INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...

More documents

Recommendations

Info

Expanding Your World – Modeling the Structure of Experience Auteurs: David Gordon en Graham Dawes. Uitgever: Desert Rain, Tucson AZ, 2005 ISBN 0-9765616-0-3 Verkrijgbaar via www.expandyourworld.net Boekbespreking door Ronald van Oosten Modelleren gemodelleerd Modelleren vormt het hart van NLP. Toch zijn er weinig boeken op de markt verschenen die het modelleren beschrijven en het uitvoeren ervan stimuleren. In 1985 verscheen “The Emprint Method” van Leslie Cameron-Bandler, David Gordon en Michael Lebeau. In 1998 publiceerde Robert Dilts zijn “Modeling with NLP”, dat door velen als het standaardwerk over modelleren wordt beschouwd. En nu is er dan “Expanding Your World”, een boek dat het resultaat is van de samenwerking van de Amerikaan David Gordon en de Brit Graham Dawes. Twee zeer verschillende mensen die, vanuit een gezamenlijke fascinatie voor het modelleren, hun complementaire karakters en kwaliteiten hebben ingezet om het modelleerproces op een heldere, toegankelijke manier te beschrijven (in de woorden van Gordon:”after titanic struggles, we generally meet somewhere between our two extremes”). “Expanding Your World” is meer dan een boek. Er hoort een DVD bij waarop we het modelleerproces dat in het boek als voorbeeld gebruikt wordt van begin tot eind kunnen volgen. De schrijvers modelleren Kendall, een vrouw wier bijzondere bekwaamheid “ergens hartstochtelijk over zijn” is. Op dat gebied is zij de na te volgen expert. Na een inleiding met een definitie en afbakening van modelleren presenteren Gordon en Dawes een model, een stroomschema, dat zowel dient tot handleiding om een expert uit te vragen, als een manier om de bekwaamheid overzichtelijk te presenteren: de “Experiential Array” (letterlijk: “ervaringsrangschikking”). 50 Boekenrubriek Volgens de schrijvers gaat het er bij modelleren om, díe onderdelen van een bekwaamheid vast te leggen die zowel noodzakelijk als voldoende zijn. Daar Gordon en Dawes als het ware het modelleren zelf gemodelleerd hebben, geldt dat ook voor de Experiential Array. Die bestaat uit vier onderdelen: 1. Overtuigingen; hier draait het om het criterium: wat stelt de expert centraal tijdens het uitvoeren van de bekwaamheid? Wat is de persoonlijke definitie ervan, en wat is het bewijs dat aan het criterium voldaan is? Wat maakt het voor iemand mogelijk om het criterium te bereiken? Wat levert het voldoen aan het criterium op? 2. Strategieën; de schrijvers hanteren een bredere, ruimere definitie van het begrip strategie dan de beperkte en beperkende TOTEopvatting ervan. Behalve strategieën die uit een serie vastgelegde stappen bestaan, omvat hun definitie ook strategieën die bestaan uit niet-sequentiële, met elkaar samenhangende gedragingen. Uniek voor hun benadering is het vastleggen van “secundaire strategieën”: wat doe je als je oorspronkelijke strategie niet werkt? 3. Emoties; emoties zijn belangrijk, omdat ze kunnen dienen als feedbackmechanisme: ze vertellen in welke mate er aan het criterium voldaan is. Ook helpt emotie om de bekwaamheid in stand te houden. 4. Extern gedrag; elke bekwaamheid kenmerkt zich op zeker moment door extern gedrag. Het kan belangrijk zijn bepaalde gedragingen expliciet vast te leggen. In dit model dienen de strategieën, ondersteund door de emoties, ervoor om het criterium te bereiken op een manier die concreet wordt in het externe gedrag. Misschien zult u zich, net zoals ik dat deed, afvragen:”waar zijn de metaprogramma’s?” Voor velen maakt het vastleggen van metaprogramma’s een vast, zelfs onmisbaar, onderdeel uit van het modelleerproces. Ik ben zo vrij geweest David Gordon hiernaar te vragen. Volgens hem maken de metapro- I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5 