kOpjE - De Nederlandse Club aan de Côte d'Azur

32
Lousewies van der Laan-Krugers Dagneaux
kOpjE BOEkENRUBRIEk
kOpjE
koole, Corinne. Wat blijft is liefde.
Balans, 2007. 204 blz. € 16,50.
ISBN 9 789050 188234
Corine Koole is journalist en schrijver van o.a.
de populaire rubriek ‘Hij/Zij’ in het Volkskrant
Magazine. Deze interviews werden gebundeld
in twee boeken: “Hij/Zij en de liefde” en
“Ik wil jou”. Ook schreef zij “Hoe mannen
liefhebben”: bekentenissen over verliefdheid, seks, verlangen
en totale overgave. De verhalenbundel ”Betty’s Billen” en
het verslag van een zwangerschap: ”De verwachting”. Deze
populaire “ bekentenissen “ deden het ergste vrezen, maar dit
verhaal over liefde, dood en vriendschap is met tact en invoelingsvermogen
geschreven.
In haar inleiding legt Corine Koole uit “dat haar vriendin
Marion Derksen (1954-1996), - freelance journalist in Rome
voor o.a. Het Parool, Trouw, Quote en Scoop en later voor
De Telegraaf - tien jaar geleden overleed aan uitgezaaide
kanker in haar hoofd en longen. Eens zou ze over haar dood
kunnen schrijven en hoe ze met vier vrienden: Janny Ebbinge,
Rosita Steenbeek , Laurens Spoor en de schrijfster, (zorgvuldig
uitgezocht omdat zij haar wensen zouden respecteren) hun
vriendin hebben begeleid om in een vroeg stadium euthanasie
te plegen. Dit is illegaal in Italië. Marion woonde geïsoleerd,
in een prachtig huis midden in Rome, omgeven door
een geweldig dakterras. Familie had ze niet. Wij speelden
de rol van enige verwanten….Haar laatste weken werden,
in alle bescheidenheid, volledig door haar geregisseerd.
Haar vriend, de in Mozambique geboren Portugese journalist
Eugénio de Lemos, liet ze achter in Amsterdam, in een
geleende flat, manisch schrijvend aan een biografie over
de vermoorde Aldo Moro. Zij wilde niet, dat haar geliefde
Eugénio getuige zou zijn van haar lichamelijke aftakeling.
Koole, die haar gezin twee maanden in Nederland achterliet
van 24 mei tot 24 juli 1996, vond eindelijk de vorm om de
strijd en het afscheid van haar dierbare vriendin te beschrijven
in een roman, door non-fiction met fantasie te mengen, als
een eerbetoon aan Marion, die hier Louise heet. Dit doet de
auteur met respect, ze laat de onmacht voelen tussen de vier
vrienden, geaccentueerd door de hitte in de Romeinse hoofdstad.
De lijdende hoofdpersoon heeft van haar behandelend
specialist in Leiden een flesje vergif meegekregen, wat ik ongeloofwaardig
vind, daar ik weet hoe zorgvuldig in Nederland
met euthanasie wordt omgegaan. Ik heb veel geleerd over
hoe je met een terminale patiënt om moet gaan, hoe deze
zich langzaam losmaakt van het aardse bestaan. Iedereen die
dit moet meemaken, zou dit gevoelige verslag moeten lezen,
iedereen zou zich wensen om zulke dierbare vrienden tot het
einde te hebben. Of het slot fantasie of werkelijkheid is, doet er
niet toe, maar het doet je wel nadenken. Dit is geen droevig
boek, het is geen literatuur, maar vlot geschreven met een
mooie inkijk in het journalistieke leven van Rome en ik herken
duidelijk Rosita Steenbeek in de” l’actristesse” die affaires had
met Fellini en Moravia: ”haar ogen weemoedig en hunkerend.
Woody Allen was trouwens ook wel wat voor haar geweest.
Hij voldeed aan alle eisen. Beroemd en oud genoeg…..zij
had respect voor een trillende bejaarde, voor zijn lange loopbaan….Ja,
ze had respect voor ze, en geliefd was ze ook bij de
oude loopbanen. Want behalve mooi en onderdanig was ze
belezen en slim.”
Weissink, Alexander. Egypte.
Habibies, helden en huichelaars.
Bezige Bij, 2011.335 blz. € 18,90.
ISBN 9789023 466277.
Het leven bestaat uit toevallige ontmoetingen.
