1 - Leiden

3. Bouwhistorische notitie en waardering Aalmarkt 11
Pand : Aalmarkt 11
Status : Rijksmonument
Bijzonderheden : Enkele bezoeken (2007-2009) J. van Rooden en E. Orsel (M&A)
Er bestaat reeds een rapportage uit 2001 van Dröge,
Bureau voor Bouwhistorie.
Inleiding
Het pand is meerdere keren bezocht in verband met de ontwikkeling van vm. Aalmarktschool. Van het
Aalmarktgebied bestaat een beknopte bouwhistorische rapportage uit 2001 van Dröge Bureau voor
Bouwhistorie. Deze rapportage is op punten onvolledig en tevens achterhaald door de bouwhistorische
kennisopbouw van de afgelopen jaren. Deze notitie is gebaseerd op de bezoeken en de bestaande rapportage van
Dröge en is vooral gericht op het vervaardigen van een bouwhistorische waarderingsplattegrond. Door de
afgewerkte situatie hebben de bevindingen en conclusies een voorlopig karakter.
Historische karakterisering
Aalmarkt 11 is het substantiële restant van de L-vormige mannenzaal die in 1455/1456 (dendrodatering.) werd
gebouwd voor het voormalige Catharinagasthuis. Aan de rechterachterzijde staat een klein bijgebouw, ook
bekend als het pockhuis en tegen de achterzijde staat een achteraanbouw. In de 19 e eeuw was het pand in gebruik
als stadsapotheek en in 1922 is het verbouwd tot woning. Het hoofdgebouw bestaat uit één bouwlaag onder een
schilddak met aan de voorzijde rechts een originele aankapping, het restant van de gesloopte mannenzaal. Het
bijgebouw heeft twee bouwlagen onder een zadeldak. De achteraanbouw heeft één bouwlaag met plat dak (tot
enige jaren geleden nog met dakje). De perceelslijn ter plaatse van de aanbouw verspringt als gevolg van een
voormalige steeg tussen Aalmarkt 11 en 12.
Het gebouw heeft nog grotendeels zijn midden 15 e -eeuwse constructie, bestaande uit de zijgevels, een groot deel
van de achtergevel (gepleisterd), vermoedelijk de voorgevel, een zes vaks eikenhouten houtskelet met
muurstijlen, korbeels, peerkraalsleutelstukken, moerbalken en kinderbinten en een zes vaks eikenhouten
kapconstructie met stapelspanten. De voorgevel heeft nog ongeveer dezelfde indeling als op een oude tekening
(ca. 1700). De gevel is later gepleisterd en de ramen en deur zijn gemoderniseerd, met name in de 18 e en 19 e
eeuw. De achtergevel heeft onder het stucwerk 15 e -eeuws metselwerk behouden. Het bovendeel is vervangen,
vermoedelijk in de 18 e eeuw, later zijn de vensters en de deur gemoderniseerd.
De begane grond van het hoofdhuis bestaat uit een centrale voorruimte, met daarachter een centrale gang met
links één diep vertrek (voorheen twee) en rechts een tussenvertrek, een trappenhuis en een achtervertrek. De
voorruimte heeft tegen de rechterbouwmuur een laat 18 e -eeuwse schouw. Het kozijn naar de centrale gang heeft
een 19 e -eeuws profiel, maar vermoedelijk een oudere delendeur. De meterkast in het tochtportaal heeft een oude
eiken delendeur, vermoedelijk afkomstig van de verdieping. De ruimte heeft een vlak stucplafond. Het linker
achtervertrek heeft twee 19 e -eeuws stucplafonds, die er op wijzen dat er voorheen twee kamer waren. In de
linkerachterhoek staat een eenvoudige 19 e -eeuwse hoekschouw. Het tussenvertrek rechts heeft geen historische
afwerking. Het trappenhuis heeft een vroeg 17 e -eeuwse spiltrap (1608 +- 6 jr. d.) met een bijbehorende
ommetseling met raam naar achtervertrek. Het achtervertrek heeft een (doorgebroken) schouw, vermoedelijk
18 e - of 19 e -eeuws. In dit vertrek zijn de muurstijlen, sleutelstukken en moerbalken van het houtskelet goed
waarneembaar. Op basis van de waarnemingen zal de indeling van de begane grond minimaal 18 e -eeuws zijn.
De verdieping heeft geen bijzondere afwerking of indeling. Vermoedelijk dateert dit, op basis van de profilering
van het traphekje, uit 1922. De zolder heeft ook geen bijzondere afwerking en indeling. Vermoedelijk zijn de
kamers hier in de (latere) 20 e eeuw gerealiseerd.
De zichtbare achtergevel van het bijgebouw toont op de begane grond ander metselwerk dan op de verdiepingen.
Het gebouw heeft geen historische afwerking. Boven de verdieping is een enkelvoudige balklaag op kleine
consoles aanwezig. De kap heeft een eikenhouten driehoekspanten, met gehaalde merken (voor zover
waarneembaar). Vooralsnog zal de bouwgeschiedenis van dit gebouw, op basis van de historische afbeeldingen
en de bouwsporen) aanvangen in de 15 e of 16 e eeuw met een éénlaags gebouw met zadeldak met eikenhouten
driehoeksspanten. In de 17 e of 18 e eeuw is dit gebouw met een verdieping verhoogd, met een enkelvoudige
balklaag, hergebruik van de oude kap en verhogen van de achtergevel. Deze verhoging heeft mogelijk relatie met
de schouw in de achterruimte van Aalmarkt 11, die is uitgebouwd in het bijgebouw. De vormgeving van ramen
en vensters lijken deze bouwgeschiedenis te weerspiegelen.
De achteraanbouw is niet bezocht, maar lijkt op basis van de schoorsteen en de vensters al te dateren uit de 18 e
eeuw.
Monumenten &Archeologie, 07-03-2011 10