gramma’s wel degelijk deel uit van de Experiential Array. Maar dan impliciet, in de structuur van de inhoudelijke beschrijving die de expert geeft bij het uitvragen. Het volgen van de stappen van de Experiential Array maakt dat de metaprogramma’s vanzelf, onuitgesproken, deel gaan uitmaken van het model, aldus Gordon. In de ervaring van beide schrijvers is het kennen van iemand’s metaprogramma’s niet buitengewoon bruikbaar als het gaat om het verwerven van iemands bekwaamheid. Ze zijn wel waardevol in andere contexten, zoals therapie. Maar het kennen ervan in de context van modelleren is niet waardevol, omdat metaprogramma’s gescheiden van de inhoud weinig betekenis hebben. Tijdens hetzelfde contact maakte David Gordon duidelijk dat wat hem betreft de Experiential Array niet de enige en definitieve manier is om te modelleren. Hij verwacht, dat ook van deze aanpak ooit de beperkingen duidelijk zullen worden, en dat er dan weer nieuwe benaderingen gezocht en gevonden zullen worden. Na de instructie over het hanteren van de Experiential Array en het verfijnen ervan, ronden Gordon en Dawes het boek af met een beschrijving van de manier waarop iemand de in kaart gebrachte bekwaamheid kan verwerven. Ook hier biedt het schrijversduo een nauwkeurig stap-voor-stap proces, dat duidelijk het resultaat is van vele jaren testen en bijschaven. Ik vind het een opwindende gedachte dat deze aanpak, door haar eenvoud en elegantie, het mogelijk maakt om al op practitionerniveau te modelleren. In ons persoonlijke contact maakte David Gordon me duidelijk dat wat hem betreft de practitioneropleiding alleen maar over modelleren zou moeten gaan... Compleet en toch geen woord teveel; praktisch gericht, met geïntegreerde theorie; zowel te gebruiken voor het zelf verwerven van bekwaamheden vàn anderen, als voor “productgericht modelleren”: het maken van toepassingen vóór anderen… N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n Wanneer u als NLP-er slechts tijd, gelegenheid of geld hebt om dit jaar één boek te lezen, laat het dan dit boek zijn. “Expanding Your World” verdient het om het nieuwe standaardwerk over modelleren te zijn. Contact auteur: ronald@opschudding.com Over de auteurs David Gordon was lid van de oorspronkelijke groep die, samen met Bandler en Grinder, NLP ontwikkelde. Hij werd bekend door de publicatie van zijn boek “Therapeutic Metaphors”, een standaardwerk over het gebruik van metaforen. Ook schreef hij, met Marybeth Myers-Anderson, “Phoenix – The Therapeutic Patterns of Milton H. Erickson”. Met Leslie Cameron-Bandler en Michael Lebeau schreef hij “The Emprint Method”, de eerste beschrijving van een modelleermethode, en “Know How”, een verzameling modellen die volgens die methode tot stand zijn gekomen. De afgelopen twintig jaar heeft hij zich, naast het lesgeven over metaforen, beziggehouden met het onderzoeken en ontwikkelen van het modelleerproces. Hij woont in de Sonora woestijn in Arizona. Graham Dawes is oprichter van het UK Training Center for NLP, het eerste NLP-instituut buiten Noord-Amerika. Hij haalde een doctoraat in Management Learning aan de universiteit van Lancaster, met een verkenning van de aard van de werkelijkheid, betekenis en verandering. Hij heeft vele boeken over NLP en aanverwante onderwerpen op zijn naam staan, zoals het artikel “A Bermuda Triangle of the Mind” over Frank Farelly, in “Der Zirkel des Talos”van Heinz Kersting. 51
