MIRA/2002/05 (pdf, 950 Kb) - Milieurapport Vlaanderen MIRA

Bepaling van het verbruik van
bestrijdingsmiddelen in de
Vlaamse landbouw
An Van den Bossche, Dirk Van Lierde
Centrum voor Landbouweconomie (CLE)
Studie uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse
Milieumaatschappij, MIRA
MIRA/2002/05
juli 2002

Dit rapport verschijnt in de reeks MIRA Ondersteunend Onderzoek van de Vlaamse
Milieumaatschappij. Deze reeks bevat resultaten van onderzoek gericht op de
wetenschappelijke onderbouwing van het Milieu- en natuurrapport Vlaanderen.
Dit rapport is ook beschikbaar via www.milieurapport.be
Contactadres:
Vlaamse Milieumaatschappij – MIRA
Van Benedenlaan 34
2800 Mechelen
tel. 015/451 466
mira@vmm.be
Wijze van citeren:
Van den Bossche A., Van Lierde D. (2002), Bepaling van het verbruik van
bestrijdingsmiddelen in een aantal teelten in de Vlaamse landbouw, studie uitgevoerd
in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij, MIRA, MIRA/2002/05, Centrum
voor Landbouweconomie.

VOORWOORD
De gegevens van deze analyse zijn afkomstig van de land- en tuinbouwbedrijven uit het landen
tuinbouwboekhoudnet van de afdeling ‘Boekhoudkundige en Financiële Analyses’ van het
Centrum voor Landbouweconomie onder leiding van ir. L. Van Orlé. De gegevens in verband
met het verbruik van gewasbeschermingsmiddelen werden op deze bedrijven bekomen door
een bijzondere enquête waarin werd gevraagd naar de gewasbeschermingsmiddelen en de
hoeveelheden van deze middelen die op de bedrijven voor elk van de bestudeerde teelten
werden gebruikt. De controle op deze gegevens werd uitgevoerd door ing. Jochen Flossie
(voor 1998 en 1999) en ir. An Van den Bossche (voor 2000).

INHOUDSOPGAVE
Inleiding 1
1. Gegevensverzameling en methode 3
1.1 Gebruik van het CLE boekhoudnet 3
1.2 Materiaal 3
1.3 Controle 4
1.4 Methode 4
1.4.1 Verbruiken per hectare en penetratiegraad 5
1.4.2 Verbruiken per landbouwstreek en voor Vlaanderen 6
1.4.3 Verbruiken per provincie en per arrondissement 9
1.4.4 Toelichting bij de tabellen 9
2. Wintergerst 11
2.1 Arealen 11
2.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 12
2.2.1 Herbiciden 12
2.2.2 Fungiciden 14
2.2.3 Insecticiden 14
2.2.4 Groeiregulatoren 15
2.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 15
2.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 16
2.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten wintergerst 16
2.6 Gegevenstabellen 18
2.6.1 Tabellen actieve stoffen wintergerst over het Vlaams Gewest 18
2.6.2 Tabellen actieve stoffen wintergerst per streek 21
2.6.3 Tabellen actieve stoffen wintergerst per provincie en per arrondissement 27
3. Blijvend grasland 29
3.1 Arealen 29
3.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 30
3.2.1 Selectieve herbiciden 30
3.2.2 Niet-selectieve herbiciden 31
3.2.3 Insecticiden 32
3.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 32
3.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 32
3.5 Kosten bestrijdingsmiddelen per hectare blijvend grasland 32
3.6 Gegevenstabellen 34
3.6.1 Tabellen actieve stoffen blijvend grasland over het Vlaams Gewest 34
3.6.2 Tabellen actieve stoffen blijvend grasland per streek 36
3.6.3 Tabellen actieve stoffen blijvend grasland per provincie en per
arrondissement
41

4. Tijdelijk grasland 43
4.1 Arealen 43
4.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 44
4.2.1 Selectieve herbiciden 44
4.2.2 Niet-selectieve herbiciden 45
4.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 45
4.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 45
4.5 Kosten bestrijdingsmiddelen per hectare tijdelijk grasland 45
4.6 Gegevenstabellen 47
4.6.1 Tabellen actieve stoffen tijdelijk grasland over het Vlaams Gewest 47
4.6.2 Tabellen actieve stoffen tijdelijk grasland per streek 48
4.6.3 Tabellen actieve stoffen tijdelijk grasland per provincie en per
arrondissement
50
5. Appelteelt 52
5.1 Arealen 52
5.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 53
5.2.1 Herbiciden 53
5.2.2 Fungiciden 55
5.2.3 Insecticiden 55
5.2.4 Acariciden 57
5.2.5 Groeiregulatoren 57
5.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken, provincies en
arrondissementen
58
5.4 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten appelen 58
5.5 Gegevenstabellen 59
5.5.1 Tabellen actieve stoffen appelteelt over het Vlaams Gewest 59
5.5.2 Tabellen actieve stoffen appelteelt per provincie en per arrondissement 64
6. Aardappel 66
6.1 Arealen 66
6.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 67
6.2.1 Fungiciden 67
6.2.2 Herbiciden 68
6.2.2.1 Onkruidbestrijding 68
6.2.2.2 Loofdoding 70
6.2.3 Insecticiden 70
6.2.4 Groeiregulatoren 70
6.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 71
6.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 72
6.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten aardappelen 72
6.6 Gegevenstabellen 74

6.6.1 Tabellen actieve stoffen aardappel over het Vlaams Gewest 74
6.6.2 Tabellen actieve stoffen aardappel per streek 80
6.6.3 Tabellen actieve stoffen aardappel per provincie en per arrondissement 91
7. Suikerbieten 93
7.1 Arealen 93
7.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 94
7.2.1 Herbiciden 94
7.2.2 Fungiciden 96
7.2.3 Insecticiden 97
7.2.4 Overige producten 98
7.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 98
7.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 98
7.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten suikerbieten 98
7.6 Gegevenstabellen 100
7.6.1 Tabellen actieve stoffen suikerbiet over het Vlaams Gewest 100
7.6.2 Tabellen actieve stoffen suikerbiet per streek 103
7.6.3 Tabellen actieve stoffen suikerbiet per provincie en per arrondissement 111
8. Groenteteelt onder glas 113
8.1 Arealen 113
8.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 115
8.2.1 Fungiciden 115
8.2.2 Herbiciden 116
8.2.2.1 Bladherbiciden 116
8.2.2.2 Bodemherbiciden 117
8.2.2.3 Bladgraminiciden 117
8.2.3 Insecticiden 117
8.2.4 Groeiregulatoren 118
8.2.5 Acariciden 118
8.2.6 Bodemontsmettingsmiddelen 119
8.3 Gebruik van middelen op niveau van de landbouwstreken, de provincies en de
arrondissementen
119
8.4 Kosten bestrijdingsmiddelen in de groenteteelt onder glas 119
8.5 Gegevenstabellen 120
8.5.1 Tabellen actieve stoffen glasgroenteteelt over het Vlaamse Gewest 120
8.5.2. Tabellen actieve stoffen glasgroenteteelt per provincie en per
arrondissement
125
9. Wintertarwe 127
9.1 Arealen 127
9.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 128
9.2.1 Herbiciden 128

9.2.2 Fungiciden 130
9.2.3 Insecticiden 131
9.2.4 Groeiregulatoren 131
9.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 132
9.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 133
9.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten wintertarwe 133
9.6 Gegevenstabellen 135
9.6.1 Tabellen actieve stoffen wintertarwe over het Vlaams Gewest 135
9.6.2 Tabellen actieve stoffen wintertarwe per streek 140
9.6.3 Tabellen actieve stoffen wintertarwe per provincie en per arrondissement 151
10. Maïs 153
10.1 Kuilmaïs 153
10.1.1 Arealen 153
10.1.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 154
10.1.2.1 Herbiciden 154
10.1.2.2 Insecticiden 156
10.1.2.3 Fungiciden 156
10.1.2.4 Groeiregulatoren 156
10.1.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 156
10.1.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 157
10.1.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten kuilmaïs 157
10.1.6 Gegevenstabellen 159
10.1.6.1 Tabellen actieve stoffen kuilmaïs over het Vlaams Gewest 159
10.1.6.2 Tabellen actieve stoffen kuilmaïs per streek 162
10.1.6.3 Tabellen actieve stoffen kuilmaïs per provincie en per
arrondissement
168
10.2 Korrelmaïs 170
10.2.1 Arealen 170
10.2.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 171
10.2.2.1 Herbiciden 171
10.2.2.2 Fungiciden 172
10.2.2.3 Insecticiden 172
10.2.2.4 Groeiregulatoren 173
10.2.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken 173
10.2.4 Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen 173
10.2.5 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten korrelmaïs 174
10.2.6 Gegevenstabellen 175
10.2.6.1 Tabellen actieve stoffen korrelmaïs over het Vlaams Gewest 175
10.2.6.2 Tabellen actieve stoffen korrelmaïs per streek 177
10.2.6.3 Tabellen actieve stoffen korrelmaïs per provincie en per
arrondissement
182

11. Laagstam Peer 184
11.1 Arealen 184
11.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen 185
11.2.1 Herbiciden 185
11.2.2 Fungiciden 186
11.2.3 Insecticiden 187
11.2.4 Acariciden 188
11.2.5 Groeiregulatoren 189
11.3 Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken, provincies en
arrondissementen
190
11.4 Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten peren 190
11.5 Gegevenstabellen 191
11.5.1 Tabellen actieve stoffen perenteelt over het Vlaams Gewest 191
11.5.2 Tabellen actieve stoffen perenteelt per provincie en per arrondissement 196
12. Besluit 198

INLEIDING
In opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij werd door het Centrum voor
Landbouweconomie (CLE) een studie gemaakt over het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen in een aantal gewassen in Vlaanderen. Het doel is om voor een
aantal teelten na te gaan welke gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt en hoeveel van
elk gewasbeschermingsmiddel wordt verbruikt. De handelsproducten worden omgezet tot de
actieve stoffen die zij bevatten, vervolgens worden het gebruik en de gebruikte hoeveelheden
actieve stoffen berekend. Er wordt nagegaan hoeveel bedrijven een bepaald product
gebruiken, hoe groot de oppervlakte is die met het product wordt behandeld en hoeveel
product er per hectare wordt gebruikt. Door gebruik te maken van een extrapolatiemethode
worden de hoeveelheden geraamd die op niveau van Vlaanderen en de (Vlaamse)
landbouwstreken door alle landbouwers die deze teelt in hun teeltplan hebben worden
gebruikt. Verder wordt op provinciaal en arrondissementeel vlak bepaald hoeveel actieve stof
er voor de bestudeerde teelten wordt verbruikt. Tenslotte wordt ook bepaald wat de
verhouding is tussen de kosten voor bestrijdingsmiddelenverbruik en de geldopbrengst van de
verschillende marktbare teelten.
De waarnemingen hebben niet allemaal betrekking op hetzelfde teeltjaar. De
waarnemingen worden gespreid over een periode van drie jaar, waarbij in elk jaar een aantal
teelten worden behandeld. De periode die wordt behandeld komt telkens overeen met het
teeltseizoen (dat tevens samenvalt met het boekjaar van de land- en tuinbouwbedrijven
waarop de gegevens werden verzameld).
Voor het boekjaar 1998-1999 werden volgende teelten bestudeerd : wintergerst,
blijvend grasland, tijdelijk grasland en (laagstam)appel. Voor wintergerst heeft dit betrekking
op de teelt die in het najaar van 1997 werd gezaaid en in de zomer van 1998 werd geoogst.
Voor blijvend en tijdelijk grasland wordt in deze studie rekening gehouden met de
gewasbeschermingsmiddelen die worden gebruikt in de periode die samenvalt met het
boekjaar, dit is de periode van 1 mei 1998 tot 30 april 1999. Voor de tuinbouwbedrijven valt
het boekjaar samen met het kalenderjaar, de gewasbeschermingsmiddelen die in de studie
worden opgevolgd voor de teelt van appelen hebben dus betrekking op deze die tijdens het
kalenderjaar 1998 werden gebruikt.
Voor het boekjaar 1999-2000 werden volgende teelten bestudeerd : aardappelen,
suikerbieten en groenten onder glas. Voor aardappelen en suikerbieten hebben de gegevens
betrekking op de teelt tijdens het teeltseizoen 1999. Voor de groenteteelt onder glas worden
de middelen beschouwd die tussen 1 januari 1999 en 31 december 1999 werden gebruikt.
- 1 -

Voor het boekjaar 2000 werden volgende teelten bestudeerd: wintertarwe, kuil- en
korrelmaïs en laagstam peren (vanaf het boekjaar 2000 valt het boekjaar samen met het
kalenderjaar, en dit zowel voor de landbouw- als de tuinbouwbedrijven). Voor elk van deze
drie teelten wordt het teeltseizoen 2000 bestudeerd, dit beduidt dus dat voor wintertarwe de
volledige teeltperiode 1999-2000 is opgenomen.
De tien teelten, waarbij maïs wordt gesplitst in kuilmaïs en korrelmaïs, die in deze
analyse worden bestudeerd bestrijken een groot deel van het Vlaamse landbouwareaal.
Aangezien de studie over drie teeltjaren loopt, werden om het aandeel aan te geven van de
oppervlaktes die door de tien bestudeerde teelten in de totale landbouwoppervlakte wordt
ingenomen, de oppervlaktes van de betreffende teelten en de totale landbouwoppervlakte in
Vlaanderen berekend als een gemiddelde over de drie bestudeerde jaren (gegevens afkomstig
uit de landbouwtellingen van het Nationaal Instituut voor de Statistiek, NIS). De gemiddelde
oppervlaktes voor de laatste drie jaar zijn als volgt:
wintergerst 10.728 ha 1,69 %
blijvende weiden 203.122 ha 31,92 %
tijdelijke weiden 59.500 ha 9,35 %
laagstam appel 8.762 ha 1,38 %
aardappelen 42.194 ha 6,63 %
suikerbieten 35.518 ha 5,58 %
groenten onder glas 1.075 ha 0,17 %
wintertarwe 64.795 ha 10,18 %
maïs:
kuilmaïs 118.489 ha 18,62 %
korrelmaïs 30.569 ha 4,80 %
laagstam peer 4.836 ha 0,76 %
totaal bestudeerde teelten 579.587 ha 91,07 %
Totaal landbouwareaal Vlaanderen 636.394 ha 100,00 %
In totaal wordt dus gemiddeld over de drie jaar genomen, meer dan 91 percent van
het landbouwareaal in Vlaanderen vertegenwoordigd. Hierbij dient wel te worden opgemerkt
dat niet voor al de bestudeerde teelten intensief gebruik wordt gemaakt van
gewasbeschermingsmiddelen, en dat een aantal teelten die niet werden opgenomen intensiever
gebruik maken van gewasbeschermingsmiddelen.
De gegevens worden in tabellen per teelt vermeld. Bij elke teelt worden de stoffen
gerangschikt volgens toepassingsgebied: herbiciden, fungiciden, insecticiden, acariciden,
groeiregulatoren.
- 2 -

1. GEGEVENSVERZAMELING EN METHODE
1.1. Gebruik van het CLE boekhoudnet
Het CLE beschikt over een boekhoudnet dat als representatief kan worden
beschouwd voor de land- en tuinbouw in het Rijk en de Gewesten. Het boekhoudnet omvat
een 1.050 tal boekhoudingen van landbouwbedrijven en een 400-tal boekhoudingen van
tuinbouwbedrijven. Hiervan zijn er een 550 tal landbouwbedrijven en een 350 tal
tuinbouwbedrijven in het Vlaamse landsgedeelte gesitueerd. Algemeen wordt aanvaard dat dit
boekhoudnet representatief is voor de populatie van de land- en tuinbouwbedrijven met een
professioneel karakter in het Rijk en in de Gewesten. Het boekhoudnet van het CLE maakt
trouwens deel uit van het Informatienet Landbouwboekhouding van de Europese
Gemeenschap. In die hoedanigheid wordt zijn representativiteit en zijn kwaliteit van werken
gecontroleerd en goedgekeurd door het Nationaal Comité waarin vertegenwoordigers van de
overheid en de beroepsorganisaties vertegenwoordigd zijn. Het CLE heeft bovendien heel wat
ervaring met de weging van boekhoudresultaten tot representatieve gegevens van de populatie
of deelpopulaties (bedrijfstypes, landbouwstreken, enz.). In de bedrijfseconomische
boekhoudingen worden behalve financiële gegevens ook technische gegevens opgenomen.
Gegevens over de gewasbeschermingsmiddelen zijn echter beperkt tot de waarde van de
gewasbeschermingsmiddelen die op bedrijfsniveau worden gebruikt. In de
landbouwboekhouding zijn deze kosten zelfs uitgesplitst per teelt. Er zijn echter geen
aanduidingen over welke gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden. In het kader van een
project dat werd uitgevoerd voor het ‘Fonds voor de grondstoffen’ werd gedurende drie jaar
een bijkomende enquête uitgevoerd op de bedrijven van het boekhoudnet, waarbij voor een
aantal teelten niet alleen de waarde van de bestrijdingsmiddelen werd gevraagd maar waarbij
ook de gebruikte gewasbeschermingsmiddelen werden gevraagd en de gebruikte
hoeveelheden werden genoteerd. Deze gegevens werden na een bijkomende controle
geëxtrapoleerd naar het niveau van het Rijk. De resultaten werden vervolgens geëvalueerd
door de Wetenschappelijke Raad voor Fytofarmacie die toezicht had op de juistheid en het
wetenschappelijk karakter van het onderzoek. Het is op basis van het aldus verzamelde
omvangrijke gegevensmateriaal dat het voorliggende project voor de bepaling van het gebruik
van gewasbeschermingsmiddelen wordt uitgevoerd. Dit verklaart waarom de gegevens van dit
project zich uitspreiden over drie jaar waarbij voor elk jaar enkele teelten worden behandeld.
1.2. Materiaal
Zoals reeds werd vermeld zijn de gegevens afkomstig uit het boekhoudnet van
het CLE. Om de analyse uit te voeren werden door de boekhouders aan de bedrijfsleiders een
aantal bijkomende gegevens gevraagd. Er werd een softwareprogramma ontworpen waarmee
de boekhouders voor elk van de bestudeerde teelten de oppervlakte en een aantal andere
gegevens kunnen invoeren. Verder worden voor elk gewasbeschermingsmiddel dat voor een
teelt wordt gebruikt, de hoeveelheden en de waarde van het gewasbeschermingsmiddel
- 3 -

genoteerd. Dit laatste laat een goede controle toe bij de afsluiting van de boekhouding omdat
de totale waarde van de gewasbeschermingsmiddelen die in de boekhouding wordt vermeld
gelijk moet zijn aan de som van de waarden van de afzonderlijke
gewasbeschermingsmiddelen die voor de betreffende teelt via het softwarepakket werden
ingebracht. Ter informatie wordt ook de eenheidsprijs vermeld (zowel bij het invoeren op het
scherm, als bij het maken van de listings achteraf) dit laat toe om fouten bij het inbrengen op
te sporen (vooral fouten in verband met de gebruikte eenheden, of het vergeten van cijfers in
een getal, of gewoon het vergeten invoeren van een product). Bij het inbrengen van de
gegevens heeft de boekhouder de keuze uit de volledige officiële lijst van de erkende
handelsproducten. Er is uiteraard ook een mogelijkheid voorzien om het eventueel gebruik
van niet erkende producten, of recent erkende producten aan te geven. Deze laatste worden
dan bij de latere verwerking verder geanalyseerd.
1.3. Controle
De aldus verzamelde gegevens komen van bij de provinciale boekhoudbureaus
naar de Centrale Dienst in Brussel waar zij door de verantwoordelijke voor het project worden
geanalyseerd op hun juistheid. De controles bestaan er o.a. in dat er per teelt lijsten worden
afgedrukt met voor elk bedrijf de naam van de verbruikte handelsproducten, de hoeveelheid
die per hectare werd gebruikt, de waarde per hectare en de waarde per eenheid product. Deze
gegevens worden op verschillende manieren gesorteerd zodat kan gecontroleerd worden of de
opgegeven informatie correct is (de gegevens worden bijvoorbeeld gesorteerd volgens prijs
per eenheid product waarbij onmiddellijk registraties met afwijkende prijzen opvallen, dit kan
wijzen op fouten). In geval er onduidelijkheden zijn in de opgegeven informatie wordt de
betrokken boekhouder verder ondervraagd. Via een ontworpen software worden de
handelsproducten omgezet naar de actieve stoffen die zij bevatten waarbij de hoeveelheid van
elke actieve stof wordt berekend. Deze omzetting is ook gebaseerd op de informatie die
begrepen is in de officiële lijst van erkende producten. Ook deze gegevens worden andermaal
gecontroleerd op hun juistheid.
1.4. Methode
De aldus verwerkte en gecontroleerde gegevens worden vervolgens gebruikt in
een analyse waarbij o.a. een aantal tabellen worden opgesteld met de gegevens in verband met
het gebruik van de actieve stoffen per teelt.
De elementen die een rol spelen in de voorstelling van de gegevens en de totale
verbruiken die in de analyse worden berekend worden in volgende paragrafen toegelicht.
- 4 -

1.4.1. Verbruiken per hectare en penetratiegraad
In de tabellen die voor elke teelt worden opgesteld wordt een overzicht
gemaakt van de actieve stoffen die door de landbouwers van de steekproef worden gebruikt.
Hierbij worden de oppervlaktes van de percelen die met eenzelfde actieve stof worden
behandeld samengeteld en wordt ook de totale hoeveelheid van de actieve stof samengeteld.
Er wordt dan berekend welke hoeveelheid van de actieve stof wordt gebruikt per hectare.
De gegevens hebben dus betrekking op de hoeveelheden per hectare van de
actieve stof die door de bedrijven van de steekproef wordt gebruikt, dit uitgedrukt per hectare
teelt die met de stof werd behandeld. Op basis van deze gegevens kan ook de penetratiegraad
van de actieve stof worden bepaald, deze is dan het percentage van de landbouwers in de
steekproef die de betreffende stof hebben gebruikt. Er kan ook worden bepaald op welk deel
van het areaal t.o.v. het totale areaal in de steekproef de betreffende actieve stof werd
gebruikt.
Aangezien de landbouwers een ruime keuze hebben aan te gebruiken
handelsproducten, en deze handelsproducten samen een groot aantal actieve stoffen kunnen
bevatten is het duidelijk dat in een enquête geen volledig beeld kan worden gegeven van het
totale gebruik van alle actieve stoffen die kunnen worden ingezet. Het is dan ook mogelijk dat
een aantal weinig gebruikte actieve stoffen niet zullen worden teruggevonden op de bedrijven
van de steekproef omdat de bedrijfsleiders andere middelen hebben gebruikt. Om volledig
representatief te zijn voor alle actieve stoffen die kunnen gebruikt worden zou de steekproef
bijna moeten worden uitgebreid tot al de bedrijven van de populatie, wat zeer kostelijk zou
zijn en uiteindelijk weinig meerwaarde zou geven.
Bij het beoordelen van de resultaten op basis van een enquête moet men er
rekening mee houden dat activiteiten met een lage penetratiegraad ook slechts met een lage
frequentie zullen voorkomen in de steekproef. Hoewel de representativiteit op het niveau van
de populatie goed is, kan niet meer hetzelfde worden gezegd over de representativiteit op een
lager aggregatieniveau. Dit houdt in dat de geografische representativiteit minder nauwkeurig
wordt. Indien bijvoorbeeld een bepaalde toepassing door minder dan 1 pct. van de
landbouwers in de populatie wordt toegepast, dan zal dit resulteren in enkele gebruikers in de
steekproef. Het lijkt echter vrij onwaarschijnlijk dat deze paar gebruikers op een volledig
representatieve wijze over de verschillende aggregaatscellen zullen verdeeld zijn. Hiermee
dient rekening te worden gehouden bij de interpretatie van de resultaten van deze studie,
vooral omdat de penetratiegraad van het gebruik van sommige producten of behandelingen
zeer klein is.
- 5 -

