachten<br />
hebben. Een<br />
andere mogelijkheid is dat<br />
medewerkers na of in een<br />
periode van ziekteverzuim<br />
begeleiding kunnen gebruiken<br />
om hun werk weer uit te<br />
kunnen voeren.<br />
Binnen het spreekuur zag ik<br />
dat de fysieke aanpassingen<br />
in werkomgeving en werkgedrag<br />
bij veel medewerkers<br />
beduidend resultaten in<br />
klachtenvermindering opleverden.<br />
Echter bij een aantal<br />
medewerkers bleek dat<br />
bepaalde waarden en overtuigingen<br />
hen in de weg stonden<br />
om gezond werkgedrag<br />
te vertonen.<br />
41
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
42<br />
Fysiotherapie<br />
Fysiotherapeuten zijn gericht op fysieke klachten als gevolg<br />
van dysbalans tussen belasting en belastbaarheid. Naast het<br />
behandelen van klachten is er in de loop van de jaren steeds<br />
meer aandacht gekomen <strong>voor</strong> de eigen verantwoordelijkheid<br />
van de patiënt. De bijgeschoolde fysiotherapeut stimuleert<br />
actieve coping, i.p.v. zich alleen te richten op symptoombestrijding.<br />
Arbeidsfysiotherapie<br />
Een aantal fysiotherapeuten richten zich meer op arbeidsgerelateerde<br />
klachten: hier<strong>voor</strong> is de opleiding arbeidsfysiotherapie<br />
ontwikkeld. De arbeidsfysiotherapeut is opgeleid om<br />
een patient met arbeidsgerelateerde klachten beter te kunnen<br />
begeleiden. Zij hebben kennis van hoe een werkplek<br />
eruit moet zien. Door een bezoek aan de werkplek ziet de<br />
arbeidsfysiotherapeut welke werkwijze een patient heeft en<br />
kan dus de revalidatie en begeleiding beter toespitsen.<br />
Bedrijfsfysiotherapie<br />
Hiernaast is een andere specialisatie binnen de beroepsgroep<br />
Fysiothepie ontstaan: de bedrijfsfysiotherapeuten. Een<br />
bedrijfsfysiotherapeut houdt zich bezig met adviseren binnen<br />
een bedrijf aan leidinggevenden en medewerkers op het<br />
gebied van fysieke belasting.<br />
Daarnaast houden zij bedrijfsfysiotherapeutische spreekuren<br />
binnen bedrijven om medewerkers met (beginnende) klachten<br />
te adviseren. Belangrijk hierbij is het werkgedrag en/of<br />
de werkomgeving zodanig aan te passen, dat de klachten verminderen<br />
of verdwijnen. Al deze werkzaamheden zijn vaak<br />
onderdeel van een integraal advies in fysiek beleid.<br />
Er is dus wat overlap in de functies arbeidsfysiotherapie en<br />
bedrijfsfysiotherapie, aangezien de bedrijfsfysiotherapeut<br />
ook werkplekonderzoeken uitvoert. Een verschil is dat de<br />
bedrijfsfysiotherapeur naast het individuele werkplekadvies,<br />
ook gespecialiseerd is in organisatieadvies en ontwerp en<br />
uitvoering van groepstrainingen op gebied van fysieke belasting.<br />
Er is ook nog een aantal bedrijfsfysiotherapeuten die<br />
organisatieadvies en training combineren met arbeidsfysiotherapie.<br />
Landelijk zijn bedrijfsfysiotherapeuten georganiseerd binnen<br />
de <strong>Nederlandse</strong> <strong>Vereniging</strong> <strong>voor</strong> BedrijfsFysiotherapie<br />
Voor de medewerkers waar<br />
de “fysieke insteek” niet voldoende<br />
effect bereikte, heb ik<br />
toen een coachtraject <strong>voor</strong>gesteld<br />
bij de leidinggevenden<br />
en de P&O afdeling.<br />
Intussen is er al een behoorlijk<br />
aantal medewerkers<br />
“mentaal” begeleid. Door<br />
deze benadering waarin NLP<br />
interventies en gesprekstechnieken<br />
gebruikt worden,<br />
krijgt de medewerker inzicht<br />
in diepere oorzaken van<br />
zijn/haar fysieke klachten.<br />
Hierdoor verandert het klachtenpatroon<br />
<strong>voor</strong> velen sterk.<br />
Een mooi resultaat aangezien<br />
velen van hen al jaren fysieke<br />
klachten hadden en dat<br />
gewoon waren gaan vinden.<br />
De uitdaging <strong>voor</strong> mij binnen<br />
dit bedrijf ligt in het feit dat<br />
een groot gedeelte van de<br />
medewerkers weinig opleiding<br />
heeft genoten. Hierdoor<br />
is het belangrijk om alle<br />
interventies op een zodanige<br />
manier te beschrijven en te<br />
benoemen dat het <strong>voor</strong> de<br />
medewerkers duidelijk is. De<br />
lager opgeleide medewerker<br />
heeft bij<strong>voor</strong>beeld vaak nog<br />
niet zo’n grote woordenschat<br />
om een beschrijving van<br />
zijn/haar waarden te geven.<br />
Veel medewerkers hebben tot<br />
dan toe niet heel bewust<br />
geleefd. Dit maakt het uitdagend<br />
<strong>voor</strong> mij en is er regelmatig<br />
wat improvisatie nodig<br />
binnen de “oefeningen”. Die<br />
afwisseling met NLP maakt<br />
<strong>voor</strong> mij het vak bedrijfsfysiotherapie<br />
zo interessant.<br />
Het mooie van het spreekuur<br />
is dat het bedrijf het beleid,<br />
in relatie tot fysieke belasting<br />
en welzijn, daarmee meer<br />
uitgedragen kan worden. Nog<br />
mooier is dat daardoor minder<br />
ziekteverzuim ontstaat of<br />
het ziekteverzuim laag blijft.<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Wat bij een aantal medewerkers<br />
van het magazijn bepalend<br />
is <strong>voor</strong> hun fysieke welzijn,<br />
is het feit dat men een<br />
aantal orders moet verzamelen<br />
(“order picking”) op een<br />
dag. Hoewel de leiding<br />
natuurlijk blij is met medewerkers<br />
die veel “regels”<br />
maakt (veel orders picken:<br />
dozen vullen met artikelen<br />
<strong>voor</strong> de klant), heeft men liever<br />
op lange termijn gezonde<br />
medewerkers. Men probeert<br />
dan ook zoveel mogelijk<br />
medewerkers met klachten in<br />
te delen bij lichtere werkzaamheden.<br />
Daarnaast probeert<br />
men medewerkers die<br />
veel van zichzelf eisen, wat af<br />
te remmen. Echter hoe meer<br />
orders op hen wachten, des<br />
te meer wordt de werkdruk<br />
door een aantal ervaren.<br />
Zoals velen vertonen zij daardoor<br />
ook ander werkgedrag;<br />
werkgedrag dat meer risico<br />
geeft op klachten.<br />
Heel wat medewerkers binnen<br />
zo’n coachtraject hebben<br />
in hun leven een duidelijke<br />
overlevingsstrategie opgebouwd,<br />
van hard werken om<br />
eigenwaarde te verdienen en<br />
zelfvertrouwen te krijgen. De<br />
interventies zijn dan ook<br />
gericht op het verkrijgen van<br />
inzicht hierin en hoe het<br />
werkgedrag aan te passen<br />
(dit heeft natuurlijk ook<br />
gevolgen in het privé leven<br />
van de medewerker).<br />
Mooi is om teruggekoppeld te<br />
krijgen van leidinggevenden<br />
dat de gecoachte medewerker<br />
beduidend anders met<br />
werkdruk omgaat en eerder<br />
hulp vraagt waar nodig.<br />
Ook dit is positief <strong>voor</strong> de<br />
manier van omgaan van de<br />
leidinggevende met de medewerkers.<br />
Dat is ook het<br />
mooie van het spreekuur in<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
combinatie met de coachtrajecten:<br />
als bedrijfsfysiotherapeut<br />
houd je contact met de<br />
medewerkers, waardoor zij<br />
een steuntje in de rug ervaren,<br />
maar het uiteindelijk wel<br />
zelf doen.<br />
Verandering in mentaal welzijn<br />
hangt dus sterk samen<br />
met fysiek welzijn. Een<br />
bedrijfsfysiotherapeut (zeker<br />
met NLP ervaring) is naar<br />
mijn mening de optimale persoon<br />
om in te zetten in<br />
bedrijven waar de combinatie<br />
van werkdruk en fysieke<br />
klachten veel <strong>voor</strong>komt.<br />
Zij kunnen naast de individuele<br />
begeleiding ook beleidsmatig<br />
advies geven zodat<br />
ziekteverzuim verminderd<br />
wordt. Ook kan natuurlijk<br />
naar een combinatie gekeken<br />
worden van een arbeidsfysiotherapeut<br />
met een coach,<br />
waarbij de arbeidsfysiotherapeut<br />
zich richt op het fysieke<br />
aandeel en de coach hulp<br />
biedt bij het mentale gedeelte.<br />
Ik ben persoonlijk erg blij<br />
met het feit dat ik beide<br />
onderdelen mag “aanpakken”,<br />
dit brengt <strong>voor</strong> mij meer eenheid,<br />
waardoor ik steeds<br />
meer in lijn met mijn missie<br />
kan werken en leven.<br />
En dat… schenkt <strong>voor</strong>al een<br />
gevoel van wel zijn!<br />
Jesse is zelfstandig gevestigd<br />
Geregistreerd Bedrijfsfysiotherapeute<br />
(www.arbofysiek.nl) en<br />
vice-<strong>voor</strong>zitter van de<br />
<strong>Nederlandse</strong> <strong>Vereniging</strong> <strong>voor</strong><br />
Bedrijfsfysiotherpeuten<br />
(www.nvbf.nl)<br />
Contact auteur:<br />
jvtuijl@arbofysiek.nl<br />
43
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Afslanken met je hoofd? Ja natuurlijk!<br />
Overal waar het gaat over<br />
het bereiken van doelen kunnen<br />
de mogelijkheden die<br />
NLP te bieden heeft worden<br />
toegepast.<br />
Zo ook bij de behandeling<br />
van mensen met overgewicht<br />
en eetstoornissen.<br />
Eerste ervaringen<br />
De eerste ervaring met<br />
“Afslanken met je Hoofd” is<br />
een heel persoonlijke.<br />
Tijdens mijn NLP Masteropleiding<br />
opperde ik tijdens<br />
een oefensessie op een hete<br />
zomeravond om mijn zojuist<br />
gestelde doel, een aantal<br />
kilo’s afvallen, in te zetten als<br />
onderwerp. Na een integratie<br />
van conflicterende overtuigingen<br />
bleek het afvallen verbluffend<br />
eenvoudig te zijn.<br />
Zonder speciale dieet<strong>voor</strong>schriften,<br />
bleek ik in staat tot<br />
een gezonde leefwijze waar<br />
ik geheel achter stond. Het<br />
koste geen moeite en het<br />
voelde niet als volhouden.<br />
Mijn doel was helder en mijn<br />
overtuigingen waren congruent.<br />
Het gewenste gedrag<br />
vloeide daar als vanzelf uit<br />
<strong>voor</strong>t. Vanuit deze ervaring<br />
was mijn interesse gewekt<br />
<strong>voor</strong> het werken met eetstoornissen<br />
en NLP.<br />
Daarnaast kwam ik in mijn<br />
coachingspraktijk vaak mensen<br />
tegen waarbij overgewicht<br />
het gevolg bleek te zijn<br />
van een dieper liggende oorzaak.<br />
De hulpvraag bij aanvang<br />
van de coaching was<br />
dikwijls een andere.<br />
Vanuit deze ervaringen heb ik<br />
44<br />
eigen technieken ontwikkeld<br />
en is een werkwijze gegroeid<br />
op basis van NLP en<br />
Imaginatie die tot goede<br />
resultaten leidt.<br />
Overtuiging stuurt<br />
gedrag!<br />
Juist bij gewichtsproblematiek<br />
blijkt overduidelijk de<br />
invloed van overtuigingen op<br />
eetgedrag en volhouden van<br />
een veranderde, gezonde<br />
leefwijze. Het opruimen van<br />
belemmerende overtuigingen<br />
heeft zijn effect op het totale<br />
gevoel van welbevinden van<br />
de cliënt.<br />
De juiste overtuiging<br />
is de basis van<br />
waaruit je met Hart<br />
en Hoofd op een<br />
gezond gewicht kan<br />
komen en blijven<br />
Veel aandacht is nodig om<br />
deze overtuigingen op te sporen<br />
en bespreekbaar te maken.<br />
Hierdoor ontstaat ook zicht<br />
op het soort eetprobleem dat<br />
er speelt en of er sprake is<br />
van een<br />
- Lijngerichte eter<br />
- Emotie eter<br />
- Extern gerichte eter<br />
Bij deze verschillende soorten<br />
Shakti van der Zeeuw<br />
eters bestaan bijbehorende<br />
subjectieve ervaringen en<br />
belemmerende overtuigingen,<br />
die het probleem in stand<br />
houden ondanks de nieuwste<br />
diëten en afslankprogramma’s.<br />
Het positief steunen van de<br />
cliënt bij zijn/haar zoektocht<br />
naar de gewenste overtuiging<br />
is vervolgens van groot<br />
belang. Als coach is het<br />
essentieel naast de persoon<br />
te staan en een gevoel van<br />
begrip en veiligheid te creëren,<br />
in plaats van een extra<br />
vijand te worden in een<br />
wereld die toch al zoveel oordelen<br />
heeft over zijn/haar<br />
gewicht.<br />
Als NLP-coach stel ik niet het<br />
gewicht centraal, maar het<br />
welbevinden van de mens als<br />
geheel.<br />
Onderzoek, Begrip en<br />
Actie<br />
Mijn werkwijze kent de volgende<br />
fasen: onderzoek,<br />
begrip en actie.<br />
In de onderzoeksfase onderzoekt<br />
de cliënt wat zijn/haar<br />
doel is, waar de hindernissen<br />
liggen en welke overtuigingen<br />
hierbij een rol spelen.<br />
In deze fase werken we<br />
tevens aan het creëren van<br />
een veilige plek in hem/haar<br />
zelf. Het vinden van een<br />
basis in jezelf, geeft de<br />
kracht om aan verandering te<br />
beginnen. Ook een aantal<br />
<strong>voor</strong>onderstellingen en principes<br />
van NLP komen hier uitvoerig<br />
aan de orde als uit-<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
gangspunt van waaruit hij/zij<br />
kan werken.<br />
Begrip van de persoon <strong>voor</strong><br />
zichzelf en begrip <strong>voor</strong><br />
hem/haar van de coach zullen<br />
het veranderingsproces<br />
ondersteunen. Rapport en<br />
respect zijn hier de sleutelwoorden.<br />
Pas als dat vertrouwen<br />
er in voldoende mate is,<br />
