De ontdekking van de hemel - U-Cursos

Shakespeare’s Dark Lady was in zekere zin niet haar kwaliteit, want die
bezat zij niet voor alle mannen. Haar antwoord op zijn vraag, waar zij die
vandaan had, moet dus zijn: «From you yourself, Billy». Hij verleende haar
die macht over hem – hoewel... Ja, daar zeg ik het weer: hoewel... en toch...
Waaruit bestaat dat surplus? Niet uit intelligentie, want overal zijn altijd ook
onzegbare stommelingen aan de macht geweest; ook bestaan er altijd
superintelligente mensen, die nooit aan de macht komen, zelfs al zouden zij
dat ondanks hun intelligentie willen. Ook de «Wille zur Macht» is dat
surplus niet, want er zijn ontelbare mensen die het willen en wie het nooit
zal lukken, net zo als er mensen aan de macht komen die het nooit gewild
hebben, maar die er tot hun eigen verbazing heen gestuwd zijn. Het
politieke instinct dan, zul je misschien zeggen; maar er zijn veel mensen
met politiek instinct, die het nooit verder brengen dan tot wethouder in een
plattelandsgemeente. «Charisma» dan? Dat is alleen maar een grieks woord
dat «gave» betekent, «genade»: daarmee wordt de vraag niet beantwoord
maar gesteld. Nee, er is iets in het spel, dat niemand weet, behalve ik. Maar
nu eerst dit even opschrijven, eer ik het vergeet: De hele maatschappij is
natuurlijk als een spons doordrenkt met allerlei vormen van macht, tussen
man en vrouw, in het onderwijs, bij het bedrijfsleven, jegens dieren,
nergens is geen macht, – maar wat is politieke macht? Politieke macht is,
dat iemand dingen kan bewerkstelligen waar hij geen weet van heeft; dat
hij in een positie verkeert, waarin hij kan beslissen over het lot van mensen,
die hij niet kent. Soms zelfs over zaken van leven en dood, en niet zelden
over zijn eigen dood heen. De machtelozen zien de machtige, maar hij hen
niet. Dat geldt niet alleen voor Caesar, Napoleon, Hitler of Stalin, maar
ook voor onze eigen brave hollandse gezagdragers, voor Koos en Dorus, en
voor u natuurlijk, en ooit ook een beetje voor mijzelf. Ik weet niet hoe het is
bij de raven, maar zo is het in elk geval bij de mensen. Politieke macht is
abstract, die pas buiten het gezichtsveld van de machtige concreet wordt.
Maar wat is nu hun surplus, waardoor zij aan de macht zijn? Wat heeft
Dorus gemeen met Hitler? Wat Koos met Stalin? Ik zal je eens wat
onthullen, waarvan je zult opkijken. In de dagen van mijn eigen macht had
ik eens een diner op het Elysée; tegenover mij zat een franse professor in de
sociologie. Na de tafelrede van Giscard d’Estaing vertelde hij, dat een paar