1.4.2. Verbruiken per landbouwstreek en voor Vlaanderen
In een aantal gelijkaardige (buitenlandse) studies worden de gegevens die
verzameld worden op de bedrijven verwerkt en wordt er voor de extrapolatie naar de grotere
aggregaten van uit gegaan dat al de bedrijven in de populatie dezelfde middelen verbruiken
per hectare als deze in de steekproef. Uit voorgaande studies van het ‘Fonds voor de
grondstoffen’ weet men echter dat, om op eenzelfde gewas eenzelfde ziektebeeld of parasiet
te bestrijden, de bedrijfsleiders de keuze hebben uit een groot aantal verschillende actieve
stoffen. Het gebruik van bepaalde stoffen kan regionaal meer verspreid zijn dan in een andere
regio (o.a. afhankelijk van de publiciteit en de inzet van de regionale verdelers van
gewasbeschermingsmiddelen). Ook kan afhankelijk van de grondsoort en plaatselijke
omstandigheden de infectiedruk voor een bepaalde parasiet groter of kleiner zijn dan in een
andere streek. Dit betekent dat het niet voldoende is om een voldoende representatief aantal
bedrijven in de steekproef te hebben voor de populatie maar dat het ook aanbeveling verdient
om voor bijvoorbeeld de populatie, en dus ook de steekproef, in te delen tot op het niveau van
de landbouwstreken. Indien mogelijk is het zelfs aangewezen om binnen een bepaalde
landbouwstreek de geografische representativiteit te verbeteren door een verdere aggregatie.
Aangezien het aantal bedrijven in de steekproef beperkt is, werd een aangepast
extrapolatiemodel opgesteld dat eventuele correcties kan doorvoeren. Hoe het ontwikkelde
extrapolatiemodel werkt, wordt toegelicht aan de hand van het voorbeeld van blijvend
grasland in de Zandstreek (zie figuur 1).
De Zandstreek strekt zich uit over vier provincies : West-Vlaanderen, Oost-
Vlaanderen, Antwerpen en Brabant. Het gebied waarover deze streek zich uitstrekt is dan ook
vrij groot en men zou kunnen veronderstellen dat in deze streek heel wat variatie voorkomt in
behoefte aan middelen (omwille van o.a. verschillende infectiedruk). Om dit zo goed en
nauwkeurig mogelijk weer te geven werd de Zandstreek ingedeeld in verschillende strata of
cellen. Aangezien de strata voldoende observaties moeten bevatten om de verbruiken per
hectare goed te kunnen inschatten werden de strata bepaald als de gebieden van een
landbouwstreek die behoren tot eenzelfde provincie. In het voorbeeld zijn dit dus de gebieden
van de Zandstreek die bij eenzelfde provincie behoren. Binnen elk van de aldus gevormde
cellen, en dat zijn er in dit voorbeeld dus vier, werd vervolgens het aantal bedrijven uit de
steekproef bepaald en werd het areaal blijvend grasland van de bedrijven in de steekproef
bepaald. Dit werd vervolgens, cel per cel, vergeleken met het aantal bedrijven en het areaal
die volgens de landbouwtelling in deze cellen voorkomen. Men kon dan de cijfers van de
steekproef vergelijken met deze van de telling en nagaan of het areaal in de steekproef
voldoende groot was in verhouding met dit in de telling om betrouwbaar te zijn. Was het
areaal in de steekproef te klein, of waren er in het geheel geen waarnemingen, dan werd
overgegaan tot een hergroepering met de naburige cel. Deze hergroepering bleef beperkt tot
cellen van dezelfde landbouwstreek. Na hergroepering werd opnieuw nagegaan of het areaal
van de steekproef voldoende groot was in vergelijking met het areaal van de populatie; indien
dit niet het geval was werden opnieuw cellen toegevoegd. Vervolgens werd het verbruik van
- 6 -

middelen per hectare berekend op basis van de gegevens van de bedrijven van de steekproef
in de cel, of de gehergroepeerde cellen. Tenslotte werden voor elke cel de aldus bekomen
gemiddelden per hectare vermenigvuldigd met het areaal dat volgens de landbouwtelling in de
betreffende cel voorkomt om aldus het totale verbruik aan middelen voor een bepaalde teelt
(in dit geval blijvend grasland) in de landbouwstreek te bekomen. Door een sommatie te
maken over alle Vlaamse landbouwstreken bekomt men vervolgens het totale verbruik voor
Vlaanderen.
Figuur 1. Ligging van de zandstreek in de vier provincies
In het voorbeeld van het blijvend grasland van de Zandstreek was het areaal in de
populatie en het aandeel van het areaal van de steekproefbedrijven tot dit areaal als volgt:
Provincie areaal aandeel bedrijven
populatie steekproef
------------------------ --------------- --------------------
Antwerpen 6.755 ha 4,8%
Brabant 1.911 ha 1,8%
West-Vlaanderen 20.326 ha 0,6%
Oost-Vlaanderen 33.058 ha 2,5%
Men kan vaststellen dat voor de belangrijke provincie West-Vlaanderen in de
steekproef slechts 0,6 pct. van het areaal vertegenwoordigd is. Om een betrouwbaarder beeld
te krijgen van het verbruik voegt men deze cel samen met de dichtstbijzijnde cel, dit is in dit
- 7 -

geval de Zandstreek in Oost-Vlaanderen. Er wordt van uit gegaan dat het middelenverbruik in
de aangrenzende cel dit van de cel zelf dicht benadert. Bij de berekening gaat men te werk
alsof ook de bedrijven van de steekproef in Oost-Vlaanderen in de cel van West-Vlaanderen
zouden liggen. Men berekent dan voor elke actieve stof de verbruikte hoeveelheden van de
steekproefbedrijven van Oost- en West-Vlaanderen samen. Men berekent dan de gemiddelde
verbruiken per hectare, en om het totaal voor de cel West-Vlaanderen te kennen
vermenigvuldigt men deze verbruiken met 20.326, dit is het aantal hectare in de Zandstreek
van West-Vlaanderen. Op deze manier bekomt men een betere raming voor het verbruik in
deze cel. Aangezien wordt aangenomen dat in de drie andere cellen het areaal in de steekproef
voldoende vertegenwoordigd is, worden voor deze drie cellen de verbruiken berekend op
basis van de bedrijven uit deze cellen in de steekproef (voor Oost-Vlaanderen worden dus
opnieuw de bedrijven uit de steekproef van de Zandstreek van Oost-Vlaanderen gebruikt). In
feite komt het erop neer dat men getracht heeft om een beter representatief beeld te krijgen
van de Zandstreek in West-Vlaanderen door het verbruik in deze cel gelijk te stellen aan het
verbruik van de bedrijven uit de steekproef van Oost- en West-Vlaanderen
Deze methode biedt als voordeel dat door dit systeem van extrapolatie optimaal
rekening wordt gehouden met de regionale verdeling binnen een landbouwstreek. Nadeel is
echter dat de som van de totale verbruiken vóór hergroepering lichte afwijkingen kan geven
met de som van de verbruiken na hergroepering. Deze methode geeft echter de meest
betrouwbare resultaten voor de totale verbruiken per landbouwstreek en voor Vlaanderen. Uit
de gegevens van de tabellen blijkt dat tussen beide berekeningsmethoden voor de bestudeerde
teelten weinig verschillen bestaan. Dit wijst op een goede spreiding van de
steekproefbedrijven en een grote betrouwbaarheid van de resultaten. Anderzijds is het zo dat
naarmate men naar kleinere aggregaten gaat, zoals de landbouwstreken, de methode van het
hergroeperen een gepast algoritme is dat uitzonderlijke gevallen van slechte representativiteit
automatisch opvangt.
In de tabellen vindt men dan ook naast de kolommen met de gebruikte hoeveelheden
per hectare die vóór hergroepering worden berekend (zie punt 1.4.1.) de totale hoeveelheden
van de stoffen die in de betreffende landbouwstreek of in Vlaanderen werden gebruikt. Bij de
berekening van deze totalen werd in een aantal gevallen overgegaan tot hergroepering van de
strata om meer betrouwbare gemiddelde verbruiken per hectare te bekomen. Doordat
gehergroepeerd wordt, speelt het toeval van de samenstelling van de steekproef een kleinere
rol omdat het systeem er voor heeft gezorgd dat indien er te weinig bedrijven zijn in een
stratum de betrouwbaarheid van de gegevens wordt vergroot door het aantal waarnemingen
groter te maken en dit door samenvoeging met een verwant stratum. Deze samenvoeging
heeft slechts tot doel de betrouwbaarheid van het berekende totaal verbruik te verhogen.
Uiteindelijk hebben de twee methoden hun eigen voor- en nadelen afhankelijk van het gebruik
dat men wil maken van de vermelde cijfers. Het leek aangewezen beide gegevens op te
nemen in de tabellen zodat er een maximum aan informatie ter beschikking komt.
- 8 -

Voor het bepalen van de penetratiegraad, dit is het percentage van de bedrijven dat
de actieve stof gebruikt, werd er geen hergroepering doorgevoerd van strata.
Tenslotte kan worden opgemerkt dat in het Vlaamse Gewest zes landbouwstreken
worden onderscheiden, namelijk Duinen-Polders, Zandstreek, Kempen, Zandleemstreek,
Leemstreek en de (Luikse) Weidestreek. Het Vlaamse deel van de (Luikse) Weidestreek
wordt gevormd door de Voerstreek en beslaat slechts een relatief kleine oppervlakte.
1.4.3. Verbruiken per provincie en per arrondissement
Een arrondissement vormt op landbouwvlak slechts een klein gebied. Voor de
verschillende arrondissementen in Vlaanderen werd bepaald hoeveel actieve stof er per
hectare van de verschillende teelten wordt gebruikt. Voor deze bepaling werden de totale
oppervlaktes van de bestudeerde teelt bepaald die in elke landbouwstreek van het
arrondissement voorkomen. Vervolgens werden op basis van de verbruiken in de betreffende
landbouwstreken de hoeveelheden berekend die in elk van de landbouwstreken van het
arrondissement worden verbruikt. Door samenvoegen van de gegevens per arrondissementele
landbouwstreek werden de totale verbruiken per arrondissement berekend. Door
samenvoegen van de verbruiken van de arrondissementen worden vervolgens de verbruiken
per provincie bekomen.
Het opzet van de berekening is dus een idee te geven van de verbruikte hoeveelheden
actieve stof per arrondissement. Hierbij wordt rekening gehouden met de samenstelling van
het areaal volgens landbouwstreek waarbij het gemiddeld verbruik van actieve stof van de
landbouwstreek wordt verondersteld gelijk te zijn aan het verbruik in het arrondissement. Dit
houdt in dat er geen rekening is gehouden met eventuele bijzondere situaties in een
arrondissement (bijvoorbeeld een waterwinningsgebied e.d.). Om hiermee rekening te houden
zou een meer uitgebreide studie op plaatselijk vlak dienen uitgevoerd te worden.
1.4.4. Toelichting bij de tabellen
De tabellen waarin de gebruikte actieve stoffen van de teelten voor Vlaanderen of
voor de verschillende landbouwstreken worden gegeven zijn op dezelfde manier opgebouwd.
Op de eerste lijn staat het areaal dat op de bedrijven van de steekproef aanwezig is, daarnaast
wordt het areaal opgegeven van de populatie in Vlaanderen of de landbouwstreek (bron
Nationaal Instituut voor de Statistiek).
Vervolgens worden voor elk van de actieve stoffen die werden gebruikt door de
bedrijven uit de steekproef de oppervlakte gegeven die door deze bedrijven met de actieve
stof werd behandeld. In de kolom daarnaast wordt aangegeven hoeveel percent van het areaal
- 9 -

in de steekproef werd behandeld met deze actieve stof. In de twee kolommen daarnaast
worden het aantal gebruikers aangegeven die in de steekproef het middel hebben toegepast
evenals het percentage van het aantal bedrijven in de steekproef die de actieve stof hebben
gebruikt.
In de volgende kolom wordt aangegeven welke dosering, in kilogram per hectare,
gebruikt werd per actieve stof op de oppervlakte in de steekproef waarop het werd
aangewend. Boven deze kolom staat de vermelding ‘vóór hergroepering’, dit duidt aan dat het
gegeven werd berekend door gewoon al de gegevens van de waarnemingen bij elkaar op te
tellen. In de laatste kolom staat het totaal verbruik van de actieve stof in Vlaanderen of in de
landbouwstreek. Boven deze kolom staat de vermelding ‘na hergroepering’, dit duidt er op dat
de gegevens werden bekomen na de extrapolatie zoals die hiervoor werd beschreven. In deze
extrapolatie wordt een raming gemaakt van het verbruik per hectare in elke aggregaatscel. Als
er te weinig waarnemingen zijn dan worden cellen gehergroepeerd, vandaar de benaming ‘na
hergroepering’. Tenslotte wordt onderaan de tabel het gemiddelde gebruik per hectare
vermeld.
- 10 -

2. WINTERGERST
2.1. Arealen
Op basis van de gegevens van de landbouwtelling van het Nationaal Instituut voor de
Statistiek bedraagt het totale areaal wintergerst in 1998 in Vlaanderen 12.773 hectare, deze
teelt komt voor op 5.244 bedrijven. Het aandeel van het Vlaamse areaal bedraagt iets meer
dan één kwart van het totale areaal van het Rijk dat 48.675 hectare bedraagt. In België zijn er
10.605 bedrijven die in 1998 wintergerst telen. Per Vlaamse landbouwstreek is de verdeling
van het areaal als volgt :
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Duinen - Polders 553,90 209
Zandstreek 1.710,95 987
Kempen 667,09 261
Zandleemstreek 6.050,71 2.672
Leemstreek 3.780,81 1.112
Weidestreek 9,94 3
Vlaanderen 12.773,40 5.244
De verdeling per provincie ziet er uit als volgt :
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 219,60 112
Vlaams-Brabant 5.985,14 1.924
West-Vlaanderen 1.387,53 737
Oost-Vlaanderen 2.420,26 1.493
Limburg 2.760,87 978
Totaal Vlaanderen 12.773,40 5.244
In Vlaanderen is de teelt van wintergerst vooral van belang in de Zandleemstreek (47
pct.) en in de Leemstreek (30 pct.). In deze twee streken vindt men 77 pct. van het totale
Vlaamse areaal. Verder kan de Zandstreek (13 pct.) nog worden vermeld. Voor de Vlaamse
bedrijven met wintergerst in het teeltplan bedraagt het gemiddeld areaal wintergerst per
bedrijf 2,4 hectare, dit is veel minder dan op het niveau van het Rijk waar het gemiddeld
- 11 -

areaal per bedrijf 4,6 hectare bedraagt. Het grootste areaal per bedrijf vindt men in de
Vlaamse Leemstreek met gemiddeld 3,4 hectare.
De belangrijkste provincie is Vlaams Brabant met 47 pct. van het Vlaamse areaal,
dan volgen Limburg met 22 pct. en Oost-Vlaanderen met 19 pct..
De gegevens die in deze analyse voor wintergerst worden vermeld hebben betrekking
op het teeltjaar 1997-1998, dus gezaaid in 1997 en geoogst in 1998. In de volgende tabellen
worden de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van
de gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de herbiciden,
fungiciden, insecticiden en de groeiregulatoren worden vermeld. Na de tabellen met de
overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per
landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken waar de teelt van wintergerst belangrijk
is worden vermeld. Tenslotte wordt voor de verschillende provincies en arrondissementen de
hoeveelheden actieve stoffen vermeld die voor de teelt van wintergerst worden verbruikt en
wordt ingegaan op de kosten van de gewasbeschermingsmiddelen en de opbrengsten van
wintergerst.
2.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Voor de teelt van wintergerst, voor de teelt 1997-1998, werden in Vlaanderen per
hectare gemiddeld voor 122,36 € gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. In totaal wordt 3,380
kilogram actieve stof per hectare wintergerst gebruikt, dit is minder dan het gemiddelde van
het Rijk dat 3,788 kilogram actieve stof per hectare bedraagt. Twee derden van deze actieve
stoffen zijn herbiciden. Het gebruik van insecticiden in wintergerst is zeer miniem en komt in
het bestudeerde teeltjaar slechts op een paar bedrijven voor. Voor gans Vlaanderen bedraagt
het gebruik aan actieve stof in de teelt van wintergerst 43.172 kilogram. De verdeling over
herbiciden, fungiciden, insecticiden en groeistoffen wordt hierna gegeven.
2.2.1. Herbiciden
Het aantal actieve stoffen met herbicide werking die door de bedrijven van de
steekproef in wintergerst worden gebruikt bedraagt 28. Per hectare wordt gemiddeld 2,112
kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt. Dit is ongeveer evenveel als het
gemiddelde verbruik in het Rijk dat 2,259 kilogram per hectare bedraagt. Globaal genomen
werden voor 50,17 € herbiciden per hectare wintergerst gebruikt. Voor gans Vlaanderen
bedraagt het gebruik aan actieve stof met herbicide werking 26.983 kilogram.
De belangrijkste actieve stof is isoproturon die gebruikt wordt op het einde van de
winter tegen eenjarige grassen en tweezaadlobbigen. De actieve stof wordt op 41,4 pct. van
het areaal gebruikt door 42,9 pct. van de wintergersttelers. Men vindt isoproturon terug in een
- 12 -

groot aantal handelsproducten. Het wordt ook veel samen gebruikt met diflufenican in tweetot
vierledige mengsels. Diflufenican wordt toegepast op 23,2 pct. van het areaal en wordt
door 23,4 pct. van de telers gebruikt. Het wordt nooit alleen toegepast maar steeds samen met
andere actieve stoffen zoals isoproturon, ioxynil en mecoprop-P.
Prosulfocarb wordt gebruikt ter bestrijding van eenjarige grassen en
tweezaadlobbigen (o.a. muur en kleefkruid); het wordt toegepast op 35,5 pct. van het areaal
en heeft een penetratiegraad van 23,4 pct. Om een betere doeltreffendheid te krijgen tegen
kamille, ereprijs, dovenetel en akkerviooltje wordt prosulfocarb meestal samen gebruikt met
isoxaben. Prosulfocarb en isoxaben worden duidelijk meer ingezet in wintergerst dan in
wintertarwe. De reden hiervoor is dat wintergerst vroeger wordt uitgezaaid met een snellere
onkruidkieming tot gevolg bij nog hogere temperaturen. Isoxaben wordt vooral kort na zaaien
ingezet tegen tweezaadlobbige onkruiden, en meer in het bijzonder tegen onkruiden die
gemakkelijk ontsnappen aan de ureumverbindingen. Het wordt toegepast op 24,7 pct. van het
areaal en heeft een penetratiegraad van 18,2 pct.
Een opmerkelijk verschil tussen de wintergerstteelt in Vlaanderen en het Rijk is de
intensiteit van het gebruik van chloortoluron. Op het gemiddeld bedrijf met wintergerst in
België komt het gebruik van chloortoluron op de tweede plaats, het wordt toegepast op 31,3
pct. van het areaal door 24,6 pct. van de telers. In Vlaanderen komt chloortoluron slechts op
de zesde plaats en wordt het toegepast op 16,3 pct. van het areaal door 16,9 pct. van de telers.
Chloortoluron wordt vooral kort na het zaaien gebruikt tegen eenjarige grassen en
tweezaadlobbige onkruiden. Het komt voor in heel wat enkelvoudige handelsproducten.
Trifluralin (4,6 pct. van het areaal) en pendimethalin (6,2 pct. van het areaal) worden soms bij
chloortoluron toegevoegd om een betere werking tegen kleefkruid, muur, ereprijs, dovenetels
en akkerviooltje te bekomen.
Van de herbicide groeistoffen valt vooral fluroxypyr te vermelden, Het wordt
toegepast op 27,4 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 29,9 pct. van de wintergersttelers
en is daarmee het derde belangrijkste herbicide dat in de Vlaamse wintergerstteelt wordt
gebruikt. Ook mecoprop-P en mecoprop ( samen 6,3 pct. van het areaal en 9,1 pct. van de
gebruikers) met analoog werkingsspectrum (kleefkruid, muur) zijn belangrijk.
MCPA (14,7 pct. van het areaal en 11,7 pct. van de gebruikers) en clopyralid (15,0
pct. van het areaal en 14,3 pct. van de gebruikers) worden in handelsmengsels vooral tegen
distels en wikken ingezet.
Van de contactherbiciden zijn ioxynil (13,7 pct. van het areaal en 18,2 pct. van de
telers) en carfentrazon-ethyl (resp. 4,3 pct. en 3,9 pct.) in diverse formuleringen nuttig tegen
probleemonkruiden zoals ereprijs, dovenetels, akkerviooltje en kleefkruid.
- 13 -

Van de specifieke bladgraminiciden wordt het meest beroep gedaan op
imazamethabenz-methyl (8,1 pct. van het areaal en 6,5 pct. van de telers).
2.2.2. Fungiciden
In wintergerst geoogst in 1998, werden op de bestudeerde Vlaamse bedrijven in
totaal 20 verschillende actieve stoffen met fungicide werking gebruikt. Gemiddeld werd per
hectare 0,608 kilogram actieve stof fungicide gebruikt, dit is beduidend minder dan het
verbruik per hectare op het gemiddeld bedrijf van het Rijk dat 0,840 kilogram actieve stof
fungicide bedraagt. De kosten van fungiciden die per hectare werden toegepast bedragen
55,53 €. Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik van actieve stof met fungicide werking
7.764 kilogram.
De meest gebruikte actieve stof is propiconazool dat gebruikt wordt tegen witziekte,
roest en bladvlekkenziekte. Het wordt op 38,7 pct. van het bestudeerde areaal toegepast, 31,2
pct. van de landbouwers gebruiken het. Deze cijfers liggen beduidend lager dan deze die op
het niveau van het Rijk werden vastgesteld en waar deze actieve stof op 52,6 pct. van het
areaal werd toegepast en werd gebruikt door 42,0 pct. van de landbouwers. Op nationaal vlak
kon worden vastgesteld dat propiconazool meestal samen met cyprodinil werd toegepast, dit
is echter niet het geval op de Vlaamse bedrijven. Cyprodinil werd slechts op 4,5 pct. van het
Vlaamse wintergerstareaal toegepast (41,2 pct. op niveau van het Rijk) en werd door slechts
5,2 pct. van de telers gebruikt (30,8 pct. op niveau van het Rijk).
Tebuconazool is in Vlaanderen het tweede belangrijkste fungicide in de teelt van
wintergerst; het wordt gebruikt tegen bladvlekkenziekten, 35,5 pct. van het areaal wordt
ermee behandeld en 27,3 pct. van de telers gebruiken het. Ook fenpropidin wordt veel
gebruikt, het wordt toegepast op 28,2 pct. van het areaal en door 20,8 pct. van de telers.
Epoxiconazool wordt gebruikt tegen netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte, roest en witziekte.
Het wordt ook samen gebruikt met kresoxim-methyl. Epoxiconazool wordt, in al zijn
mengsels of alleen, gebruikt op 21,0 pct. van het areaal, door 20,8 pct. van de landbouwers.
Azoxystrobin wordt vooral gebruikt tegen roest, 20,5 pct. van het areaal wordt
behandeld met producten die azoxystrobin bevatten en de actieve stof wordt door 16,9 pct.
van de landbouwers gebruikt.
2.2.3. Insecticiden
Net zoals op het gemiddeld bedrijf van het Rijk worden op de Vlaamse bedrijven
weinig insecticiden gebruikt in de teelt van wintergerst. Er zijn slechts een paar bedrijven die
insecticiden gebruiken en er worden slechts 6 verschillende actieve stoffen met insecticide
werking gebruikt op de bedrijven van de steekproef. Het gebruik van insecticiden is vrij
beperkt, per hectare wordt gemiddeld slechts 0,008 kilogram actieve stof gebruikt. De kosten
- 14 -

voor de insectengewasbeschermingsmiddelen bedragen slechts 1,21 € per hectare. Voor gans
Vlaanderen bedraagt het gebruik van actieve stoffen met insecticide werking 96 kilogram.
2.2.4. Groeiregulatoren
In de teelt van wintergerst wordt op de bedrijven van de steekproef gebruik gemaakt
van in totaal vijf verschillende groeiregulatoren die een halmverkortende werking hebben
zodat het legeren wordt tegengegaan. Gemiddeld worden 0,652 kilogram groeiregulatoren per
hectare gebruikt voor een totaal bedrag van 15,47 €. Voor gans Vlaanderen wordt er 8.328
kilogram actieve stof groeiregulatoren gebruikt.
De belangrijkste groeiregulator is ethefon dat op 76,2 pct. van het areaal wordt
toegepast door 58,4 pct. van het aantal wintergersttelers. Als groeiregulator wordt ook veel
gebruik gemaakt van chloormequat dat op 26,0 pct. van het areaal wordt toegepast door 27,3
pct. van de telers. Het wordt soms samen gebruikt met ethefon. Verder valt ook
mepiquatchloride te vermelden, dat op 11,2 pct. van het areaal wordt toegepast door 13,0 pct.
van de wintergersttelers. Het wordt gebruikt gemengd met ethefon en chloormequat.
2.3. Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken
Bij de bespreking van de gewasbeschermingsmiddelen per streek wordt enkel nog de
aandacht gevestigd op waarnemingen die een uitschieter vormen die afwijkt van wat bij de
bespreking voor gans Vlaanderen werd vermeld. Een aantal streken, waar onvoldoende of
geen gegevens van beschikbaar zijn, worden niet behandeld. Het betreft volgende streken: de
Duinen+Polders, de Kempen en de Weidestreek,
In de Zandstreek met een relatief beperkt aantal bedrijven in de steekproef kan
worden vastgesteld dat de meest gebruikte actieve fungicide stof epoxiconazool is. Deze stof
heeft een werking tegen witziekte, roest en septoria en ze wordt door 45,5 pct. van de
gebruikers toegepast op 70,1 pct. van het areaal. Hieruit kan worden afgeleid dat de grotere
telers een voorkeur hebben voor producten op basis van deze actieve stof. Het tweede
belangrijkste fungicide is azoxystrobin, het wordt door 18,2 pct. van de telers toegepast op
32,9 pct. van het areaal. Azoxystrobin wordt voornamelijk gebruikt bij de bestrijding van
roest. Bij de herbiciden en de groeiregulatoren is er weinig of geen verschil met wat kon
worden vastgesteld voor gans Vlaanderen. Ook in deze groepen treft men respectievelijk
isoproturon, chloortoluron, diflufenican en prosulfocarb aan als belangrijkste actieve stoffen
met herbicide werking en ethefon, chloormequat en mepiquatchloride met een werking als
groeiregulator. Op de bedrijven in de steekproef worden in de Zandstreek geen insecticiden
toegepast, waarschijnlijk is er een lage infectiedruk van virusziektes zoals het
dwergvergelingsziekte.
- 15 -

De Zandleemstreek is een echte akkerbouwstreek en heeft een groot areaal aan
wintergerst. De belangrijkste producten bij de herbiciden, fungiciden en de groeiregulatoren
zijn dezelfde als bij het overzicht van Vlaanderen. Alleen bij de insecticiden is er een verschil.
In de Zandleemstreek is bij de insecticiden bifenthrin de actieve stof die het meest courant
wordt toegepast. Toch blijft het gebruik zeer beperkt, deze stof wordt immers door amper 2,6
pct. van de bedrijven toegepast op 3,7 pct. van het areaal.
Het verbruik van gewasbeschermingsmiddelen in de Vlaamse Leemstreek vertoont
grote gelijkenis met dit in gans Vlaanderen. Opvallend is dat de belangrijkste actieve
herbicide stof prosulfocarb is, daar waar dit in de andere streken isoproturon is. Verder valt
ook het gebruik van imazamethabenz-methyl op, dit herbicide is vrij onbelangrijk in de
andere landbouwstreken.
2.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van arealen wintergerst in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
2.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten wintergerst
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1998 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kilogramopbrengsten
van wintergerst, van de geldopbrengsten (hoofd- en bijproduct) en van de kosten van de
bestrijdingsmiddelen en het aandeel van de bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten.
Al deze criteria worden in volgende tabel uitgedrukt per hectare.
Landbouwstreken
Per hectare kilogram geld- kosten (€) aandeel in
opbrengst (€) bestrijding % kosten
------------ -------------- ------------- -------------
Polders 7.286 951,69 126,60 13,3%
Zandstreek 6.244 846,88 101,84 12,0%
Kempen 5.956 768,97 81,93 10,7%
Zandleemstreek 6.850 885,67 122,41 13,8%
Leemstreek(*) 7.176 918,32 144,92 15,8%
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
- 16 -