kan de stap gezet worden<br />
naar actie.<br />
In deze actiefase kan gebruik<br />
gemaakt worden van vele<br />
NLP technieken zoals re-imprinting,<br />
reframing en integratie<br />
van conflicterende overtuigingen.<br />
Daarnaast maak ik<br />
veelvuldig gebruik van GIP’s,<br />
en (geleide) visualisaties/<br />
imaginaties.<br />
De juiste overtuiging is de<br />
basis van waaruit je met Hart<br />
en Hoofd op een gezond<br />
gewicht kan komen én blijven.<br />
Combinatie met een<br />
gezonde leefwijze!<br />
Zoals ook uit het onderzoek<br />
van Ouwens blijkt (zie<br />
kader), is het uitsluitend volgen<br />
van diëten niet echt succesvol.<br />
Vanuit mijn visie en ervaring<br />
is de basis van een gezonde<br />
leefwijze <strong>voor</strong>al gelegen in<br />
het hebben van de juiste<br />
overtuigingen, in combinatie<br />
met kennis over voeding en<br />
beweging. Voorlichting over<br />
de verschillende aspecten van<br />
een gezonde leefwijze is een<br />
goede aanvulling op het werken<br />
op overtuigingsniveau.<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Workshops<br />
Sinds twee jaar geef ik<br />
samen met Netty van<br />
Kaathoven, diëtiste en NLP<br />
Master, de volgende workshops<br />
aan diëtisten:<br />
- Afslanken met je Hoofd<br />
- Vrij van Eetverslaving<br />
De reacties die we uit deze<br />
groepen ontvangen, en die<br />
gestoeld zijn op ervaringen in<br />
de diëtistenpraktijk, hebben<br />
ons steeds duidelijker<br />
gemaakt dat onze benadering<br />
(een combinatie van overtuiging+kennis)<br />
resultaat oplevert,<br />
zowel <strong>voor</strong> de korte als<br />
de lange termijn.<br />
Binnenkort geven wij op uitnodiging<br />
van de NVNLP een<br />
workshop waarin u met onze<br />
werkwijze kennis kunt<br />
maken.<br />
Shakti van der Zeeuw werkte<br />
jarenlang als manager op het<br />
snijvlak van Overheid en<br />
Gezondheidszorg en werkt nu<br />
als trainer en coach vanuit haar<br />
eigen bureau Nieuw-Perspectief.<br />
Contact auteur :<br />
T: 06 48 422 137<br />
E: shakti@nieuw-perspectief.info<br />
Voor meer info:<br />
www.nieuw-perspectief.info<br />
Dieet helpt slechts kleine groep<br />
Een dieet helpt slechts een kleine<br />
groep te zware mensen. Voor<br />
veruit de meeste zwaarlijvigen<br />
zijn andere maatregelen, zoals<br />
gedragstherapie, nodig om de<br />
zozeer verlangde slanke lijn te<br />
veroveren.<br />
Dat blijkt uit een onderzoek<br />
waarop de Nijmeegse geestelijk<br />
gezondheidskundige M. Ouwens<br />
op 10 maart aan de Radboud<br />
Universiteit in Nijmegen promoveert.<br />
Volgens Ouwens is lijnen<br />
<strong>voor</strong> heel veel mensen met overgewicht<br />
juist contraproductief.<br />
Het gevaar is niet denkbeeldig<br />
dat het vermageringsdieet uiteindelijk<br />
juist tot overeten en<br />
dus nog meer gewicht leidt.<br />
Ouwens deed testen met ruim<br />
vierhonderd willekeurige vrouwen,<br />
die tijdens het onderzoek<br />
niet op dieet waren. "Het is<br />
bekend dat veel vrouwen zogenoemde<br />
emotionele eters zijn,<br />
die gevoelens van onbehagen<br />
wegeten met iets lekkers.<br />
Mannen horen vaker bij de<br />
groep externe eters, mensen die<br />
de verleiding van uitgestald lekkers<br />
niet kunnen weerstaan. Uit<br />
mijn testen is gebleken dat<br />
mensen die opvallend veel aten<br />
uit beide groepen afkomstig<br />
waren. Overeten treedt dus op<br />
bij emotionele en externe eters<br />
en daarom zullen zij weinig baat<br />
hebben bij een vermageringsdieet."<br />
Ouwens denkt dat cognitieve<br />
gedragstherapie wel succesvol<br />
kan zijn<br />
In de vrouwenbladen zie je wel<br />
af en toe tips en adviezen om af<br />
te vallen buiten een dieet om.<br />
Zoals een cadeautje kopen als<br />
je je niet goed voelt in plaats<br />
van een gebakje. Of boodschappen<br />
doen met een volle maag.<br />
Maar blijkbaar slaat dat nog niet<br />
voldoende aan.<br />
Bron: Diverse dagbladen<br />
45
thema: NLP & het bevorderen van Welzijn<br />
Ghata Roozen<br />
De Rode Schoentjes<br />
Door de jaren heen echter<br />
ontdekte ik ook dat veel huidige<br />
verlangens hun wortel<br />
hebben in onze geschiedenis.<br />
En dat wanneer je niet bij de<br />
wortel van de gewenste verandering<br />
komt er eerder honger<br />
naar meer kan ontstaan<br />
dan dat de realisatie je echt<br />
vervult.<br />
In Nederland hebben we<br />
mogelijk geen echte honger<br />
meer naar voedsel zoals in<br />
ontwikkelingslanden, de symbolische<br />
honger naar meer en<br />
meer is terug te vinden in<br />
veel facetten van onze<br />
samenleving en in heel ons<br />
huidige economische bestel.<br />
Misschien heeft het te maken<br />
met het gegeven dat ik ouder<br />
word en besef dat ik veel<br />
deel heb genomen. Het is tijd<br />
geworden om het evenwicht<br />
te herstellen en de focus te<br />
verleggen naar het bijdragen<br />
van mijn deel.<br />
In het werken met NLP, individueel<br />
en binnen de opleidingen,<br />
staat dan ook meer<br />
en meer de vraag centraal of<br />
we bij de gewenste realisatie<br />
uiteindelijk wel varen. Doet<br />
het ons deugd? Simpelweg<br />
omdat als wij ons wel bevin-<br />
46<br />
Binnen NLP vertrekken we vaak vanuit een verlangen zoals bij<strong>voor</strong>beeld<br />
het verlangen naar verandering. Wat wil je precies? Hoe weet je dat je<br />
realisatie vorm krijgt? Met wie, waar en wanneer wil je x? Wat<br />
hield je tegen? Zo maar wat vragen uit het zogenaamde<br />
Outcome-model op weg naar het<br />
realiseren van gewenste resultaten.<br />
Dankzij dit model en andere NLP-technieken<br />
kregen we al veel moois <strong>voor</strong> elkaar. En<br />
zeker de eerste jaren dat ik NLP gebruikte was ik zeer<br />
enthousiast: er was zoveel maakbaar.<br />
den, als het ons deugd doet,<br />
we als mensen een natuurlijke<br />
neiging hebben om daarvan<br />
te delen. Laat ik vertellen<br />
over de rode schoentjes …..<br />
Toen ik laatst weer eens op<br />
zoek was naar de juiste<br />
schoenen bij het pak dat ik<br />
droeg, schakelde ik spontaan<br />
terug naar het verleden.<br />
Onder de trap in mijn ouderlijk<br />
huis was een kast. Veel<br />
mensen noemden dat een<br />
trapkast, maar wij hadden<br />
het over het schoenenkastje.<br />
Naast een schort aan een<br />
haak, de stofzuiger en een<br />
mandje met poetsmiddelen,<br />
bestond de inhoud van de<br />
kast <strong>voor</strong>al uit een hele grote<br />
verzameling schoenen. En<br />
niet omdat we met zoveel<br />
mensen waren, maar omdat<br />
<strong>voor</strong>al mijn moeder veel<br />
schoenen had.<br />
Ik kan me herinneren dat we<br />
daar toen wel eens over<br />
mopperden. Wij elk maar één<br />
paar (en lang niet altijd een<br />
nieuw paar) en mama die<br />
altijd maar schoenen te kort<br />
leek te komen. Terwijl er toch<br />
zo veel stonden die alleen<br />
aan haar voeten pasten.<br />
Zo hervond ik mezelf al sorterend<br />
en kiezend uit m’n<br />
eigen - inmiddels grote - verzameling<br />
schoenen. Er zijn<br />
zwarte, bruine, blauwe, groene<br />
en grijze stappers. Maar<br />
wat me opvalt is de enorme<br />
hoeveelheid van allerlei soorten<br />
rood schoeisel: veterschoenen,<br />
klassieke en hippe<br />
instappers, Birkenstocks,<br />
pumps, wandelschoenen,<br />
laarzen… en zelfs de pas<br />
gekochte loopschoenen hebben<br />
opvallend veel rood.<br />
Een gemodelleerde tic of, in<br />
gewoon Nederlands, een<br />
onbewust patroon dat ik<br />
afkeek en overnam van mijn<br />
moeder? Waardoor ik nog<br />
steeds, als ik niet alert ben,<br />
een winkel binnen stap en<br />
thuiskom met weer een paar<br />
nieuwe schoenen die ik niet<br />
nodig heb.<br />
Het zette me aan het denken<br />
en bleef me bezig houden.<br />
Wat ’zeggen’ al die schoenen<br />
en dan <strong>voor</strong>al die rode schoenen<br />
over mij? Wat vervullen<br />
ze eigenlijk <strong>voor</strong> mij? Welk<br />
verlangen zit daar onder?<br />
Het hele proces waarbij ik<br />
onderzocht wat me steeds<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
weer deed thuis komen met<br />
nieuwe rode schoenen lijkt op<br />
het proces van kerntransformatie:<br />
doorvragen tot het<br />
oorspronkelijke verlangen<br />
zich onthullen wil.<br />
Bij mij ging dat zo: als ik die<br />
nieuwe schoenen koop val ik<br />
op. Als ik opval word ik<br />
gezien. Als ik gezien word<br />
mag ik misschien wel meedoen.<br />
Als ik mee mag doen<br />
kan ik dansen. Als ik dansen<br />
kan voel ik me leven…en het<br />
leven danst in mij ….we vieren<br />
het bestaan….en niet ik<br />
maar de dans zèlf nodigt<br />
iedereen uit om mee te dansen….elke<br />
keer weer.<br />
De Amish people hebben een<br />
mooie attitude heb ik me<br />
laten vertellen. Bij nieuwe<br />
ontwikkelingen of nieuwe uitvindingen<br />
vragen ze zich af<br />
of het God zal dienen. Deze<br />
attitude, eventueel met een<br />
kleine verbale wijziging qua<br />
tekst, is naast de techniek<br />
om niet vervulde verlangens<br />
te neutraliseren, een prachtige<br />
leidraad om door te gaan<br />
tot alleen de dans nog overblijft…<br />
Het ervaren van die uitnodiging<br />
die we meekregen bij<br />
onze geboorte…Wel Zijn in<br />
de meest pure vorm.<br />
Ghata Roozen werkt als internationaal<br />
NLP-trainer, Health<br />
Practitioner en Personal Coach<br />
en is verantwoordelijk <strong>voor</strong> de<br />
activiteiten van het opleidingsinstituut<br />
van Heart Systems<br />
Nederland.<br />
Contact auteur:<br />
info@heartsystems.nl<br />
Voor meer info:<br />
www.heartsystems.nl<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Knipselrubriek<br />
Opmerkelijke berichten uit de samenleving<br />
Bewijs <strong>voor</strong> biochemisch effect van nepmedicijnen<br />
Nepmedicijnen stimuleren in de hersenen de aanmaak van lichaamseigen<br />
pijnstillers. Dat blijkt uit een onderzoek dat op 23 augustus is verschenen<br />
in The Journal of Neuroscience.<br />
"De bevindingen weerspreken de gedachte dat het placebo-effect<br />
alleen maar psychologisch is", stelt onderzoeker Jon-Kar Zubieta van<br />
de Universiteit van Michigan in Ann Arbor.<br />
De onderzoekers gaven veertien mannelijke vrijwilligers een injectie<br />
met een zoutoplossing in de kaakspieren. Aangezien de hersenen<br />
onmiddellijk aan het werk gingen om de pijn te verdoven, verhoogden<br />
de onderzoekers de dosis om de pijn op peil te houden. Toen de proefkonijnen<br />
hoorden dat ze een pijnstiller kregen (wat een fopmiddel<br />
was), bleek het lichaam zich nog beter tegen de pijn te weren.<br />
De hersenscans die werden uitgevoerd, lieten zien dat na toediening<br />
van het placebo het opiatensysteem op volle toeren ging werken. Een<br />
hersenscan maakt de stofwisseling in de hersenen zichtbaar.<br />
Het placebo-effect is al lang bekend. Niet alleen nepmiddelen maar ook<br />
nepoperaties kunnen bepaalde klachten verhelpen. Waarom nepmiddelen<br />
werken, was nog niet duidelijk. Tot nu werd aangenomen dat het<br />
effect alleen maar psychologisch was.<br />
Eerder deze zomer hadden onderzoekers aangetoond dat placebo's tot<br />
hersenactiviteiten leiden die tot doel hebben onaangename gevoelens<br />
te vermijden. Daarbij zou de mentale gesteldheid van patiënten een<br />
belangrijke rol spelen. Mensen die veel vertrouwen en hoge verwachtingen<br />
ten aanzien van medicijnen hebben, zouden er meer bij gebaat<br />
zijn.<br />
Telegraaf, 25-08-‘05<br />
Nederlanders hebben massaal spijt<br />
Nederlanders hebben spijt. 86 procent betreuren de keuzes die ze in<br />
hun leven hebben gemaakt. Vooral in de liefde, blijkt uit een onderzoek<br />
van Psychologie Magazine<br />
In het september<strong>nummer</strong> 2005 meldt Psychologie Magazine dat de<br />
partnerkeuze <strong>nummer</strong> één staat in het spijtonderzoek, gevolgd door<br />
opleiding en persoonlijke ontwikkeling. Aan het onderzoek deden 640<br />
mensen mee. Slechts 14 procent zou precies dezelfde keuzes maken,<br />
als ze hun leven over mochten doen.<br />
Amerikanen, zo bleek uit soortgelijk onderzoek, betreuren <strong>voor</strong>al de<br />
keuze van hun opleiding en carrière. Liefde staat pas op de derde<br />
plaats. Mensen die aan het <strong>Nederlandse</strong> onderzoek meededen, hebben<br />
op lange termijn <strong>voor</strong>al spijt van de dingen die ze hebben nagelaten.<br />
Maar op korte termijn, de afgelopen twee weken, betreuren ze<br />
juist meer dingen die ze hebben gedaan. Als <strong>voor</strong>beeld van dat laatste<br />
wordt vaak genoemd: onaardig geweest tegen mijn partner.<br />
47
48<br />
De dreiging van hoger beroep tegen de gunstige uitspaak<br />
