INzicht Nr 26, Jaargang 7, nummer 3 - Nederlandse Vereniging voor ...

vervolg Boekenrubriek
Voorbij je eigen wijze:
effectief communiceren met
metaprogramma’s in professionele
relaties
Auteurs: Guus Hustinx en Anneke Durlingervan
der Horst
uitgeverij Nelissen / Soest, 279 pag.
Prijs € 34,50
ISBN: 90244 16884
Boekbespreking door Chris Minne
Met de titel ‘Voorbij je eigen wijze’ communiceren
Anneke Durlinger-van der Horst en
Guus Hustinx kernachtig de wijsheid en het
praktische nut van dit boek dat zij in het
voorjaar publiceerden. Een guitige knipoog
naar de herkenbare gewoonte waar wij bij het
communiceren met anderen eigenwijs vasthouden
aan onze kaart van de wereld en de
ander benaderen als een kloon van onszelf.
Intrigerend genoeg om dit nieuwe boek (279
blz.) beknopt te belichten. Deze beide NLPtrainers
schrijven gefascineerd vanuit een
NLP-traditie alsmede vanuit hun ervaringsdeskundigheid
als adviseur, trainer en coach in
het bedrijfsleven en bij de overheid.
Metaprogramma’s zijn kenmerkende patronen
in het denken, voelen en handelen van een
persoon in een specifieke context. Het zijn de
filters waarmee wij de wereld om ons heen
interpreteren en ons handelen vormgeven.
Dit boek verheldert voor een breed publiek op
een bijzondere vlotte en overzichtelijke wijze
de voornaamste te onderscheiden metaprogramma’s.
Het verhaal ontwikkelt in het
tweede deel de vele professionele toepassingen
en illustreert deze telkens aan de hand
van relevante cases. Vooraf belichten de
auteurs in deel I van het boek het algemene
begrippenkader, de 19 categorieën van metaprogramma’s
alsook hoe deze in de praktijk in
taal en gebaar te herkennen (het metaprofielinterview
en metaprofielanalyse).
52
Algemeen begrippenkader
Interessant hier is de samenhang die de
schrijvers verduidelijken tussen de begrippen
criteria, subjectieve ervaring en metaprogramma’s.
‘In de wijze waarop wij onze subjectieve
representaties opbouwen en organiseren, zijn
metaprogramma’s als patronen zichtbaar…
Onze waarneming, motivatie, denken en opereren
wordt gestuurd door wat we belangrijk
vinden in een bepaalde context, zeg maar
door onze criteria. Hoe wij hierbij onze interne
ervaringen organiseren, verloopt volgens
bepaalde patronen die we geneigd zijn om in
gelijkaardige contexten steeds te herhalen.
Deze terugkerende patronen (metaprogramma’s)
worden ook meestal als typisch voor
een persoon aangegeven .’
Stel, mijn kinderen spelen op de computer
hetzelfde spel met het criterium ‘winnen’.
Wanneer het spelprogramma hen bij een
bepaalde operatie naar ‘af’ voert, zijn de
reacties van mijn dochtertje: ‘Hoho …wat heb
ik nu weer gedaan…’, en deze van mijn zoontje:
‘Wat een stom machien…’ voor mij herkenbare
patronen van de wijze waarop zij hun
invloed op het gebeuren aangeven (controle
binnen versus buiten zelf)… .
‘Metaprogramma’s laten zien hoe mensen
denken los van de inhoud zelf, ofwel hoe zij
hun denken, voelen en doen organiseren,
welke patronen daarin herkenbaar zijn…
Criteria en metaprogramma’s hebben dus een
directe samenhang binnen een bepaalde context.
Criteria hebben betrekking op de inhoud,
metaprogramma’s op de vorm, de manier
waarop de criteria en de subjectieve ervaringen
gerealiseerd worden.’
Dit kader benadrukt onder meer dat het werken
met metaprogramma’s een echt NLPgebeuren
is. In die zin dat het de NLP-er
helpt om de inhoud los te laten en zich nog
beter op het proces te focusseren.
19 categorieën met
53 metaprogramma’s
Hierna volgt een overzicht van de metaprogramma’s
die het boek behandelt. De auteurs
I N z i c h t H e r f s t 2 0 0 5
geven een nauwkeurige omschrijving van elke
set van metaprogramma’s. Elk metaprogramma
wordt toegelicht met de grondslag en de
kern van de zaak, de beschrijving van het
metaprogramma , een praktijkvoorbeeld en
de verbale en non-verbale indicatoren waarmee
het programma zich manifesteert.