Voor de voortreffelijke lezing van Paul
Schnabel sprak ik met ons lid Leendert van
Hellemond, die mij vertelde , dat het boek
“EGYPTE” van zijn schoonzoon net was gepubliceerd. Dat is
actueel, dacht ik en vroeg of ik het snel kon lezen, daar ik nog
een week tijd had. Twee dagen later werd dit degelijke werk
met een beeldende omslag van zittende Bedoeïenen met lichtblauwe
hoofddoeken met misprijzende blikken, bij mij thuis
afgeleverd. Behalve van een dagstop tijdens een cruise, ken ik
Egypte niet. Natuurlijk heb ik Joris Luyendijk, Maurits Berger
en Petra Stienen gelezen/ besproken. De boeiende roman van
de tandarts Alaa Al Aswany, die zijn praktijk beschrijft in “The
Yacoubian Building”( 2002) raad ik iedereen aan, die couleur
locale wil opsnuiven. Al Aswany ging wel een tijdje wonen in
Chicago na zijn internationale bestseller, de autoriteiten waren
niet zo blij , dat in romanvorm de corruptieschandalen, de
religieuze extremisten, de hoop op een democratisch Egypte
en seksuele onderdrukking werden geportretteerd. Deze
onderwerpen worden ook uitgebreid behandeld door deze
ex-correspondent voor NRC Handelsblad en Het Financieele
Dagblad. In zijn inleiding schrijft Weissink ( 1971): ”Dit boek
is een portret van Egypte uit eerste hand. Gewapend met de
belangstelling van een reiziger die de kans grijpt om achter de
façade te kijken, bied ik een beschrijving van Egypte op basis
van ontmoetingen met vrienden, helden en huichelaars (wel
soms met gevaar voor eigen leven, voeg ik even toe Lv.d.L.).
Het is bedoeld voor iedereen, die de dagelijkse realiteit van
Egypte onder ogen wil zien. Uiteindelijk is dit boek het resultaat
van mijn correspondentschap in Caïro ….van augustus
2005 tot begin 2010, en van mijn terugkeer naar Egypte in
januari tot eind februari 2011 om verslag te doen van de
volksopstand en de val van Hosni Mubarak. De verhalen die
ik schreef voor de krant boden telkens slechts een fragmentarisch
beeld van het afgeleefde land dat gebukt ging onder een
repressief regime….” Ik kreeg niet de indruk dat Alexander
Weissink zelf niet achter het nieuws aangaat, zoals de klacht
was van Luyendijk, dat de internationale persbureaus, CNN en
BBC het nieuws uitzoeken en de correspondenten alleen “de
verpakking erom heen doen.”In tien hoofdstukken reist Weissink
in de meest gammele auto’s of overvolle treinen gevuld
met ongewassen mensen van Alexandrië tot Abu Simbel aan
de Soedanese grens. Ook de Sinaï trekt hij door: op 24 april
2006 is hij toevallig met vier gezinnen een lang weekend in
de kustplaats Dahab, als er drie bommen afgaan. Resultaat:
24 doden en 80 ernstig gewonden. Dit is de derde aanslag
in een toeristisch oord, ook “opgeëist door een organisatie,
die zich vertaald ‘Monotheïsme en Heilige Strijd’ noemt. De
groep zou onder invloed staan van Palestijnse extremisten, die
zich verzetten tegen Israël. Egypte is in hun ogen medeplichtig
aan de onderdrukking van de Palestijnen.” Het interessantste
vond ik zijn bezoek aan de oudoom van Tariq Ramadan,
“de Zwitsers-Egyptische moslim-intellectueel, die in 2007 in
Rotterdam was ingehuurd om bruggen te bouwen tussen de
islamitische allochtonen en de autochtone bevolking in de
stad.” Ik herinner me nog goed, dat Joris Luyendijk Ramadan
interviewde voor Wintergasten en hij een antwoord wilde
hebben op de vraag waarom homoseksualiteit binnen de
Islam niet geoorloofd is. Al-Banna, de jongste broer van de
oprichter van de fundamentalistische Moslimbroederschap,
legt uit (blz.182), dat dit “als iets onmenselijk wordt gezien
en als Tariq homoseksualiteit vergoelijkt had, zou geen moslim
hem nog serieus nemen. Wat mij betreft valt dit vraagstuk
binnen de persoonlijke vrijheid. Aangezien het bespieden van
mensen binnen de islam streng verboden is, dient niemand
zich te bemoeien met wat zich in de slaapkamer tussen
volwassenen afspeelt,” legt deze moderne sjeik uit. Hij legt
ook uit wat Salafisten willen: terug naar een pure vorm van
islam (salaf is voorouder in het Arabisch) met een strikte scheiding
tussen mannen en vrouwen, wat een ultraconservatieve
levenswijze inhoudt. Daar politiek verboden is voor de salafist,
had Murabak niets te vrezen van hen. Al-Banna vreest,
dat het levensgevaarlijk is om de Moslimbroederschap te
verbieden en de salafisten vrij spel te geven. Ook gaat Weissink
uitgebreid op pad om het brandstichten in Koptische kerken
te onderzoeken, zoals we nog wekelijks te zien krijgen op tv.
Iedereen die deze reportages/ essays leest, heeft ook aan de
beeldbuis gekluisterd gezeten totdat de despoot Mubarak en
zijn kornuiten verdwenen. Dit wil nog niet zeggen, dat 30 jaar
dictatuur met alle corrupte ambtenaren, een enorme geheime
dienst en de zakelijke belangen van de militairen in fabrieken
en landbouw direct zullen verdwijnen, maar met dit gedegen
boek, zult u er meer inzicht in krijgen, dat “ Het dromen van
een Arabische lente” nog lang zal duren, niet alleen voor
Egypte, maar voor het hele Midden-Oosten.