Gerechtshof inzake “aftrekbaarheid NLP-opleidingen” (juli<br />
2005) is definitief van de baan:<br />
(Onderstaande tekst is woensdag 14 september 2005 gepubliceerd<br />
op de website van het Ministerie van Financiën)<br />
IB: Kosten opleiding NLP aftrekbaar<br />
De staatssecretaris laat in een toelichting weten waarom hij geen cassatieberoep<br />
heeft ingesteld tegen de hofuitspraak. A's echtgenote<br />
heeft in 2002 een opleiding neuro linguïstisch programmeren (NLP)<br />
gevolgd alsmede een themadag over communicatie. De inspecteur weigert<br />
aftrek van het als scholingskosten opgevoerde cursusgeld. Naar<br />
zijn mening is de NLP-opleiding gevolgd ter zelfontplooiing.<br />
Het hof denkt hier anders over. Er is voldoende aannemelijk geworden<br />
dat de echtgenote met het volgen van de opleiding en het bijwonen van<br />
de themadag het oogmerk had beter te gaan functioneren binnen haar<br />
dienstbetrekking. Hieraan wordt geen afbreuk gedaan door de omstandigheid<br />
dat het volgen van de opleiding en het meedoen aan de themadag<br />
mogelijk hebben geleid tot vergroting van de persoonlijke uitrusting<br />
van de echtgenote. Het beroep is gegrond.<br />
De staatssecretaris licht toe waarom hij geen beroep in cassatie instelt,<br />
zie onderstaande doorklik. Toelichting staatssecretaris van 19 augustus,<br />
nr. DGB 2005-4493, n.a.v. uitspraak Hof Amsterdam E X van 7 juli<br />
2005, 2004/04204, 2002, IB 2001 6.27<br />
Volledige teksten van jurisprudentie zijn niet bij Financiën beschikbaar,<br />
maar kunt u op de Internetsite van de rechterlijke organisatie<br />
(www.rechtspraak.nl) terugvinden door te zoeken op Zaak<strong>nummer</strong>.<br />
Optimisten kijken naar boven<br />
Uit recent onderzoek is gebleken dat mensen met een pessimistische<br />
levenshouding letterlijk anders naar de wereld kijken dan onverbeterlijke<br />
optimisten. Wat blijkt namelijk? De hersenen bij pessimistische<br />
mensen werken beter wanneer die mensen de blik naar beneden richten.<br />
Van nature optimistische mensen kijken juist naar boven als ze<br />
nadenken.<br />
Het Amerikaanse onderzoek toont aan dat de manier waarop en de<br />
richting waarin we kijken als we nadenken, inderdaad de stemmingen<br />
versterkt. Met andere woorden, wanneer ze naar beneden kijken, versterken<br />
pessimisten het gevoel 'down' te zijn.<br />
Onderzoeker Brian Meier van de Amerikaanse North Dakota State<br />
University denkt dat deze ontdekking belangrijke gevolgen kan hebben<br />
<strong>voor</strong> mensen die lijden aan een depressie. Volgens Meier zou dat betekenen<br />
dat het mogelijk is een depressie te verhelpen door mensen hun<br />
natuurlijke gewoontes te laten doorbreken en hen naar boven te laten<br />
kijken. Depressies komen zeer veel <strong>voor</strong>: in Nederland heeft ongeveer 1<br />
op de 20 mensen er last van<br />
Bron: Gezondheidsplein, september 2005<br />
Knipselrubriek<br />
`Flow` verbetert arbeidsproductiviteit<br />
en kwaliteit van<br />
leven<br />
Een toestand van `flow` draagt<br />
enorm bij aan arbeidsvreugde en<br />
productiviteit. Volgens de<br />
Amerikaanse psycholoog Mihaly<br />
Csikszentmihalyi, die het begrip in<br />
1990 introduceerde, lijkt flow op de<br />
magische spanning dat een schilder<br />
ervaart als de kleuren op zijn<br />
doek samenwerken en tot leven<br />
komen. Flow is op een soortgelijke<br />
manier van toepassing op de werkvloer.<br />
Door flow te creëren, vinden<br />
de beste momenten in het leven<br />
niet langer slechts plaats op vakantie<br />
of achter de schildersezel, maar<br />
ook op de werkplek.De laatste<br />
jaren voerden grote bedrijven als<br />
Microsoft, Ericsson en Toyota het<br />
concept in. Ze gebruiken flow als<br />
methode om het beste uit hun<br />
werknemers te halen en de relatie<br />
met klanten te verbeteren.<br />
Management consultant Gallup<br />
Organization werkt momenteel bij<br />
zo`n 300 bedrijven met het begrip<br />
flow. Ceo Jim Clifton stuurt zijn<br />
eigen werknemers elke dag een email<br />
waarin hij ze vraagt hun positieve<br />
energieniveau weer te geven<br />
op een schaal van 1 tot 5. Als<br />
iemand de 5 bereikt, zijn ze `in<br />
flow`. Mensen met een hoog flowgehalte<br />
zijn volgens Clifton altijd<br />
productief, nooit ziek, krijgen veel<br />
minder ongelukken en zien hun<br />
kwaliteit van leven verbeteren.<br />
bron: Fast Company, the (01-08-05)<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Opmerkelijke berichten uit de samenleving<br />
Westerlingen kijken anders<br />
dan Aziaten<br />
Aziaten kijken - letterlijk - op een<br />
andere manier naar de wereld om<br />
hen heen dan westerlingen. Dat<br />
hebben psychologen van de<br />
Amerikaanse universiteit van<br />
Michigan vastgesteld.<br />
De wetenschappers volgden de<br />
oogbewegingen van hun proefpersonen<br />
terwijl die naar foto's keken.<br />
De westerse studenten keken <strong>voor</strong>al<br />
naar het object dat centraal<br />
stond in de foto, terwijl de Aziaten<br />
veel meer oog bleken te hebben<br />
<strong>voor</strong> de achtergrond.<br />
De verschillen komen volgens de<br />
wetenschappers ook tot uitdrukking<br />
in de taalkundige ontwikkeling.<br />
Westerse kinderen leren sneller<br />
zelfstandig naamwoorden te<br />
onthouden.<br />
Onderzoek naar Zuid-Koreaanse en<br />
Chinese kinderen wijst uit dat ze<br />
veel eerder werkwoorden leren, die<br />
gebruikt worden om verbanden tussen<br />
objecten aan te geven.<br />
Volgens onderzoeksleider Richard<br />
Nisbett zijn er genoeg aanwijzingen<br />
dat er een wezenlijk verschil is in<br />
de wereldbeelden van westerlingen<br />
en Aziaten. In het algemeen hebben<br />
Amerikanen de neiging zaken te<br />
ontleden en te analyseren. Doel is<br />
objecten in categorieën te plaatsen<br />
en regels vast te stellen waaraan zij<br />
zouden moeten voldoen. Aziaten<br />
bezien objecten veel meer in relatie<br />
tot het grotere geheel.<br />
Nisbett hoopt dat zijn werk kan bijdragen<br />
aan een betere verstandhouding<br />
en meer wederzijds<br />
respect tussen verschillende culturen.<br />
Algemeen Dagblad 24-08-2005<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Pijn doet minder pijn als je hem verwacht<br />
Een hevige pijnprikkel is minder erg als hij niet helemaal onverwacht<br />
komt. Die subjectieve pijnervaring is zelfs in het brein meetbaar: de<br />
hersengebieden die pijn registreren zijn bij zo'n lage verwachting<br />
minder actief.<br />
Deze hersenscan toont de hersenactiviteit bij pijn (rood) en bij verwachte<br />
pijn (groen). Het gele gebied is bij allebei actief.<br />
Neurobiologen van de Wake Forest School of Medicine in North<br />
Carolina (Verenigde Staten) vonden tien mensen bereid deel te nemen<br />
aan hun pijnonderzoek.<br />
De proefpersonen kregen pijnprikkels van een halve minuut toegediend<br />
door middel van een heet blokje op hun onderbeen. In een<br />
oefensessie leerden zij dat zij drie gradaties van pijn konden verwachten.<br />
Die werden aangekondigd door pauzes van verschillende lengte.<br />
Een rust van zeven seconden luidde een milde pijnprikkel in (46 °C),<br />
een interval van vijftien seconden matige pijn (48 °C), en een pauze<br />
van dertig seconden hevige pijn (50 °C).<br />
Enkele dagen na de oefensessie begon het echte experiment. Dertig<br />
keer werden de deelnemers gekweld met een pijnprikkel op hun<br />
been, terwijl de onderzoekers hun hersenactiviteit bestudeerden met<br />
een functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI)-scanner. Bij iedere<br />
prikkel gaven de proefpersonen aan welke pijnintensiteit zij verwachtten,<br />
en hoe sterk de werkelijk ervaren pijn was. Af en toe volgde<br />
onverwacht de hevige pijn van 50 °C na een interval van vijftien<br />
seconden, of een matige prikkel pas na dertig seconden.<br />
De pijn die de proefpersonen ondervonden na een hevige prikkel was<br />
ruim een kwart minder hevig wanneer zij zich hadden ingesteld op<br />
een matige pijnscheut. Een dosis morfine van 0,08 mg per kilogram<br />
lichaamsgewicht heeft een vergelijkbaar pijnstillend effect.<br />
De scanbeelden laten zien dat ook de hersenactiviteit werd beïnvloed<br />
door de verwachtingen. Hoe intenser de pijn die de proefpersonen<br />
verwachtten, hoe meer activiteit er te zien was in hersengebieden die<br />
een rol spelen bij pijn, zoals het cerebellum en de thalamus. Veel van<br />
die hersengebieden waren ook actiever naarmate de daadwerkelijk<br />
beleefde pijn intenser was. Maar wanneer een heviger prikkel werd<br />
toegediend dan verwacht, was de activiteit van de pijngebieden in het<br />
brein vergelijkbaar met die bij matige pijn.<br />
De onderzoekers concluderen dat het brein <strong>voor</strong> het registreren van<br />
pijn niet alleen informatie betrekt van de zenuwen in het pijnlijk<br />
getroffen gebied, maar ook informatie over verwachtingen en eerdere<br />
ervaringen. Hun bevindingen onderstrepen het belang van gedragstherapie<br />
gericht op een positieve instelling bij de behandeling van<br />
pijn.<br />
Niki Korteweg bron PNAS<br />
NRC 12 september 2005<br />
49
Expanding Your World – Modeling<br />
the Structure of Experience<br />
Auteurs: David Gordon en Graham Dawes.<br />
Uitgever: Desert Rain, Tucson AZ, 2005<br />
ISBN 0-9765616-0-3<br />
Verkrijgbaar via www.expandyourworld.net<br />
Boekbespreking door Ronald van Oosten<br />
Modelleren gemodelleerd<br />
Modelleren vormt het hart van NLP. Toch zijn<br />
er weinig boeken op de markt verschenen die<br />
het modelleren beschrijven en het uitvoeren<br />
ervan stimuleren.<br />
In 1985 verscheen “The Emprint Method” van<br />
Leslie Cameron-Bandler, David Gordon en<br />
Michael Lebeau. In 1998 publiceerde Robert<br />
Dilts zijn “Modeling with NLP”, dat door velen<br />
als het standaardwerk over modelleren wordt<br />
beschouwd. En nu is er dan “Expanding Your<br />
World”, een boek dat het resultaat is van de<br />
samenwerking van de Amerikaan David<br />
Gordon en de Brit Graham Dawes. Twee zeer<br />
verschillende mensen die, vanuit een gezamenlijke<br />
fascinatie <strong>voor</strong> het modelleren, hun<br />
complementaire karakters en kwaliteiten hebben<br />
ingezet om het modelleerproces op een<br />
heldere, toegankelijke manier te beschrijven<br />
(in de woorden van Gordon:”after titanic<br />
struggles, we generally meet somewhere<br />
between our two extremes”).<br />
“Expanding Your World” is meer dan een<br />
boek. Er hoort een DVD bij waarop we het<br />
modelleerproces dat in het boek als <strong>voor</strong>beeld<br />
gebruikt wordt van begin tot eind kunnen volgen.<br />
De schrijvers modelleren Kendall, een<br />
vrouw wier bijzondere bekwaamheid “ergens<br />
hartstochtelijk over zijn” is. Op dat gebied is<br />
zij de na te volgen expert.<br />
Na een inleiding met een definitie en afbakening<br />
van modelleren presenteren Gordon en<br />
Dawes een model, een stroomschema, dat<br />
zowel dient tot handleiding om een expert uit<br />
te vragen, als een manier om de bekwaamheid<br />
overzichtelijk te presenteren: de<br />
“Experiential Array” (letterlijk: “ervaringsrangschikking”).<br />
50<br />
Boekenrubriek<br />
Volgens de schrijvers gaat het er bij modelleren<br />
om, díe onderdelen van een bekwaamheid<br />
vast te leggen die zowel noodzakelijk als voldoende<br />
zijn. Daar Gordon en Dawes als het<br />
ware het modelleren zelf gemodelleerd hebben,<br />
geldt dat ook <strong>voor</strong> de Experiential Array.<br />
Die bestaat uit vier onderdelen:<br />
1. Overtuigingen; hier draait het om het criterium:<br />
wat stelt de expert centraal tijdens<br />
het uitvoeren van de bekwaamheid? Wat is de<br />
persoonlijke definitie ervan, en wat is het<br />
bewijs dat aan het criterium voldaan is? Wat<br />
maakt het <strong>voor</strong> iemand mogelijk om het criterium<br />
te bereiken? Wat levert het voldoen aan<br />
het criterium op?<br />
2. Strategieën; de schrijvers hanteren een<br />
bredere, ruimere definitie van het begrip strategie<br />
dan de beperkte en beperkende TOTEopvatting<br />
ervan. Behalve strategieën die uit<br />
een serie vastgelegde stappen bestaan, omvat<br />
hun definitie ook strategieën die bestaan<br />
uit niet-sequentiële, met elkaar samenhangende<br />
gedragingen.<br />
Uniek <strong>voor</strong> hun benadering is het vastleggen<br />
van “secundaire strategieën”: wat doe je als<br />
je oorspronkelijke strategie niet werkt?<br />
3. Emoties; emoties zijn belangrijk, omdat<br />
ze kunnen dienen als feedbackmechanisme:<br />
ze vertellen in welke mate er aan het criterium<br />