Provincie
Per hectare kilogram geld- kosten (€) aandeel in
opbrengst (€) bestrijding % kosten
----------- ------------- ------------ -------------
Antwerpen 5.697 788,13 97,03 12,3%
Vlaams-Brabant 6.883 882,58 118,67 13,4%
West-Vlaanderen 7.245 959,57 132,38 13,8%
Oost-Vlaanderen 5.920 816,44 94,65 11,6%
Limburg 6.778 812,30 140,28 17,3%
Men kan vaststellen dat de kosten van de bestrijdingsmiddelen ongeveer 13 %
bedragen van de totale geldopbrengsten van de wintergerst.
- 17 -

2.6.3. Tabellen actieve stoffen wintergerst per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in wintergerst (teeltjaar 1998-1999)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 553,90 59,10 82,08 0,00 157,60 298,78
Zandstreek 1.710,95 3.384,20 403,67 0,00 740,59 4.528,46
Kempen 667,09 496,00 358,99 0,00 308,10 1.163,09
Zandleemstreek 6.050,71 13.928,54 3.829,50 25,69 4.213,82 21.997,55
Leemstreek 3.780,81 9.091,51 3.081,65 70,45 2.900,50 15.144,19
Luikse Weidestreek 9,94 23,90 8,10 0,19 7,63 39,82
Totaal Vlaanderen 12.773,60 26.983,25 7.764,01 96,33 8.328,26 43.171,89
Provincie
Antwerpen 219,60 284,41 78,91 0,00 95,19 458,51
Vlaams Brabant 5.985,16 13.737,40 3.957,31 49,88 4.177,42 21.922,00
West-Vlaanderen 1.387,53 2.138,05 574,84 3,95 721,05 3.437,89
Oost-Vlaanderen 2.420,26 5.072,72 1.119,48 6,53 1.401,41 7.600,14
Limburg 2.760,87 5.750,73 2.033,48 35,97 1.933,18 9.753,36
- 27 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in wintergerst (teeltjaar 1998-1999)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 41,36 48,86 8,21 0,00 15,29 72,36
Mechelen 89,26 169,39 22,81 0,00 38,80 231,01
Turnhout 88,98 66,16 47,88 0,00 41,10 155,14
Halle-Vilvoorde 2.055,25 4.756,09 1.356,22 14,80 1.445,99 7.573,10
Leuven 3.929,91 8.981,31 2.601,09 35,08 2.731,42 14.348,90
Brugge 211,54 297,22 44,23 0,00 81,96 423,40
Diksmuide 140,58 164,26 40,67 0,14 59,83 264,90
Ieper 306,38 707,31 197,52 1,59 214,77 1.121,18
Kortrijk 172,95 401,45 116,41 1,44 122,50 641,80
Oostende 174,55 54,61 27,55 0,00 52,52 134,68
Roeselare 81,38 187,33 51,51 0,35 56,67 295,86
Tielt 82,64 177,88 37,17 0,19 47,50 262,75
Veurne 217,51 147,99 59,78 0,24 85,30 293,31
Aalst 728,57 1.681,94 469,62 3,77 510,69 2.666,02
Dendermonde 157,04 317,03 44,91 0,08 73,19 435,22
Eeklo 137,06 148,18 26,57 0,00 49,58 224,33
Gent 463,02 955,47 157,80 0,52 232,66 1.346,45
Oudenaarde 578,92 1.310,05 338,70 2,16 384,78 2.035,69
Sint Niklaas 355,65 660,05 81,87 0,00 150,50 892,43
Hasselt 742,27 1.633,39 544,40 9,30 530,49 2.717,58
Maaseik 422,37 343,28 229,07 0,08 199,47 771,91
Tongeren 1.596,23 3.774,06 1.260,01 26,54 1.203,22 6.263,87
- 28 -

3. Blijvend GRASLAND
3.1. Arealen
Het totale areaal blijvend grasland in Vlaanderen bedraagt volgens de landbouwtelling
van 1998 185.940 hectare, blijvende weiden komen voor op 27.949 bedrijven. Het aandeel van
het Vlaamse areaal bedraagt 36,3 percent van het totale areaal van het Rijk dat 511.368 hectare
bedraagt. In België zijn er 46.626 bedrijven die blijvende weiden hebben. Per Vlaamse
landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt :
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Duinen – polders 17.426,04 1.971
Zandstreek 62.051,77 9.540
Kempen 35.753,88 4.387
Zandleemstreek 59.503,71 10.349
Leemstreek 9.664,43 1.601
Luikse Weidestreek 1.539,69 101
Vlaanderen 185.939,52 27.949
De verdeling per provincie ziet er uit als volgt :
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 30.437,20 3.827
Vlaams-Brabant 20.744,60 3.497
West-Vlaanderen 62.194,53 9.699
Oost-Vlaanderen 51.154,87 7.876
Limburg 21.408,32 3.050
Blijvend grasland vind men in alle landbouwstreken en op het overgrote deel van de
landbouwbedrijven. De belangrijkste streken zijn de Zandstreek met 33,4 pct. van het totale
areaal en de Zandleemstreek met 32,0 pct. Verder kan ook nog de Kempen worden vermeld
met een aandeel van 19,2 pct. De grootste arealen per bedrijf met blijvend grasland vindt men
in de Luikse Weidestreek met 15,2 hectare, maar in deze kleine Vlaamse landbouwstreek
komen slechts 101 bedrijven voor met blijvend grasland. In de grotere landbouwstreken vindt
men het grootste areaal blijvend grasland per bedrijf in de Duinen-Polders met 8,8 hectare en
in de Kempen met 8,1 hectare.
- 29 -

De belangrijkste provincie is de provincie West-Vlaanderen met 33,4 pct. van het areaal,
dan komen Oost-Vlaanderen met 27,5 pct. en Antwerpen met 16,4 pct..
De gegevens die in deze analyse voor blijvend grasland worden vermeld hebben
betrekking op het boekjaar 1998-99 (1 mei 1998 tot 30 april 1999). De aandacht wordt er op
gevestigd dat het niet onmogelijk is dat de definitie die in de landbouwtelling wordt gebruikt
voor tijdelijk en blijvend grasland misschien niet volledig overeenstemt met deze die in het
landbouwboekhoudnet wordt gebruikt (men baseert zich op de verklaring van de
bedrijfsleider). Het is dus niet onmogelijk dat er een verschuiving plaats vindt tussen blijvend
en tijdelijk grasland. In de volgende tabellen worden de verbruiken van de actieve stoffen
vermeld. Er dient te worden opgemerkt dat voor grasland de herbiciden werden gesplitst in
selectieve en niet-selectieve herbiciden. De niet-selectieve herbiciden zijn herbiciden die
gebruikt kunnen worden voor het doodspuiten van de weide of voor plaatselijke
behandelingen. Eerst wordt een overzicht gegeven van de gebruikte actieve stoffen voor gans
Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de selectieve herbiciden, niet-selectieve herbiciden en
de insecticiden worden vermeld. Het gebruik van andere actieve stoffen is verwaarloosbaar. Na
de tabellen met de overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens
maar per landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken waar blijvend grasland
belangrijk is worden gegeven. Tenslotte worden ook voor de provincies en de
arrondissementen de totale verbruiken van actieve stoffen vermeld en worden de kosten van de
gewasbeschermingsmiddelen per hectare gegeven.
3.2 Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Voor de teelt van blijvend grasland, voor het seizoen 1998-1999, werden in Vlaanderen
per hectare gemiddeld voor 7,16 € gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, hiervan zijn er
6,89 € herbiciden en 0,27 € insecticiden. In totaal wordt 0,258 kilogram actieve stof per hectare
blijvend grasland gebruikt, dit is iets meer dan het gemiddelde van het Rijk dat 0,171 kilogram
actieve stof per hectare bedraagt. Bijna al deze stoffen hebben een herbicide werking. Voor
gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de teelt van blijvend grasland 48.064
kilogram. De verdeling over herbiciden, fungiciden, insecticiden en groeistoffen wordt hierna
gegeven.
3.2.1. Selectieve herbiciden
Het aantal actieve stoffen met herbicide werking, exclusief de niet-selectieve herbiciden,
die door de bedrijven van de steekproef op blijvend grasland worden gebruikt bedraagt 16. Per
hectare wordt gemiddeld 0,207 kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt. Voor
gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof met selectieve herbicide werking 38.564
kilogram.
- 30 -

In blijvend grasland zijn de selectieve herbicide groeistoffen met een werking tegen
eenjarige en overblijvende tweezaadlobbige onkruiden het belangrijkst. Vooral MCPA (56,0
pct. van het areaal), fluroxypyr( 47,6 pct. van het areaal) en clopyralid (42,4 pct.) worden veel
gebruikt, zowel afzonderlijk als in 3 tot 4-ledige handelsmengsels. Clopyralid komt het meest
voor in mengsel met MCPA en fluroxypyr om een betere bestrijding van distels te bekomen.
MCPA vertoont, net zoals MCPB, een goede werking tegen distels, paardebloem, boterbloem,
paardenstaart, weegbree en herderstasje. MCPB (1,7 pct. van het areaal) heeft een iets zachtere
werking en wordt daarom meer gebruikt in jonger grasland, het spaart bovendien de klavers.
2,4-D (16,3 pct. van het areaal), meestal in 2 tot 3-ledige handelsmengsels, heeft een analoge
werking als MCPA maar is beter tegen distels, paardebloem, madeliefje en duizendblad, doch
minder effectief tegen boterbloem en paardenstaart.
Fluroxypyr is zoals mecoprop en mecoprop-P (samen 12,4 pct. van het areaal) en dichloorprop
en dichloorprop-P (samen 6,0 pct. van het areaal) goed werkzaam tegen muur, hoornbloem,
herderstasje, kleine en grote brandnetel en zuringsoorten. Triclopyr (8,0 pct. van het areaal)
wordt vooral plaatselijk toegepast tegen distels, zuringsoorten, grote brandnetel en bramen.
3.2.2. Niet-selectieve herbiciden
Bij blijvend grasland werden de niet-selectieve herbiciden in een aparte rubriek
geklasseerd. Deze rubriek bevat alle actieve stoffen die als niet-selectief herbicide voor weiden
kunnen beschouwd worden. In gans Vlaanderen worden er 6 verschillende actieve stoffen
gebruikt met een verbruik per hectare van 0,040 kilogram. Voor gans Vlaanderen bedraagt het
gebruik aan actieve stof met niet-selectieve herbicide werking 7.432 kilogram.
De niet-selectieve herbiciden hebben verschillende toepassingsmogelijkheden, ze kunnen
gebruikt worden als plaatselijke behandeling van probleemgewassen zoals bramen, distels,
zuring, ed. Een tweede mogelijkheid is dat ze kunnen gebruikt worden voor het volledig
doodspuiten van het grasland voor men de weide gaat omploegen of voor men de techniek van
het doorzaaien gaat toepassen.
Een veel gebruikt niet-selectief herbicide is het systemisch werkend bladherbicide
glyfosaat. Het wordt voornamelijk toegepast voor de behandeling van perceelsranden en voor
plaatselijke toepassing zoals bijvoorbeeld door middel van een onkruidstrijker of een
eenvoudige rugspuit. Glyfosaat wordt op 17,0 pct. van het areaal toegepast. Deze actieve stof
komt in een groot aantal handelsproducten voor. Voor hetzelfde doeleinde worden eveneens
sommige herbiciden zeer locaal toegediend, nl. de bladherbiciden paraquat en amitrol.
- 31 -

3.2.3. Insecticiden
Er worden zeer weinig insecticiden gebruikt op blijvend grasland. Gemiddeld wordt er per
hectare 0,011 kilogram actieve stof met insecticide werking gebruikt. Voor gans Vlaanderen
bedraagt het gebruik aan actieve stof met insecticide 2.068 kilogram.
De insecticiden die gebruikt werden omvatten maar een 5-tal actieve stoffen. Zo wordt op
2,6 pct. van het areaal parathion toegepast. Dit is een contactinsecticide dat ook een werking
heeft als maaginsecticide. Ook lindaan wordt toegepast (op 1,6 pct. van het oppervlak) voor de
bestrijding van ritnaalden, engerlingen en andere bodeminsecten die de grasmat schade zouden
kunnen berokkenen.
3.3. Gebruik van middelen op niveau van de landbouwstreken
In vrijwel alle streken komen de belangrijkste producten overeen met deze die in de
analyse voor Vlaanderen werden vooropgesteld. In elke landbouwstreek vindt men de
belangrijkste selectieve herbiciden terug: MCPA, fluroxypyr, chlopyralid, 2,4 D en mecoprop.
Het belangrijkste niet-selectief herbicide is in elke streek glyfosaat. Het gebruik van niet
selectieve herbiciden is beperkt. Het gebruik van insecticiden in blijvend grasland is
occasioneel.
3.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen blijvend grasland in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
3.5. Kosten bestrijdingsmiddelen in blijvend grasland
Blijvend grasland is een voederteelt die bestemd is voor het vee van het bedrijf en die dus
niet verkocht wordt. Dit houdt in dat de opbrengsten van blijvend grasland niet gewaardeerd
worden. Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1998 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kosten van de
bestrijdingsmiddelen. De kosten worden uitgedrukt per hectare blijvend grasland.
- 32 -

Landbouwstreken
Provincie
Per hectare kosten
bestrijding
------------
Polders 9,72
Zandstreek 6,64
Kempen 6,22
Zandleemstreek 7,61
Leemstreek(*) 7,09
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
Per hectare kosten
bestrijding
-------------
Antwerpen 5,68
Vlaams-Brabant 7,46
West-Vlaanderen 9,20
Oost-Vlaanderen 7,16
Limburg 6,30
- 33 -

3.6.3. Tabellen actieve stoffen blijvend grasland per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in blijvend grasland (teeltjaar 1998-1999)
selectieve totaaloppervlakte
herbiciden herbiciden insecticiden totaal
hectare kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 17.426,04 5.670,04 553,28 0 6.223,32
Zandstreek 62.051,77 13.279,27 3.099,59 219,99 16.598,85
Kempen 35.753,88 5.004,99 2.077,89 899,85 7.982,73
Zandleemstreek 59.503,71 12.558,16 1.268,99 861,62 14.688,77
Leemstreek 9.664,43 1.769,46 372,93 74,58 2.216,97
Luikse Weidestreek 1.539,69 281,90 59,41 11,88 353,20
Totaal Vlaanderen 185.939,52 38.563,82 7.432,07 2.067,99 48.063,83
Provincie
Antwerpen 30.437,20 4.847,62 1.701,39 608,18 7.157,19
Vlaams Brabant 20.744,60 4.199,19 604,00 262,72 5.065,91
West-Vlaanderen 62.194,53 14.870,98 2.082,99 453,92 17.407,90
Oost-Vlaanderen 51.154,87 11.101,24 2.067,92 346,86 13.516,01
Limburg 21.408,32 3.544,79 975,78 396,25 4.916,82
- 41 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in blijvend grasland (teeltjaar 1998-1999)
Arrondissement oppervlakte selectieve totaal- insecticiden totaal
herbiciden herbiciden
hectare kg kg kg kg
Antwerpen 9.854,09 1.603,70 545,17 196,07 2.344,95
Mechelen 5.793,41 1.173,59 296,69 39,88 1.510,17
Turnhout 14.789,70 2.070,33 859,53 372,22 3.302,08
Halle-Vilvoorde 11.606,81 2.378,80 318,71 141,48 2.838,99
Leuven 9.137,79 1.820,39 285,28 121,24 2.226,92
Brugge 15.083,05 3.759,62 666,51 36,55 4.462,68
Diksmuide 9.612,29 2.466,31 316,14 57,22 2.839,67
Ieper 9.875,34 2.069,24 219,83 139,38 2.428,44
Kortrijk 5.102,29 1.064,32 141,41 61,34 1.267,07
Oostende 5.239,72 1.549,76 191,71 4,94 1.746,41
Roeselare 4.500,50 950,31 100,70 63,36 1.114,37
Tielt 8.814,55 1.875,46 334,85 71,53 2.281,84
Veurne 3.966,79 1.135,97 111,84 19,60 1.267,41
Aalst 8.331,49 1.741,75 187,92 116,63 2.046,30
Dendermonde 5.947,14 1.270,83 278,88 28,03 1.577,74
Eeklo 6.503,39 1.532,15 301,91 18,59 1.852,65
Gent 15.520,95 3.319,69 757,44 61,85 4.138,98
Oudenaarde 7.330,91 1.549,49 178,79 97,58 1.825,86
Sint Niklaas 7.520,99 1.687,33 362,97 24,19 2.074,49
Hasselt 5.324,90 894,67 221,57 102,96 1.219,20
Maaseik 8.591,72 1.232,82 483,73 211,71 1.928,26
Tongeren 7.581,70 1.417,30 270,48 81,59 1.769,36
- 42 -

4. Tijdelijk GRASLAND
4.1. Arealen
Het totale areaal tijdelijk grasland in Vlaanderen bedraagt volgens de landbouwtelling
van 1998 58.081 hectare, tijdelijk grasland komt voor op 11.076 bedrijven. Het aandeel van het
Vlaamse areaal bedraagt 52,6 percent van het totale areaal van het Rijk dat 110.359 hectare
bedraagt. In België zijn er 15.384 bedrijven die tijdelijk grasland hebben. Per Vlaamse
landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt :
hectare aantal bedrijven
Duinen - Polders 4.960,57 922
Zandstreek 17.898,11 3.949
Kempen 20.571,67 2.254
Zandleemstreek 12.522,70 3.441
Leemstreek 1.800,10 484
Luikse Weidestreek 327,73 26
Vlaanderen 58.080,88 11.076
De verdeling per provincie ziet er uit als volgt :
hectare aantal bedrijven
Antwerpen 16.779,95 1.854
Vlaams-Brabant 3.281,60 946
West-Vlaanderen 18.346,41 4.382
Oost-Vlaanderen 12.922,96 2.888
Limburg 6.749,96 1.006
Tijdelijk grasland komt vooral voor in de Kempen (35,4 pct. van het areaal tijdelijk
grasland in Vlaanderen) en de Zandstreek (30,8 pct.). In de Zandleemstreek vindt men 21,6 pct.
van het totale areaal tijdelijk grasland. De grootste arealen per bedrijf vindt men in het Vlaamse
deel van de Luikse Weidestreek waar de bedrijven met tijdelijk grasland gemiddeld 12,6
hectare tijdelijk grasland hebben. In de Kempen hebben deze bedrijven gemiddeld 9,1 hectare
tijdelijk grasland en in de Duinen-Polders is dit 5,4 hectare.
- 43 -

De belangrijkste provincie is de provincie West-Vlaanderen met 32 pct. van het
areaal, vervolgens komen Antwerpen met 29 pct. en Oost-Vlaanderen met 22 pct.
De gegevens die in deze analyse voor tijdelijk grasland worden vermeld hebben
betrekking op het boekjaar 1998-99 (1 mei 1998 tot 30 april 1999). Zoals reeds werd vermeld
wordt de aandacht er op gevestigd dat het niet onmogelijk is dat de definitie die in de
landbouwtelling wordt gebruikt voor tijdelijk en blijvend grasland misschien niet volledig
overeenstemt met deze die in het landbouwboekhoudnet wordt gebruikt (men baseert zich op
de verklaring van de bedrijfsleider). Het is dus niet onmogelijk dat er een verschuiving plaats
vindt tussen blijvend en tijdelijk grasland. In de volgende tabellen worden de verbruiken van
de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van de gebruikte actieve stoffen
voor gans Vlaanderen, waarbij enkel de herbiciden worden vermeld. De herbiciden worden
onderverdeeld in selectieve en in niet-selectieve herbiciden. De overige groepen van actieve
stoffen worden bijna niet toegepast op tijdelijk grasland. Na de tabellen met de overzichten van
gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per landbouwstreek gegeven,
enkel de landbouwstreken waar tijdelijk grasland belangrijk is worden vermeld. Tenslotte
worden ook voor de provincies en de arrondissementen de totale verbruiken van actieve stoffen
vermeld evenals de kosten van de gewasbeschermingsmiddelen per hectare.
4.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op tijdelijk grasland worden nog minder gewasbeschermingsmiddelen ingezet dan op
blijvend grasland. Op het niveau van Vlaanderen bedragen de kosten van
gewasbeschermingsmiddelen per hectare gemiddeld 1,34 €. In totaal wordt 0,064 kilogram
actieve stof per hectare tijdelijk grasland gebruikt, dit is minder dan op niveau van het Rijk.
Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de teelt van tijdelijk grasland
3.720 kilogram. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen blijft beperkt tot de herbiciden.
4.2.1. Selectieve herbiciden
Door de bedrijven van de steekproef op tijdelijk grasland wordt gebruikt gemaakt van
7 actieve stoffen. Slechts op en zeer beperkt aantal bedrijven worden herbiciden gebruikt in
tijdelijk grasland. Per hectare wordt gemiddeld slechts 0,044 kilogram actieve stof met
selectieve herbicide werking gebruikt.
Ook in tijdelijk grasland worden de groeistofherbiciden het meest gebruikt. MCPA is
de belangrijkste actieve stof en wordt gebruikt op 3,7 pct. van het teeltareaal door 3,9 pct. van
de landbouwers. Mecoprop-P en dichloorprop-P zijn beide even belangrijk en komen op de
tweede plaats met een gebruik op 2,7 pct. van het areaal en door 1,3 pct. van de telers. Verder
kunnen fluroxypyr (1,9 pct. van het areaal) en clopyralid (0,8 van het areaal) nog vermeld
- 44 -

worden. De actieve stof fluroxypyr komt zowel voor in een enkelvoudige formulering als in
een mengsel samen met clopyralid en MCPA.
4.2.2. Niet-selectieve herbiciden
Als niet-selectief herbicide bij tijdelijk grasland werd gebruik gemaakt van glyfosaat
(glyfosaat en trimesium-glyfosaat). Er werd gemiddeld 0,020 kilogram actieve stof per hectare
toegepast. Het wordt meestal toegepast voor plaatselijke behandeling (onkruidstrijkers,
weideranden) of voor het doodspuiten van het grasland bij vernieuwing. Men vindt glyfosaat
terug in heel wat handelsproducten.
4.3. Gebruik van middelen op niveau van de landbouwstreken
Zoals blijkt uit de analyse worden in Vlaanderen slechts sporadisch
bestrijdingsmiddelen gebruikt op tijdelijk grasland. De penetratiegraad is zeer laag, het is dan
ook weinig zinvol om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen tussen de landbouwstreken
te vergelijken. Ter informatie worden wel de tabellen met de verbruiken per landbouwstreek
gegeven.
4.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen tijdelijk grasland in de verschillende landbouwstreken die in
elk arrondissement voorkomen werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
4.5. Kosten bestrijdingsmiddelen in tijdelijk grasland
Net zoals blijvend grasland is tijdelijk grasland een voederteelt die bestemd is voor het
vee van het bedrijf en die dus niet verkocht wordt. Dit houdt in dat de opbrengsten van tijdelijk
grasland niet gewaardeerd worden. Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1998 kan
een overzicht worden gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de
kosten van de bestrijdingsmiddelen. De kosten worden uitgedrukt per hectare tijdelijk grasland.
- 45 -

Landbouwstreken
Provincie
Per hectare kosten (€)
bestrijding
------------
Polders 4,29
Zandstreek 0,05
Kempen 1,02
Zandleemstreek 2,13
Leemstreek(*) 1,54
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
Per hectare kosten (€)
bestrijding
-------------
Antwerpen 0,77
Vlaams-Brabant 0
West-Vlaanderen 1,81
Oost-Vlaanderen 1,76
Limburg 1,19
- 46 -

4.6.3. Tabellen actieve stoffen in tijdelijk grasland per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in tijdelijk grasland (teeltjaar 1998)
oppervlakte selectieve totaal- insecticiden totaal
herbiciden herbiciden
hectare kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 4.960,57 1.512,99 0 0 1.512,99
Zandstreek 17.898,11 0 71,75 0 71,75
Kempen 20.571,67 832,50 0 0 832,50
Zandleemstreek 12.522,70 203,65 1099,33 0 1.302,98
Leemstreek 1.800,10 0 0 0 0
Luikse Weidestreek 327,73 0 0 0 0
Totaal Vlaanderen 58.080,88 2.549,14 1.171,08 0 3.720,23
Provincie
Antwerpen 16.779,95 659,04 5,47 0 664,51
Vlaams Brabant 3.281,60 42,39 184,47 0 226,87
West-Vlaanderen 18.346,41 1.412,22 675,27 0 2.087,50
Oost-Vlaanderen 12.922,96 219,25 247,87 0 467,02
Limburg 6.749,96 216,35 57,99 0 274,34
- 50 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in tijdelijk grasland (teeltjaar 1998-1999)
Arrondissement oppervlakte selectieve totaal- insecticiden totaal
herbiciden herbiciden
hectare kg kg kg kg
Antwerpen 6.378,15 264,52 2,85 0 267,37
Mechelen 1.047,15 15,96 2,62 0 18,57
Turnhout 9.354,65 378,56 0 0 378,56
Halle-Vilvoorde 1.544,02 16,69 88,09 0 104,78
Leuven 1.737,58 25,70 96,38 0 122,09
Brugge 4.311,18 382,34 12,26 0 394,60
Diksmuide 2.517,60 297,34 67,12 0 364,46
Ieper 3.284,61 50,97 275,16 0 326,14
Kortrijk 1.530,13 19,12 103,70 0 122,82
Oostende 1.703,35 374,74 1,90 0 376,64
Roeselare 1.046,39 16,43 88,82 0 105,24
Tielt 2.745,79 15,73 92,05 0 107,78
Veurne 1.207,36 255,55 34,27 0 289,81
Aalst 1.055,78 16,84 90,89 0 107,73
Dendermonde 1.188,59 0,55 7,59 0 8,13
Eeklo 2.914,68 133,86 9,93 0 143,79
Gent 5.232,79 7,51 59,64 0 67,15
Oudenaarde 1.084,61 13,65 74,64 0 88,29
Sint Niklaas 1.446,51 46,74 5,18 0 51,93
Hasselt 1.295,77 44,28 23,30 0 67,58
Maaseik 4.198,20 165,50 15,92 0 181,43
Tongeren 1.255,99 6,57 18,76 0 25,33
- 51 -