Pro-actief en reactief / weg van – naar toe /
interne referentie – externe referentie /
opties – procedures / voldoet wel – voldoet
niet / controle binnen zelf – controle buiten
zelf / handhaving – ontwikkeling – verandering
/ globaal – specifiek / zelf – ander – wij /
mensen – informatie – activiteiten – dingen
–plaatsen / concept – structuur – gebruik /
samen – nabijheid – alleen / verleden –
heden - toekomst / in time – through time /
visueel – auditief – kinesthetisch / leidend –
zelfregulerend – volgend / emotioneel –
keuze – rationeel / zien – horen – doen en
voelen – lezen / automatisch – aantal keren –
tijdsperiode – continu.
Hoe herken je ze in de praktijk?
‘Metaprogramma’s komen tot uitdrukking in
de taal. Door ‘verbatim’ te luisteren naar die
taalpatronen is het mogelijk om erachter te
komen welke metaprogramma’s in een
bepaalde context bij iemand actief zijn. ’Wie
alvast stelt: ‘The proof of the pudding is in
the eating’ …(gebruik) heeft een andere denkstijl
actief dan de collega die conceptueel
beweert ‘We rather taste the meaning of the
things we eat’ … (vergelijk vleesbouillon eten
uit een blik hondenvoer).
Guus Hustinx en Anneke Durlinger geven verder
twee methoden aan om op een systematische
wijze de actieve metaprogramma’s in
een bepaalde context in kaart te brengen. Het
metaprofielinterview is een gestructureerd
interview met voorgeprogrammeerde neutrale
vragen. Deze vragen leiden ertoe de favoriete
metaprogramma’s voor een bepaalde context
bij de ander te ontdekken. Het vergt evenwel
heel wat oefening alvorens deze vraagvormen
op een valide en betrouwbare wijze in verschillende
situaties te kunnen hanteren. Een
alternatief voor deze werkwijze is het zeer
gebruiksvriendelijke computer-programma
N L P & h e t b e v o r d e r e n v a n w e l z i j n
‘Metaprofielanalyse’®. Dit programma werkt
met meerkeuzevragen die met beelden,
geluid en teksten meerdere zintuigkanalen
aanspreken.
Meta-programma’s en de vele
toepassingsgebieden
Vanuit hun praktijkervaringen brengen de
auteurs in het tweede deel van het boek de
vele toepassingen van het werken met metaprogramma’s
in kaart. Ter illustratie van elk
gebied gebruiken zij vele voorbeelden en
casussen. Dit werkt sterk verhelderend en
leidt tevens tot een beginnend inzicht in de
systematiek waarmee verschillende metaprogramma’s
elkaar mogelijk kunnen beïnvloeden
of versterken. Een greep uit de vele toepassingen.
Bij het coachen geeft bijvoorbeeld het opstellen
van een metaprofiel in de probleemtoestand
een direct inzicht in hoe iemand zijn
probleem doet. Welke criteria spelen er in de
probleem-context en welke metaprogramma’s
sturen actief het denken, voelen en handelen?
Zo’n diagnose in metaprogramma’s vergroot
het inzicht in de actuele situatie en is tevens
indicatief om inhoud te geven aan een passende
interventie. In zijn eenvoudigste vorm
kan dit gewoon het activeren van afwezige
metaprogramma’s zijn of het overbrengen van
het vermogen van een bepaald metaprogramma
actief in een andere context naar de probleemcontext.
Effectief coachen vereist dat de coachee de
eigen verantwoordelijkheid voor zijn doel
opneemt. Het is als coach dan ook steeds
nuttig om er voor te zorgen dat de cliënt in
de coachingscontext de passende metaprogramma’s
voldoende activeert, met name:
naar toe, controle binnen zelf en interne referentie
(i.t.t. ‘Mijn chef wil dat jij ervoor zorgt
dat dit probleem me niet meer overkomt’).
Het werken met metaprogramma’s kan ook in
een breder organisatiekader worden ingezet.
Zo kunnen metaprogramma’s ook de cultuur
van een organisatie in beeld brengen.
Organisatiecultuur kent vele omschrijvingen,
onder meer deze van Geert Hofstede ‘de
mentale patronen van denken, voelen en han-
53