voldaan is. Ook helpt emotie om de<br />
bekwaamheid in stand te houden.<br />
4. Extern gedrag; elke bekwaamheid kenmerkt<br />
zich op zeker moment door extern<br />
gedrag. Het kan belangrijk zijn bepaalde<br />
gedragingen expliciet vast te leggen.<br />
In dit model dienen de strategieën, ondersteund<br />
door de emoties, er<strong>voor</strong> om het criterium<br />
te bereiken op een manier die concreet<br />
wordt in het externe gedrag.<br />
Misschien zult u zich, net zoals ik dat deed,<br />
afvragen:”waar zijn de metaprogramma’s?”<br />
Voor velen maakt het vastleggen van metaprogramma’s<br />
een vast, zelfs onmisbaar,<br />
onderdeel uit van het modelleerproces.<br />
Ik ben zo vrij geweest David Gordon hiernaar<br />
te vragen. Volgens hem maken de metapro-<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
gramma’s wel degelijk deel uit van de<br />
Experiential Array. Maar dan impliciet, in de<br />
structuur van de inhoudelijke beschrijving die<br />
de expert geeft bij het uitvragen. Het volgen<br />
van de stappen van de Experiential Array<br />
maakt dat de metaprogramma’s vanzelf,<br />
onuitgesproken, deel gaan uitmaken van het<br />
model, aldus Gordon.<br />
In de ervaring van beide schrijvers is het kennen<br />
van iemand’s metaprogramma’s niet buitengewoon<br />
bruikbaar als het gaat om het verwerven<br />
van iemands bekwaamheid. Ze zijn<br />
wel waardevol in andere contexten, zoals therapie.<br />
Maar het kennen ervan in de context<br />
van modelleren is niet waardevol, omdat<br />
metaprogramma’s gescheiden van de inhoud<br />
weinig betekenis hebben.<br />
Tijdens hetzelfde contact maakte David<br />
Gordon duidelijk dat wat hem betreft de<br />
Experiential Array niet de enige en definitieve<br />
manier is om te modelleren. Hij verwacht, dat<br />
ook van deze aanpak ooit de beperkingen duidelijk<br />
zullen worden, en dat er dan weer nieuwe<br />
benaderingen gezocht en gevonden zullen<br />
worden.<br />
Na de instructie over het hanteren van de<br />
Experiential Array en het verfijnen ervan, ronden<br />
Gordon en Dawes het boek af met een<br />
beschrijving van de manier waarop iemand de<br />
in kaart gebrachte bekwaamheid kan verwerven.<br />
Ook hier biedt het schrijversduo een<br />
nauwkeurig stap-<strong>voor</strong>-stap proces, dat duidelijk<br />
het resultaat is van vele jaren testen en<br />
bijschaven.<br />
Ik vind het een opwindende gedachte dat deze<br />
aanpak, door haar eenvoud en elegantie,<br />
het mogelijk maakt om al op practitionerniveau<br />
te modelleren. In ons persoonlijke contact<br />
maakte David Gordon me duidelijk dat<br />
wat hem betreft de practitioneropleiding alleen<br />
maar over modelleren zou moeten gaan...<br />
Compleet en toch geen woord teveel; praktisch<br />
gericht, met geïntegreerde theorie;<br />
zowel te gebruiken <strong>voor</strong> het zelf verwerven<br />
van bekwaamheden vàn anderen, als <strong>voor</strong><br />
“productgericht modelleren”: het maken van<br />
toepassingen vóór anderen…<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
Wanneer u als NLP-er slechts tijd, gelegenheid<br />
of geld hebt om dit jaar één boek te<br />
lezen, laat het dan dit boek zijn. “Expanding<br />
Your World” verdient het<br />
om het nieuwe standaardwerk<br />
over modelleren te<br />
zijn.<br />
Contact auteur:<br />
ronald@opschudding.com<br />
Over de auteurs<br />
David Gordon was lid van de oorspronkelijke groep die,<br />
samen met Bandler en Grinder, NLP ontwikkelde. Hij<br />
werd bekend door de publicatie van zijn boek<br />
“Therapeutic Metaphors”, een standaardwerk over het<br />
gebruik van metaforen. Ook schreef hij, met Marybeth<br />
Myers-Anderson, “Phoenix – The Therapeutic Patterns<br />
of Milton H. Erickson”. Met Leslie Cameron-Bandler en<br />
Michael Lebeau schreef hij “The Emprint Method”, de<br />
eerste beschrijving van een modelleermethode, en<br />
“Know How”, een verzameling modellen die volgens die<br />
methode tot stand zijn gekomen. De afgelopen twintig<br />
jaar heeft hij zich, naast het lesgeven over metaforen,<br />
beziggehouden met het onderzoeken en ontwikkelen<br />
van het modelleerproces. Hij woont in de Sonora woestijn<br />
in Arizona.<br />
Graham Dawes is oprichter van het UK Training Center<br />
for NLP, het eerste NLP-instituut buiten Noord-Amerika.<br />
Hij haalde een doctoraat in Management Learning aan<br />
de universiteit van Lancaster, met een verkenning van<br />
de aard van de werkelijkheid, betekenis en verandering.<br />
Hij heeft vele boeken over NLP en aanverwante onderwerpen<br />
op zijn naam staan, zoals het artikel “A<br />
Bermuda Triangle of the Mind” over Frank Farelly, in<br />
“Der Zirkel des Talos”van Heinz Kersting.<br />
51
vervolg Boekenrubriek<br />
Voorbij je eigen wijze:<br />
effectief communiceren met<br />
metaprogramma’s in professionele<br />
relaties<br />
Auteurs: Guus Hustinx en Anneke Durlingervan<br />
der Horst<br />
uitgeverij Nelissen / Soest, 279 pag.<br />
Prijs € 34,50<br />
ISBN: 90244 16884<br />
Boekbespreking door Chris Minne<br />
Met de titel ‘Voorbij je eigen wijze’ communiceren<br />
Anneke Durlinger-van der Horst en<br />
Guus Hustinx kernachtig de wijsheid en het<br />
praktische nut van dit boek dat zij in het<br />
<strong>voor</strong>jaar publiceerden. Een guitige knipoog<br />
naar de herkenbare gewoonte waar wij bij het<br />
communiceren met anderen eigenwijs vasthouden<br />
aan onze kaart van de wereld en de<br />
ander benaderen als een kloon van onszelf.<br />
Intrigerend genoeg om dit nieuwe boek (279<br />
blz.) beknopt te belichten. Deze beide NLPtrainers<br />
schrijven gefascineerd vanuit een<br />
NLP-traditie alsmede vanuit hun ervaringsdeskundigheid<br />
als adviseur, trainer en coach in<br />
het bedrijfsleven en bij de overheid.<br />
Metaprogramma’s zijn kenmerkende patronen<br />
in het denken, voelen en handelen van een<br />
persoon in een specifieke context. Het zijn de<br />
filters waarmee wij de wereld om ons heen<br />
interpreteren en ons handelen vormgeven.<br />
Dit boek verheldert <strong>voor</strong> een breed publiek op<br />
een bijzondere vlotte en overzichtelijke wijze<br />
de <strong>voor</strong>naamste te onderscheiden metaprogramma’s.<br />
Het verhaal ontwikkelt in het<br />
tweede deel de vele professionele toepassingen<br />
en illustreert deze telkens aan de hand<br />
van relevante cases. Vooraf belichten de<br />
auteurs in deel I van het boek het algemene<br />
begrippenkader, de 19 categorieën van metaprogramma’s<br />
alsook hoe deze in de praktijk in<br />
taal en gebaar te herkennen (het metaprofielinterview<br />
en metaprofielanalyse).<br />
52<br />
Algemeen begrippenkader<br />
Interessant hier is de samenhang die de<br />
schrijvers verduidelijken tussen de begrippen<br />
criteria, subjectieve ervaring en metaprogramma’s.<br />
‘In de wijze waarop wij onze subjectieve<br />
representaties opbouwen en organiseren, zijn<br />
metaprogramma’s als patronen zichtbaar…<br />
Onze waarneming, motivatie, denken en opereren<br />
wordt gestuurd door wat we belangrijk<br />
vinden in een bepaalde context, zeg maar<br />
door onze criteria. Hoe wij hierbij onze interne<br />
ervaringen organiseren, verloopt volgens<br />
bepaalde patronen die we geneigd zijn om in<br />
gelijkaardige contexten steeds te herhalen.<br />
Deze terugkerende patronen (metaprogramma’s)<br />
worden ook meestal als typisch <strong>voor</strong><br />
een persoon aangegeven .’<br />
Stel, mijn kinderen spelen op de computer<br />
hetzelfde spel met het criterium ‘winnen’.<br />
Wanneer het spelprogramma hen bij een<br />
bepaalde operatie naar ‘af’ voert, zijn de<br />
reacties van mijn dochtertje: ‘Hoho …wat heb<br />
ik nu weer gedaan…’, en deze van mijn zoontje:<br />
‘Wat een stom machien…’ <strong>voor</strong> mij herkenbare<br />
patronen van de wijze waarop zij hun<br />
invloed op het gebeuren aangeven (controle<br />
binnen versus buiten zelf)… .<br />
‘Metaprogramma’s laten zien hoe mensen<br />
denken los van de inhoud zelf, ofwel hoe zij<br />
hun denken, voelen en doen organiseren,<br />
welke patronen daarin herkenbaar zijn…<br />
Criteria en metaprogramma’s hebben dus een<br />
directe samenhang binnen een bepaalde context.<br />
Criteria hebben betrekking op de inhoud,<br />
metaprogramma’s op de vorm, de manier<br />
waarop de criteria en de subjectieve ervaringen<br />
gerealiseerd worden.’<br />
Dit kader benadrukt onder meer dat het werken<br />
met metaprogramma’s een echt NLPgebeuren<br />
is. In die zin dat het de NLP-er<br />
helpt om de inhoud los te laten en zich nog<br />
beter op het proces te focusseren.<br />
19 categorieën met<br />
53 metaprogramma’s<br />
Hierna volgt een overzicht van de metaprogramma’s<br />
die het boek behandelt. De auteurs<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
geven een nauwkeurige omschrijving van elke<br />
set van metaprogramma’s. Elk metaprogramma<br />
wordt toegelicht met de grondslag en de<br />
kern van de zaak, de beschrijving van het<br />
metaprogramma , een praktijk<strong>voor</strong>beeld en<br />
de verbale en non-verbale indicatoren waarmee<br />
het programma zich manifesteert.<br />
Pro-actief en reactief / weg van – naar toe /<br />
interne referentie – externe referentie /<br />
opties – procedures / voldoet wel – voldoet<br />
niet / controle binnen zelf – controle buiten<br />
zelf / handhaving – ontwikkeling – verandering<br />
/ globaal – specifiek / zelf – ander – wij /<br />
mensen – informatie – activiteiten – dingen<br />
–plaatsen / concept – structuur – gebruik /<br />
samen – nabijheid – alleen / verleden –<br />
heden - toekomst / in time – through time /<br />
visueel – auditief – kinesthetisch / leidend –<br />
zelfregulerend – volgend / emotioneel –<br />
keuze – rationeel / zien – horen – doen en<br />
voelen – lezen / automatisch – aantal keren –<br />
tijdsperiode – continu.<br />
Hoe herken je ze in de praktijk?<br />
‘Metaprogramma’s komen tot uitdrukking in<br />
de taal. Door ‘verbatim’ te luisteren naar die<br />
taalpatronen is het mogelijk om erachter te<br />
komen welke metaprogramma’s in een<br />
bepaalde context bij iemand actief zijn. ’Wie<br />
alvast stelt: ‘The proof of the pudding is in<br />
the eating’ …(gebruik) heeft een andere denkstijl<br />
actief dan de collega die conceptueel<br />
beweert ‘We rather taste the meaning of the<br />
things we eat’ … (vergelijk vleesbouillon eten<br />
uit een blik hondenvoer).<br />
Guus Hustinx en Anneke Durlinger geven verder<br />
twee methoden aan om op een systematische<br />
wijze de actieve metaprogramma’s in<br />
een bepaalde context in kaart te brengen. Het<br />
metaprofielinterview is een gestructureerd<br />
interview met <strong>voor</strong>geprogrammeerde neutrale<br />
vragen. Deze vragen leiden ertoe de favoriete<br />
metaprogramma’s <strong>voor</strong> een bepaalde context<br />
bij de ander te ontdekken. Het vergt evenwel<br />
heel wat oefening alvorens deze vraagvormen<br />
op een valide en betrouwbare wijze in verschillende<br />
situaties te kunnen hanteren. Een<br />
alternatief <strong>voor</strong> deze werkwijze is het zeer<br />
gebruiksvriendelijke computer-programma<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
‘Metaprofielanalyse’®. Dit programma werkt<br />
met meerkeuzevragen die met beelden,<br />
geluid en teksten meerdere zintuigkanalen<br />
aanspreken.<br />
Meta-programma’s en de vele<br />
toepassingsgebieden<br />
Vanuit hun praktijkervaringen brengen de<br />
auteurs in het tweede deel van het boek de<br />
vele toepassingen van het werken met metaprogramma’s<br />
in kaart. Ter illustratie van elk<br />
gebied gebruiken zij vele <strong>voor</strong>beelden en<br />
casussen. Dit werkt sterk verhelderend en<br />
leidt tevens tot een beginnend inzicht in de<br />
systematiek waarmee verschillende metaprogramma’s<br />
elkaar mogelijk kunnen beïnvloeden<br />
of versterken. Een greep uit de vele toepassingen.<br />
Bij het coachen geeft bij<strong>voor</strong>beeld het opstellen<br />
van een metaprofiel in de probleemtoestand<br />
een direct inzicht in hoe iemand zijn<br />
probleem doet. Welke criteria spelen er in de<br />
probleem-context en welke metaprogramma’s<br />
sturen actief het denken, voelen en handelen?<br />
Zo’n diagnose in metaprogramma’s vergroot<br />
het inzicht in de actuele situatie en is tevens<br />
indicatief om inhoud te geven aan een passende<br />
interventie. In zijn eenvoudigste vorm<br />
kan dit gewoon het activeren van afwezige<br />
metaprogramma’s zijn of het overbrengen van<br />
het vermogen van een bepaald metaprogramma<br />
actief in een andere context naar de probleemcontext.<br />