Weissink (Drs. Maatschappijgeschiedenis , R’dam) is nu redacteur
“Economie en Politiek” bij het Financieele Dagblad, ik
hoop, dat hij gauw weer op een buitenpost komt, want intellectuele
correspondenten die nieuwsgierig (in de letterlijke
betekenis) zijn, zijn dun gezaaid. Graag zie ik in de volgende
druk een namen- en zakenregister en een bibliografie van de
geraadpleegde werken voor verdere lezing.
Heijden, A.F.Th van der. Tonio.
Een requiemroman. Bezige Bij,
mei 2011, 639 blz. € 23,50.
ISBN 978 90 234 5954 5.
Velen van u zullen gelezen of gehoord
hebben, dat op zondagmorgen 23 mei
2010 ’s morgens vroeg de enige zoon van
de auteur Adri van der Heijden en Mirjam Rotenstreich (o.a.
redacteur van het Volkskrant Magazine) op zijn fiets is geschept
door een auto. Hij had geen licht op zijn fiets, was doodmoe
na twee nachten doorzakken. De automobilist reed 19 km te
hard, maar had geen alcohol op. Na 12 uur opereren werd
Tonio van de beademing afgehaald.
Dit boek is een hartverscheurende en hartverwarmende nagedachtenis,
waar ik drie dagen mee opstond en mee naar bed
ging; schitterend geschreven in zijn barokke en romantische
stijl. Soms voel je je bijna een voyeur: van der Heijden móest
deze 639 pagina’s schrijven: “als het maar op papier stond”.
Dit is geen bezonken terugblik, maar een klaagzang die je in
zuidelijke landen van moeders hoort, maar niemand heeft het
zo emotioneel op papier gegooid als deze vader. Soms is het
net een gebed met letterlijke, literaire herhalingen. Dit is toch
geen droevig boek, want A.F.Th. (zoals hij zich even noemde)
mengt onmacht, huilbuien en woede met terugblikken op hoe
zijn zoon zich in 21 jaar ontwikkelde. Zijn moeder beschreef
Tonio als volgt - toen de agent vroeg wat voor een jongen
Tonio eigenlijk was - : ”Lief, knap, getalenteerd. Heel behulpzaam,
en af en toe aandoenlijk lui. Een zoon met wie we nooit
echt ruzie hebben gehad…Hij was gewoon heel lief en vriendelijk
en behulpzaam, en trots als hij iemand kon helpen.”
Om te overleven wil de dieptreurige vader elke stap van zijn
zoon tijdens zijn laatste dagen achterhalen en hij gaat als een
detective te werk. Zijn vrouw kan dit nog niet aan. Mirjam huilt
en huilt en het is roerend hoe ze elkaar proberen te steunen,
ook als het niet lukt. Met veel drank wordt verdoving gezocht
en je piekert erover hoe lang dit goed kan gaan; geen beweging,
geen eetlust, op hun verzoek geen bezoek, en valium.
We zijn er getuige van hoe de ouders door de politie worden
opgehaald om naar het AMC te gaan om de zoon “in kritieke
toestand” te bezoeken, hem te laten sterven, de begrafenis te
regelen, de grafsteen uit te zoeken en aan politieonderzoek
mee te werken.
Op blz. 546 noteert de schrijver dat hij steun tracht te vinden
bij schrijvers die een kind hebben verloren: “Anna Enquist
verloor haar dochter Margit bij een verkeersongeluk op de
Dam. Het dochtertje van P.F. Thomése werd een “Schaduwkind”.
Mauringh, oudste zoon van Jean-Paul Franssens, sprong
voor de trein. Een zoon van Jan Cremer werd vermoord. Een
zoon van Jeroen Brouwers overleed aan een ziekte (“Datumloze
dagen”)…..De lijst is lang. Schrijvers worden niet gespaard.
Misschien roepen ze tragedies eerder over zichzelf af omdat ze
er beroepshalve zo intensief mee bezig zijn”.
In een VN-interview eindigt de schrijver met de verzuchting:
”Ik heb geprobeerd in mijn requiem de monddood gemaakte
Tonio nog een stem te geven. Maar had ik er niet beter aan
gedaan solidair met hem mee te zwijgen? Samen in innige
verstandhouding stommetje te spelen?” Al is dit zijn derde
requiem na “De sandwich” en “Asbestemming”, dit is zeker
zijn mooiste, al had ’t voor mij 200 pagina’s korter gekund. Ik
denk dat iedereen dit werk moet lezen om te leren hoe men
wel/niet kan omgaan met het overlijden van een dierbare in
de naaste omgeving.
De Nederlandse Club aan de Côte d’Azur De Nederlandse Club aan de Côte d’Azur 33