5. APPELTEELT
5.1. Arealen
In deze analyse worden enkel de laagstamboomgaarden opgenomen. Voor wat betreft
het totale areaal wordt gebruik gemaakt van de officiële cijfers van het Nationaal Instituut voor
de Statistiek. Het totale areaal laagstamappel bedraagt volgens de landbouwtelling van 1998
voor Vlaanderen 8.941 hectare, de teelt komt voor op 1.524 bedrijven. Van het totale areaal
laagstam appelen in het Rijk vindt men 93 pct. in Vlaanderen. Per landbouwstreek is de
verdeling van het areaal als volgt :
hectare aantal bedrijven
Duinen - Polders 203,69 34
Zandstreek 623,07 157
Kempen 366,52 56
Zandleemstreek 5.215,46 852
Leemstreek 2.390,69 415
Luikse Weidestreek 141,33 10
Vlaanderen 8.940,76 1.524
Ter informatie wordt ook de verdeling per provincie gegeven:
hectare aantal bedrijven
Antwerpen 269,44 62
Vlaams-Brabant 2.369,04 428
West-Vlaanderen 223,31 64
Oost-Vlaanderen 651,16 140
Limburg 5.427,81 830
Men kan vaststellen dat de laagstam appelboomgaarden vrij sterk regionaal
geconcentreerd zijn. Vooral de Zandleemstreek met 58 pct. van het areaal en de Leemstreek
met 27 pct. van het areaal zijn belangrijk. In deze beide streken vindt men 85 pct. van het
areaal. Bovendien is in deze streken de appelteelt sterk geconcentreerd in enkele gebieden,
namelijk Haspengouw dat samen met het Hageland het belangrijkste fruitteeltgebied in België
is. Verder vindt men nog een klein fruitteeltcentrum in het Waasland. De andere streken zijn
van weinig of geen belang. Voor de appelteelt worden in de analyses dan ook enkel cijfers voor
gans Vlaanderen vermeld. Er worden geen afzonderlijke gegevens vermeld voor de
landbouwstreken.
- 52 -

De belangrijkste provincies zijn de provincie Limburg met 61 pct. van het areaal en
Vlaams-Brabant met 27 pct. van het areaal. Net zoals voor de landbouwstreken geldt ook hier
de opmerking dat het areaal appelboomgaarden niet gelijkmatig verdeeld is over deze
provincies maar dat het areaal sterk geconcentreerd is in Haspengouw (dat het zuiden van
Limburg en een klein stukje van Brabant omvat) en het Hageland (het gebied tussen Leuven,
Tienen, Zoutleeuw en Halen).
De gegevens die in deze analyse voor laagstamappel worden vermeld hebben
betrekking op het teeltjaar 1998 (1 januari 1998 tot 31 december 1998). In de volgende tabellen
worden de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Zoals hoger vermeld wordt enkel een
overzicht gegeven voor gans Vlaanderen. Eerst wordt een overzicht gegeven van de gebruikte
actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de fungiciden, herbiciden,
insecticiden, acariciden en de groeiregulatoren worden vermeld. Tenslotte worden de actieve
stoffen per landbouwstreek, provincie en arrondissement vermeld evenals de kosten van de
gewasbeschermingsmiddelen en de geldopbrengsten van laagstam appel per hectare.
5.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op het niveau van Vlaanderen bedragen de kosten van gewasbeschermingsmiddelen
per hectare gemiddeld 732,60 €. In totaal wordt 35,6 kilogram actieve stof per hectare
laagstamappel gebruikt.
5.2.1. Herbiciden
In de laagstamfruitteelt worden heel wat herbiciden gebruikt, naast bladherbiciden met
een systemische- of met een contactwerking, wordt ook veel beroep gedaan op herbiciden met
werking via de bodem. Deze herbiciden worden vooral op de zwarte strook onder de
fruitaanplanting toegepast. Bij een enkele rijaanplanting met een tussenrij-afstand komt deze
zwarte strook overeen met 40 pct. van de oppervlakte van het perceel. De aandacht wordt er
dan ook op gevestigd, dat hoewel de bespuiting altijd strooksgewijs wordt toegepast, in de
analyse toch het volledige areaal van de aanplant wordt opgenomen (dit is in feite ook zo voor
de andere bespuitingen waarbij alleen de bomen worden bespoten, maar waar toch het
volledige areaal wordt opgenomen in de analyse). Het aantal actieve stoffen met herbicide
werking die door de bedrijven van de steekproef op laagstamappel worden gebruikt bedraagt
31. Per hectare wordt gemiddeld 4,029 kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt.
Globaal genomen werden voor 59,02 € herbiciden per hectare laagstamappel gebruikt.
De belangrijkste actieve stof die in laagstamappel wordt gebruikt is glyfosaat. Het is
een niet-selectief systemisch herbicide dat alleen door de bladeren wordt opgenomen en
vervolgens naar de wortels wordt getransporteerd. Glyfosaat bestrijdt vrijwel alle bovenstaande
éénjarige en doorlevende onkruiden met uitzondering van paardenstaart, het heeft geen
- 53 -

nawerking. Glyfosaat wordt vaak samen of in een spuitsysteem gebruikt met een
bodemherbicide zoals diuron, chloortoluron, linuron, simazin of isoxaben. Deze hebben een
langere nawerking om de zwarte strook onder de bomen permanent onkruidvrij te houden.
Glyfosaat wordt gebruikt op 88,9 pct. van het areaal en door 83,1 pct. van de fruittelers. Een
ander systemisch bladherbicide is amitrol, dit product heeft wel een bodemwerking en dus een
langere nawerking. Het wordt toegepast op 53,8 pct. van het areaal en door 44,6 pct. van de
telers.
Van de contactherbiciden met tevens grassenwerking wordt het meest beroep gedaan
op paraquat. Het wordt toegepast op 53,5 pct. van het areaal en door 53,9 pct. van de telers, al
of niet in een handelsmengsel met diquat (43,7 pct. van het areaal en 33,9 pct. van de telers).
Bij de systemische groeistofherbiciden is MCPA het belangrijkst. Het wordt vooral
ingezet tegen doorlevende tweezaadlobbigen, vooral tegen distels, boterbloemen, paardenstaart
en paardebloemen. MCPA wordt soms toegevoegd aan glyfosaat om paardenstaart te
bestrijden. Met tot doel een breder onkruidassortiment te treffen doet men meestal beroep op
diverse MCPA-handelsmengsels, zoals samen met dichloorprop en dichloorprop-P, mecoprop
en mecoprop-P of met 2,4-D+dicamba of fluroxypyr+clopyralid. MCPA wordt op 75,2 pct. van
het areaal toegepast en door 67,7 pct. van de fruittelers. Ook mecoprop of mecoprop-P (samen
59,4 pct. van het areaal en 52,3 pct. van de telers) en dichloorprop of dichloorprop-P (samen
55,3 pct. van het areaal en 47,7 pct. van de telers) worden veel gebruikt, o.a. tegen kleefkruid,
muur, zuringsoorten, brandnetels en witte klaver. Dichloorprop en dichloorprop-P zijn
doelmatiger tegen duizendknopen. Fluroxypyr, met een analoge werking als mecoprop en
mecoprop-P, wordt duidelijk minder toegepast ( 7,1 pct. van het areaal en 4,6 pct. van de
telers).
De bodemherbiciden nemen een belangrijke plaats in bij de scheikundige
onkruidonderdrukking. Van de middelen met lange werkingsduur in de bodem worden diuron
(64,3 pct. van het areaal en 56,9 pct. van de telers) en simazin (48,4 pct. van het areaal en 40,0
pct. van de telers) meer toegediend dan atrazin (8,8 pct. van het areaal en 6,2 pct. van de
telers), isoxaben (4,2 pct. van het areaal, 3,1 pct. van de telers) en lenacil (4,2 pct. van het
areaal en 1,5 pct. van de telers). Van de bodemherbiciden met kortere nawerking zijn
chloortoluron (56,8 pct. van het areaal en 55,4 pct. van de telers) en linuron (50,9 pct. van het
areaal en 41,5 pct. van de telers) belangrijker dan het korrelpreparaat van dichlobenil (13,3 pct.
van het areaal en 10,8 pct. van de telers) en metazachloor (1,8 pct. en 1,5 pct.) Deze
bodemherbiciden, ook diuron, worden meestal als enkelvoudige handelsformuleringen
toegepast.
- 54 -

5.2.2. Fungiciden
Het gebruik van fungiciden is zeer groot in de appelteelt. De fungiciden worden
vooral gebruikt tegen schurft en witziekte waarvoor, afhankelijk van de
klimaatsomstandigheden, tot wekelijks toe wordt bespoten. Fungiciden worden meestal
gebruikt om de planten te beschermen tegen aantasting en hebben dus vooral een preventieve
werking. Het aantal actieve stoffen met fungicide werking die door de bedrijven van de
steekproef op laagstamappel worden gebruikt bedraagt 35, verdeeld over 89 handelsproducten.
Per hectare wordt gemiddeld 28,767 kilogram actieve stof met fungicide werking gebruikt.
Globaal genomen werden voor 396,56 € fungiciden per hectare laagstamappel gebruikt.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide werking is captan. Captan is vooral
werkzaam tegen schurft en bewaarrot. Het wordt toegepast op 93,9 pct. van het areaal en wordt
door 95,4 pct. van de fruittelers gebruikt. Er zijn veel handelsproducten op basis van captan.
De tweede belangrijkste actieve stof is tolylfluanide, dit wordt gebruikt ter bestrijding van
schurft en bewaarziekte, het heeft ook een nevenwerking tegen witziekte. Het wordt toegepast
op 87,1 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 83,1 pct. van de fruittelers. Dodine wordt
vooral gebruikt tegen schurft, het wordt toegepast op 85,0 pct. van het areaal en heeft een
penetratiegraad van 83,1 pct. Een ander belangrijk fungicide is thiram dat op 78,9 pct. van het
areaal wordt gebruikt door 73,9 pct. van de fruittelers.
Nitrothal-isopropyl is een fungicide dat preventief wordt gebruikt tegen de
verspreiding van meeldauw op appel. Het wordt toegepast op 76,3 pct. van het areaal en heeft
een penetratiegraad van 67,7 pct. Carbendazim wordt gebruikt tegen bewaarziekten en kankers,
het wordt toegepast op 75,1 pct. van het areaal door 67,7 pct. van de fruittelers. Carbendazim
wordt ook gebruikt in mengsels zoals carbendazim+diethofencarb. Difenoconazool wordt
gebruikt voor de bestrijding van schurft, en heeft ook een nevenwerking tegen witziekte. Het
wordt gebruikt op 71,5 pct. van het areaal, en heeft een penetratiegraad van 70,8 pct..
Pyrimethanil wordt gebruikt ter bestrijding van schurft, het wordt toegepast op 64,1 pct. van
het areaal en wordt gebruikt door 58,5 pct. van de telers. Andere belangrijke fungiciden zijn
triadimefon dat vooral tegen witziekte wordt gebruikt, zwavel, kresoxim-methyl voor de
bestrijding van witziekte en schurft.
5.2.3. Insecticiden
Vooreerst worden de actieve stoffen met zuivere insecticide werking besproken,
vervolgens deze die daar bovenop nog een acaricide werking hebben. Het aantal actieve stoffen
met insecticide werking die door de bedrijven van de steekproef op laagstamappel worden
gebruikt bedraagt 26, verdeeld over 42 handelsproducten. Per hectare wordt gemiddeld 1,235
kilogram actieve stof met zuiver insecticide werking gebruikt. Globaal genomen werden voor
97,08 € zuivere insecticiden per hectare laagstamappel gebruikt.
- 55 -

Imidacloprid wordt gebruikt tegen bladluizen en de appelbloesemkever. Het wordt
toegepast op 62,1 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 55,4 pct. van de fruittelers.
Vamidothion is een systemisch insecticide dat werkt als een maaggif met een lange nawerking
van 4 à 6 weken tegen bladluis en wollige bloedluis. Het wordt toegepast op 60,3 pct. van het
areaal en heeft een penetratiegraad van 52,3 pct. Fenoxycarb wordt gebruikt tegen vruchtbladrollers
met een nevenwerking tegen bladmineerders en andere bladrollers. Het wordt toegepast
op 49,4 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 44,6 pct. van de telers. Pirimicarb is een
selectief contact- en ademhalingsgif dat actief is tegen bladluizen en wollige bloedluis. Het
wordt gebruikt op 41,7 pct. van het areaal en heeft een penetratiegraad van 38,5 pct.
Tebufenozide wordt gebruikt tegen wantsen, vruchtschilvreters en fruitmot. Het wordt
toegepast op 34,7 pct. van het areaal door 38,5 pct. van de fruittelers.
Dimethoaat is een systemisch contactinsecticide met een nawerking van 10 tot 20
dagen. Het wordt gebruikt op 34,7 pct. van het areaal door 32,3 pct. van de appeltelers. Er zijn
verschillende handelsproducten die dimethoaat bevatten. Deltamethrin wordt ingezet tegen de
appelbladvlo en de vruchtbladrollers. Het wordt toegepast op 33,2 pct. van het areaal en wordt
door 35,4 pct. van de telers gebruikt. Parathion wordt ingezet tegen vruchtbladrollers,
bladluizen en appelbloesemkever. Het wordt toegepast op 31,7 pct. van het areaal en gebruikt
door 26,2 pct. van de fruittelers. Diflubenzuron bestrijdt de fruitmot, wintervlinders en
mineerders. De actieve stof wordt toegepast op 28,2 pct. van het areaal en wordt gebruikt door
24,6 pct. van de appeltelers.
Per hectare worden 0,555 kilogram insecticiden die ook een acaricide werking hebben
gebruikt. Bij de insecticiden die ook een acaricide werking hebben dient endosulfan te worden
vermeld. Endosulfan is een maag- en contactinsecticide met een werking tegen de
appelbladgalmug en de appelviltmijt. Het wordt toegepast op 65,4 pct. van het areaal en wordt
gebruikt door 52,3 pct. van de telers. Amitraz werkt tegen rode spin en roestmijt, het wordt
toegepast op 30,8 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 23,1 pct. van de appeltelers.
Tenslotte kan ook nog een insecticide met groeistofwerking worden vermeld, namelijk
carbaryl. Het is een maag- en contactgif met 15 dagen nawerking, het product wordt echter ook
gebruikt bij de chemische vruchtdunning van appelen. Het wordt toegepast op 33,6 pct. van het
areaal, en het heeft een penetratiegraad van 30,8 pct.
Indien men deze drie soorten insecticiden samenneemt dan komt men aan een
verbruik van 1,877 kilogram actieve stof per hectare, voor een totale waarde van 135,57 € per
hectare.
- 56 -

5.2.4. Acariciden
Er worden 10 verschillende actieve stoffen met acaricide werking (uitgezonderd deze
die eveneens een insecticide werking hebben) gebruikt, verdeeld over 13 handelsproducten. Per
hectare wordt 0,519 kilogram actieve stof acaricide verbruikt.
Broompropylaat wordt gebruikt op 53,2 pct. van het areaal, en wordt door 50,8 pct.
van de bedrijven gebruikt. Broompropylaat wordt gebruikt voor de bestrijding van mijten, en
dit zowel in het volwassen stadium als in het larvestadium, het vernietigt ook de eieren van de
mijten. Azocyclotin wordt gebruikt ter bestrijding van rode spin en roestmijt. Het wordt
toegepast op 52,7 pct. van het areaal door 44,6 pct. van de appeltelers. Tebufenpyrad wordt
gebruikt tegen rode spin, het wordt ingezet op 45,6 pct. van het areaal en heeft een
penetratiegraad van 41,5 pct. Pyridaben wordt ingezet ter bestrijding van rode spin, roestmijt
en spintmijt. Het wordt toegepast op 41,3 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 35,4 pct.
van de gebruikers. Fenpyroximaat en hexythiazon worden eveneens ingezet tegen rode spin.
Ook fenbutatin-oxide wordt veel gebruikt, het is een middel met een contactwerking dat vooral
actief is tegen mijten.
5.2.5. Groeiregulatoren
In de appelteelt wordt ruim gebruik gemaakt van groeiregulatoren. Per hectare bedraagt
de hoeveelheid actieve stof 0,435 kilogram, voor een waarde van 60,16 €. Ook carbaryl is een
groeiregulator, maar deze werd reeds vermeld bij de insecticiden die eveneens een werking
hebben als groeiregulator.
De meest gebruikte groeiregulator is gibberellinezuur A4+7 dat gebruikt wordt om de
ruwschilligheid bij appelen te reduceren. Gibberellinezuur wordt gebruikt op 72,8 pct. van het
areaal en heeft een penetratiegraad van 60,0 pct. Het wordt ook gebruikt in combinatie met 6benzyladenine
dat nooit alleen wordt gebruikt. 2-(1-naphthyl)acetamide wordt gebruikt voor
chemische vruchtdunning bij appelen. Het wordt ingezet op 58,0 pct. van het areaal en wordt
gebruikt door 47,7 pct. van de appeltelers. Alfa-naftylazijnzuur wordt gebruikt om vruchtval te
voorkomen. Het wordt gebruikt op 49,6 pct. van het areaal door 36,9 pct. van de telers.
Ook ethefon dient te worden vermeld, het is een groeiregulator die de kleuring van appels
bevordert en die de pluk vergemakkelijkt. Het wordt toegepast op 25,1 pct. van het areaal, en
wordt gebruikt door 18,5 pct. van de telers. Het komt voor in meerdere handelsproducten.
- 57 -

5.3. Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken, de provincies en de
arrondissementen
Op basis van de arealen laagstam appel werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per landbouwstreek, provincie en per arrondissement. In de tabel
worden de hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
5.4. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten laagstam appel
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1998 kan een overzicht worden
gegeven van de kosten van de bestrijdingsmiddelen en het aandeel van de bestrijdingsmiddelen
in de totale geldopbrengsten. De criteria worden uitgedrukt per hectare laagstam appel (zowel
de arealen in volle opbrengst als de jonge aanplantingen), en dit enkel op het niveau van
Vlaanderen.
Opbrengsten 30.130 kg/ha
Geldopbrengsten 7.881,30 €/ha
Bestrijdingsmiddelen 732,60 €/ha
Aandeel bestrijdingsmiddelen
in de totale opbrengsten 9,3 %
- 58 -

5.5.2. Tabellen actieve stoffen appel per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in appel (teeltjaar 1998)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 203,69 820,57 5859,34 487,79 88,68 7.256,38
Zandstreek 623,07 2.510,05 17.923,21 1.492,10 271,28 22.196,64
Kempen 366,52 1.476,53 10.543,30 877,73 159,58 13.057,14
Zandleemstreek 5.215,46 21.010,56 150.027,75 12.489,78 2.270,74 185.798,83
Leemstreek 2.390,69 9.630,93 68.770,51 5.725,13 1.040,88 85.167,45
Luikse Weidestreek 141,33 569,35 4.065,49 338,45 61,53 5.034,83
Totaal Vlaanderen 8.940,76 36.017,99 257.189,60 21.410,99 3.892,69 318.511,27
Provincie
Antwerpen 269,44 1.085,44 7.750,70 645,24 117,31 9.598,70
Vlaams Brabant 2.369,04 9.543,71 68.147,72 5.673,29 1.031,45 84.396,17
West-Vlaanderen 223,31 899,61 6.423,73 534,77 97,23 7.955,34
Oost-Vlaanderen 651,16 2.623,21 18.731,25 1.559,37 283,51 23.197,33
Limburg 5.427,81 21.866,02 156.136,20 12.998,31 2.363,20 193.363,72
- 64 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in laagstam appel (teeltjaar 1998)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 87,88 354,03 2.527,95 210,45 38,26 3.130,69
Mechelen 16,18 65,18 465,43 38,75 7,04 576,41
Turnhout 165,38 666,24 4.757,32 396,05 72,00 5.891,60
Halle-Vilvoorde 168,87 680,30 4.857,71 404,4 73,52 6.015,93
Leuven 2.200,17 8.863,42 63.290,02 5.268,88 957,93 78.380,24
Brugge 0,04 0,16 1,15 0,1 0,02 1,42
Diksmuide 16,66 67,12 479,24 39,90 7,25 593,51
Ieper 39,56 159,37 1.137,98 94,74 17,22 1.409,31
Kortrijk 35,90 144,62 1.032,70 85,97 15,63 1.278,92
Oostende 7,54 30,38 216,90 18,06 3,28 268,61
Roeselare 43,05 173,43 1.238,38 103,09 18,74 1.533,64
Tielt 57,30 230,83 1.648,29 137,22 24,95 2.041,29
Veurne 23,26 93,70 669,10 55,70 10,13 828,63
Aalst 24,85 100,11 714,83 59,51 10,82 885,27
Dendermonde 42,12 169,68 1.211,62 100,87 18,34 1.500,51
Eeklo 104,53 421,10 3.006,91 250,32 45,51 3.723,84
Gent 73,6 296,50 2.117,18 176,25 32,04 2.621,97
Oudenaarde 62,58 252,10 1.800,17 149,86 27,25 2.229,39
Sint-Niklaas 343,48 1.383,71 9.880,53 822,55 149,55 12.236,35
Hasselt 3.471,47 13.984,87 99.860,19 8.313,34 1.511,43 123.669,80
Maaseik 74,35 299,52 2.138,75 178,06 32,37 2.648,69
Tongeren 1.881,99 7.581,63 54.137,26 4.506,92 819,39 67.045,20
- 65 -

6. AARDAPPELTEELT
6.1. Arealen
In deze analyse wordt de vroege aardappelteelt en de gewone aardappelteelt
opgenomen. Voor wat betreft het totale areaal wordt gebruik gemaakt van de officiële cijfers
van het Nationaal Instituut voor de Statistiek. Het totale areaal aardappelen in Vlaanderen
bedraagt volgens de landbouwtelling van 1999 44.675,73 hectare, de teelt komt voor op
11.786 bedrijven. Per landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt :
Oppervlakte (ha) Aantal bedrijven
Duinen - Polders 5.469,14 924
Zandstreek 10.796,93 3.456
Kempen 2.315,19 566
Zandleemstreek 22.881,78 6.207
Leemstreek 3.159,52 625
Luikse Weidestreek 53,17 8
Vlaanderen 44.675,73 11.786
Ter informatie wordt ook de verdeling per provincie gegeven:
Oppervlakte (ha) Aantal bedrijven
Antwerpen 2.052,40 691
Vlaams-Brabant 5.271,23 1.881
West-Vlaanderen 24.914,37 5.524
Oost-Vlaanderen 10.589,09 3.181
Limburg 1.848,64 509
Men kan vaststellen dat de aardappelteelt in alle streken voorkomt maar dat er toch
bepaalde gebieden zijn waar de teelt sterker is geconcentreerd. Vooral de Zandleemstreek met
51,2 pct. van het areaal en de Zandstreek met 24,2 pct. van het areaal zijn belangrijk. In deze
twee streken vindt men 75,4 pct. van het areaal. Het grootste areaal per bedrijf vindt men in
het Vlaamse deel van de Luikse Weidestreek met gemiddeld 6,7 hectare per bedrijf en in de
Polders met gemiddeld 5,9 hectare per bedrijf.
- 66 -