Effectief coachen vereist dat de coachee de<br />
eigen verantwoordelijkheid <strong>voor</strong> zijn doel<br />
opneemt. Het is als coach dan ook steeds<br />
nuttig om er <strong>voor</strong> te zorgen dat de cliënt in<br />
de coachingscontext de passende metaprogramma’s<br />
voldoende activeert, met name:<br />
naar toe, controle binnen zelf en interne referentie<br />
(i.t.t. ‘Mijn chef wil dat jij er<strong>voor</strong> zorgt<br />
dat dit probleem me niet meer overkomt’).<br />
Het werken met metaprogramma’s kan ook in<br />
een breder organisatiekader worden ingezet.<br />
Zo kunnen metaprogramma’s ook de cultuur<br />
van een organisatie in beeld brengen.<br />
Organisatiecultuur kent vele omschrijvingen,<br />
onder meer deze van Geert Hofstede ‘de<br />
mentale patronen van denken, voelen en han-<br />
53
vervolg Boekenrubriek<br />
delen die typisch zijn <strong>voor</strong> een groep van personen’.<br />
Of in de woorden van Hustinx en<br />
Durlinger ‘het metaprofiel, typisch en eigen<br />
aan het functioneren van de onderneming’.<br />
Ook hier illustreren zij aan de hand van een<br />
casus hoe het werken met metaprogramma’s<br />
cultuur en organisatieveranderingen richting<br />
kunnen geven en faciliteren.<br />
Naast de individuele- en de organisatietoepassingen<br />
kan het werken met meta-programma’s<br />
ook op groepsniveau worden toegepast.<br />
Het werken met metaprogramma’s blijkt<br />
<strong>voor</strong>al nuttig om de interpersoonlijke relaties<br />
in een team beter op elkaar af te stemmen en<br />
om teams evenwichtig en doelgericht samen<br />
te stellen. De dynamiek van een groep wordt<br />
verklaard vanuit de verschillen in criteria en<br />
metaprogramma’s actief bij haar leden.<br />
Metaprogramma’s maken groepsleden bewust<br />
van de rijkdom van deze intrinsieke verschillen<br />
en van de opportuniteiten die hierin <strong>voor</strong><br />
de groep schuil gaan. Het leert hen op een<br />
nuttiger wijze af te stemmen op de metaprogramma’s<br />
die zij in de samenwerking als<br />
antagonistisch ervaren.<br />
De metaprogramma’s worden ook als een<br />
Human Resource ‘gereedschapskist’ besproken.<br />
Durlinger en Hustinx geven ons aan de<br />
hand van sprekende cases inzicht in het<br />
gebruik van hun tool in het domein van recrutering<br />
en selectie, training, functioneringsgesprekken,<br />
loopbaanbegeleiding, conflicthantering<br />
en leiderschap.<br />
Doorheen al deze toepassingen loopt er een<br />
gedachtengoed als rode draad. De kwaliteit<br />
van de (inter)persoonlijke processen beïnvloedt<br />
het (bedrijfs)resultaat. En het werken<br />
met metaprogramma’s biedt de mogelijkheid<br />
om de kwaliteit van deze (professionele) relaties<br />
te verbeteren. Vooral de bewustwording<br />
en de bespreking van de verschillen tussen<br />
mensen en het inzetten van deze verschillen<br />
als kwaliteiten en groeikansen, worden als<br />
sturingsmogelijkheden sterk benadrukt.<br />
Metaprogramma’s, een tool zoals zo<br />
veel andere?<br />
Gedreven door helderheid en eenvoud zouden<br />
we mismatchend kunnen stellen: ‘Nog een<br />
54<br />
model, … weer een instrument? Er zijn er al<br />
zoveel?’ En dit is ook zo. De gereedschapskist<br />
van vele adviseurs, managers en coaches<br />
bulkt van de vele tools die je als roosters en<br />
interventies bij vele opdrachten van communicatie,<br />
organisatieontwikkeling, training,<br />
coaching en teambuilding kan hanteren (we<br />
denken aan Meyer Briggs Type Indicator,<br />
Team Management System, Belbin teamrollen,<br />
Process Communication Management,<br />
….en voeg al de andere waarmee u werkt er<br />
aan toe). Toch voldoen hiervan velen niet aan<br />
de betrachting om context-specifieke uitspraken<br />
over het denken en handelen van een<br />
persoon weer te geven. Vele van de bestaande<br />
profielinstrumenten abstraheren op contextoverstijgende<br />
wijze in algemene uitspraken.<br />
Hiermee gaan ze <strong>voor</strong>bij aan de precieze<br />
wijze waarop het gedrag zich in een specifiek<br />
context organiseert en voltrekt.<br />
Metaprogramma’s zoemen precies in op dit<br />
niveau. Ze omschrijven in een context- en criteria-specifieke<br />
wijze hoe het denken, voelen<br />
en handelen vorm krijgen. Het werken met<br />
metaprogramma’s leidt dan ook tot een fijnere<br />
diagnose en preciezere interventiekeuzes.<br />
‘Ons werk op het gebied van metaprogramma’s<br />
is niet afgerond’, concluderen de<br />
auteurs.<br />
De ontwikkelingsmogelijkheden zijn inderdaad<br />
nog legio. Ook in dit werk wordt er geen<br />
echte systematiek aangeboden van de wijze<br />
waarop verschillende metaprogramma’s elkaar<br />
kunnen versterken of verzwakken en hoe<br />
combinaties van metaprogramma’s te clusteren<br />
tot specifieke gedragskwaliteiten. Ook in<br />
het domein van de verkoop kunnen we heel<br />
wat toepassingen van metaprogramma’s<br />
bedenken. Kortom, een blijvende opdracht<br />
<strong>voor</strong> ieder die na het lezen van dit bijzonder<br />
vlot geschreven en verhelderend boek tot<br />
deze uitdaging wil bijdragen.<br />
Chris Minne is bedrijfspsycholoog en partner bij<br />
het begeleidings- en organisatieadviesbureau<br />
Enable.<br />
Contact auteur:<br />
cm@enable.be<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Social Panoramas<br />
Changing the unconscious landscape<br />
with NLP and psychotherapy<br />
Auteur: Lucas Derks<br />
Crown House, 2005, 379 p. Prijs £18.99<br />
ISBN 1904424031<br />
Boekbespreking door Rudy Vandamme<br />
Een gefundeerde bijdrage tot de<br />
ontwikkeling van NLP<br />
Lucas Derks, wie kent hem niet. Als je ooit<br />
een spreker wil engageren die zowel humoristisch<br />
als degelijk is, nodig hem uit. Maar nu<br />
gaat het over zijn boek dat nu ook in het<br />
Engels vertaald is. Ter gelegenheid van deze<br />
uitgave moeten we merken dat er nog geen<br />
recensie is geweest van ‘Sociale Denkpatronen’.<br />
De <strong>Nederlandse</strong> versie is nochtans van<br />
2002. Dat zetten we graag in dit <strong>INzicht</strong><strong>nummer</strong><br />
recht. Ik heb het nu over de Engelse<br />
versie die <strong>voor</strong>al in de eerste hoofdstukken<br />
een aanzienlijke verdieping geeft van de uitgangspunten<br />
– de moeite van het lezen<br />
waard. Het boek is van groot belang <strong>voor</strong><br />
mensen die willen meewerken aan de verdere<br />
ontwikkeling en toepassing van NLP.<br />
Waarom?<br />
Het boek sluit aan op de unieke bijdrage van<br />
NLP tot het begrijpen en hanteren van mensen.<br />
Of in ons vakjargon gezegd: het is een<br />
bijdrage tot de studie van de structuur van de<br />
subjectieve ervaring. Ik bedoel het feit dat<br />
een NLP-beoefenaar zijn aandacht niet richt<br />
naar WAT iemand zegt, maar op HOE inhouden<br />
zich in onze mentale ruimte organiseren.<br />
Met behulp van de representatiekanalen en de<br />
lijsten van submodaliteiten kan de NLP-beoefenaar<br />
zijn eigen ervaring en dat van anderen<br />
in kaart brengen. NLP levert beschrijvende<br />
categorieën om de mentale ruimte in kaart te<br />
brengen. Nu nog is de Vakog één van de<br />
modellen die <strong>voor</strong> de beginnende NLP-beoefenaar<br />
wonderlijk en vernieuwend overkomt.<br />
Naast het in kaart brengen, heeft NLP technieken<br />
die dienen om die te veranderen op<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
het niveau van de mentale ruimte. Het lijkt<br />
dat NLP op die manier rechtstreekser ingrijpt<br />
in de ervaring, dan een therapeut die bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een overtuiging van iemand probeert te<br />
veranderen door argumenten aan te brengen<br />
hoe de persoon het anders kan zien. Er kan<br />
maar niet genoeg gesteld worden dat je als<br />
NLP-beoefenaar echt moet gedrild zijn om<br />
met die laag te werken van de ervaring. NLP<br />
werkt niet met de inhoud, maar met de<br />
representaties van de inhoud. Het gaat om te<br />
observeren en te calibreren welke processen<br />
en toestanden er zich aan de binnenkant<br />
afspelen.<br />
De hoofdopdracht die Lucas Derks zich heeft<br />
gesteld in zijn boek, is dat idee verder uit te<br />
werken door de innerlijke representaties van<br />
een aantal fenomenen quasi statistisch te<br />
gaan vaststellen. Tot nu toe werden de representatiekanalen<br />
in NLP als tool aangereikt.<br />
Maar er was nog geen systematisch onderzoek<br />
over een hele reeks verschijnselen. Het<br />
boek bestaat dan ook in de opsomming van<br />
een reeks verschijnselen en hoe die in onze<br />
cultuur door de meeste mensen worden gerepresenteerd.<br />
In het boek komen aan bod: de<br />
representatie van liefde, zelfbeeld, macht,<br />
groepsrelaties, familie, spirituele ervaring en<br />
tenslotte training.<br />
Het is een soort encyclopedie. Je kunt dadelijk<br />
surfen naar het onderwerp dat je interesseert.<br />
Ik raad je aan dit te doen. Het is een<br />
lijvig boek dat je zeker niet van A tot Z moet<br />
lezen. Het is eerder een boek dat je regelmatig<br />
eens uit de kast haalt om je aandacht op<br />
te frissen <strong>voor</strong> ‘de structuur van de subjectieve<br />
ervaring’. Of je kunt het consulteren als je<br />
met een bepaald onderwerp bezig bent. Het<br />
geeft je visie en technieken om met jezelf en<br />
anderen om te gaan. In totaal staan er zo 61<br />
technieken in.<br />
Lucas Derks is academicus, dat merk je in het<br />
boek. Niet dat het boek theoretisch overkomt<br />
of saai wordt. Er zijn geen statistische tabellen<br />
opgenomen en er is ook geen abstracte<br />
theorie geëxpliciteerd. Dat maakt dat het<br />
werk wetenschappelijk gefundeerd overkomt<br />
en tegelijk vlot leesbaar blijft.<br />
55
Conclusies worden gestaafd met onderzoek.<br />
Er wordt ook verwezen naar diverse auteurs<br />
die de pragmatische inslag van NLP mee helpen<br />
staven: Lakoff & Johnson, William James,<br />
Piaget, enz.<br />
Voor mij blijft er na het lezen van dit boek<br />
een hamvraag open. Het gaat over het mensbeeld<br />
waarop NLP zich baseert. Het is duidelijk<br />
dat NLP stelt dat alle ervaringen en betekenissen<br />
mentale constructies zijn. Dat is de<br />
pragmatische inslag. Zoals Berne indertijd<br />
interactiespelen tussen mensen heeft<br />
beschreven (‘Mens erger je niet’), zo<br />
beschrijft Lucas nu de spelregels hoe we<br />
mentaal betekenissen construeren. Ons mentaal<br />
innerlijk lijkt wel een theater van locaties<br />
die ter beschikking zijn om ervaringen aan op<br />
te hangen.<br />
Het encyclopedisch werk van Lucas Derks<br />
doet me denken aan een krantenkop: Gen<br />
ontdekt dat de oorzaak is van …. De medischbiologische<br />
wereld heeft zijn gen-onderzoek<br />
en NLP heeft zijn onderzoek naar mentale<br />
constructies. Betekent dit nu dat mentale<br />
constructies de laatste verklaring geven over<br />
een ervaring? Betekent de mentale constructie<br />
van de spirituele ervaring dat alles besloten<br />
ligt binnen de ervaring? Zouden er dan<br />
toch alleen maar kaarten zijn? Of genen? Wat<br />
doen we met de ontheiligende macht van al<br />
die cartografie?<br />
Vandaar de tip: gebruik de schat aan NLPknow-how<br />
om te begrijpen en te helpen. Maar<br />
blijf beseffen dat we werken met de <strong>voor</strong>onderstelling<br />
dat alles een kaart is, maar één<br />
kaart is, toch in ieder geval een kaart is van<br />
het gebied. Surfen naar www.sociaalpanorama.nl,<br />
de website van Lucas Derks, is zeker<br />
ook de moeite waard. Want het begrijpen en<br />
beïnvloeden van het Sociaal Panorama is een<br />
heuse specialisatie waard.<br />
Rudy Vandamme is internationaal NLP mastertrainer,<br />
leidt de School <strong>voor</strong> NLP en is <strong>voor</strong>zitter<br />
van de NVNLP<br />
Contact auteur:<br />
vandamme.rudy@skynet.be<br />
56<br />
Speelwijzer<br />
Er zijn tal van interessante en toepasselijke<br />
spelen op de markt. Wil je lucht geven aan je<br />
enthousiasme over een spel? Laat het ons<br />
weten. In deze editie van Speelwijzer:<br />
The Nano Tech Power Deck van Jaap Hollander<br />
© IEP Publications, Nijmegen.<br />
The Nano Tech Power Deck<br />
‘Communicatiedeskundigen (therapeuten, trainers,<br />
opvoeders, coaches, counselors en dergelijke)<br />
gebruiken dit door Jaap Hollander<br />
ontwikkelde Nano Tech Power-kaartspel om<br />
hun cliënten in de NLP-gedachte te begeleiden<br />
en bezielen. Normaal gesproken wordt<br />
zo’n NLP-proces verzorgd door een mens van<br />
vlees en bloed, bij het Nano Tech Spel worden<br />
deze processen neergezet door een spel kaarten.<br />