vervolg Boekenrubriek Voorbij je eigen wijze: effectief communiceren met metaprogramma’s in professionele relaties Auteurs: Guus Hustinx en Anneke Durlingervan der Horst uitgeverij Nelissen / Soest, 279 pag. Prijs € 34,50 ISBN: 90244 16884 Boekbespreking door Chris Minne Met de titel ‘Voorbij je eigen wijze’ communiceren Anneke Durlinger-van der Horst en Guus Hustinx kernachtig de wijsheid en het praktische nut van dit boek dat zij in het voorjaar publiceerden. Een guitige knipoog naar de herkenbare gewoonte waar wij bij het communiceren met anderen eigenwijs vasthouden aan onze kaart van de wereld en de ander benaderen als een kloon van onszelf. Intrigerend genoeg om dit nieuwe boek (279 blz.) beknopt te belichten. Deze beide NLPtrainers schrijven gefascineerd vanuit een NLP-traditie alsmede vanuit hun ervaringsdeskundigheid als adviseur, trainer en coach in het bedrijfsleven en bij de overheid. Metaprogramma’s zijn kenmerkende patronen in het denken, voelen en handelen van een persoon in een specifieke context. Het zijn de filters waarmee wij de wereld om ons heen interpreteren en ons handelen vormgeven. Dit boek verheldert voor een breed publiek op een bijzondere vlotte en overzichtelijke wijze de voornaamste te onderscheiden metaprogramma’s. Het verhaal ontwikkelt in het tweede deel de vele professionele toepassingen en illustreert deze telkens aan de hand van relevante cases. Vooraf belichten de auteurs in deel I van het boek het algemene begrippenkader, de 19 categorieën van metaprogramma’s alsook hoe deze in de praktijk in taal en gebaar te herkennen (het metaprofielinterview en metaprofielanalyse). 52 Algemeen begrippenkader Interessant hier is de samenhang die de schrijvers verduidelijken tussen de begrippen criteria, subjectieve ervaring en metaprogramma’s. ‘In de wijze waarop wij onze subjectieve representaties opbouwen en organiseren, zijn metaprogramma’s als patronen zichtbaar… Onze waarneming, motivatie, denken en opereren wordt gestuurd door wat we belangrijk vinden in een bepaalde context, zeg maar door onze criteria. Hoe wij hierbij onze interne ervaringen organiseren, verloopt volgens bepaalde patronen die we geneigd zijn om in gelijkaardige contexten steeds te herhalen. Deze terugkerende patronen (metaprogramma’s) worden ook meestal als typisch voor een persoon aangegeven .’ Stel, mijn kinderen spelen op de computer hetzelfde spel met het criterium ‘winnen’. Wanneer het spelprogramma hen bij een bepaalde operatie naar ‘af’ voert, zijn de reacties van mijn dochtertje: ‘Hoho …wat heb ik nu weer gedaan…’, en deze van mijn zoontje: ‘Wat een stom machien…’ voor mij herkenbare patronen van de wijze waarop zij hun invloed op het gebeuren aangeven (controle binnen versus buiten zelf)… . ‘Metaprogramma’s laten zien hoe mensen denken los van de inhoud zelf, ofwel hoe zij hun denken, voelen en doen organiseren, welke patronen daarin herkenbaar zijn… Criteria en metaprogramma’s hebben dus een directe samenhang binnen een bepaalde context. Criteria hebben betrekking op de inhoud, metaprogramma’s op de vorm, de manier waarop de criteria en de subjectieve ervaringen gerealiseerd worden.’ Dit kader benadrukt onder meer dat het werken met metaprogramma’s een echt NLPgebeuren is. In die zin dat het de NLP-er helpt om de inhoud los te laten en zich nog beter op het proces te focusseren. 19 categorieën met 53 metaprogramma’s Hierna volgt een overzicht van de metaprogramma’s die het boek behandelt. De auteurs I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5 geven een nauwkeurige omschrijving van elke set van metaprogramma’s. Elk metaprogramma wordt toegelicht met de grondslag en de kern van de zaak, de beschrijving van het metaprogramma , een praktijkvoorbeeld en de verbale en non-verbale indicatoren waarmee het programma zich manifesteert. Pro-actief en reactief / weg van – naar toe / interne referentie – externe referentie / opties – procedures / voldoet wel – voldoet niet / controle binnen zelf – controle buiten zelf / handhaving – ontwikkeling – verandering / globaal – specifiek / zelf – ander – wij / mensen – informatie – activiteiten – dingen –plaatsen / concept – structuur – gebruik / samen – nabijheid – alleen / verleden – heden - toekomst / in time – through time / visueel – auditief – kinesthetisch / leidend – zelfregulerend – volgend / emotioneel – keuze – rationeel / zien – horen – doen en voelen – lezen / automatisch – aantal keren – tijdsperiode – continu. Hoe herken je ze in de praktijk? ‘Metaprogramma’s komen tot uitdrukking in de taal. Door ‘verbatim’ te luisteren naar die taalpatronen is het mogelijk om erachter te komen welke metaprogramma’s in een bepaalde context bij iemand actief zijn. ’Wie alvast stelt: ‘The proof of the pudding is in the eating’ …(gebruik) heeft een andere denkstijl actief dan de collega die conceptueel beweert ‘We rather taste the meaning of the things we eat’ … (vergelijk vleesbouillon eten uit een blik hondenvoer). Guus Hustinx en Anneke Durlinger geven verder twee methoden aan om op een systematische wijze de actieve metaprogramma’s in een bepaalde context in kaart te brengen. Het metaprofielinterview is een gestructureerd interview met voorgeprogrammeerde neutrale vragen. Deze vragen leiden ertoe de favoriete metaprogramma’s voor een bepaalde context bij de ander te ontdekken. Het vergt evenwel heel wat oefening alvorens deze vraagvormen op een valide en betrouwbare wijze in verschillende situaties te kunnen hanteren. Een alternatief voor deze werkwijze is het zeer gebruiksvriendelijke computer-programma N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n ‘Metaprofielanalyse’®. Dit programma werkt met meerkeuzevragen die met beelden, geluid en teksten meerdere zintuigkanalen aanspreken. Meta-programma’s en de vele toepassingsgebieden Vanuit hun praktijkervaringen brengen de auteurs in het tweede deel van het boek de vele toepassingen van het werken met metaprogramma’s in kaart. Ter illustratie van elk gebied gebruiken zij vele voorbeelden en casussen. Dit werkt sterk verhelderend en leidt tevens tot een beginnend inzicht in de systematiek waarmee verschillende metaprogramma’s elkaar mogelijk kunnen beïnvloeden of versterken. Een greep uit de vele toepassingen. Bij het coachen geeft bijvoorbeeld het opstellen van een metaprofiel in de probleemtoestand een direct inzicht in hoe iemand zijn probleem doet. Welke criteria spelen er in de probleem-context en welke metaprogramma’s sturen actief het denken, voelen en handelen? Zo’n diagnose in metaprogramma’s vergroot het inzicht in de actuele situatie en is tevens indicatief om inhoud te geven aan een passende interventie. In zijn eenvoudigste vorm kan dit gewoon het activeren van afwezige metaprogramma’s zijn of het overbrengen van het vermogen van een bepaald metaprogramma actief in een andere context naar de probleemcontext. Effectief coachen vereist dat de coachee de eigen verantwoordelijkheid voor zijn doel opneemt. Het is als coach dan ook steeds nuttig om er voor te zorgen dat de cliënt in de coachingscontext de passende metaprogramma’s voldoende activeert, met name: naar toe, controle binnen zelf en interne referentie (i.t.t. ‘Mijn chef wil dat jij ervoor zorgt dat dit probleem me niet meer overkomt’). Het werken met metaprogramma’s kan ook in een breder organisatiekader worden ingezet. Zo kunnen metaprogramma’s ook de cultuur van een organisatie in beeld brengen. Organisatiecultuur kent vele omschrijvingen, onder meer deze van Geert Hofstede ‘de mentale patronen van denken, voelen en han- 53
Page 1 and 2: Colofon INzicht is een uitgave van
Page 3 and 4: Naar één Nederlandse vereniging v
Page 5 and 6: thema: NLP & het bevorderen van Wel
Page 25: 48 De dreiging van hoger beroep teg
Page 29 and 30: Conclusies worden gestaafd met onde
Page 31 and 32: vervolg Activiteitenagenda 60 EduCa
Page 33 and 34: vervolg Activiteitenagenda 64 12 t/
Page 35: vervolg Activiteitenagenda 68 Train

INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?