De belangrijkste provincies zijn de provincie West-Vlaanderen met 55,8 pct. van het
areaal en Oost-Vlaanderen met 23,7 pct. van het areaal. In deze twee provincies vindt men
79,5 pct. van het totale areaal terug.
De gegevens die in deze analyse voor aardappelen worden vermeld hebben betrekking
op het teeltjaar 1999 (1 januari 1999 tot 31 december 1999). In de volgende tabellen worden
de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van de
gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de fungiciden,
herbiciden, insecticiden en de groeiregulatoren worden vermeld. Na de tabellen met de
overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per
landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken waar de teelt van aardappelen belangrijk
is worden vermeld.
6.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op niveau van het Vlaams Gewest bedragen de kosten van
gewasbeschermingsmiddelen per ha gemiddeld 344,21 €. In totaal wordt 19,5 kilogram
actieve stof per hectare aardappelen gebruikt, dit is minder dan het gemiddelde van het Rijk
dat 21,4 kilogram actieve stof per hectare bedraagt. Zo’n drie kwart hiervan vertegenwoordigt
het gebruik aan fungiciden. Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de
aardappelteelt 869.951 kilogram. De verdeling over fungiciden, herbiciden, insecticiden en
groeistoffen wordt hierna gegeven.
6.2.1. Fungiciden
Het gebruik van fungiciden is zeer groot in de aardappelteelt. Het aantal actieve
stoffen met fungicide werking die door de bedrijven van de steekproef op aardappelen worden
gebruikt bedraagt 27. Per hectare wordt gemiddeld 15,65 kilogram actieve stof met fungicide
werking gebruikt. Het merendeel van de fungiciden wordt toegepast ter bestrijding van de
aardappelziekte (Phytophthora infestans) en van Alternaria. Gemiddeld wordt er per hectare
200,51 € uitgegeven aan fungiciden. Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve
stoffen met fungicide werking 699.049 kilogram.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide werking is mancozeb. Mancozeb
wordt toegepast voor de bestrijding van de aardappelziekte en Alternaria. Deze actieve stof
wordt op 90,3 pct. van het areaal toegepast door 87,6 pct. van de telers.
De tweede belangrijkste stof is fentin-hydroxide (84,5 pct. van het areaal en 69,8 pct.
van de telers). Deze actieve stof wordt eveneens gebruikt om de aardappelziekte en Alternaria
in te dijken. Vaak wordt fentin-hydroxide toegepast in een mengsel samen met maneb (49,4
pct. van het areaal en 36,7 pct. van de telers) of in een mengsel samen met dimethomorf (36,8
- 67 -

pct. van het areaal en 37,9 pct. van de telers). Het mengsel samen met maneb wordt toegepast
voor de bestrijding van de aardappelziekte en Alternaria, het mengsel van fentin-hydroxide
samen met dimethomorf bestrijdt valse meeldauw in de aardappelen.
De nummer drie bij de meest gebruikte fungiciden is cymoxanil. Deze actieve stof
wordt op 51,2 pct. van het areaal door 39,1 pct. van de telers toegepast. Cymoxanil komt
enkel in mengsels met andere actieve stoffen voor. Zo is een belangrijk mengsel het mengsel
van cymoxanil met mancozeb voor de bestrijding van de aardappelziekte. Een ander mengsel
is het mengsel van cymoxanil met mancozeb en oxadixyl (24,9 pct. van het areaal en 18,3 pct.
van de telers) voor de bestrijding van primaire aantastingen van valse meeldauw.
Op de vierde plaats treffen we maneb (49,4 pct. van het areaal en 36,7 pct. van de
telers) aan dat ingezet wordt tegen aardappelziekte en Alternaria.
Fluazinam wordt op 50,2 pct. van het areaal door 48,5 pct. van de telers toegepast ter
bestrijding van de aardappelziekte.
Verscheidene in de tabel opgenomen fungiciden zijn niet erkend voor de toepassing op
aardappelen. Het gaat om carbendazim, zwavel en hexaconazool; zij werden slechts op een
gering percentage van de oppervlakten ( 0,54 pct. tot 1,7 pct. ) aangewend.
6.2.2. Herbiciden
Het herbiciden gebruik bij aardappelen kan worden ingedeeld in onkruidbestrijding
enerzijds en loofdoding anderzijds. De kostprijs van het totale herbiciden gebruik bedraagt
128,64 € per hectare. Hierna wordt eerst de onkruidbestrijding besproken en daarna volgt de
bespreking van de loofdoding in aardappelen.
6.2.2.1. Onkruidbestrijding
Het aantal actieve stoffen dat voor de bestrijding van onkruiden door de bedrijven van
de steekproef op aardappelen wordt gebruikt bedraagt 23. Per hectare wordt gemiddeld 2,86
kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt. Voor gans Vlaanderen bedraagt het
gebruik van herbiciden voor onkruidbestrijding 127.647 kilogram.
Van de bodemherbiciden, toegediend vóór de opkomst van de aardappelen, zijn
prosulfocarb (toegepast op 69,5 pct. van het oppervlak door 63,3 pct. van de telers),
metribuzin (toegepast op 64,5 pct. van het areaal door 50,3 pct. van de telers) en linuron
(toegepast op 40,5 pct. van het areaal door 43,2 pct. van de telers) de meest gebruikte actieve
stoffen. Ook wordt frequent beroep gedaan op flufenacet (toegepast op 28,4 pct. van het
areaal door 15,4 pct. van de telers) in een handelsformulering met metribuzin, op
metobromuron (toegepast op 35,5 pct. van het areaal door 32,5 pct. van de telers), op
- 68 -

aclonifen (door 23,2 pct. van de telers toegepast op 22,5 pct. van de oppervlakte), op
monolinuron (toegepast op 19,9 pct. van het areaal door 18,3 pct. van de telers) en enigszins
op clomazon (toegepast op 8,9 pct. van het oppervlak door 7,1 pct. van de telers). Er dient te
worden opgemerkt dat clomazon en flufenacet slechts respectievelijk in 1998 en 1999 erkend
werden voor toepassing in aardappelen en dat metobromuron en monolinuron ingetrokken
werden in 2001. Het verwijderen uit de handel sedert 1997-1998 van fluorochloridone (nog in
1999 gebruikt op 3,8 pct. van de oppervlakte en door 1,8 pct. van de telers), met een
uitstekende werking tegen kleefkruid en triazine-resistente zwarte nachtschade, had een
grotere toepassing voor gevolg van prosulfocarb met een analoog werkingsspectrum en tevens
een kortere werkingsduur in de bodem; ook flufenacet kon daardoor op de voorgrond treden.
Met het doel het hoofd te bieden aan diverse probleemonkruiden zoals kleefkruid en
triazine-resistente zwarte nachtschade of melganzevoet worden in de praktijk metribuzin,
linuron (al of niet in een mengsel met monolinuron), monolinuron of metobromuron
aangevuld met specifieke middelen zoals prosulfocarb (tegen kleefkruid, zwarte nachtschade,
ereprijs en dovenetelsoorten), flufenacet (inzetbaar tegen onkruidgiersten, kleefkruid, zwarte
nachtschade en enigszins tegen melganzevoet), aclonifen (tegen kleefkruid, melganzevoet en
bingelkruid) of clomazon (tegen kleefkruid, melganzevoet, perzikkruid, varkensgras en
zwaluwtong). Er worden zelfs drieledige mengsels toegediend met het doel een breder
onkruidspectrum te bestrijden.
Soms worden ook bladherbiciden ingezet vlak vóór de opkomst tegen
bovenstaande éénjarige onkruiden, namelijk het contactherbicide paraquat (toegepast op 14,8
pct. van het areaal en door 15,4 pct. van de telers) of het systemisch werkend glyfosaat
(toegepast op 7,3 pct. van het areaal door 5,9 pct. van de telers). Dit bladherbicide heeft
vrijwel geen nawerking.
Over een bovenstaand aardappelgewas kunnen bepaalde probleemonkruiden nog
bestreden worden met metribuzin (tegen bingelkruid, hondspeterselie en zwaluwtong) of
rimsulfuron (toegepast op 13,4 pct. van het areaal, door 9,5 pct. van de telers) tegen
kleefkruid, hondspeterselie, onkruidgiersten en opslag van cichorei en witloof. Ook bentazon
(toegepast op 3,5 pct. van het areaal door 3,0 pct. van de telers) wordt soms gebruikt tegen
kleefkruid en zwarte nachtschade. Als noodmaatregel tegen akkerdistel en akkermelkdistel
wordt vooral beroep gedaan op MCPA (toegepast op 12,7 pct. van het oppervlak door 11,2
pct. van de telers), aan fel verminderde dosis; soms wordt ook 2,4-D en MCPB gebruikt. Deze
laatste drie zijn niet erkend in de aardappelteelt.
Tegen kweek, onkruidgiersten en éénjarige grassen (vooral duist) neemt men zijn
toevlucht tot diverse systemische bladgraminiciden, vooral fluazifop-P-butyl (5,4 pct. van het
areaal en 1,8 pct. van de telers) en propaquizafop (toegepast op 7,1 pct. van het areaal door
1,2 pct. van de telers). Clethodim (toegepast op 2,0 pct. van het oppervlak door 3,0 pct. van de
telers), cycloxydime en sethoxydim worden minder ingezet.
- 69 -

6.2.2.2. Loofdoding
Het aantal actieve stoffen dat voor de aardappelloofdoding door de bedrijven van de
steekproef op aardappelen wordt gebruikt bedraagt 4. Per hectare wordt gemiddeld 0,68
kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt. Voor gans Vlaanderen bedraagt het
gebruik aan actieve stof voor loofdoding 30.272 kilogram.
Bij de loofdoding wordt er meest gebruik gemaakt van diquat (toegepast op 81,5 pct.
van het areaal en door 74,0 pct. van de telers) en van het trager werkend metoxuron
(+uitvloeier, toegepast op 28,4 pct. van het oppervlak door 26,0 pct. van de telers).
Ammoniumglufosinaat (toegepast op 8,6 pct. van het areaal en 5,9 pct. van de telers) en het in
1998 erkende carfentrazon-ethyl (op 5,6 pct. van het areaal door 5,3 pct. van de telers),
versterkt door minerale olie worden in geringe mate toegediend.
6.2.3. Insecticiden
Het aantal actieve stoffen met insecticide werking die door de bedrijven van de
steekproef op aardappelen worden gebruikt bedraagt 25. Per hectare wordt gemiddeld 0,29
kilogram actieve stof met insecticide werking gebruikt met een totaal van 12.984 kilogram
voor gans Vlaanderen. De gemiddelde kostprijs van insecticidenbehandelingen per hectare
bedraagt 13,99 €.
Deltamethrin is het meest gebruikte insecticide met een verbruik op 10,9 pct. van het
areaal en door 13,0 pct. van de telers. Deze actieve stof wordt toegepast bij de bestrijding van
de coloradokever in de aardappelteelt.
De tweede belangrijkste actieve stof is esfenvaleraat. Esfenvaleraat wordt ingezet
tegen bladluizen die de vector kunnen zijn van een aantal virusziektes. Deze actieve stof
wordt gebruikt op 10,6 pct. van de oppervlakte en door 7,1 pct. van de telers.
Chloorpyrifos-methyl en chloorpyrifos zijn eveneens effectief tegen bladluizen en ook
inzetbaar tegen coloradokevers. Chloorpyrifos wordt toegepast op 5,0 pct. van het areaal en
door 3,6 pct. van de telers. Chloorpyrifos-methyl wordt meestal gemend toegepast met
cypermethrin op 5,0 pct. van het areaal en door 7,1 pct. van de telers.
6.2.4. Groeiregulatoren
De groeiregulatoren worden maar door een beperkt aantal telers gebruikt. De
hoofdbedoeling van groeiregulatoren in de aardappelteelt is een opbrengstverhoging te
bekomen. De drie producten, gamma-aminoboterzuurbetaine, glycinebetaine en deltaaminovaleriaanzuurbetaine,
komen steeds samen in een handelsmengsel voor.
- 70 -

6.3. Gebruik middelen op niveau van de streken
Bij de bespreking van de gewasbeschermingsmiddelen per streek wordt enkel nog de
aandacht gevestigd op gegevens die afwijken van wat bij de bespreking voor het Vlaams
Gewest werd vermeld. De Luikse Weidestreek waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar
zijn, wordt hier niet behandeld.
In de Polders kan worden vastgesteld dat de meest gebruikte actieve fungicidenstof
fentin-hydroxide is. Fentin-hydroxide wordt in de Duinen en de Polders op 83,9 pct. van het
areaal gebruikt door 76,9 pct. van de telers. Deze actieve stof wordt gebruikt om de
aardappelziekte en Alternaria mee in te dijken. Vaak wordt fentin-hydroxide toegepast in een
mengsel samen met de tweede meest gebruikte actieve stof in de Polders+Duinen, namelijk
maneb (77,2 pct. van het areaal en 57,7 pct. van de telers). Mancozeb komt in de Polders pas
op de derde plaats met een toepassing op 75,9 pct. van het areaal door 80,8 pct. van de telers.
Bij de herbiciden zijn het dezelfde drie actieve stoffen die in Vlaanderen de meest gebruikte
zijn. Alleen staat metribuzin in de Polders op kop met een toepassing op 85,3 pct. van het
areaal door 61,5 pct. van de telers.
In de Zandstreek worden bij de fungiciden net zoals in Vlaanderen mancozeb, fentinhydroxide
en cymoxanil het meest gebruikt. Het gebruik van stoffen met fungicide werking is
lager in de Zandstreek dan op het niveau van Vlaanderen. Bij de herbiciden is er een verschil
ten opzichte van het gebruik in Vlaanderen. Prosulfocarb wordt het meest toegepast (79,6 pct.
van het areaal en 48,2 pct. van de telers.). Metobromuron is de nummer twee bij de herbiciden
met een gebruik op 44,8 pct. van het areaal door 14,8 pct. van de telers. Ook het gebruik van
herbiciden (in kg/ha) ligt lager dan het gemiddelde voor Vlaanderen.
In de Kempen is het gebruik van fungicide stoffen verschillend van dat op niveau van
Vlaanderen. Zowel in de Kempen als in Vlaanderen is mancozeb de meest gebruikte actieve
stof met fungicide werking. In de Kempen is fluazinam de tweede belangrijkste actieve stof,
met een toepassing op 76,5 pct. van het areaal door 57,1 pct. van de telers. Daarop volgen
metalaxyl op de derde plaats (66,2 pct. van het areaal en 57,1 pct. van de telers), fentinhydroxide
op de vierde en cymoxanil op de zesde plaats terwijl de rangorde op Vlaams niveau
de volgende is: fentin-hydroxyde (tweede plaats), cymoxanil (derde plaats) en fluazinam
(vierde plaats). Met een gebruik van 8,7 kilogram fungicide actieve stof ligt het gebruik
opmerkelijk lager dan in de rest van Vlaanderen (15,7 kg/ha). Het herbicidengebruik in de
Kempen verschilt lichtjes van dat in Vlaanderen. Metribuzin is hier het belangrijkste
herbicide (83,4 pct. van het areaal en 71,4 pct. van de telers),maar in Vlaanderen is metribuzin
slechts de tweede belangrijkste actieve stof. Linuron is de tweede belangrijkste stof in de
Kempen (61,9 pct. van het areaal en 57,1 pct. van de telers) en prosulfocarb komt slechts op
de derde plaats (51,7 pct. van de oppervlakte en 42,9 pct. van de telers) terwijl dit in
Vlaanderen het belangrijkste herbicide is.
- 71 -

In de Zandleemstreek is het gebruik van fungiciden en herbiciden vergelijkbaar met
dat op niveau van Vlaanderen. Het gebruik van herbiciden en insecticiden is wel iets hoger
dan op niveau van Vlaanderen. Bij de insecticiden is endosulfan de belangrijkste in de
Zandleemstreek (12,6 pct. van het areaal en 10,8 pct. van de telers), gevolgd door pirimicarb,
deltamethrin, cypermethrin en esfenvaleraat.
In de Leemstreek is het gebruik van actieve stoffen met fungicidenwerking relatief
goed vergelijkbaar met dat op niveau van Vlaanderen. Het gebruik van herbicide stoffen is
lager dan in Vlaanderen. Metribuzin is het belangrijkste product met een toepassing op 64,9
pct. van het areaal en 62,5 pct. van de telers. Dan volgen metobromuron (42,7 pct. van het
areaal en 62,5 pct. van de telers), prosulfocarb (39,0 pct. van het areaal en 43,8 pct. van de
telers) en linuron (26,5 pct. van het areaal en 31,3 pct. van de telers).
6.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen aardappel in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen, werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
6.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten aardappelen
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1999 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kilogramopbrengsten
van aardappelen, van de geldopbrengsten en van de kosten van de bestrijdingsmiddelen en het
aandeel van de bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten. Al deze criteria worden in
de volgende tabel uitgedrukt per hectare.
landbouwstreken
(per hectare)
kilogram geldopbrengst
(€)
- 72 -
kosten bestrijding
(€)
aandeel in %
kosten
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Polders 42.185 2.195,59 470,34 21,42 %
Zandstreek 38.002 2.480,97 211,81 8,54 %
Kempen 37.894 3.587,76 416,11 12,00 %
Zandleemstreek 37.362 1.843,98 459,29 24,91 %
Leemstreek(*) 33.449 1.985,35 383,25 19,30 %
(*) gegevens van de volledige Leemstreek

Provincie
(per hectare)
kilogram geldopbrengst
(€)
- 73 -
kosten
bestrijding (€)
aandeel in %
kosten
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Antwerpen 28.403 2.668,82 382,39 14,33 %
Vlaams-Brabant 40.561 2.540,22 418,38 16,47 %
West-Vlaanderen 34.529 1.555,66 401,58 25,81 %
Oost-Vlaanderen 44.095 2.250,48 360,02 16,00 %
Limburg 39.637 2.523,04 409,09 16,21 %
Men kan vaststellen dat de kosten van de bestrijdingsmiddelen ongeveer 17,5 pct. bedragen
van de totale geldopbrengsten van de aardappel.

6.6.3. Tabellen actieve stoffen aardappel per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in aardappel (teeltjaar 1999)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden totaal
hectare kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 5.469,14 21.867,51 94.570,93 984,80 117.423,24
Zandstreek 10.796,93 19.274,92 87.786,26 1.217,00 108.278,17
Kempen 2.315,19 7.714,30 20.222,33 259,80 28.196,44
Zandleemstreek 22.881,78 101.773,55 449.755,82 10.138,36 561.667,73
Leemstreek 3.159,52 7.157,64 45.866,12 376,72 53.400,48
Luikse Weidestreek 53,17 130,336 847,33 6,95 984,62
Totaal Vlaanderen 44.675,73 157.918,25 699.048,78 12.983,62 869.950,65
Provincie
Antwerpen 2.052,40 6.352,84 18.976,74 240,64 25.570,21
Vlaams Brabant 5.271,23 19.607,71 91.171,67 1.787,69 112.567,08
West-Vlaanderen 24.914,37 91.691,73 410.876,07 7.888,83 510.456,62
Oost-Vlaanderen 10.589,09 34.624,43 153.641,03 2.749,34 191.014,80
Limburg 1.848,64 5.641,54 24.383,28 317,11 30.341,94
- 91 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in aardappel (teeltjaar 1999)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden totaal
hectare kg kg kg kg
Antwerpen 506,17 1.634,05 5.640,18 66,99 7.341,21
Mechelen 289,53 531,42 2.359,75 32,63 2.923,80
Turnhout 1.256,70 4.187,37 10.976,81 141,02 15.305,21
Halle-Vilvoorde 3.213,75 12.590,48 57.402,37 1.192,57 71.185,42
Leuven 2.057,48 7.017,23 33.769,30 595,12 41.381,66
Brugge 2.160,07 5.724,92 25.298,24 300,34 31.323,50
Diksmuide 3.269,29 10.087,40 44.689,04 750,89 55.527,32
Ieper 7.097,96 30.728,47 137.532,63 3.020,01 171.281,11
Kortrijk 3.352,95 12.086,34 57.382,18 1.089,11 70.557,63
Oostende 815,78 2.704,88 11.801,05 129,95 14.635,88
Roeselare 2.822,23 12.068,81 53.378,16 1.190,42 66.637,40
Tielt 3.232,69 9.263,47 41.400,76 797,70 51.461,92
Veurne 2.163,40 9.027,44 39.394,00 610,41 49.031,86
Aalst 1.046,05 4.506,66 20.217,09 441,82 25.165,57
Dendermonde 316,72 697,19 3.145,52 52,05 3.894,75
Eeklo 2.099,85 6.415,07 28.110,44 317,83 34.843,34
Gent 2.654,66 5.909,89 26.651,69 444,48 33.006,06
Oudenaarde 3.168,44 13.257,63 58.663,57 1.300,26 73.221,46
Sint-Niklaas 1.303,37 3.837,99 16.852,72 192,90 20.883,61
Hasselt 596,92 1.896,56 8.677,31 126,64 10.700,51
Maaseik 551,96 1.884,06 5.260,74 75,26 7.220,05
Tongeren 699,76 1.860,92 10.445,24 115,22 12.421,38
- 92 -

7. SUIKERBIETENTEELT
7.1. Arealen
In deze analyse wordt de suikerbietenteelt behandeld. Voor wat betreft het totale
areaal wordt gebruik gemaakt van de officiële cijfers van het Nationaal Instituut voor de
Statistiek. Het totale areaal suikerbieten bedraagt volgens de landbouwtelling van 1999
37.602,99 hectare, de teelt komt voor op 7.928 bedrijven. Per landbouwstreek is de verdeling
van het areaal als volgt :
Oppervlakte (ha) Aantal bedrijven
Duinen - Polders 6.079,55 1.106
Zandstreek 3.118,93 842
Kempen 1.100,27 177
Zandleemstreek 17.440,12 4.197
Leemstreek 9.814,82 1.601
Luikse Weidestreek 49,30 5
Vlaanderen 37.602,99 7.928
Ter informatie wordt ook de verdeling per provincie gegeven:
Oppervlakte (ha) Aantal bedrijven
Antwerpen 832,00 132
Vlaams-Brabant 8.590,27 1.548
West-Vlaanderen 14.662,74 3.642
Oost-Vlaanderen 6.772,11 1.457
Limburg 6.745,87 1.149
Men kan vaststellen dat de suikerbietenteelt in bijna alle streken voorkomt maar dat er
toch bepaalde gebieden zijn waar de teelt sterker is geconcentreerd. Vooral de
Zandleemstreek met 46,4 pct. van het areaal, de Leemstreek met 26,1 pct. en de Polders met
16,2 pct. van het areaal zijn belangrijk. In deze drie streken vindt men 88,7 pct. van het areaal.
De grootste arealen per bedrijf zijn terug te vinden in de Weidestreek, de Kempen en de
Leemstreek met respectievelijk gemiddelde teeltoppervlaktes per bedrijf van 9,9 hectare, 6,2
hectare en 6,1 hectare.
- 93 -

De belangrijkste provincies zijn de provincies West-Vlaanderen met 39,0 pct. van het
areaal en Vlaams-Brabant met 22,9 pct. van het areaal. In deze twee provincies vindt men
61,9 pct. van het totale areaal terug.
De gegevens die in deze analyse voor suikerbieten worden vermeld hebben betrekking
op het teeltjaar 1999 (1 januari 1999 tot 31 december 1999). In de volgende tabellen worden
de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van de
gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de herbiciden,
fungiciden, insecticiden en de groeiregulatoren worden vermeld. Na de tabellen met de
overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per
landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken waar de teelt van suikerbieten belangrijk
is worden vermeld.
7.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op niveau van Vlaanderen bedragen de kosten van gewasbeschermingsmiddelen per
ha gemiddeld 206,38 €. In totaal wordt 4,6 kilogram actieve stof per hectare suikerbieten
gebruikt, dit is ongeveer gelijk aan het gemiddelde van het Rijk dat 4,5 kilogram actieve stof
per hectare bedraagt. Ruim twee derden van deze actieve stoffen zijn herbiciden. Voor
Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de teelt van suikerbieten 170.916
kilogram. De verdeling over herbiciden, fungiciden en insecticiden wordt hierna gegeven.
7.2.1. Herbiciden
Het aantal actieve stoffen met herbicide werking die door de bedrijven van de
steekproef op suikerbieten worden gebruikt bedraagt 23. Per hectare wordt gemiddeld 3,687
kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt. Dit is ongeveer evenveel als het
gemiddeld gebruik in het Rijk dat 3,967 kilogram per hectare bedraagt. De kostprijs van dit
herbicidengebruik bedraagt 168,95 € per hectare. Het totale gebruik aan herbicide stoffen in
Vlaanderen bedraagt 138.655 kilogram.
De belangrijkste actieve stof die in suikerbieten wordt gebruikt is fenmedifam.
Fenmedifam wordt op 99,2 pct. van het areaal door 98,1 pct. van de telers toegepast. Het is
een selectief contactherbicide voor de bestrijding van bovenstaande éénjarige
tweezaadlobbige onkruiden. Deze actieve stof wordt, al of niet in een formulering met
desmedifam (gebruikt op 43,2 pct. van de oppervlakte en door 51,0 pct. van de
bedrijfsleiders), toegepast in een onkruidbestrijdingssysteem dat bekend staat onder de
benaming FAR-systeem of “Lage dosissysteem” (Fenmedifam-Activiteitsversterker-
Residueel middel). De fenmedifam of fenmedifam-desmedifam-mengsels met activator en
residueel middel worden in dit systeem gefractioneerd toegediend in twee of drie fracties, aan
licht stijgende dosis, vanaf het kiemlob- tot het 4(6)-bladstadium van de suikerbiet.
- 94 -

Als activiteitsversterker is vooral ethofumesaat (gebruikt op 95,1 pct. van het areaal
door 93,8 pct. van de bedrijven) belangrijk, o.a. tegen duizendknopen, bingelkruid, kleefkruid
en zwarte nachtschade. Een andere stof die als activiteitsversterker wordt gebruikt is
triflusulfuron-methyl ( op 24,3 pct. van de oppervlakte en door 21,6 pct. van de bedrijven);
deze stof heeft een goede werking tegen kamille, herik, hondspeterselie, papegaaienkruid,
zwarte nachtschade en is ook vrij goed werkzaam tegen kleefkruid en bingelkruid. Tri-allaat
(op 11,3 pct. van het areaal en door 7,7 pct. van de telers) wordt slechts in geringe mate
toegepast als activiteitsversterker.
Als residueel middel worden de bodemherbiciden metamitron (95,6 pct. van het
areaal en 95,2 pct. van de telers), chloridazon (80,0 pct. van het areaal en 69,2 pct. van de
telers) of quinmerac (7,6 pct. van het areaal en 6,7 pct. van de bedrijven), in een
handelsmengsel met chloridazon, gebruikt. Deze bodemherbiciden worden ook meestal kort
na het zaaien, aan halve dosis, ingezet tegen vroege onkruidkiemers, in een systeem met de
na-opkomst FAR-toedieningen.
In een later groeistadium van de biet doet men bij afzonderlijke toediening, over
onkruidvrije grond, ook dikwijls beroep op de bodemherbiciden lenacil (30,2 pct. van het
areaal en 22,1 pct. van de telers) tegen vogelmuur, herik en bingelkruid, metolachloor (34,4
pct. van het areaal en 31,3 pct. van de telers) en in geringere mate op het minder selectieve
dimethenamide (14,5 pct. van het oppervlak en 12,5 pct. van de telers). Beide laatste middelen
zijn goed werkzaam tegen zwarte nachtschade, kamille, bingelkruid, hanepoot en enigszins
papegaaienkruid. Zowel metolachloor als dimethenamide kunnen eveneens aan verminderde
dosis ingezet worden als “activator”, samen met metamitron als residueel middel, in de laatste
fractie van het FAR-systeem. Ook het groeistofherbicide clopyralid (toegepast op 44,9 pct.
van het oppervlak door 34,1 pct. van de bedrijven) wordt veel toegepast, hetzij als “activator”
in de laatste fracties van het FAR-systeem (ingezet tegen kamille en hondspeterselie), hetzij
afzonderlijk aan hogere dosis in een vroeg stadium tegen klein hoefblad of in een later
stadium (6-10 bladeren) tegen distels en vlinderbloemige onkruiden.
Tegen éénjarige grassen (duist, wilde haver) en kweek heeft men de keuze tussen
diverse systemische bladgraminiciden, waarvan fluazifop-P-butyl (19,9 pct. van de
oppervlakte en 19,2 pct. van de telers), quizalofop-P-ethyl (toegepast op 8,8 pct. van het
oppervlak door 5,8 pct. van de telers), haloxyfop-R-methyl (toegepast op 24,4 pct. van het
areaal door 21,2 pct. van de bedrijven) en propaquizafop (9,3 pct. van de oppervlakte en 4,3
pct. van de telers) het meest gebruikt worden. Straatgras wordt alleen bestreden door
haloxyfop-R-methyl en clethodim (toegepast op 10,0 pct. van het areaal door 8,7 pct. van de
telers), bij toepassing aan dubbele dosis.
Tegen schieters van suikerbieten, hooggroeiende distels en aardappelopslag wordt
beroep gedaan op de systemische bladherbiciden glyfosaat (6,8 pct. van het areaal en 5,3 pct.
van de telers) en in geringe mate op trimesiumglyfosaat (0,6 pct. van het areaal en 1,0 pct. van
- 95 -

de telers). De behandeling gebeurt door middel van onkruidstrijkers of plaatselijk met de
rugspuit. De contactherbiciden paraquat (1,4 pct. van het oppervlak en 1,0 pct. van de telers)
en diquat (0,8 pct. van het areaal en 0,5 pct. van de bedrijven) worden weinig gebruikt.
7.2.2. Fungiciden
Het gebruik van fungiciden in de suikerbietenteelt heeft als hoofddoel de bestrijding
van witziekte, Ramularia en roest. Het aantal actieve stoffen met fungicide werking die door
de bedrijven van de steekproef op suikerbieten worden gebruikt bedraagt 20. Per hectare
wordt gemiddeld 0,418 kilogram actieve stof met fungicide werking gebruikt. Dit is iets hoger
dan het gemiddelde verbruik in het Rijk dat 0,391 kilogram per hectare bedraagt. Globaal
gezien werd per hectare suikerbieten zo’n 19,91 € uitgegeven. Voor Vlaanderen bedraagt het
gebruik aan actieve stof met fungicide activiteit 15.716,5 kilogram.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide werking is carbendazim. Carbendazim
wordt toegepast voor de bestrijding van de witziekte en Ramularia. Deze actieve stof wordt op
50,6 pct. van het areaal toegepast door 45,7 pct. van de telers.
De tweede belangrijkste stof is flutriafol (25,8 pct. van het areaal en 25,5 pct. van de
telers). Flutriafol komt enkel voor in een handelsmengsel samen met carbendazim en is
werkzaam tegen witziekte, Ramularia en roest.
De nummer drie van de fungiciden is cyproconazool (13,7 pct. van het areaal en 11,1
pct. van de telers). Het is werkzaam tegen witziekte, Ramularia en roest en kan eventueel
samen worden gebruikt met carbendazim.
De vierde belangrijkste stof van de fungiciden is difenoconazool, toegepast op 12,4
pct. van het areaal en 8,2 pct. van de telers. Difenoconazool heeft een werking tegen
witziekte, roest en Ramularia. Difenoconazool komt bovendien voor in handelsmengsels
samen met carbendazim of samen met propiconazool (8,2 pct. van het areaal en 5,8 pct. van
de telers).
Verder zijn er nog een aantal producten die niet erkend zijn voor de suikerbietenteelt, maar
die wel een werking hebben tegen witziekte. Voorbeelden hiervan zijn fenpropidin,
fluquinconazool en nog verschillende anderen.
- 96 -