Hoe doeltreffend kan dat zijn?’ zo begint<br />
Jaap Hollander zijn instructieartikel ‘Games as<br />
a Medium for Presenting Psychological<br />
Techniques’ <strong>voor</strong> NLP World, waarin hij stelt<br />
dat – tot zijn verbazing – het kaartspel net zo<br />
effectief is als, zelfs vaak effectiever dan<br />
genoemde mens van vlees en bloed.<br />
‘Hoe kunnen spellen effectiever zijn dan<br />
coaches en therapeuten?’ vraagt hij zich af.<br />
Je gaat immers niet, zoals met je begeleider,<br />
een echte relatie aan met het spel. En toch<br />
heeft hij, bijna zonder uitzondering, gemerkt<br />
dat dit zo is.<br />
‘Een van de relationele invloeden die spellen<br />
als Nano Tech Deck hebben, is dat mensen<br />
geneigd zijn de instructies serieus te nemen.<br />
Als ik jou vraag je een biotoop <strong>voor</strong> te stellen<br />
waarin elke diersoort aanwezig is, dan weet ik<br />
zeker dat je wil weten waarom ik dat aan je<br />
vraag. En als ik antwoord dat ik dat doe<br />
omdat ik denk dat dat je kan helpen, zul je<br />
willen weten hoe precies dat jou zal helpen.<br />
Wie had mij trouwens gevraagd jou te helpen?<br />
En denk ik feitelijk dat jij dierlijke neigingen<br />
hebt? Maar als je de ‘Animal Magic’kaart<br />
van het Nano Tech spel trekt en ik de<br />
instructie aan je <strong>voor</strong>lees die exact hetzelfde<br />
klinkt als ik hierboven beschreef, dan zul je<br />
de instructie zonder mankeren opvolgen.’<br />
Een kaartspel heeft ook als <strong>voor</strong>deel boven<br />
een menselijke coach, dat het niets merkt van<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
de onbewuste non-verbale weerstand tegen<br />
bepaalde onderwerpskeuzen: het kaartspel<br />
instrueert gewoon door.<br />
Daarnaast is er de vaardigheid van mensen<br />
om samenhang te creëren. Jaap Hollander<br />
ontdekte dat mensen de ervaring hebben dat<br />
de verscheidene elementen in het spel frappant<br />
op hun eigen situatie slaan. Zo voelt<br />
men dat de Entree-kaart precies datgene aangeeft<br />
waarvan zij zelf al vonden dat ze ernaar<br />
moesten kijken. Of het Oracle vertelt hen<br />
exact wat zij al halfbewust wisten. Iemand zei<br />
gekscherend: ‘die kaarten moeten wel elektronische<br />
chips hebben dat ze kunnen registreren<br />
wat ik denk…’<br />
Aan de hand van de instructies van dit kaartspel<br />
kun je het spel stap <strong>voor</strong> stap spelen<br />
(<strong>Nederlandse</strong> handleiding op te halen bij<br />
www.nanotechpowerdeck.com).<br />
Je kunt dit eerst <strong>voor</strong> en met jezelf doen, om<br />
te ervaren wat het spel doet.<br />
Het spel helpt je – telkens op een andere<br />
manier – om<br />
• Belangrijke levensdoelen te bereiken<br />
• Dagelijkse problemen op te lossen<br />
• Je innerlijke hulpbronnen te ontwikkelen<br />
• Je zwakke punten te verbeteren<br />
• Onverwachte, verrassende ervaringen op te<br />
doen<br />
• Op een nieuwe manier contact te hebben<br />
met vrienden, familie en collega’s<br />
Het ondersteunt je psychologische en<br />
gevoelsmatige ontwikkeling in de richting van<br />
meer levensgeluk en meer succes. Dat kan<br />
tevens positief doorwerken in de systemen<br />
waar je deel van uit maakt, zoals je gezin of<br />
de organisatie waar je werkt.<br />
Een stuk uit de bestaande inleiding, zodat je<br />
vóór je ziet hoe je dit oh, zo veelzijdige, leerzame,<br />
en superleuke NLP-spel kan spelen en<br />
als het ware popelt om ermee aan de slag te<br />
gaan:<br />
Wat <strong>voor</strong> een soort spel is dit?<br />
Het deck is diepgaand op een speelse manier! Het is<br />
een gemakkelijke, onderhoudende manier om de<br />
moderne psychologische technieken van het neuro<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
linguïstisch programmeren (NLP) te gebruiken.<br />
Deze nieuwe methoden worden gecombineerd met<br />
de oude principes van het orakel, zoals die tot ons<br />
gekomen zijn via de Griekse, Keltisch en Germaanse<br />
beschavingen.<br />
Wat betekent ‘Nano’?<br />
’Nano’ betekent ‘heel klein'. Een nanoseconde bij<strong>voor</strong>beeld,<br />
is één miljardste seconde. De uitdrukking<br />
‘nano tech’ refereert aan een heel klein psychologisch<br />
techniekje. Zo’n nano-techniek kan soms<br />
al in een paar minuten worden uitgevoerd.<br />
Speel met anderen of speel alleen<br />
Je kunt het spel solo spelen of met anderen. Als je<br />
het samen met anderen speelt, staat een van de spelers<br />
centraal. De anderen geven de speler ondersteuning<br />
en advies, terwijl de speler zijn ervaringen<br />
beschrijft. Zij volgen de instructies uit dit<br />
boekje. De speler trekt de kaarten en één van de<br />
anderen leest ze hardop <strong>voor</strong>. Als je solo (alleen)<br />
speelt, lees je de kaarten en de instructies gewoon<br />
zelf.<br />
Schep een vriendelijke psychologische<br />
omgeving<br />
Stel je bij<strong>voor</strong>beeld <strong>voor</strong>, dat er vriendelijke, positieve<br />
energieën in de ruimte om je heen aanwezig<br />
zijn. Het is niet nodig om te geloven dat ze echt<br />
bestaan. Zie ze en voel ze in gedachten. Stel je <strong>voor</strong><br />
dat ze je spel ondersteunen.<br />
Leg de instructiekaarten op tafel op de aangegeven<br />
manier, zodat zij ‘het spelbord’ vormen <strong>voor</strong> het<br />
spel dat je gaat spel.<br />
En dan: aan de slag! Veel speelplezier! Of….<br />
<strong>voor</strong> de ‘jonge NLP-ers’ onder ons: Happy<br />
Gaming!<br />
Je kunt het Nano Tech Power Deck (zonder het houten<br />
kistje op onderstaande foto) meteen bestellen<br />
door € 21,50 (inclusief verzendkosten) over te<br />
maken aan: IEP, Nijmegen, Bankrekening:<br />
41.49.59.205 ABN-AMRO ovv “Nano Tech Powerdeck”<br />
en je juiste naam en adresgegevens<br />
Voor meer info:<br />
info@iepdoc.nl<br />
www.iepdoc.nl<br />
www.nanotechpowerdeck.nl<br />
57
58<br />
Activiteitenagenda van bij de NVNLP geregistreerde instituten<br />
Academie <strong>voor</strong> NLP Dolderseweg 150a, 3738 BM Den Dolder<br />
Tel: 030-22 99 022, e-mail: info@academie<strong>voor</strong>nlp.nl, www.academie<strong>voor</strong>nlp.nl<br />
OPLEIDINGEN<br />
<strong>26</strong> januari 2006 Start NLP Practitioner Den Dolder<br />
2 februari 2006 Start NLP Master Practitioner in Leiderschap Den Dolder<br />
13 februari 2006 Start NLP Mastercoach Den Dolder<br />
27 februari 2006 Start De Kunst van het Coachen Den Dolder<br />
WORKSHOPS<br />
27 oktober 2005 Speaking Circles®. Ook jij hebt de capaciteit om Den Dolder<br />
echt contact te maken met je<br />
publiek of gesprekspartner. Met Erma Arts.<br />
10 en 11 november 2005 Het Enneagram en NLP. Twee manieren om Den Dolder<br />
te komen tot persoonlijke ontwikkeling en<br />
een groter zelfbewustzijn. Met Frank Schaper.<br />
21 november 2005 NLP Introductie Workshop. Ervaar wat NLP Den Dolder<br />
<strong>voor</strong> u kan betekenen. Met Leo Janse.<br />
23, 24 , 25 november en Familiesystemen. Een intensieve<br />
15, 16, 17 december 2005 onderzoekende workshop. Met Charry Janse. Den Dolder<br />
INFORMATIE-EN KENNISMAKINGSAVONDEN<br />
24 oktober, 21 november Informatie over de Academie <strong>voor</strong> NLP en de Den Dolder<br />
en 19 december 2005 opleidingen en workshops die wij verzorgen. U<br />
maakt kennis met onze trainers en medewerkers.<br />
U kunt ons vragen stellen en met ons praten.<br />
.......................................................<br />
Alter Vision Melbournestraat 24, 3047 BJ Rotterdam, tel: 010-2470686, fax: 010-2470682,<br />
e-mail: info@altervision.nl, www.altervision.nl trainer: Christiene M. de Vries<br />
23 oktober Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam<br />
20 november Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam<br />
18 december Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam<br />
08 januari 2006 Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam<br />
13 + 14 + 15 oktober ‘Master your Inner Self’ – workshop met Barbara Witney (U.S.A.)<br />
27 + 28 + 29 oktober TAIM® Counseling - Module B Blok II – module B<br />
19 + 20 + 21 januari 06 Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1<br />
(integratie in juni ’06)<br />
22 feb t/m 11 mrt 2006 ‘Future Vision’ - NLP op Hawaii Hawaii<br />
Zwemmen met dolfijnen en NLP<br />
14 + 15 + 16 april 2006 Advanced Master Practitioner Post Master opleiding -<br />
met certificaat<br />
14 + 15 + 16 april 2006 Transformationeel Coach NLP Beroepsopleiding -<br />
met certificaat<br />
20 + 21 + 22 april 2006 Master Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1<br />
(integratie december ‘06)<br />
.......................................................<br />
Arcturus NV internationaal training instituut <strong>voor</strong> communicatie en NLP<br />
Lierse Steenweg 105, B-2560 Kessel, tel +32 (0)3 488 40 54 fax + 32 (0)3 488 40 53<br />
info@arcturus.be, www.arcturus.be<br />
7-8-9-10 oktober 2005 NLP en spiritualiteit 1 Eric Schneider Kessel<br />
17-18-19-20 oktober 2005 NLP en spiritualiteit 2 Eric Schneider Kessel<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
3 november 2005 NLP en dans Carine Pollaert Kessel<br />
Start 9 januari 2006 TRANSPERSOONLIJKE COACHING EN COUNSELING<br />
2de jaar Eric Schneider en gasttrainers Kessel<br />
Start 13 januari 2006 TURBO PRACTITIONER NLP Kessel<br />
Eric Schneider / Ann Ravoet / Anné Linden<br />
Start 6 februari 2006 TRANSPERSOONLIJKE COACHING EN COUNSELING<br />
1ste jaar Eric Schneider en gasttrainers Kessel<br />
27-28 febr. / 1-2 maart 2006 TRAINING EN LEIDERSCHAP Frits Wilmsen<br />
19-20-21-22 juni 2006 Kessel<br />
27-28-29-30 maart 2006 NAAR HET HART Eric Schneider Kessel<br />
.......................................................<br />
BGL & partners Hoofdweg 7<strong>26</strong>, 2132 BV Hoofddorp<br />
tel: 023-5556755, e-mail: info@bgl.nl, www.bgl.nl<br />
14 oktober Start Opleiding tot Trainer Driebergen<br />
25 oktober Start Opleiding NLP Basic Hoofddorp<br />
5 november Start Opleiding tot Coach Driebergen<br />
11 november Start Opleiding tot Kindercounselor Hoofddorp<br />
23 november Start Opleiding tot Trainer Hoofddorp<br />
25 november Start Opleiding tot Agressietrainer/-coach Hoofddorp<br />
20 januari Start NLP Master Practitioner Hoofddorp<br />
20 januari Start Opleiding tot Loopbaanadviseur Hoofddorp<br />
21 januari Start Beroepsopleiding Hypno-Psychotherapie Hoofddorp<br />
27 januari Start Opleiding tot Mediator Driebergen<br />
Data workshops Supervisietraject www.bgl.nl<br />
Workshops clowns<br />
Workshops improvisatietheater<br />
Workshop Inner Child - Kennismaking<br />
Workshop Inner Child - Verinnerlijke interacties<br />
Workshop NLsPel<br />
Enneagram <strong>voor</strong> therapeuten<br />
Werken met dromen<br />
.......................................................<br />
Bureau Personal Development Topaas 8, 2719 VD Zoetermeer,<br />
tel. 079 3630685,fax. 0793630687, e-mail: rkamps@planet.nl, www.bpdtraining.nl<br />
20 oktober Info avond practitioner Gouda<br />
3 november Info avond business practitioner Gouda<br />
17 november Info avond practitioner Gouda<br />
8 december Info avond business practitioner Gouda<br />
15 december Info avond practitioner Gouda<br />
17 jan 2006 Mind Power Mindmaps & Memory power Gouda<br />
18 jan 2006 TSR Turbo Speed Reading Gouda<br />
Start 19 jan 2006 NLP business Practitioner Gouda<br />
Start <strong>26</strong> – 27 jan 2006 NLP Practitioner Gouda<br />
2 februari 2006 Workshop Sales & Mindreading Gouda<br />
9 maart 2006 Workshop Sales & Mindreading Gouda<br />
30 maart 2006 Workshop Sales & Mindreading Gouda<br />
.......................................................<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
59
vervolg Activiteitenagenda<br />
60<br />
EduCare Postbus 192, 5110 AD Baarle Nassau<br />
tel: 013-5078411, e-mail : info@educare.biz, www.educare.biz<br />
19-20 nov. 2005 Enneagram I Tilburg<br />
10-11 dec. 2005 Enneagram II Tilburg<br />
9-10 nov. 2005 RET en NLP Tilburg<br />
1-2 dec. 2005 NLP en E.Q. Tilburg<br />
2-3 nov. 2005 T.A. en rollenpatronen Tilburg<br />
28 jan. 2006 Start NLP Practitioner 2006-1 Tilburg<br />
.......................................................<br />
Frank Bruining Personal Coaching & Training<br />
Gantelweg 2 4286 EH Almkerk (bij Gorinchem)<br />
tel: 0183-40 45 83, fax: 0183-40 47 86, e-mail: info@frankbruining.com, www.frankbruining.com<br />
18 augustus 2005 Open Dag Herwijnen<br />
8 september 2005 NLP Practitioner Oirschot<br />
18 september 2005 NLP MasterPractitioner Oirschot<br />
1+2 december De Kracht van Taal & Perceptie Werkendam<br />
20 december 2005 Het belang van Persoonlijke Waarden Werkendam<br />
