Reisverslag - Rwanda

Het resultaat van ons financieringsproject hebben we zelf niet kunnen
meemaken. Het bezoek aan het kunstatelier is ten einde en we worden
aangemaand om verder te trekken. Even wuiven in de richting van de gulle gever
is het afscheid.
We stoppen in ‘Centre St. Joseph’. Op een binnenkoer staan tafels en stoelen
hongerige gasten te lokken. Wij lopen graag in die val en bezetten meteen alle
voorhanden zijnde plaatsen.
Zou drinken toegestaan zijn conform de afspraak? Ik rammel van de honger. Ze
brengen soep. Ik weiger. Ze komen rond met pannenkoeken. Ik weiger. Ik zie
mijn kamergenoot gulzig een pannenkoek naar binnen werken. Ik krijg er nog
meer honger door. Ergens begrijp ik de zwakte want zien eten scherpt de
honger aan en werkt het protest er tegen in de hand. Ik wijs vragend naar de
pannenkoek waarvan het laatste restje tussen de tanden verdwijnt.
“Ik heb alleen maar beloofd dat ik het lunchpakket niet zal opeten en daar houd
ik mij aan.”
Tegen zo veel logica ben ik niet opgewassen. Afspraken maken, akkoorden
sluiten zijn complexe zaken waar bladzijden papier aan te pas komen. Die
moeten vol geschreven staan met teksten die uitzonderlijk gedetailleerd zijn en
bovendien ook passages bevatten met kleine letters waar je alle kanten mee op
kan.
We bezoeken de nieuwe kerk
Rukoma in rode steen. Er
wordt achteraan nog aan
gewerkt. Ze staat nog in de
steigers.
Ik heb geen last van
hoogtevrees, maar op deze
houten constructie durf ik mij
niet wagen. Ze is samengesteld
uit oude verweerde stokken die
met nagels aan elkaar vast
gemaakt zijn. Slechts hier en
daar is er contact met de grond, het grootste deel wordt door het geheel
vastgehouden en geeft de indruk opgehangen te zijn zonder steun onderaan. Er
is ook een kerkplein dat wordt verlengd door een meer. Naast de kerk is een
school. Wij lijken een welkome attractie. De leerlingen worden op ons
losgelaten en komen joelend aangestormd. Ik trakteer met mijn lunchpakket. Ik
75
steek een boterham door het raam en ze vliegen er op als leeuwen op een prooi.
De laatste krijgt er de plastieken zak bij, die komt waardeloos op de grond
terecht al moet een plastieken zak een zeldzaamheid zijn vermits ze verboden
zijn in dit land. Er ontstaat een babbel met een Congolese leraar. Het onderwerp
van dergelijke gesprekken is steeds hetzelfde. Overal in de heuvels is er
armoede en een totaal gebrek aan middelen. Blijkbaar hebben ze geen graantje
kunnen meepikken van de miljoenen die de kerk kost.
Het meer duidt er op dat we in een dal zitten. Dat wordt bevestigd over vele
kilometers. Overal is er moeras waarop sporadisch een perkje papyrus de kop
boven water probeert te houden. Hier en daar is de restant te zien van een
mislukte poging om bananen of maïs of wat dan ook te telen.
Kwimenya Nyamta is de plaats waar we zijn moeten. Hier is een kanjer van een
memoriaal. De genocide heeft hier vernietigende sporen nagelaten. 41.000 lijken
liggen hier. Op deze plaats zelf zijn 10.000 mensen doodgeknuppeld. De andere
lijken werden aangevoerd. Ze liggen voor iedereen te kijk. In de kelders onder
de kerk liggen ze op tafels. Bakken met lijken staan er gestockeerd. In de grote
kerk liggen de kleren van de slachtoffers opgestapeld op de zitbanken die voor
de gelovigen bestemd waren. We lopen er doorheen als door een museum. Er is
een man aanwezig. Hij heeft het meegemaakt en is een van de weinige,
overlevende getuigen. Als knaap van acht jaar lag hij met zijn hoofd tussen
stenen en men heeft hem voor dood laten liggen. We fotograferen en filmen erop
los. Ik vind het gewoon niet kunnen. Wij bezochten een nagemaakte hut van de
koning. Daar moest je uit eerbied je schoenen uit doen. Fototoestellen waren
ongepast. Hier mag alles.
Overal zijn er ‘memorials’. Wie overleefde, moet er maar mee trachten te leven.
Velen hebben door bekenden hun vrienden, kinderen en familie zien
mishandelen en doden. Die wonden worden weer opengetrokken doordat de
moordenaars uit gevangenis terugkeren. Psychische bijstand of sporen van enige
andere bijstand zijn er nergens. De miljoenenprojecten voor ontwikkelingshulp
worden hier niet aan besteed. Blijkbaar biedt dat geen enkel politiek voordeel.
We trakteren ons deze avond op een grandioze maaltijd in de MARIBU, een
aristocratisch restaurant met veel personeel. Het is al donker als we buiten op de
koer plaats nemen. We hebben een speciale genodigde. Een Witte Pater, Rik
Lensen, die hier het grootste deel van zijn leven heeft doorgebracht, is onze
gast. Hij is een bijzonder onderhoudende spreker en overdondert ons met zijn
kijk op de dingen. Het klinkt hier en daar wel wat negatief als hij het over de
politiek heeft. Hij praat honderduit en is alleen in te tomen als de bedienden te
dicht in de buurt komen, ondanks het feit dat Nederlands de voertaal is. Je weet
maar nooit en de gevangenissen hier zijn geen lachertje.
76