7.2.3. Insecticiden
Het aantal actieve stoffen met insecticide werking die door de bedrijven van de
steekproef op suikerbieten worden gebruikt bedraagt 19. Per hectare wordt gemiddeld 0,440
kilogram actieve stof met insecticide werking gebruikt. Dit getal ligt iets hoger dan het
gemiddeld gebruik in het Rijk dat 0,325 kilogram per hectare bedraagt. Globaal genomen
werden voor 17,52 € insecticiden per hectare suikerbiet verbruikt. Voor het Vlaams Gewest
bedraagt het gebruik aan actieve stof met insecticidenwerking 16.543,5 kilogram. Bij de
gegevens van de insecticiden moet wel opgemerkt worden dat de exacte gegevens over
zaaizaadontsmetting die door de zaaizaadhandelaar wordt uitgevoerd, niet gekend zijn door de
telers en deze producten (zoals imidacloprid) zullen dus niet terug te vinden zijn in de
tabellen.
Lindaan is het meest toegepaste insecticide. Het wordt op 25,8 pct. van het areaal
door 24,5 pct. van de telers gebruikt. Lindaan is een product dat wordt ingewerkt ter
bestrijding van bodeminsecten zoals ritnaalden en engerlingen.
Een ander product is aldicarb, toegepast op 12,7 pct. van het areaal en door 13,0 pct.
van de telers. Aldicarb is een systemisch insecticide, het heeft een werking tegen bladluizen
en de bietenvlieg. Bovendien heeft het ook een nevenwerking tegen aaltjes en de bietenkever.
De toepassing gebeurt door middel van een micro-granulaatstrooier-inwerker tijdens het
zaaien.
Vervolgens komt fipronil met een gebruik op 11,4 pct. van het areaal door 11,1 pct.
van de telers. Dit is een insecticide met een breed werkingsspectrum. Het is bruikbaar tegen
kevers, bladluizen, bietenvlieg, het is eveneens een product dat tijdens het zaaien mee
ingewerkt dient te worden.
Parathion is een contactinsecticide dat ook als maaginsecticide en via de ademhaling
werkzaam is. Het wordt in de suikerbietenteelt toegepast bij de bestrijding van bietenkevers
door middel van twee behandelingen binnen de 3 tot 4 dagen bij het begin van de vluchten en
ten laatste tijdens het “6 echte bladeren” stadium. Parathion wordt op 4,5 pct. van het areaal
door 5,3 pct. van de telers toegepast.
Een andere actieve stof is pirimicarb. Het is een contact- en ademhalingsgift dat als
doel heeft het bestrijden van bladluizen. Bladluizen kunnen een vector zijn voor een aantal
virusziekten. Pirimicarb wordt op 5,0 pct. van het areaal door 4,8 pct. van de telers toegepast.
Carbofuran is een bodeminsecticide voor de bestrijding van ritnaalden, het bietenkevertje, de
bietenvlieg en duizendpoten in de teelt van suikerbieten. Het wordt op 4,8 pct. van het areaal
door 5,3 pct. van de telers gebruikt.
- 97 -

Vervolgens dient diazinon te worden vermeld, dit is een contactinsecticide dat
toegepast wordt bij de bestrijding van de bietenvlieg. Het wordt op 6,4 pct. van het areaal
door 5,8 pct. van de telers gebruikt.
7.3. Gebruik middelen op niveau van de streken
Bij de bespreking van de gewasbeschermingsmiddelen per streek wordt enkel nog de
aandacht gevestigd op gegevens die afwijken van wat bij de bespreking voor het ganse
Vlaamse Gewest werd vermeld. De Luikse Weidestreek wordt hier niet besproken omdat er te
weinig waarnemingen voorhanden zijn.
Omwille van het groot aantal telers die werken volgens het FAR-systeem
(Fenmedifam-Activiteitsversterker-Residuele werking), zal men in elke streek ongeveer
dezelfde types van producten terugvinden. Fenmedifam is in elke streek met suikerbieten, met
uitzondering van de Kempen, de meest gebruikte actieve stof. In combinatie met fenmedifam
zal steeds een herbicide gebruikt worden met een langere nawerking en een additief dat de
activiteit van fenmedifam versterkt.
Fungiciden zijn in de teelt van suikerbieten van minder belang dan de herbiciden. Wel
kan men duidelijk zien dat carbendazim in elke streek de belangrijkste actieve stof is. Enkel in
de Duinen en Polders staat carbendazim op de tweede plaats, net na tetraconazool.
7.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen suikerbieten in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen, werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
7.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten suikerbieten
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 1999 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kilogramopbrengsten
van suikerbieten, van de geldopbrengsten en van de kosten van de bestrijdingsmiddelen en het
aandeel van de bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten. Al deze criteria worden in
de volgende tabel uitgedrukt per hectare.
- 98 -

landbouwstreken
(per hectare)
kilogram geldopbrengst
(€)
- 99 -
kosten bestrijding
(€)
aandeel in %
kosten
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Polders 66.062 2.788,52 190,70 6,8 %
Zandstreek 61.328 2.540,07 200,27 7,9 %
Kempen 62.948 2.480,45 254,32 10,3 %
Zandleemstreek 69.186 2.792,74 218,24 7,8 %
Leemstreek(*) 69.638 2.851,94 212,64 7,5 %
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
Provincie
(per hectare)
kilogram geldopbrengst
(€)
kosten bestrijding
(€)
aandeel in %
kosten
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Antwerpen 57.676 2.389,17 231,66 9,7 %
Vlaams-Brabant 69.078 2.710,74 215,10 7,9 %
West-Vlaanderen 61.836 2.674,20 209,13 7,8 %
Oost-Vlaanderen 69.372 2.808,44 206,55 7,4 %
Limburg 67.878 2.808,76 216,71 7,7 %
Men kan vaststellen dat de kosten van de bestrijdingsmiddelen ongeveer 8 pct. bedragen van
de totale geldopbrengsten van de suikerbieten.

7.6.3 Tabellen actieve stoffen suikerbieten per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in suikerbieten (teeltjaar 1999)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden totaal
hectare kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 6.079,55 20.827,19 1.332,64 4.306,62 26.466,45
Zandstreek 3.118,93 8.938,88 203,90 308,86 9.451,64
Kempen 1.100,27 4.752,54 327,96 78,06 5.158,56
Zandleemstreek 17.440,12 64.138,24 11.592,48 8.105,24 83.835,96
Leemstreek 9.814,82 39.805,59 2.249,51 3.720,79 45.775,89
Luikse Weidestreek 49,3 193,11 9,99 23,98 227,07
Totaal Vlaanderen 37.602,99 138.655,55 15.716,48 16.543,53 170.915,57
Provincie
Antwerpen 832,00 3.272,38 211,13 206,12 3.689,63
Vlaams Brabant 8.590,27 32.545,28 3.882,97 3.501,27 39.929,52
West-Vlaanderen 14.662,74 52.452,70 6.945,62 7.337,20 66.735,52
Oost-Vlaanderen 6.772,11 23.216,02 2.719,84 3.029,02 28.964,88
Limburg 6.745,87 27.169,17 1.956,93 2.469,92 31.596,01
- 1 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in suikerbieten (teeltjaar 1999)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden totaal
hectare kg kg kg kg
Antwerpen 344,32 1.259,48 80,75 169,71 1.509,94
Mechelen 64,40 184,57 4,21 6,38 195,16
Turnhout 423,38 1.828,33 126,17 30,03 1.984,53
Halle-Vilvoorde 2.655,78 9.833,04 1.416,79 1.121,15 12.370,97
Leuven 5.934,49 22.712,24 2.466,18 2.380,12 27.558,55
Brugge 791,75 2.551,63 129,38 385,90 3.066,91
Diksmuide 1.462,93 5.005,29 508,10 769,06 6.282,45
Ieper 4.623,19 17.063,98 3.002,06 2.134,65 22.200,69
Kortrijk 2.682,63 9.974,38 1.303,48 1.095,15 12.373,01
Oostende 786,46 2.690,12 171,26 552,63 3.414,02
Roeselare 952,88 3.456,01 597,70 421,07 4.474,78
Tielt 339,17 1.092,92 111,42 88,05 1.292,39
Veurne 3.023,73 10.618,35 1.122,23 1890,70 13.631,27
Aalst 737,39 2.739,95 457,77 336,33 3.534,05
Dendermonde 112,54 335,85 17,19 17,14 370,18
Eeklo 1.283,51 4.304,71 255,98 808,72 5.369,41
Gent 783,48 2.356,36 133,11 127,56 2.617,03
Oudenaarde 2.618,51 9.523,69 1.661,90 1.168,97 12.354,56
Sint Niklaas 1.236,58 3.955,46 193,90 570,30 4.719,66
Hasselt 1.930,08 7.676,52 638,91 751,08 9.066,51
Maaseik 499,20 2.095,38 183,58 72,77 2,351,73
Tongeren 4.316,59 17.397,27 1.134,44 1.646,07 20.177,78
- 2 -

8. GROENTETEELT ONDER GLAS
8.1. Arealen
In deze analyse wordt de groenteteelt onder glas samen met de teelt van
plantgoed voor groenten onder glas en groentezaden onder glas opgenomen. Voor wat betreft
het totale areaal wordt gebruik gemaakt van de officiële cijfers van het Nationaal Instituut
voor de Statistiek. Het totale areaal van de groenten onder glas, plantgoed voor groenteteelt
onder glas en groentezaden onder glas bedraagt volgens de landbouwtelling van 1999
10.824.101 m², de teelt komt voor op 1.625 bedrijven. Per landbouwstreek is de verdeling van
het areaal op 15 mei als volgt :
Oppervlakte (m 2 ) Aantal bedrijven
Zandstreek 6.681.455 908
Kempen 1.808.754 196
Zandleemstreek 2.199.132 494
Leemstreek +
Luikse Weidestreek + 134.760 27
Duinen + Polders
Vlaanderen 10.824.101 1.625
Ter informatie wordt ook de verdeling per provincie gegeven:
Oppervlakte (m 2 ) Aantal bedrijven
Antwerpen 6.566.109 722
Vlaams-Brabant 361.263 111
West-Vlaanderen 2.652.130 543
Oost-Vlaanderen 1.122.943 222
Limburg 121.656 27
Men kan vaststellen dat de groenteteelt onder glas vrij sterk regionaal geconcentreerd
is. Vooral de Zandstreek met 62 pct. van het areaal, de Zandleemstreek met 20 pct. en de
Kempen met 17 pct. van het areaal zijn belangrijk. In deze drie streken vindt men 99 pct. van
het areaal. Bovendien is in deze streken de groenteteelt onder glas sterk geconcentreerd in
enkele gebieden. Voor de groenteteelt onder glas worden in de tabellen met actieve stoffen
- 1 -

dan ook enkel cijfers voor gans Vlaanderen vermeld. Er worden geen afzonderlijke gegevens
vermeld voor de landbouwstreken.
De belangrijkste provincies zijn de provincie Antwerpen met 61 pct. van het areaal en
West-Vlaanderen met 25 pct. van het areaal. Net zoals voor de landbouwstreken geldt ook
hier de opmerking dat het areaal glasgroenten niet gelijkmatig verdeeld is over deze
provincies maar dat het areaal sterk geconcentreerd is.
De groenteteelt onder glas gebeurt ofwel volgens de traditionele teelt in volle grond of
door middel van hydrocultuur en substraatteelt.
m²
Volle grond 6.048.626
Hydrocultuur en substraatteelt 4.775.475
In de 15 mei telling van het NIS omvat het areaal groenten onder glas de volgende teelten :
Oppervlakte (m 2 )
Sla 2.000.006
Veldsla 359.890
Paprika’s 696.405
Bloemkolen 19.855
Bonen 140.815
Witte selder 109.625
Groene selder 97.960
Augurken 10.400
Tomaten 5.517.902
Komkommers 772.177
Plantgoed en groentezaden 493.653
Andere groenten 605.413
Deze gegevens van het NIS geven een beeld van de verdeling van de verschillende
glasgroenten op 15 mei. Deze teelten kunnen in de loop van het teeltjaar voorafgegaan of
opgevolgd worden door andere teelten zodat de totale teeltoppervlakte van de opeenvolgende
teelten groter is dan de basisoppervlakte die op 15 mei wordt geteld.
De gegevens die in deze analyse voor glasgroenten worden vermeld hebben
betrekking op het teeltjaar 1999 (1 januari 1999 tot 31 december 1999). In de volgende
tabellen worden de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Zoals hoger vermeld wordt
enkel een overzicht gegeven voor gans Vlaanderen. Er wordt een overzicht gegeven van de
gebruikte actieve stoffen voor de fungiciden, herbiciden, insecticiden en de groeiregulatoren.
- 2 -

8.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op niveau van Vlaanderen bedragen de kosten van gewasbeschermingsmiddelen per
m² gemiddeld 0,27 € ( 2.650,85 €/ha). In totaal wordt er 47,6 kilogram actieve stof per hectare
glasgroenten gebruikt. Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de
groenteteelt 51.552 kilogram. Meer dan 86 pct. van de gebruikte bestrijdingsmiddelen zijn
fungiciden. Naast bovenvermelde totaalgebruik wordt gemiddeld gezien per hectare nog zo’n
70,4 kilogram actieve stof gebruikt voor de bodemontsmetting. De kostprijs van dit gebruik
bedraagt 52,4 EURO per hectare maar deze middelen worden op een minderheid van de
bedrijven ingezet (enkel teelten in de grond).
8.2.1. Fungiciden
In de groenteteelt onder glas wordt ruim gebruik gemaakt van fungiciden. Het aantal
actieve stoffen met fungicide werking die door de bedrijven van de steekproef op
glasgroenten worden gebruikt bedraagt 32. Per hectare wordt gemiddeld 40,7 kilogram
actieve stof met fungicide werking gebruikt met een kostprijs van 1.586,43 € per hectare.
Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof met fungicide werking 44.086
kilogram.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide werking is propamocarb. Propamocarb
word toegepast voor de bestrijding van Pythium en Phytophthora bij de teelt van tomaten,
komkommers, augurken, aubergines, courgettes, meloenen en paprika’s. Bij de teelt van sla
wordt propamocarb curatief gebruikt tegen valse meeldauw. Het wordt toegepast op 76,9 pct.
van het areaal en wordt door 76,1 pct. van de groentetelers gebruikt.
De tweede belangrijkste actieve stof is thiram, deze wordt gebruikt ter bestrijding
van grauwe schimmel bij tomaten, sla, komkommers, augurken, aubergines, courgetten,
meloenen en paprika’s. Het wordt toegepast op 57,5 pct. van het areaal en wordt gebruikt
door 59,7 pct. van de groentetelers.
Het volgende product is carbendazim. Carbendazim wordt ingezet bij de strijd tegen
Botrytis en Sclerotinia bij tomaten, komkommers, augurken, aubergines, courgettes,
meloenen en paprika’s. Carbendazim wordt gebruikt op 56,6 pct. van het areaal en door 47,8
pct. van de telers. Carbendazim komt voor in een groot aantal handelsmengsels, zoals onder
meer met iprodione (46,0 pct. van het areaal en 53,7 pct. van de telers) en met diethofencarb
(53,6 pct. van het oppervlak en 44,8 pct. van de telers). Diethofencarb komt uitsluitend voor
in een mengsel met carbendazim.
Verder is er myclobutanil, dit product wordt toegepast tegen witziekte bij tomaten op
46,1 pct. van het areaal en door 44,8 pct. van de telers.
- 3 -

Pyrimethanil (45,1 pct. van het areaal en 35,8 pct. van de telers) is voornamelijk
werkzaam tegen Botrytis.
Metalaxyl (39,2 pct. van het areaal en 41,8 pct. van de telers) wordt vooral in een
handelsmengsel samen met mancozeb (35,2 pct. van het areaal en 38,8 pct. van de telers)
gebruikt bij de bestrijding van valse meeldauw bij sla.
Imazalil wordt toegepast voor de bestrijding van witziekte bij komkommers,
meloenen, augurken en paprika’s. Deze actieve stof wordt toegepast op 35,9 pct. van het
areaal en door 25,4 pct. van de telers.
8.2.2. Herbiciden
In de glasgroenten worden niet zoveel herbiciden gebruikt. De herbiciden worden
vooral toegepast om een onkruidvrij plantbed te krijgen in de grondteelten. Het aantal actieve
stoffen met herbicide werking die door de bedrijven van de steekproef op glasgroenten
worden gebruikt bedraagt 10. Per hectare wordt gemiddeld 1,4 kilogram actieve stof met
herbicide werking gebruikt. In totaal wordt in de Vlaamse glasgroenteteelt 1.482 kilogram
actieve stof met herbicide activiteit gebruikt. Dit brengt een kostprijs mee van zo’n 65,67 €
per hectare.
8.2.2.1. Bladherbiciden
De belangrijkste actieve stof die in glasgroenten wordt gebruikt is paraquat. Het is
een niet-selectief contactherbicide dat de bovengrondse delen van éénjarige grassen en
tweezaadlobbige onkruiden vernietigt. Deze actieve stof hecht zich zeer snel aan het
organische bodemmateriaal waardoor er geen nawerking is en de behandelde grond
onmiddellijk terug in gebruik kan worden genomen. Paraquat wordt op 20,3 pct. van de
oppervlakte toegepast door 25,4 pct. van de telers, al of niet in een handelsmengsel met diquat
(9,8 pct. van het areaal en 9,0 pct. van de telers). Diquat afzonderlijk wordt vrijwel niet
toegepast omwille van zijn slechte werking tegen grassen. Het weinig toxisch niet-selectief
contactherbicide ammoniumglufosinaat (4,3 pct. van het areaal en 3,0 pct. van de bedrijven)
wordt in geringe mate ingezet. Deze contactherbiciden worden zowel kort na het zaaien als
vóór het poten van diverse glasgroenten ingezet en ook soms rond de serres tegen
bovenstaande herbiciden.
Een andere belangrijke actieve stof in de glasgroenten is glyfosaat. Het is een nietselectief
systemisch herbicide dat alleen door de bladeren wordt opgenomen en vervolgens
naar de wortels wordt getransporteerd. Glyfosaat bestrijdt vrijwel alle éénjarige en
doorlevende onkruiden met uitzondering van paardenstaart, het heeft geen nawerking in de
grond. Glyfosaat wordt gebruikt op 15,0 pct. van het areaal en door 17,9 pct. van de
- 4 -

groentetelers. Deze stof kan vóór het planten ingezet worden tegen bovenstaande doorlevende
grassen (o.a. kweek, kruipend struisgras en wollig zorggras), doch vermoedelijk werd het
grotendeels gebruikt rond de serres tegen doorlevende tweezaadlobbigen (o.a. distels,
zuringsoorten, veenwortel, grote brandnetel en zevenblad).
8.2.2.2. Bodemherbiciden
Chloorprofam is de tweede meest gebruikte actieve stof (16,8 pct. van het oppervlak
en 16,4 pct. van de telers). Chloorprofam is een bodemherbicide, toe te dienen over een
onkruidvrije grond. Het is niet alleen werkzaam tegen éénjarige grassen, maar ook tegen
diverse tweezaadlobbige onkruiden, o.a. vogelmuur, duizendknopen, kleine brandnetel en
herderstasje. Het wordt toegepast kort na zaaien of vóór het poten van sla en andijvie. Een
andere actieve stof, propyzamide (10,2 pct. van het areaal en 6,0 pct. van de bedrijven) wordt
ook voornamelijk toegepast kort na het zaaien of vóór het uitplanten van sla en andijvie. Het
vertoont een goede werking tegen de éénjarige grassen en diverse tweezaadlobbigen zoals
vogelmuur, duizendknopen, kleine brandnetel, ereprijs- en dovenetelsoorten. Benfluralin (2,7
pct. van de oppervlakte en 1,5 pct. van de bedrijven) met een analoge werking als
chloorprofam en eveneens toegediend vóór het uitplanten van sla of andijvie, wordt in
geringere mate gebruikt.
Zowel kort na het zaaien als na het poten van koolgewassen en lookgewassen wordt
propachloor aangewend ter bestrijding van éénjarige grassen en dicotyle onkruiden (2,9 pct.
van de oppervlakte en 3,0 pct. van de telers).
Monalide (0,9 pct. van het areaal en 1,5 pct. van de bedrijven) is na het poten selectief
in schermbloemige gewassen (selderij, peterselie, kervel en knolvenkel), doch is sinds 2000
niet meer erkend.
8.2.2.3. Bladgraminiciden
Tegen bovenstaande grassen, vooral straatgras, wordt alleen beroep gedaan op het
systemisch werkende bladgraminicide haloxyfop-R-methyl (toegepast op 2,6 pct. van het
areaal door 3,0 pct. van de bedrijven) aan dubbele dosis.
8.2.3. Insecticiden
Het aantal actieve stoffen met insecticide werking die door de bedrijven van de
steekproef op glasgroenten worden gebruikt bedraagt 39. Per hectare wordt gemiddeld 3,1
kilogram actieve stof met insecticide werking gebruikt met een kostprijs van 696,01 € per
hectare. In de Vlaamse glasgroenteteelt wordt in totaal 3.326 kilogram insectendodende
actieve stof gebruikt.
- 5 -

Cyromazin is het meest gebruikte insecticide met een verbruik op 66,6 pct. van het
areaal en door 55,2 pct. van de telers. Deze actieve stof word toegepast bij de bestrijding van
de mineervlieg bij sla en tomaat.
De tweede belangrijkste actieve stof is methomyl. Methomyl wordt ingezet tegen
bladluizen in de groenteteelt. Deze actieve stof wordt gebruikt op 42,7 pct. van het oppervlak
en door 43,3 pct. van de telers.
Deltamethrin is eveneens effectief tegen bladluizen en ook inzetbaar tegen rupsen. Het
wordt toegepast op 40,9 pct. van het areaal en door 43,3 pct. van de telers. Deltamethrin komt
vaak voor in een handelsmengsel samen met heptenofos (30,8 pct. van het areaal en 34,3 pct.
van de telers).
De volgende in rangorde is pyriproxyfen. Dit is een product dat op 36,5 pct. van het
areaal door 29,9 pct. van de telers wordt ingezet tegen larven van de witte vlieg.
Vervolgens dient het meest gebruikte bacteriepreparaat te worden vermeld, namelijk
Bacillus thuringiensis (ssp. kurstaki). Dit preparaat wordt door 29,9 pct. van de telers
toegepast op 32,0 pct. van het steekproefareaal. Bacteriepreparaten worden voornamelijk
ingezet voor de bestrijding van rupsen. De bacteriën produceren toxines die dodelijk zijn voor
rupsen van bepaalde lepidopteren. Het voordeel van het gebruik van bacteriepreparaten is dat
bij een normale dosis de lokale overige fauna gespaard blijft, en dat deze middelen
onschadelijk zijn voor de mens en andere gewervelde dieren. Tevens zijn ze ook onschadelijk
voor bijen en andere nuttige insecten. Het nadeel van bacteriepreparaten is dat ze minder
effectief zijn bij kouder weer, maar in een klimaatgeregelde omgeving zoals een serre is dit
geen probleem. De preparaten zijn sporen van de bacteriestam in kwestie, die na verspreiding
actief zullen worden. Omdat bij de bacteriepreparaten een eigen internationale eenheid wordt
toegepast is er in de tabellen geen hoeveelheid per hectare of totaalhoeveelheid terug te
vinden.
8.2.4. Groeiregulatoren
In de groenteelt onder glas worden slechts 2 verschillende actieve stoffen gebruikt met
een totaalverbruik van 1.905 kilogram, per hectare is dat 1,8 kilogram. De kostprijs van het
gebruik van groeiregulatoren bedraagt per hectare 51,93 €.
Bij de groeiregulatoren is ethefon veruit het belangrijkste product met een toepassing
op 63,0 pct. van het areaal en door 52,2 pct. van de telers. Ethefon wordt gebruikt om de
afrijping en de kleuring van tomaten te bevorderen.
8.2.5. Acariciden
- 6 -