14 september 2005 Faalangst Oirschot<br />
11, 12 oktober + 1 november Faalangst Oirschot<br />
27 oktober 2005 Introductie EVE Werkendam<br />
1 december 2005 Open Avond Oirschot<br />
13 januari 2006 Start turbo practitioner Oirschot<br />
13 januari 2006 Goede Voornemens Seminar Jaarbeurs<br />
.......................................................<br />
GO Centrum <strong>voor</strong> Groei en Ontwikkeling T.U.Masmanstraat 7, 3813 ZE Amersfoort<br />
tel: 033 – 4802993, e-mail: go-centrum@planet.nl, www.go-centrum.nl<br />
13 dec 2005 en 5 jan 2006 * Introductie-avonden NLP Practitioner Opleiding Soesterberg<br />
11 januari 2006 Introductie-avond over “Heel je gebroken hart” Soesterberg<br />
9 mnd (ma. en di.) * NLP Practitioner Opleiding Soesterberg<br />
start 23 en 24 jan 2006<br />
iedere 1e zat vd maand * Familie Opstellingen Leusden<br />
Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven<br />
iedere 2e ma vd maand Familie Opstellingen Soesterberg<br />
Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven<br />
Twee tweedaagse van * Heel je gebroken hart, Soesterberg<br />
ieder 5 dagdelen: Serie workshops Verliesverwerking<br />
* Fase 1: 20 en 21maart en * Fase 1: Loslaten van het verleden Soesterberg<br />
* Fase 2: 24 en 25 april 2006 * Fase 2: Het omarmen van de toekomst<br />
Door: Hanneke van Tienhoven en Noor Verheul Soesterberg<br />
11 maart 2006 * Gelukkig Omgaan met geld Soesterberg<br />
Door Dick Mink en Freek Muilwijk<br />
.......................................................<br />
Heart Systems Nederland Julianaplein 9, 6049 BS Herten (bij Roermond)<br />
e-mail: info@heartsystems.com (of .nl), www.heartsystems.com (of .nl)<br />
1 t/m 3 oktober Start opleiding NLP Practitioner 05/06 Herten<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
2e en 4e wo.vd maand ‘Meditatie als Medicatie’ avondcursus Herten<br />
14 & 15 okt, 16 & 17 dec ‘Tools on the Path’ Herten<br />
3 & 4 febr, 31 mrt & 1 april<br />
28 & 29 april<br />
19 oktober Introductieavond Familieopstellingen Herten<br />
21 t/m 24 oktober Mastersopleiding 04/05 Certificatieblok Herten<br />
<strong>26</strong> oktober Lezing ´Wat niet weet deert wel degelijk´ Heerlen<br />
4 t/m 7 november Start Masters 05/06 Module A-1 Herten<br />
19 november Workshop Familieopstellingen Herten<br />
25 t/m 27 november Practitioneropleiding 2e blok Herten<br />
30 november Lezing ‘Communicatie–relatie met jezelf en anderen´ Heerlen<br />
20 t/m 23 januari Masters Module A-2 Herten<br />
25 januari Workshop Familieopstellingen Herten<br />
27 t/m 29 januari Practitioner 3e blok Herten<br />
17 & 18 februari Partnerdagen NLP-opleidingen Herten<br />
.......................................................<br />
De HOMME tcc Postbus 4, 7630 AA Ootmarsum, Tel: 0541-680501, Fax 0541-680337,<br />
e-mail: info@dehomme.nl, www.dehomme.nl<br />
28 sept t/m 1 okt 2005 NLP Practitioner opleiding [P07-1] U.T. Enschede<br />
2 t/m 5 november 2005 NLP Practitioner opleiding [P07-2] U.T Enschede<br />
11 november 2005 Familieopstellingen met Luc Jonker U.T Enschede<br />
16 t/m 19 november 2005 NLP Master Practitioner certificatie U.T Enschede<br />
23 t/m <strong>26</strong> november 2005 NLP Practitioner certificatie [P06} U.T Enschede<br />
3 december 2005 Workshop: Ontdek je potentieel m.b.v.<br />
de Tzolkin, de Heilige Mayakalender U.T Enschede<br />
8,9,10 december 2005 NLP Practitioner certificatie [P05} U.T Enschede<br />
9 januari 2006 Maandagav. training NLP Practitioner Opleiding [P05] U.T Enschede<br />
15 februari 2006 Start NLP Master Practitioner [M02] U.T Enschede<br />
22 februari 2006 Start NLP Practitioner [P09] U.T Enschede<br />
.......................................................<br />
IEP - Instituut <strong>voor</strong> Eclectische Psychologie Staringstraat 1, 6511 PC Nijmegen,<br />
tel: 024 -3230837, fax: 024- 32<strong>26</strong>512, e-mail: mail@iepdoc.nl, www.iepdoc.nl<br />
27, 28 en 29 oktober New tools for a world in transformation Nijmegen of<br />
met Robert Dilts omgeving<br />
31 oktober, 1 en 2 november NLP <strong>voor</strong> trainers I met Lucas Derks en Nijmegen<br />
Anneke Durlinger of omgeving<br />
8, 9 en 10 november NLP-adviesvaardigheden met Edo Koppelaar Rijnhotel/Arnhem<br />
11 en 12 november Oplossingsgericht Plus met Hans Cladder Nijmegen of<br />
omgeving<br />
14, 15 nov en 19 dec Authentiek presenteren met Speaking circles Nijmegen<br />
met Jennet Burghard en Koos Wolcken of omgeving<br />
22 november Introductietraining metaprofiel analyse Nijmegen<br />
met Jaap Hollander of omgeving<br />
13 en 14 december NLP in teams met Edo Koppelaar Rijnhotel/ Arnhem<br />
20 januari 2006 Introductietraining provocatief coachen Nijmegen<br />
met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg of omgeving<br />
.......................................................<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
61
vervolg Activiteitenagenda<br />
I.S.E. – Institute of Social Engineering Onder de Bos 114, 8077 TD Hulshorst,<br />
Tel: 0341-453088, fax: 0341-453542, e-mail: info@ise-training.nl, www.ise-training.nl<br />
20 oktober Workshop Master coach/ Begeleiden van Familie- en Hulshorst,<br />
Organisatieopstellingen Vierhouten<br />
<strong>26</strong> oktober Start Interculturele Hulshorst,<br />
NLP Master Practitioner opleiding Vierhouten<br />
9 november Start 2 jarige Trainersopleiding Hulshorst,<br />
in Interculturele NLP Vierhouten<br />
10 november 3 daagse workshop Hulshorst,<br />
Persoonlijk functioneren in de groep/ Zelfpresentatie Vierhouten<br />
10 november Start Interculturele NLP Practitioneropleiding Hulshorst,<br />
Vierhouten<br />
23 november Start Assertiviteits- en persoonlijke Hulshorst,<br />
effectiviteitsprogramma Vierhouten<br />
23 november 4 daagse workshop Levensloopbaanplanning Hulshorst,<br />
Vierhouten<br />
.......................................................<br />
IVCN – Instituut Voor Communicatieve Vaardigheden Nederland<br />
Jacob Catslaan 19, 3705 BN Zeist, tel: 030-6990635, fax: 030-6991075, e-mail: ivcn@ivcn.nl, www.ivcn.nl<br />
Maatwerktrainingen • Omgaan met verbaal geweld In company/Zeist<br />
• Stressmanagement<br />
• Coaching & teambuilding<br />
• Timemanagement<br />
• Interviewtechnieken<br />
• Vergaderen, presenteren en onderhandelen<br />
9 september 2005 Start Communicatie <strong>voor</strong> gevorderden Zeist<br />
9 september (+09-’07) Start NLP Business Master Practitioner Zeist<br />
13 en 14 september 2-daagse Sollicitatietraining Zeist<br />
15 en 17 september 2-daagse Interview technieken Zeist<br />
16 september Start Communicatie <strong>voor</strong> Trainers / Coaches Zeist<br />
4 oktober 2-daagse Mediation Technieken Zeist<br />
10 oktober Start De Kunst van het Vragen Stellen Zeist<br />
14 oktober (+ 09-’07) Start NLP Business Master Advanced Zeist<br />
19 oktober Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen Zeist<br />
21 oktober Start Basiscommunicatie Zeist<br />
21 oktober (+09-’07) Start NLP Business Practitioner Zeist<br />
27 oktober Start Business Communicatie <strong>voor</strong> Managers Zeist<br />
28 maart 2006 Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen Zeist<br />
.......................................................<br />
LINN Stroetlingsweg 1, 6142 AT Einighausen-Sittard<br />
tel: 046-4111590, fax: 046-4111589, e-mail info@linn.n, www.linn.nl<br />
8 okt 2005 en 14 jan 2006 Gratis Open Dag: NLP opleidingen,<br />
trainingen en workshops van 11 uur tot 17.00 uur Veldhoven<br />
<strong>26</strong> januari 2006 Start Master Practitioner opleiding Veldhoven<br />
.......................................................<br />
62<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
<strong>Nederlandse</strong> Academie <strong>voor</strong> Psychotherapie<br />
A. Schelfhoutstraat 48, 1058 HV Amsterdam tel: 020- 6150494, fax: 020-6173578<br />
e-mail: info@academie-psychotherapie.nl, www.academie-psychotherapie.nl<br />
NLP –opleidingen Amsterdam<br />
28 januari 2007 Practitioner Weekend<br />
3 maart 2006 Master Turbo<br />
11 februari 2006 Master Weekend<br />
4 november 2005 Counseling (post Master)<br />
NLP-workshop Amsterdam<br />
5 en 6 november 2005 Ontwikkel uw visie en leef uw missie<br />
25 en <strong>26</strong> februari 2006 Stil in mij<br />
20 en 21 mei 2006 Kerntransformatie<br />
Hypnotherapie Amsterdam<br />
30 januari 2006 Klassieke Hypnotherapie<br />
september 2006 Neo-klassieke Hypnotherapie deel I<br />
Lichamelijke klachten Amsterdam<br />
najaar 2005 Kinderen met buikklachten en PDS<br />
januari 2007 Hoofdpijn<br />
januari 2006 Rugpijn<br />
Modulen Theorie Psychotherapie (ECP) Amsterdam<br />
2 november 2005 Interventierepertoire<br />
9 november 2005 Pedagogiek<br />
16 november 2005 Psychopathologie en –diagnostiek<br />
25 januari 2006 Onderzoeksmethoden<br />
25 januari 2006 Wet en ethiek<br />
5 april 2006 Wijsgerige vraagstukken<br />
12 april 2006 Sociale problematiek<br />
24 mei 2006 Ontwikkelingspsychologie<br />
Aanschuifonderwijs Amsterdam<br />
vanaf oktober 2005 Interventies<br />
12 januari 2006 Transpersoonlijke Ontwikkeling<br />
januari 2006 Psycho-Oncologische Hulpverlening<br />
.......................................................<br />
NTI-NLP - Nederlands Trainingsinstituut <strong>voor</strong> NLP Oosterzijweg 8, 1906 AX Limmen<br />
tel: 072-5053501, fax: 072-5052294, e-mail: info@ntinlp.nl, www.ntinlp.nl<br />
17 t/m 20.11 – 15 t/m 18.12 Practitioner 2005-11 Limmen<br />
13 t/m 16.1 – 9 t/m 12.2<br />
30.1 t/m 2.2 - 28.2 t/m 3.3 Practitioner 2006-1 Limmen<br />
27 t/m 30.3 - <strong>26</strong> t/m 29.4<br />
9 t/m 12.2 - 9 t/m 12.3 Practitioner 2006-2 Zuidlaren<br />
5 t/m 8.4 - <strong>26</strong> t/m 29.4<br />
20 t/m 23.2 - 28 t/m 31.3 Practitioner 2006-3 Limmen<br />
22 t/m 25.4 - 20 t/m 23.5<br />
16 t/m 19.3 - 11 t/m 14.4 Practitioner 2006-4 Zoetermeer<br />
11 t/m 14.5 - 8 t/m 11.6<br />
Start januari 2006 Practitioner en Onderwijs Limmen<br />
13 t/m 16.10 – 6 t/m 9.11 Master Practitioner 2005-D Limmen<br />
1 t/m 4.12 – 3 t/m 6.1<br />
<strong>26</strong> t/m 29.1- 24 t/m 27.2 Master Practitioner 2006-A Limmen<br />
16 t/m 19.3 - 12 t/m 15.4<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
63
vervolg Activiteitenagenda<br />
64<br />
12 t/m 15.3 - 06 t/m 09.4 Master Practitioner 2006-B Limmen<br />
08 t/m 11.5 - 06 t/m 09.6<br />
4 t/m 7.10 – 23 t/m <strong>26</strong>.11 Training <strong>voor</strong> Trainers Limmen<br />
9 t/m 12.1 – 6 t/m 9.3<br />
03 t/m 06.2 - 31.3 t/m 03.4 Training <strong>voor</strong> Trainers Limmen<br />
12 t/m 15.5 – 29.6 t/m 02.7<br />
10 en 11.10 - 10 en 11.11 Persoonlijk begeleider Limmen<br />
14 en 15.12 – 23 t/m 25.1.06<br />
22 t/m 25.11 Management en NLP Limmen<br />
16 t/m 18.12 NLP en Lichaamscommunicatie ‘Hoe ben je in balans’ Limmen<br />
27 t/m 31.12 NLP <strong>voor</strong> Jongeren Limmen<br />
17 t/m 19.10 NLP & Verlangen Limmen<br />
19 t/m 21.12 Verlangen en Partnerrelaties Limmen<br />
11 t/m 13.12 Workshop Family Constellation Limmen<br />
Johannes Schmidt (voertaal Engels)<br />
Start november 2005 20-daagse Opleiding Familie&Organisatieopstellingen Limmen<br />
Start maart 2006<br />
12 t/m 15.11 - 19 t/m 22.1. Traumatraining Limmen<br />
23 t/m <strong>26</strong>.3 – 25 t/m 28.5 Johannes Schmidt & Andrea Wandel (voertaal Engels)<br />
.......................................................<br />
On Speaking Terms Sibeliushof 27, 3438 XH Nieuwegein, tel: 030-2733991<br />
Website: www.ost.nl, e-mail: info@ost.nl<br />
8 en 9 oktober 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap Utrecht<br />
in Overvloed SCHATEILAND<br />
19 en 20 november 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap Utrecht<br />
in Balans en Verbinding DE BESTEMMING<br />
29 en 30 november Introductie NLP PROEFTAFEL Utrecht<br />
12 en 13 december 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap Rome, Italië<br />
in Realiteit en Dankbaarheid DE OOGST<br />
13, 14 en 15 januari 2006 Start NLP practitioner: entrepreneurial edition Utrecht<br />
24 januari Speciaal <strong>voor</strong> ondernemers en managers. Utrecht<br />
Hoe benader je organisatieproblemen en hoe ga je<br />
om met consultants en andere adviseurs<br />
ORGANIDOKTEREN EN ADVIZEUREN<br />
18 en 19 februari 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap Utrecht<br />
in Overvloed SCHATEILAND<br />
.......................................................<br />
Phoenix Opleidingen Raiffeisenlaan <strong>26</strong>A, 3571 TE Utrecht<br />
tel.: 030-2711383, e-mail: info@phoenixopleidingen.nl, www.phoenixopleidingen.nl<br />
7/8 okt. 05, 10/11 febr. 06 Hoe raak ik je aan? Utrecht<br />