Bij de acariciden treft men drie actieve stoffen aan met fenbutatin-oxide als
belangrijkste. Van deze drie actieve stoffen tezamen wordt per hectare 0,7 kilogram gebruikt
wat in totaal voor het Vlaamse areaal zo’n 754 kilogram betekent. De kostprijs hiervan
bedraagt 250,81 € per hectare. Fenbutatin-oxide (toegepast op 36,2 pct. van het oppervlak en
door 28,4 pct. van de telers) wordt gebruikt bij de bestrijding van mijten in komkommers,
augurken, meloenen, tomaten, aubergines en paprika’s. Hexythiazox (24,6 pct. van het
oppervlak en 17,9 pct. van de telers) dient voor de bestrijding van larven en eieren van mijten
in dezelfde teelten. Tebufenpyrad is werkzaam tegen rode spin in tomaten en wordt op 17,4
pct. van het areaal toegepast door 11,9 pct. van de groentetelers.
8.2.6. Bodemontsmettingsmiddelen
De bodemontsmetting wordt door gespecialiseerde bedrijven, die speciaal hiervoor
erkend zijn, uitgevoerd. Bodemontsmettingsmiddelen zijn zeer breedwerkende producten die
ingezet worden voor de bestrijding van bodeminsecten, nematoden en schimmelziekten. Deze
behandelingen worden bijna uitsluitend toegepast op gronden die zeer intensief gebruikt
worden. In de steekproef bedrijven wordt per hectare glasgroente 70,4 kilogram actieve stof
toegepast, met een kostprijs van 52,4 € per hectare. In Vlaanderen wordt in totaal zo’n 76.149
kilogram actieve stof als bodemontsmetter toegepast.
Methylbromide en chloorpicrine komen altijd samen in hetzelfde handelsmengsel voor
(13,1 pct. van het oppervlak en 25,4 pct. van de bedrijven). Deze handelsmengsels dienen
tegen een dosis van 4,5 kilogram product per are toegepast te worden. Dichloorpropeen wordt
gebruikt op 3,7 pct. van het oppervlak door 7,5 pct. van de bedrijven. Verder moet ook het
gebruik van dazomet (2,3 pct. van het areaal) en sulfotep (1,8 pct. van het areaal) worden
vermeld.
8.3. Gebruik van middelen op niveau van de landbouwstreken, de provincies en de
arrondissementen
Op basis van de arealen groenteteelt onder glas werd een raming gemaakt van het gebruik
van gewasbeschermingsmiddelen per landbouwstreek, provincie en per arrondissement. In de
tabellen worden de hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen
vermeld. De aandacht wordt er op gevestigd dat bij deze raming wordt aangenomen dat het
gemiddeld teeltplan gelijk is in de verschillende regio’s. Gelet op de grote verscheidenheid
van groenteteelten onder glas is dit echter niet altijd zo.
8.4. Kosten bestrijdingsmiddelen in de groenteteelt onder glas
Vermits de groenteteelt onder glas een heterogene groep van teelten is, worden hier geen
opbrengsten per hectare gegeven. Gemiddeld bedragen de kosten voor bestrijdingsmiddelen
- 7 -

per hectare groenteteelt onder glas zo’n 2.650,85 €. Dit bedrag is exclusief de kosten voor
bodemontsmetting vermits dit niet in alle teelten relevant is.
- 8 -

8.5.2. Tabellen actieve stoffen groenteteelt onder glas per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in groenteteelt onder glas (teeltjaar 1999)
Landbouwstreek
oppervlakte
hectare
fungiciden
kg
herbiciden
kg
insecticiden +
acariciden in kg
- 125 -
groeistoffen
kg
totaal
kg
bodemontsmettingsmiddelen
in kg
Zandstreek 668,15 27.212,90 914,69 2.518,24 1.175,94 31.821,77 47.004,70
Kempen 180,88 7.366,87 247,62 681,72 318,34 8.614,55 12.724,77
Zandleemstreek 219,91 8.956,85 301,06 828,85 387,05 10.473,81 15.471,11
Leemstreek +
Luikse Weidestreek + 13,48 548,86 18,45 50,79 23,71 641,82 948,05
Duinen + Polders
Totaal Vlaanderen 1.082,41 44.085,48 1.481,82 4.079,60 1.905,04 51.551,95 76.148,05
Provincie
Antwerpen 656,61 26.743,11 898,90 2.474,77 1.155,64 31.272,41 46.193,23
Vlaams-Brabant 36,13 1.471,39 49,46 136,16 63,58 1.720,59 2.541,52
West-Vlaanderen 265,21 10.801,86 363,08 999,59 466,78 12.631,30 18.658,00
Oost-Vlaanderen 112,29 4.573,64 153,73 423,24 197,64 5.348,24 7.900,02
Limburg 12,17 495,49 16,66 45,85 21,41 579,41 855,86

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in groenteteelt onder glas (teeltjaar 1999)
oppervlakte
hectare
fungiciden
kg
herbiciden
kg
insecticiden +
acariciden in kg
- 126 -
groeistoffen
kg
totaal
kg
bodemontsmettingsmiddelen
in kg
Antwerpen 226,95 9.243,59 310,70 855,39 399,44 10.809,11 15.966,41
Mechelen 302,12 12.300,96 413,47 1.138,31 531,56 14.384,29 21.247,38
Turnhout 127,64 5.198,56 174,74 481,07 224,64 6.079,01 8.979,45
Halle-Vilvoorde 19,82 807,14 27,13 74,69 34,88 943,84 1.394,17
Leuven 16,31 664,25 22,33 61,47 28,70 776,75 1.147,36
Brugge 44,77 1.823,44 61,29 168,74 78,80 2.132,27 3.149,62
Diksmuide 8,30 338,05 11,36 31,28 14,61 395,30 583,91
Ieper 17,17 699,20 23,50 64,70 30,21 817,62 1.207,73
Kortrijk 8,14 331,32 11,14 30,66 14,32 387,43 572,28
Oostende 7,26 295,69 9,94 27,36 12,78 345,77 510,75
Roeselare 130,10 5.298,72 178,10 490,34 228,97 6.196,13 9.152,45
Tielt 49,19 2.003,59 67,35 185,41 86,58 2.342,92 3.460,78
Veurne 0,29 11,85 0,40 1,10 0,51 13,86 20,47
Aalst 0,36 14,46 0,49 1,34 0,63 16,91 24,98
Dendermonde 26,39 1.074,83 36,13 99,46 46,45 1.256,86 1.856,54
Eeklo 4,64 188,86 6,35 17,48 8,16 220,85 326,22
Gent 40,94 1.667,35 56,04 154,29 72,05 1.949,74 2.880,01
Oudenaarde 0,55 22,48 0,756 2,08 0,97 26,29 38,83
Sint-Niklaas 39,42 1.605,66 53,97 148,59 69,38 1.877,60 2.773,44
Hasselt 10,28 418,76 14,08 38,75 18,10 489,68 723,32
Maaseik 0,54 21,99 0,74 2,04 0,95 25,72 37,99
Tongeren 1,34 54,74 1,84 5,07 2,37 64,01 94,55

9. WINTERTARWE
9.1. Arealen
Volgens de landbouwtelling van 2000 bedraagt het totale areaal wintertarwe in Vlaanderen
71.759,6 hectare en komt de teelt voor op 12.181 bedrijven. Vlaanderen vertegenwoordigt
ongeveer één derde van het totale wintertarwe areaal van het Rijk maar ook ruim de helft van
de wintertarwe telers in het Rijk. Hieruit kan afgeleid worden dat het gemiddelde Vlaamse
bedrijf een kleiner areaal aan wintertarwe teelt dan het gemiddeld bedrijf in het Rijk. Per
Vlaamse landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt :
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Duinen - Polders 16.915,39 1.621
Zandstreek 7.493,56 1.912
Kempen 1.594,45 376
Zandleemstreek 30.777,81 6.380
Leemstreek 14.848,18 1.867
Weidestreek 130,21 25
Vlaanderen 71.759,6 12.181
De verdeling per provincie is als volgt:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 1.377,82 323
Vlaams-Brabant 19.732,68 2.950
West-Vlaanderen 28.643,66 4.471
Oost-Vlaanderen 12.680,05 2.935
Limburg 9.325,39 1.502
- 127 -

Wintertarwe komt vooral voor in de Zandleemstreek (43 pct. van het areaal), de
Polders (24 pct.) en de Leemstreek (21 pct.). In deze drie streken samen vindt men 88 pct. van
het totale wintertarweareaal in Vlaanderen. Verder kunnen ook nog de Zandstreek (10,4 pct.)
en de Kempen (2 pct.) worden vermeld. De grootste arealen per bedrijf vindt men in de
Polders met gemiddeld 10,4 ha en in de Leemstreek met gemiddeld 8,0 ha per bedrijf.
De belangrijkste provincie is de provincie West-Vlaanderen met 40 pct. van het
areaal. Dan volgen Vlaams-Brabant met 27,5 pct., Oost-Vlaanderen met 18 pct., Limburg met
13 pct., en Antwerpen met 2 pct. van het totaal areaal aan wintertarwe in Vlaanderen.
De gegevens die in deze analyse voor wintertarwe worden vermeld, hebben
betrekking op het teeltjaar 1999-2000, m.a.w. gezaaid in 1999 en geoogst in 2000. In de
volgende tabellen worden de verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een
overzicht gegeven van de gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen waarbij
achtereenvolgens de herbiciden, fungiciden, insecticiden en de groeiregulatoren worden
vermeld. Na de tabellen met de overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met
dezelfde gegevens maar per Vlaamse landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken
waar de teelt van wintertarwe belangrijk is, worden vermeld.
9.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Op niveau van het Vlaams Gewest bedragen de kosten van
gewasbeschermingsmiddelen per hectare gemiddeld 168,59 €. In totaal wordt 3,72 kilogram
actieve stof aan bestrijdingsmiddelen per hectare wintertarwe gebruikt, dit is iets hoger dan
het gemiddelde van het Rijk dat 3,51 kilogram actieve stof per hectare bedraagt. De herbicide
stoffen zijn het belangrijkst en vertegenwoordigen zo’n 45 pct. van het totaal gebruik aan
bestrijdingsmiddelen, de fungiciden en groeiregulatoren zijn ook nog belangrijk met
respectievelijk 28 pct. en 21 pct. van het totale verbruik. Voor gans Vlaanderen bedraagt het
gebruik aan actieve stof in wintertarwe 267.073 kilogram. De verdeling over herbiciden,
fungiciden, insecticiden en groeiregulatoren wordt hierna gegeven.
9.2.1. Herbiciden
Het aantal actieve stoffen met herbicide werking die in de steekproef van
wintertarwe worden gebruikt bedraagt 36. Per hectare wordt gemiddeld 1,76 kilogram actieve
stof met herbicide werking gebruikt. Dit is ongeveer evenveel als het gemiddelde verbruik in
het Rijk dat 1,79 kilogram per hectare bedraagt. Globaal genomen wordt voor 67,39 €
herbiciden per hectare wintertarwe gebruikt. Voor het hele Vlaamse Gewest bedraagt het
gebruik aan actieve stof met herbicide werking 126.341 kilogram.
- 128 -

Bij de bodemherbiciden is isoproturon met bladwerking tegen éénjarige grassen
(vooral duist) en dicotyle onkruiden, het meest gebruikte middel (76,1 pct. van de oppervlakte
en 71,1 pct. van de telers). Isoproturon wordt meestal kort na de winter in diverse mengsels
toegediend, vooral in een formulering met diflufenican (resp. 28,4 pct. en 27,6 pct.) , al of niet
versterkt met mecoprop-P of ioxynil + mecoprop(-P), tegen muur en akkerviooltje en met
goede nevenwerking tegen kleefkruid en ereprijs-soorten. Isoproturon wordt, in geringere
mate, ook gecombineerd met carfentrazon-ethyl of bifenox (tegen ereprijs, dovenetels en
akkerviooltje). De overige bodemherbiciden met bladwerking, nl. chloortoluron (8,8 pct. van
het areaal en 6,6 pct. van de telers) en vooral methabenzthiazuron (resp. 1,3 pct. en 2,2 pct.),
worden nog weinig ingezet. Alleen de voor-opkomst bodemherbiciden prosulfocarb (9,9
pct. van het areaal en 8,8 pct. van de telers), met goede werking tegen éénjarige grassen en
kleefkruid en het dicotylen-middel isoxaben (resp. 8,6 pct. en 7,5 pct.) en trifluralin (resp.
10,2 pct. en 8,3 pct.), soms in een formulering met linuron (resp. 5,8 pct. en 4,0 pct.), hebben
nog belang.
De specifieke systemische bladgraminiciden fenoxaprop-P-ethyl (+ beschermstof
fenchlorazol-ethyl) (11,5 pct. van de teeltoppervlakte en 7,9 pct. van de telers) en clodinafoppropargyl
(+ beschermstof cloquintocet-mexyl) (resp. 27,1 pct. en 15,8 pct.) worden zowel in
mengsel met isoproturon als afzonderlijk toegediend tegen bovenstaande duist, windhalm en
wilde haver, vanaf het 3-4-bladstadium van de wintertarwe tot einde uitstoeling.
Ook de groeistofherbiciden nemen een belangrijke plaats in. Tegen de éénjarige
probleemonkruiden, vooral kleefkruid en vogelmuur, worden fluroxypyr (52,1 pct. van het
areaal en 47,4 pct. van de telers), naast mecoprop(-P) ( * ) (resp. 31,0 pct. en 21,5 pct.). In
geringere mate wordt ook dichloorprop(-P) ( * ) (resp. 12,2 pct. en 7,0 pct.) toegediend, dat ook
tegen duizendknopen (perzikkruid, zwaluwtong en varkensgras) kan ingezet worden.
Tegen overblijvende onkruiden zoals akkerdistel, akkermelkdistel, wikken, zuringsoorten en
akkerpaardenstaart gebruikt men vooral MCPA (resp. 26,2 pct. en 15,8 pct.), al of niet in
mengsel met 2,4-D (resp. 5,1 pct. en 2,2 pct.). Clopyralid (resp. 25,0 pct. en 16,2 pct.), zeer
goed werkzaam tegen akkerdistel, akkermelkdistel en andere composieten zoals kamille,
wordt steeds in mengsels gebruikt, o.a. met mecoprop(-P), fluroxypyr + MCPA of fluroxypyr
+ ioxynil.
Van de bladherbiciden met goede kleefkruidwerking worden de
sulfonylureumverbindingen amidosulfuron (6,6 pct. van de oppervlakte en 4,8 pct. van de
telers) en het recente florasulam (resp. 22,1 pct. en 14,5 pct.) nu iets meer toegepast dan de
carfentrazon-ethyl (resp. 20,4 pct. en 14,5 pct.) en de bifenox-mengsels (resp. 10,8 pct. en
11,8 pct.). Van de overige sulfonylureumverbindingen is metsulfuron-methyl (resp. 47,1
pct. en 36,8 pct.), met goede werking tegen éénjarige dicotylen, naast distels- en
zuringsoorten, veruit het belangrijkst; het wordt ook ingezet in mengsels met het duist- en
dicotylenherbicide flupyrsulfuron-methyl (resp. 14,1 pct. en 13,2 pct.) of met thifensulfuron-
* Mecoprop(-P): samenvoeging van mecoprop-P en mecoprop
* Dichloorprop(-P): samenvoeging van dichloorprop-P en dichloorprop
- 129 -

methyl (resp. 15,6 pct. en 13,2 pct.). Tribenuron-methyl (resp. 4,0 pct. en 2,6 pct.) en
triasulfuron (resp. 3,5 pct. en 2,2 pct.) worden weinig gebruikt.
Bij de contactherbiciden zijn alleen ioxynil (22,1 pct. van het areaal en 18,4 pct. van
de telers) en enigszins carfentrazon-ethyl (resp. 20,4 pct. en 14,5 pct.) nog belangrijk, dank zij
hun goede werking tegen diverse probleemonkruiden. Ook het recente cinidon-ethyl (resp. 4,7
pct. en 3,1 pct.), werkzaam tegen kleefkruid, akkerviooltje, ereprijs- en dovenetelsoorten,
komt naar voor. Fluoroglycofeen-ethyl (resp. 3,4 pct. en 1,3 pct.) en bentazon (resp. 1,5 pct.
en 2,2 pct.) zijn nagenoeg verdwenen uit de praktijk.
Het totale bladherbicide glyfosaat (5,5 pct. van het areaal en 4,4 pct. van de telers)
werd vermoedelijk ingezet als vóór-oogst behandeling tegen onkruidgrassen (kweek) en
tweezaadlobbigen, vanaf het deegrijp stadium van de wintertarwe.
9.2.2. Fungiciden
Het aantal actieve stoffen met fungicide werking die door de bestudeerde bedrijven in
wintertarwe worden gebruikt, bedraagt 38. Per hectare wordt gemiddeld 1,11 kilogram actieve
stof met fungicide werking gebruikt, dit is een hoger verbruik dan de 0,87 kilogram per
hectare dat op het gemiddeld bedrijf in het Rijk wordt gebruikt. De kost per hectare die
verbonden zijn met het fungicide gebruik bedraagt 89,84 €. Voor heel het Vlaams Gewest
bedraagt het gebruik van actieve stof met fungicide activiteit 79.650 kilogram.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide werking is epoxiconazool.
Epoxiconazool wordt aangewend op 57,4 pct. van het wintertarweareaal en 50,4 pct. van de
telers. Het wordt gebruikt in de bestrijding van aarziekten, bladvlekkenziekte, roest, witziekte
en voetziekte. Het kan ook samen met andere actieve stoffen zoals kresoxym-methyl gebruikt
worden. Kresoxym-methyl wordt in wintertarwe steeds samen met epoxiconazool of
fenpropimorf toegepast in de strijd tegen schimmelziektes zoals aarziekten,
bladvlekkenziekte, roesten, witziekte en voetziekte. 48,1 pct. van het teeltareaal in de
steekproef wordt behandeld met deze actieve stof door 44,3 pct. van de telers.
Azoxystrobin wordt vooral gebruikt tegen roest, 41,1 pct. van het areaal wordt behandeld met
producten die azoxystrobin bevatten en de actieve stof wordt door 31,1 pct. van de
landbouwers gebruikt. Cyproconazool, op 41,5 pct. van het areaal toegepast door 32,0 pct.
van de telers, wordt alleen of in mengsels met andere actieve stoffen gebruikt in de strijd
tegen aarziekten, roesten, bladvlekkenziekte en oogvlekkenziekte. Andere relatief veel
gebruikte actieve stoffen zijn fenpropimorf, tebuconazool en trifloxystrobin vermits zij op
respectievelijk 18,9 pct.; 33,5 pct. en 34,5 pct. van het teeltareaal gebruikt worden door
respectievelijk 15,8 pct., 28,1 pct. en 25,4 pct. van de landbouwers.
- 130 -

9.2.3. Insecticiden
Het aantal actieve stoffen met insecticide werking die door de bedrijven van de
steekproef op wintertarwe worden gebruikt bedraagt 14. Net zoals bij het gemiddeld bedrijf
van het Rijk is het gebruik van insecticiden op de Vlaamse bedrijven is vrij beperkt, per
hectare wordt gemiddeld slechts 0,02 kilogram actieve stof gebruikt. De kosten voor
insectenbestrijdingsmiddelen bedragen slechts 2,70 € per hectare. Voor gans Vlaanderen
bedraagt het gebruik van actieve stoffen met insecticide werking 1.351 kilogram.
De meeste insecticiden in wintertarwe worden gebruikt om bladluizen te bestrijden, dit
vooral om de overdracht van virusziekten (zoals dwergvergelingsziekte) via bladluizen te
voorkomen. De meest gebruikt actieve stof met insecticide werking is pirimicarb, dit is een
ademhalings- en contactgif. Het wordt toegepast op 10,0 pct. van het areaal en wordt gebruikt
door 8,3 pct. van de telers. Verder moeten ook deltamethrin en lambda-cyhalothrin vermeld
worden die op respectievelijk 8,9 en 4,8 pct. van het areaal toegepast worden door
respectievelijk 6,6 en 4,4 pct. van de landbouwers. Verder kan nog vermeld worden dat op 3,4
pct. van het areaal zetacypermethrine gebruikt wordt door 2,2 pct. van de telers en dat
cyfluthrin gebruikt wordt op 2,5 pct. van het areaal door 2,2 pct. van de telers.
9.2.4. Groeiregulatoren
In de teelt van wintertarwe wordt op de bestudeerde bedrijven gebruik gemaakt van
vijf verschillende groeiregulatoren die een halmverkortende werking hebben zodat het legeren
van de halmen wordt tegengegaan. Gemiddeld worden 0,83 kilogram groeiregulatoren per
hectare gebruikt voor een bedrag van 8,66 € per hectare. Voor gans Vlaanderen wordt er
59.731 kilogram groeiregulerende actieve stof gebruikt.
De belangrijkste groeiregulator is chloormequat die op 87,6 pct. van het areaal wordt
toegepast door 77,2 pct. van de wintertarwetelers. Chloormequat kan in combinatie met
ethefon, imazaquin en mepiquatchloride gebruikt worden. Imazaquin, ethefon en
mepiquatchloride worden gebruikt op respectievelijk 13,3 pct., 5,4 pct. en 0,3 pct. van het
wintertarwe areaal. Ook trinexapac-ethyl wordt veel als groeiregulator gebruikt in
wintertarwe. Het wordt namelijk toegepast op 30,5 pct. van het areaal door 26,3 pct. van de
telers.
- 131 -

9.3. Gebruik van middelen op niveau van de streken
Bij de bespreking van de gewasbeschermingsmiddelen per Vlaamse landbouwstreek
wordt enkel nog de aandacht gevestigd op gegevens die afwijken van wat bij de bespreking
voor het volledige Vlaamse Gewest werd vermeld.
In de Polders is het productgebruik in wintertarwe voor fungiciden en
groeiregulatoren relatief goed gelijklopend met het productgebruik in Vlaanderen. Hierbij
moet opgemerkt worden dat het aantal kilogram fungiciden per hectare in de Polders wel sterk
verschilt van dat voor het Vlaams Gewest. Dit verschil wordt veroorzaakt door het gebruik
van zwavel door enkele telers in de Polders waardoor het verbruik per hectare omhoog
getrokken wordt. Er is wel verschil in herbicide gebruik. Clodinafop-propargyl +
cloquintocet-mexyl komt in de Polders op de eerste plaats met 84,9 pct. van het areaal en 83,3
pct. van de gebruikers. Isoproturon komt op de tweede plaats met 73,3 pct. van het areaal en
73,3 pct. van de gebruikers. Verder is er in de Polders een lager gebruik van insecticiden, met
vooral pirimicarb en esfenvaleraat als meest in het oog springend met een gebruik
respectievelijk op slechts 6,7 pct. en 7,7 pct. van het areaal door 6,7 pct. en 6,7 pct. van de
gebruikers.
In de Zandstreek wordt als belangrijkste actieve stof met fungicide werking
tebuconazool gebruikt. Het wordt namelijk toegepast op 49,2 pct. van het wintertarwe areaal
door 31,3 pct. van de telers in de bestrijding van witziekte, roest en Septoria. Hier wordt als
herbicide ook relatief meer prosulfocarb (36,1 pct. van het areaal en 15,6 pct. van de
gebruikers) gebruikt t.o.v. Vlaanderen. De Zandstreek is ook gekenmerkt door een veel lager
gebruik van insecticide dat de helft bedraagt van het gemiddelde gebruik in het Vlaams
Gewest.
Het herbicidenverbruik in de Kempen is hoger dan dat voor Vlaanderen. Fluroxypyr
is de belangrijkste actieve stof met herbicide werking in de Kempen met 49,4 pct. van de
oppervlakte. Isoproturon komt slechts op de derde plaats met een toepassing op 30,6 pct. van
het areaal. Mecoprop(-P) (16,1 pct. van het areaal) is minder belangrijk in de Kempen dan in
Vlaanderen. Het fungicidengebruik in de Kempen is minder dan de helft ten opzichte van dat
in het Vlaams Gewest met een veel lager verbruik van vooral azoxystrobin. Cyproconazool en
trifoxystrobin kwamen niet voor in de steekproef in de Kempen. Het gebruik van
groeiregulatoren is wel vergelijkbaar met dat in Vlaanderen. Het insecticidenverbruik is
dubbel zo hoog als dat in Vlaanderen, met pirimicarb en cyfluthrin als belangrijkste stoffen.
Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de Zandleemstreek is vrij goed
vergelijkbaar met het gebruik op niveau van Vlaanderen, zowel voor de herbiciden,
fungiciden, insecticiden als voor de groeiregulatoren.
Bij wintertarwe in de Vlaamse Leemstreek is de toepassing van zowel herbiciden als
groeiregulatoren zeer goed vergelijkbaar met dat voor Vlaanderen. Het fungicidenverbruik is
in de Leemstreek enigszins lager dan in Vlaanderen met vooral een lagere toepassing van
trifloxystrobin (18,4 pct. van het areaal). Bij de insecticiden tonen lambda-cyhalothrin en
- 132 -

cyfluthrin zich als belangrijkste in de Vlaamse Leemstreek met respectievelijk 9,7 pct. en 8,5
pct. van het wintertarweareaal.
9.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen wintertarwe in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen, werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
9.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten wintertarwe
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 2000 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kilogramopbrengsten
van wintertarwe, van de geldopbrengsten (hoofd- en bijproduct) en van de kosten van de
bestrijdingsmiddelen en het aandeel van de bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten.
Al deze criteria worden in de volgende tabel uitgedrukt per hectare.
landbouwstreken
kilogram/ha geldopbrengst
(€/ha)
- 133 -
kosten bestrijding
(€/ha)
aandeel in
kosten (%)
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Polders 8.532 1.272,34 214,47 16,9 %
Zandstreek 6.605 988,28 103,01 10,4 %
Kempen 7.906 1.067,43 124,15 11,6 %
Zandleemstreek 7.893 1.123,03 162,68 14,5 %
Leemstreek(*) 7.041 1.077,79 173,95 16,1 %
(*) gegevens van de volledige Leemstreek

provincies
kilogram/ha geldopbrengst
(€/ha)
- 134 -
kosten bestrijding
(€/ha)
aandeel in
kosten (%)
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Antwerpen 6.931 1.002,33 136,22 13,6 %
Vlaams-Brabant 7.401 1.023,63 161,72 15,8 %
West-Vlaanderen 8.174 1.230,15 183,63 14,9 %
Oost-Vlaanderen 8.068 1.220,98 158,17 13,0 %
Limburg 7.967 980,59 167,92 17,1 %
Men kan vaststellen dat de kosten van de bestrijdingsmiddelen ongeveer 14 pct. bedragen van
de totale geldopbrengsten van de wintertarwe.