10/11/12 okt., 14/15 nov 05, Kennismaken met Systemisch Werken Utrecht<br />
20//21/22 febr 2006<br />
12 en 13 oktober 2005 Succes- en faalangst Utrecht<br />
17 en 18 oktober 2005 Vrouwelijk Leiderschap Utrecht<br />
31 okt., 7/14/21/28 nov Gespreksvaardigeheden Utrecht<br />
12/19 dec. 2005,<br />
10/17/24/31 jan. 7/14/28 feb.<br />
9/10 november 2005 Leiderschap en overdracht Utrecht<br />
16/17 november 2005 Leiderschap en contracten Utrecht<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
18/19 november 2005 Op verhaal komen Utrecht<br />
18//19 november 2005 Overgave en de kracht van verlangen (2) Utrecht<br />
25/<strong>26</strong> november 2005, Persoonlijk werk/ Supervisie Utrecht<br />
27/28 januari 2006<br />
28/29 november 2005 Relaties Utrecht<br />
1/2 december 2005 Energetisch Emotioneel Lichaamswerk <strong>voor</strong> vrouwen Utrecht<br />
2/3 december 2005 Spel van licht en schaduw, omgaan met haat Utrecht<br />
7/8 december 2005 Rouw en rouwverwerking Utrecht<br />
1 februari 2006 Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Utrecht<br />
Professionele Communicatie<br />
15/16 februari 2006 Leiderschap en teamontwikkeling<br />
23/24/25 februari 2006 Leiderschap en het systeem Utrecht<br />
SPECIALISATIE EN VERDIEPING (VERVOLGOPLEIDINGEN)<br />
6/7 feb., 13/14/20/21 mrt. Professionele Begeleiding: Meesterschap in<br />
3/4/24/25 apr., 15/16 mei coaching en therapie 6<br />
12/<strong>26</strong>/27 juni<br />
14/27 febr., 8/15/22 mrt TA Opleiding 6<br />
10 apr. 2006<br />
.......................................................<br />
School <strong>voor</strong> NLP St. Reneldisplein 3, B-3001 Leuven,<br />
tel: 0032/475/61.45.23, e-mail: info@nlp.be, www.nlp.be<br />
11/10/05 Start NLP Explorer (5 avonden) Hasselt, België<br />
12/10/05 Start NLP Explorer (5 avonden) Leuven, België<br />
22-23/10/05 Workshop Patronen Doorbreken Kapelle-op-den-Bos, België<br />
24/10/05 Start NLP Practitioner week Kapelle-op-den-Bos, België<br />
29/10/05 Start NLP Practitioner weekend Kapelle-op-den-Bos, België<br />
03/11/05 Start opleiding Bemiddelaar Kapelle-op-den-Bos, België<br />
11/11/05 Workshop Familieopstellingen Tremelo, België<br />
12-13/11/05 Workshop De Ultieme Hulpbron Kapelle-op-den-Bos, België<br />
17-18/12/05 Workshop Je Levensmissie Vinden Kapelle-op-den-Bos, België<br />
14-15/01/06 Workshop Eerst Zijn Dan Doen Wilrijk, België<br />
25/01/06 Start opleiding Professionele Coach Kapelle-op-den-Bos, België<br />
.......................................................<br />
SenSolid Postbus 58, 9980 AB Uithuizen (Groningen)<br />
tel: 0595-432534, fax: 0595-434477, Mob: 06 53 25 886, e-mail:info@sensolid.nl, www.sensolid.nl<br />
22 oktober Kennismakingstraining Zeewolde<br />
2 november Start NLP Practitioner opleiding Elspeet<br />
25 november Start 3 daagse training Pakkend Presenteren Elspeet<br />
Maatwerktrajecten Doorbraak Coaching, 2 dg of in overleg centr. in Ned.<br />
.......................................................<br />
SETH Academie <strong>voor</strong> Eclectische Psychotherapie Postbus 95909, 2509 CX Den Haag<br />
tel: 070-3881105, 079-3317331, e-mail: info@seth.nl, www.seth.nl<br />
Heel 2005 Start Opleiding Basis Medische Vakken E1 - n.v.t.<br />
i.v.m. zorgvergoeding: Afstandsonderwijs.<br />
Heel 2005 Start Beroepsopleiding tot Communicatie Specialist Utrecht<br />
sectoren management, onderwijs, zorg & welzijn Doorn, De Bilt<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
65
vervolg Activiteitenagenda<br />
66<br />
Heel 2005 Start Opleiding Communicatietrainer / Professional Utrecht<br />
Master Coach, (coaching, counseling en mediating) Doorn, De Bilt<br />
Heel 2005 Start Beroepsopleiding Eclectische & Integratieve Utrecht<br />
Psychotherapie, w.o. modules Kinder- en Jeugdcoach Doorn, De Bilt<br />
en NLP therapeut.<br />
Voorjaar 2006 Vierdaagse training NLsPel, Groesbeek<br />
Communicatie met het hele gezin<br />
Voorjaar 2006 Start opleiding NLP en Utrecht<br />
Psychotherapeutische hulpverlening<br />
Voorjaar 2006. Vierdaagse Rationeel Emotieve Training, Utrecht<br />
v. hulpverleners/coaches<br />
Voorjaar 2006 Driedaagse training Toegang tot je Eigen Genialiteit Doorn<br />
mbv Neuro Semantic. APG 'Accessing Personal Genius'<br />
Voorjaar 2006 Tweedaagse training Systeem denken, veranderen Doorn<br />
en het NLP SCORE model, bij complexe systemen<br />
Toel.eis practitionersniveau.<br />
21 oktober 2005 INFOAVOND NLP & Communicatie Specialist, Utrecht<br />
Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother.<br />
Jeugd- en kindercoaching<br />
24 oktober 2005 Start Opleiding Casemanager/Reïntegratieconsulent. De Bilt<br />
SETH/THQM<br />
24 oktober 2005 Start Opleiding Jobcoach. SETH/THQM De Bilt<br />
<strong>26</strong> oktober 2005 INFODAG Casemanager / Reïntegratieconsulent Utrecht<br />
en Jobcoach.<br />
29 oktober 2005 Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Utrecht<br />
Ook v.d. NLP therapeut.<br />
29 oktober 2005 Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Utrecht<br />
Ook v.d. NLP therapeut.<br />
5, 6, 12, 13 nov. 05 4 daagse Stress-management en Burnout Training De Bilt / Utrecht<br />
6 november 2005 Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Utrecht<br />
Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother.<br />
Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops<br />
7 en 8 nov. 2005, Start Systemisch werk: Familie-/organisatie Groesbeek<br />
19 en 20 dec. 2005 opstellingen volgens methode Bert Hellinger.<br />
19 nov+17 dec 2005 Tweedaagse training NLsPel, Spelenderwijs Utrecht<br />
NLP-en met kinderen<br />
19 november 2005 Start Beroepsopleiding Jeugd- en kindercoaching Utrecht/de Bilt<br />
25 november 2005 Start NLP Practitioner Basistraining. 6 daagse training De Bilt /Doorn<br />
25 november 2005 Start NLP Practitioner Opleiding De Bilt /Doorn<br />
25 november 2005 Start Beroepsopleiding tot Mediator De Bilt /Doorn<br />
<strong>26</strong> november 2005 Start Beroepsopleiding tot Hypnotherapeut Utrecht<br />
<strong>26</strong> november 2005 Start opleiding Hypno, Regressie- en Psychotherapie Utrecht<br />
<strong>26</strong> november 2005 Start opleiding Praktische basistraining Hypno- Utrecht<br />
en Psychotherapie<br />
<strong>26</strong> november 2005 Start Beroepsopleiding tot Imaginatietherapeut Utrecht<br />
deel I en II Mentaal-emotionele begeleiding<br />
van cliënten met chronische aandoeningen<br />
2 december 2005 Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dg training De Bilt /Doorn<br />
6 januari 2006 Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dg training De Bilt /Doorn<br />
15 januari 2006 Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Utrecht<br />
Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother.<br />
Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops<br />
11 en 12 maart 2006 2 daagse NLP Sociaal Panorama - Transculturele Utrecht<br />
Psychotherapie met drs. Lucas Derks Groesbeek<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5<br />
Smara Siddhi Instituut van Helmontstraat 21, 3029 AA Rotterdam,<br />
tel: 010-4781158, info@smarasiddhi.nl, www.smarasiddhi.nl<br />
17 t/m 20 oktober 2005 NLP & Spiritualiteit II, Trainer, Eric Schneider België / Kessel<br />
Let op: certificaat NLP en Spiritualiteit I vereist<br />
8 november Gratis NLP introductieochtend 09.00 - 13.00 u. Rotterdam<br />
15 december Gratis NLP introductieavond 19.00 - 21.30 u. Rotterdam<br />
7 januari Gratis NLP introductiemiddag 13.00 - 16.00 u. Rotterdam<br />
Start datum, 12 januari 2006 Versnelde Practitioner donderdag opleiding Rotterdam<br />
Inclusief 2 dagen NLP en Spiritualiteit: Kessel in België<br />
Trainer Eric Schneider<br />
Start januari 2006 Cursus werken met klankschalen Rotterdam<br />
Trainer, Rutger Schrijver<br />
.......................................................<br />
Sophia, Centrum <strong>voor</strong> Integraal Welzijn Borgstee 48, 9403 TV Assen<br />
tel. 0592-399790, e-mail: info@sophiainstituut.nl , www.sophiainstituut.nl / www.sophia-ciw.nl<br />
03-10-2005 Light & Soundmeditation I Assen<br />
05-10-2005 NLP & Astrologie Assen<br />
07-10-2005 Bekrachtiging in de opvoeding (clikkeren) Assen<br />
03-11-2005 NLP & PDD NOS Assen<br />
18-11-2005 Oudercursus Fluisterkind® Assen<br />
21-11-2005 Light & Soundmeditation II Assen,<br />
28-11-2005 Het oog van de Meester Assen,Veenwouden<br />
01-12-2005 Informatieavond NLP Assen<br />
19-01-2006 NLP Practitioner Turbo opleiding Assen<br />
<strong>26</strong>-01-2006 Informatieavond zomeropleiding Assen<br />
13-02-2006 Introductiedag NLP Assen<br />
23-03-2006 Informatieavond NLP Assen<br />
.......................................................<br />
Tarázát Instituut Ungerplein 2 - flat 6, 3033 BR Rotterdam<br />
tel: 010-4183599, fax: 010-2850038, e-mail: info@tarazat.nl, www.tarazat.nl<br />
8 november Lezing “Stem van de Ziel” door Ton de Bruijn Rotterdam<br />
16 november Training Hypnose (basis) door Anné Linden Rotterdam<br />
en Steven Goldstone<br />
21 november Driedaagse training Clownerie (met NLP) Rotterdam<br />
28 november NLP & Spiritualiteit 2 door Eric Schneider Rotterdam<br />
5 december Practicum “Spiritualiteit” n.a.v. Stem van de Ziel Rotterdam<br />
12 december 3-daagse NLP introductietraining Rotterdam<br />
15 december NLP Introductieavond Rotterdam<br />
7 januari 2006 NLP Introductiedag Rotterdam<br />
10 januari 3-daagse workshop “Gezond leven, gezond Zijn” Rotterdam<br />
15 januari 7-daagse Trainers training door Anné Linden Rotterdam<br />
<strong>26</strong> januari NLP Practitioner op donderdagen Rotterdam<br />
24 maart Post-Masters Rotterdam<br />
1 juni Training Hypnose (advanced) door Anné Linden Rotterdam<br />
en Steven Goldstone<br />
.......................................................<br />
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n<br />
67
vervolg Activiteitenagenda<br />
68<br />
Trainingsinstituut Rappard Bregeleane 72, 9051 PN Stiens (Friesland)<br />
tel. 058-2574091 mob. 06-519956<strong>26</strong>, email: rappardnlp@chello.nl, www.rappardnlp.nl<br />
03/11/2005 Het Geheim van Succes Introductiemodule NLP Leeuwarden<br />
NLP 8 donderdagavonden<br />
11/11/2005 Start NLP Practitioner Leeuwarden<br />
<strong>26</strong>/01/2006 Het Geheim van Succes Introductiemodule NLP Leeuwarden<br />
8 donderdagavonden<br />
16 en17/02/2006 Introductietraining NLP Leeuwarden<br />
13 en14/04/2006 Omgaan met Emoties Leeuwarden<br />
.......................................................<br />
Unique Quality Coaching Krijtenberg 16, 8131 HB Wijhe<br />
tel. 0570 – 524880, e-mail: info@uqc.nl, www.uqc.nl<br />
8 oktober 2005 Ademwerk Beekbergen<br />
21 oktober Paardenwerk Duiven<br />
31 oktober NLP-basis Zwolle<br />
1 november NLP-basis Doetinchem<br />
2 november NLP-basis Arnhem<br />
16 december Vuurloop Beekbergen<br />
9,10, 11 januari 2006 Introductie basis Lelystad/Zutphen/<br />
Arnhem<br />
20 januari Start Practitioners Beekbergen<br />
27 januari Start Master Beekbergen<br />
.......................................................<br />
ZUMAYA Brouwerstraat 6, 1814 HZ Alkmaar<br />
Tel: 072-5127113, e-mail: info@zumaya.nl, www.zumaya.nl<br />
13-16 okt.05 Start NLP Practitioner Opleiding (P05-8) Alkmaar<br />
18 okt.2005 Informatie avond Light Body, meditatie Alkmaar<br />
19 okt. Start Light Body:Self-exciting, meditatie-vervolgtraining Alkmaar<br />
20 okt.’05 Avond Familie- en loopbaan opstellingen Alkmaar<br />
4/5/6 nov. Light Body blok 1: Je basis verstevigen Alkmaar<br />
11 nov. Liefde en Kracht in balans, dagworkshop Alkmaar<br />
25 nov. Intensive Systemisch Werk, dagworkshop Alkmaar<br />
30 nov. Lezing: Geld & Overvloed Alkmaar<br />
1 en 2 dec. 2-daagse NLP Introductietraining Alkmaar<br />
9/10/11 dec. Light Body blok 2: Je hartcentrum openen Alkmaar<br />
21 dec. Avond Familie-en loopbaanopstellingen Alkmaar<br />
16 jan 2006 Informatie avond NLP Alkmaar<br />
27 jan. 2006 Waardering & Dankbaarheid, dagworkshop Alkmaar<br />
30 en 31 jan. 2-daagse NLP Introductietraining Alkmaar<br />
2 feb. Avond Familieopstellingen Alkmaar<br />
3/4/5 feb. Light Body blok 3: Je Hogere centra activeren Alkmaar<br />
8/9/10 feb. NLP Trainers Evaluatie Alkmaar<br />
16-19 feb. Start NLP Practitioner Opleiding (P06-9) Alkmaar<br />
2 en 3 mrt. Geld & Overvloed. 2-daagse workshop Alkmaar<br />
10/11/12 mrt Light Body blok 4: Je energielichamen harmoniseren Alkmaar<br />
13 mrt. Avond Familie opstellingen Alkmaar<br />
23 en 24 mrt. 2-daagse NLP Introductietraining Alkmaar<br />
27 mrt. De kunst om van jezelf te houden, dagworkshop Alkmaar<br />
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5