9.6.3. Tabellen actieve stoffen wintertarwe per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in wintertarwe (teeltjaar 2000)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 16.915,39 31.789,16 34.261,45 147,17 15.230,70 81.428,48
Zandstreek 7.493,56 9.695,11 4.308,10 93,79 2.935,63 17.032,64
Kempen 1.594,45 3.264,66 837,80 58,01 1.573,18 5.733,65
Zandleemstreek 30.777,81 56.319,72 29.289,39 794,80 25.866,94 112.270,85
Leemstreek 14.848,18 25.053,20 10.860,75 255,78 14.010,53 50.180,26
Luikse Weidestreek 9,94 218,96 92,61 0,97 144,41 426,95
Totaal Vlaanderen 71.759,60 126.340,81 79.650,10 1.350,52 59.731,38 267.072,81
Provincie
Antwerpen 1.377,82 2.403,81 1.195,19 30,25 1.043,94 4.673,19
Vlaams Brabant 19.732,68 34.508,35 16.763,90 438,79 16.653,19 68.364,23
West-Vlaanderen 28.643,66 51.682,33 41.005,76 459,48 24.034,02 117.181,60
Oost-Vlaanderen 12.680,05 21.515,78 13.697,23 234,70 9.330,68 44.778,39
Limburg 9.325,39 16.230,54 6.988,02 187,30 8.669,55 32.075,40
- 151 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in wintertarwe (teeltjaar 2000)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 641,90 1.140,11 792,55 11,17 509,72 2.453,55
Mechelen 391,14 557,76 221,48 6,53 194,04 979,81
Turnhout 344,78 705,94 181,16 12,54 340,18 1.239,83
Halle-Vilvoorde 8.251,04 14.630,17 7.327,00 193,24 6.903,93 29.054,35
Leuven 11.481,64 19.878,18 9.436,91 245,54 9.749,26 39.309,88
Brugge 4.449,59 7.655,39 7.261,58 43,32 3.392,47 18.352,75
Diksmuide 3.299,51 5.949,45 5.321,42 43,39 2.739,33 14.053,59
Ieper 6.045,40 11.001,55 5.659,14 152,45 5.124,79 21.937,93
Kortrijk 2.996,72 5.213,33 2.543,04 65,67 2.512,63 10.334,66
Oostende 4.249,36 7.923,04 8.451,32 37,38 3.771,59 20.183,33
Roeselare 892,20 1.606,61 830,78 22,39 728,08 3.187,86
Tielt 767,77 1.243,03 616,87 15,81 509,76 2.385,47
Veurne 5.943,11 11.089,93 10.321,62 79,07 5.255,39 26.746,01
Aalst 2.387,08 4.345,49 2.236,77 60,28 2.022,53 8.665,08
Dendermonde 392,81 529,23 240,60 5,44 171,47 946,74
Eeklo 2.001,48 3.499,36 3.404,75 19,12 1.574,51 8.497,73
Gent 1.621,66 2.345,07 1.105,87 26,43 842,01 4.319,38
Oudenaarde 4.016,71 7.184,60 3.706,16 99,62 3.237,29 14.227,66
Sint Niklaas 2.260,31 3.612,03 3.003,09 23,81 1.482,88 8.121,80
Hasselt 2.502,29 4.362,52 1.953,73 51,26 2.296,76 8.664,27
Maaseik 577,19 1.163,70 338,74 20,12 557,33 2.079,88
Tongeren 6.245,91 10.704,32 4.695,55 115,92 5.815,47 21.331,25
- 152 -

10. MAÏS
Maïs werd opgesplitst in kuilmaïs en korrelmaïs. Eerst wordt kuilmaïs besproken en als
tweede wordt korrelmaïs besproken.
10.1. Kuilmaïs
10.1.1. Arealen
Het totale areaal kuilmaïs bedraagt volgens de landbouwtelling van 2000 in
Vlaanderen 105.785,01 hectare, de teelt komt voor op 17.323 bedrijven. Ruim twee derden
van het totale areaal in het Rijk (156.499,1 hectare) is op Vlaams grondgebied gelegen. Per
landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Duinen - Polders 6.745,60 1.193
Zandstreek 36.939,96 6.091
Kempen 29.771,27 3.139
Zandleemstreek 27.407,12 5.962
Leemstreek 4.523,81 882
Weidestreek 397,25 56
Vlaanderen 105.785,01 17.323
De verdeling per provincie is als volgt:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 23.030,54 2.609
Vlaams-Brabant 8.307,24 1.669
West-Vlaanderen 29.476,47 6.001
Oost-Vlaanderen 30.870,14 5.285
Limburg 14.100,62 1.759
Overige provincies 4.271,70 699
- 153 -

Men kan vaststellen dat de teelt van kuilmaïs in alle streken voorkomt maar dat er
toch bepaalde gebieden zijn waar de teelt sterker geconcentreerd is. Vooral de Zandstreek met
34,9 pct. van het areaal, de Kempen met 28,1 pct. en de Zandleemstreek met 25,9 pct. zijn
belangrijk. In deze drie streken vindt men 88,9 pct. van het areaal. De grootste arealen per
bedrijf zijn terug te vinden in de Kempen met 9,5 ha en in de Weidestreek met 7,1 ha per
bedrijf.
De belangrijkste provincies zijn de provincie Oost-Vlaanderen met 29,2 pct. van de
teeltoppervlakte, West-Vlaanderen met 27,9 pct. en Antwerpen met 21,8 pct. van het areaal
aan kuilmaïs. In deze drie provincies samen vindt men 78,9 pct. van het totale areaal terug.
De gegevens die in deze analyse voor kuilmaïs worden vermeld, hebben betrekking op
het teeltjaar 2000 (1 januari 2000 tot 31 december 2000). In de volgende tabellen worden de
verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van de
gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de herbiciden, de
insecticiden, de fungiciden en de groeiregulatoren worden gegeven. Na de tabellen met de
overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per
landbouwstreek gegeven, enkel de Vlaamse landbouwstreken waar de teelt van kuilmaïs
belangrijk is, worden vermeld.
10.1.2. Gebruik van middelen op het niveau van het Vlaanderen
In de teelt van kuilmaïs wordt in totaal 1,75 kg actieve stof per hectare aan
gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, wat overeenkomt met het gemiddelde in het Rijk dat
1,81 kilogram actieve stof per hectare bedraagt. Ruim 90 pct. van deze actieve stoffen zijn
herbiciden, de insecticiden vertegenwoordigen nog een kleine 5 pct., fungiciden en
groeiregulatoren worden slechts op een paar bedrijven uit de steekproef gebruikt. Voor gans
Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof in de teelt van kuilmaïs 184.630 kilogram.
Dit gebruik zorgt voor een totale kostprijs voor de gewasbescherming van kuilmaïs van 64,62
€ per hectare. De verdeling over de herbiciden, insecticiden, fungiciden en groeiregulatoren
wordt hierna gegeven.
10.1.2.1. Herbiciden
Op de bestudeerde bedrijven werden in totaal 19 verschillende actieve stoffen met
herbicide werking gebruikt. Gemiddeld wordt per hectare 1,66 kg actieve stof gebruikt. Dit is
ongeveer evenveel als het gemiddelde verbruik in het Rijk dat 1,72 kilogram per hectare
bedraagt. De kosten, per hectare, van de herbiciden die werden toegepast bedragen 61,86 €. In
heel Vlaanderen werd 175.026 kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt.
- 154 -

Het bodemherbicide atrazin, dat zowel kort na zaaien, doch nu meestal aan lagere
dosis in diverse mengsels met blad- en bodemherbiciden na de opkomst van de maïs, wordt
toegediend, is nog steeds de meest gebruikte werkzame stof (90,8 pct. van het areaal en 88,6
pct. van de telers). Ter aanvulling van atrazin kort na zaaien tegen gierstgrassen (hanenpoot,
gladvingergras en groene naaldaar) en zwarte nachtschade blijkt dimethenamide belangrijker
dan metolachloor (resp. 49,7 pct. vs. 31,4 pct. van het areaal en 46,7 pct. vs. 27,4 pct. van de
telers). Pendimethalin (5,3 pct. van het areaal en 5,3 pct. van de telers), al of niet in een
handelsmengsel met atrazin, vertoont een goede werking tegen melganzenvoet en de
probleemonkruiden akkerviooltje, ereprijs- en dovenetelsoorten. De nieuwe actieve stof
isoxaflutol, met goede werking tegen onkruidgiersten, Amaranthus-soorten, kamille,
melganzenvoet en enigszins zwarte nachtschade, kent een begin van toepassing (1,9 pct. van
het areaal en 1,8 pct. van de telers).
Van de bladherbiciden met bodemwerking wordt sulcotrion (78,5 pct. van de
oppervlakte en 71,7 pct. van de telers) meer toegepast dan metosulam (resp. 11,9 pct. en 12,0
pct.) al dan niet in een formulering met het recente flufenacet (resp. 8,4 pct. en 7,3 pct.) of
met atrazin. Sulcotrion is uitstekend tegen onkruidgiersten, melganzenvoet, vogelmuur,
perzikkruid, dovenetels, matig tegen zwarte nachtschade, doch slecht tegen straatgras,
kamille, varkensgras en zwaluwtong, zodat een toevoeging van atrazin, al of niet met
dimethenamide of metolachloor aangewezen is. Metosulam, dat goed is tegen zwarte
nachtschade, kamille, muur, kruisbloemigen en vrij goed tegen melganzenvoet doch slecht
tegen onkruidgrassen, duizendknopen en dovenetels, wordt goed aangevuld door flufenacet,
met een uitstekende werking tegen onkruidgiersten, éénjarige grassen en kleefkruid doch
eveneens zwak tegen duizendknopen; aanvulling met een geringe dosis atrazin biedt dan een
oplossing.
De sulfonylureumverbinding nicosulfuron (52,1 pct. van het areaal en 46,1 pct. van
de telers) wordt op grote schaal na de opkomst gebruikt tegen bovenstaande kweek,
raaigrasopslag, éénjarige grassen en onkruidgiersten; tevens zijn de Amaranthus-soorten,
kamille, muur, dovenetels, bingelkruid en kruisbloemige onkruiden gevoelig. Tegen de
weinig gevoelige dicotylen kan men een contactherbicide toevoegen. De verwante
sulfonylureumverbinding rimsulfuron (1,2 pct. van het areaal en 1,5 pct. van de telers) wordt
sedert 1991 vrijwel niet meer ingezet, omwille van het gevaar voor het optreden van schade
bij bepaalde cultivars.
Als contactherbicide tegen dicotyle onkruiden wordt het meest beroep gedaan op
pyridaat (13,6 pct. van het areaal en 12,8 pct. van de telers), al of niet in een
handelsformulering met bromoxynil, dat ook afzonderlijk wordt toegepast (resp. 6,2 pct. en
5,8 pct.). Er wordt ook nog beroep gedaan op bentazon (resp. 10,7 pct. en 14,0 pct.), al of niet
in een handelsmengsel met atrazin.
Tegen éénjarige en vooral overblijvende dicotyle onkruiden, o.a. haagwinde en
akkerwinde, wordt nog beroep gedaan op dicamba (12,2 pct. van de oppervlakte en 9,0 pct.
van de gebruikers) en op fluroxypyr (resp. 8,2 pct. en 6,4 pct.). Tegen distels en klein
hoefblad is clopyralid (resp. 3,3 pct. en 2,9 pct.) aangewezen. Kweek wordt soms bestreden
- 155 -

door vlak na de oogst over de maïsstoppel een behandeling uit te voeren met het totaal
herbicide glyfosaat (resp. 2,1 pct. en 2,3 pct.).
10.1.2.2. Insecticiden
Er worden 7 verschillende actieve stoffen met insecticidenwerking gebruikt door de
bestudeerde bedrijven. Gemiddeld werd 0,06 kg actieve stof per hectare gebruikt, dit is
ongeveer evenveel als het gemiddelde verbruik in het Rijk dat 0,09 kilogram per hectare
bedraagt. Globaal genomen wordt voor 1,92 € insecticiden per hectare kuilmaïs gebruikt.
Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik aan actieve stof met insecticide werking 6.744
kilogram.
De belangrijkste actieve stof met insecticide werking is lindaan. Lindaan wordt op
8,7 pct. van het teeltareaal en door 6,1 pct. van de telers gebruikt vóór het zaaien tegen schade
door ritnaalden. Ook carbofuran wordt hiertoe aangewend. Carbofuran wordt op zo’n 8,2 pct.
van het areaal en door 8,2 pct. van de telers ingezet.
10.1.2.3. Fungiciden
Een twaalftal actieve stoffen met fungicidenwerking wordt gebruikt in de teelt van
kuilmaïs. Gemiddeld wordt zo’n 0,03 kg actieve stof per hectare gebruikt, voornamelijk voor
het behandelen van zaaizaadschimmels. Er dient hierbij te worden opgemerkt dat fungiciden
eerder sporadisch ingezet worden (< 1 pct. van de telers).
10.1.2.4. Groeiregulatoren
Slechts één actieve stof kan in deze categorie worden opgemerkt, namelijk ethefon.
Deze stof wordt, alleen of gecombineerd, gebruikt om het legeren van de stengels tegen te
gaan. De penetratiegraad van dit groeiregulerend middel is laag, zelfs minder dan 0,6 pct. van
de telers.
10.1.3. Gebruik van middelen op niveau van de streken
Bij de bespreking van de bestrijdingsmiddelen per streek wordt enkel de aandacht
gevestigd op gebruiken die afwijken van deze op het niveau van het Vlaams Gewest.
De toepassing van actieve stoffen met herbicidenwerking in de Polders is
vergelijkbaar met dat op niveau van het Vlaams Gewest. Het insecticidengebruik wijkt wel af
van dat van Vlaanderen (0,29 kg/ha in de Polders t.o.v. 0,06 kg/ha in Vlaanderen). In de
- 156 -

angorde van belangrijkheid is er relatief weinig verschil, maar het percentage areaal dat
behandeld wordt is hoger in de Polders dan in het volledige Vlaams Gewest.
Het gebruik van actieve stoffen met herbicide werking in de Zandstreek, de
Kempen, de Zandleemstreek en de Leemstreek lijkt goed op het gebruik op niveau van het
Vlaams Gewest. De insecticiden vertonen een lager verbruik in de Zandstreek dan in
Vlaanderen. In de Kempen wordt lindaan toegepast op 3,4 pct. van het areaal t.o.v. 8,7 pct. in
Vlaanderen en in de leemstreek wordt diazinon toegepast op 5,6 pct. van het areaal terwijl dat
op Vlaams niveau slecht 0,7 pct. bedraagt.
10.1.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen kuilmaïs in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen, werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
10.1.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten kuilmaïs
Kuilmaïs is een voederteelt die bestemd is voor vee van het bedrijf en die dus niet
verkocht wordt. Dit houdt in dat de opbrengsten van kuilmaïs niet worden gewaardeerd. Op
basis van de boekhoudkundige gegevens van 2000 kan een overzicht worden gegeven voor de
verschillende landbouwstreken en provincies van de kosten van de bestrijdingsmiddelen. De
kosten worden uitgedrukt per hectare kuilmaïs.
landbouwstreken
kosten bestrijding
(€/ha)
------------------------------------------------------ ---------------------------------------------------
Polders 76,40
Zandstreek 56,99
Kempen 69,55
Zandleemstreek 72,57
Leemstreek(*) 67,07
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
- 157 -

provincies
kosten bestrijding
(€/ha)
------------------------------------------------------ -------------------------------------------------
Antwerpen 67,76
Vlaams-Brabant 70,05
West-Vlaanderen 67,58
Oost-Vlaanderen 61,34
Limburg 69,56
- 158 -

10.1.6.3. Tabellen actieve stoffen kuilmaïs per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in kuilmaïs (teeltjaar 2000)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 6.745,60 10.949,97 0,00 1.964,69 12,19 12.926,85
Zandstreek 39.939,96 56.523,50 0,00 1.403,94 0,00 57.927,44
Kempen 29.771,27 49.599,06 77,83 1.093,62 0,00 50.770,51
Zandleemstreek 27.407,12 50.366,68 2.637,97 2.144,05 0,89 55.149,59
Leemstreek 4.523,81 7.045,75 128,88 128,10 0,00 7.302,73
Luikse Weidestreek 397,25 541,26 2,30 9,12 0,00 552,68
Totaal Vlaanderen 105.785,01 175.026,22 2.846,97 6.743,81 13,08 184.630,08
Provincie
Antwerpen 23.030,54 37.907,21 51,06 886,76 0,26 38.845,28
Vlaams Brabant 8.307,24 14.484,46 579,13 515,52 0,18 15.579,29
West-Vlaanderen 29.476,47 49.579,95 1.256,20 3.003,47 10,21 53.849,83
Oost-Vlaanderen 30.870,14 49.505,12 680,48 1.751,87 2,36 51.939,83
Limburg 14.100,62 23.549,48 280,10 586,20 0,07 24.415,85
- 168 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in kuilmaïs (teeltjaar 2000)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 7.291,87 11.995,91 15,87 305,71 0,26 12.317,75
Mechelen 2.693,05 4.177,24 1,09 101,82 0,00 4.280,15
Turnhout 13.045,62 21.734,06 34,10 479,22 0,00 22.247,38
Halle-Vilvoorde 5.038,38 8.749,22 351,55 309,14 0,11 9.410,02
Leuven 3.268,86 5.735,24 227,58 206,37 0,07 6.169,27
Brugge 7.174,69 11.126,13 0,00 674,62 2,87 11.803,62
Diksmuide 3.676,36 6.091,46 102,24 561,51 2,74 6.757,95
Ieper 5.860,14 10.663,15 538,38 439,53 0,18 11.641,24
Kortrijk 2.537,09 4.487,67 195,20 171,82 0,06 4.854,75
Oostende 1.994,89 3.178,77 0,00 419,26 2,45 3.600,49
Roeselare 1.942,47 3.543,90 178,88 148,58 0,06 3.871,43
Tielt 4.692,63 7.761,93 181,98 254,40 0,06 8.198,36
Veurne 1.598,20 2.726,94 59,53 333,74 1,79 3.122,00
Aalst 3.499,44 6.363,65 320,54 261,76 0,11 6.946,06
Dendermonde 2.968,74 4.623,41 25,29 123,40 0,01 4.772,10
Eeklo 5.265,97 8.146,98 0,00 442,92 1,73 8.591,63
Gent 10.991,55 16.968,26 46,81 437,31 0,02 17.452,40
Oudenaarde 3.442,94 6.188,00 287,84 251,14 0,10 6.727,08
Sint Niklaas 4.701,50 7.214,81 0,00 235,35 0,40 7.450,57
Hasselt 2.334,00 4.004,97 85,10 117,13 0,03 4.207,24
Maaseik 8.504,66 14.223,27 51,93 325,57 0,01 14.600,79
Tongeren 3.261,96 5.321,24 143,07 143,49 0,03 5.607,8
- 169 -

10.2. Korrelmaïs
10.2.1. Arealen
Het Vlaamse areaal korrelmaïs bedraagt 34.033,3 hectare volgens de landbouwtelling van
2000, de teelt komt voor op 6.039 bedrijven. De teelt van korrelmaïs komt voor het grootste
deel voor in Vlaanderen vermits in het hele Rijk 35.783,18 hectare kuilmaïs verbouwd wordt
door 6.406 bedrijven. Per landbouwstreek is de verdeling van het areaal als volgt:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Duinen - Polders 1.321,38 312
Zandstreek 11.920,67 1.978
Kempen 9.768,65 1.193
Zandleemstreek 9.819,26 2.236
Leemstreek +Weidestreek 1.200,37 320
Vlaanderen 34.033,33 60.39
De verdeling per provincie is als volgt:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 6.650,65 879
Vlaams-Brabant 4.616,52 1.002
West-Vlaanderen 8.477,34 1.926
Oost-Vlaanderen 9.798,11 1.608
Limburg 4.490,71 624
Korrelmaïs wordt vooral geteeld in de Zandstreek (35,0 pct. van het areaal), de
Zandleemstreek (28,9 pct. van het areaal) en de Kempen (28,7 pct. van het areaal). In deze
drie streken vindt men 92,6 pct. van het totale teeltareaal van korrelmaïs in Vlaanderen.
Verder kunnen ook nog de Leemstreek (3,5 pct.) en de Polders (3,9 pct.) worden vermeld. De
grootste (gemiddelde) arealen per bedrijf zijn terug te vinden in de Kempen met gemiddeld
8,2 ha per bedrijf.
- 170 -

De belangrijkste provincie van de korrelmaïsteelt is de provincie Oost-Vlaanderen
met 28,8 pct. van het areaal. Daarna komen West-Vlaanderen met 24,9 pct. van het areaal,
Antwerpen met 19,5 pct. van het areaal, Vlaams-Brabant met 13,6 pct. en Limburg met 13,2
pct. van het areaal. De teelt van korrelmaïs is dus eerder een Vlaamse aangelegenheid.
De gegevens die in deze analyse voor korrelmaïs worden vermeld hebben betrekking op het
teeltjaar 2000 (1 januari 2000 tot 31 december 2000). In de volgende tabellen worden de
verbruiken van de actieve stoffen vermeld. Eerst wordt een overzicht gegeven van de
gebruikte actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de herbiciden, de
fungiciden, de insecticiden en de groeiregulatoren worden gegeven. Na de tabellen met de
overzichten van gans Vlaanderen worden de tabellen met dezelfde gegevens maar per
landbouwstreek gegeven, enkel de landbouwstreken waar de teelt van korrelmaïs belangrijk
is, worden vermeld.
10.2.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
Gemiddeld wordt, alle categorieën bestrijdingsmiddelen samen, 1,52 kg actieve stof
per hectare korrelmaïs in Vlaanderen gebruikt, dit komt relatief goed overeen met het
gemiddelde van het Rijk dat 1,37 kilogram actieve stof per hectare bedraagt. In korrelmaïs
wordt zo’n 58,54 € per hectare uitgegeven aan gewasbescherming. Uit wat volgt, blijkt dat
voornamelijk de categorie met onkruidbestrijdende actieve stoffen in de teelt van korrelmaïs
van belang is. In de Vlaamse korrelmaïs wordt in totaal zo’n 51.740 kilogram actieve stof
gebruikt. Globaal gezien stemt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in korrelmaïs
relatief goed overeen met dat in kuilmaïs.
10.2.2.1. Herbiciden
Op de bestudeerde bedrijven werden in totaal 19 verschillende actieve stoffen met herbicide werking
gebruikt. Gemiddeld werd per hectare 1,43 kg actieve stof gebruikt, wat iets meer is dan het gemiddeld gebruik
in het Rijk dat 1,29 kilogram per hectare bedraagt. De kosten, per hectare, van de herbiciden die werden
toegepast bedragen 56,94 €. Voor Vlaanderen bedraagt het totaal gebruik van onkruidbestrijdende actieve stoffen
48.691 kilogram.
Het herbicidengebruik in korrelmaïs verschilt weinig met het herbicidengebruik in
kuilmaïs. De 5 meest toegepaste herbiciden blijven dezelfde als in kuilmaïs. Wél wordt er in
korrelmaïs minder beroep gedaan op:
• atrazin (79,8 pct. van het areaal voor korrelmaïs vs. 90,8 pct. voor kuilmaïs en
87,1 pct. vs. 88,6 pct. van de telers),
• sulcotrion (60,7 pct. vs. 78,5 pct. van het areaal en 67,1 pct. vs. 71,7 pct. van de
telers),
• nicosulfuron (44,7 pct. vs. 52,1 pct. van het areaal en 47,9 pct. vs. 41,1 pct. van
de telers),
- 171 -

• dimethenamide (39,2 pct. vs. 49,7 pct. van het areaal en 42,9 pct. vs. 46,7 pct.
van de telers),
• metolachloor (21,8 pct. vs. 31,4 pct. van het areaal en 25,0 pct. vs. 27,4 pct. van
de telers),
• flufenacet (6,1 pct. vs. 8,4 pct. van het areaal en 7,9 pct. vs. 7,3 pct. van de
telers).
Anderzijds is dicamba (resp. 18,9 pct. vs. 12,2 pct. en 15,0 pct. vs. 9,7 pct.)
belangrijker in korrelmaïs.
10.2.2.2. Fungiciden
Slechts drie actieve stoffen worden in de steekproef (sporadisch) gebruikt. Het
gemiddeld gebruik wordt berekend op 0,02 kg actieve stof per hectare met een bijhorende
kostprijs van 0,28 € per hectare, wat slechts een minieme bijdrage betekent aan het totale
gemiddelde verbruik en de totale gemiddelde kostprijs. In totaal wordt in de Vlaamse
korrelmaïs 751 kilogram actieve stof met fungicide werking gebruikt.
10.2.2.3. Insecticiden
Het gebruik van insectenbestrijdende actieve stoffen is eveneens van minder belang.
In de steekproef worden vier verschillende actieve stoffen verbruikt. Het gemiddeld gebruik
van insecticide stoffen is 0,07 kg per hectare, een verbruik dat ongeveer gelijk is aan het
gemiddeld verbruik in het Rijk. Voor gans Vlaanderen wordt zo’n 2.293 kilogram actieve stof
met insecticidenwerking gebruikt in korrelmaïs.Het gebruik van insecticiden in korrelmaïs
kost gemiddeld 1,31 € per hectare
Net zoals bij kuilmaïs zijn lindaan en carbofuran de belangrijkste actieve stoffen.
Lindaan komt op de eerste plaats met een gebruik van 9,1 pct. van het areaal en door 5,8 pct.
van de telers. Het wordt vooral gebruikt ter bestrijding van ritnaalden. Carbofuran wordt
gebruikt op 1,1 pct. van het teeltareaal door 3,6 pct. van de telers ter bestrijding van ritnaalden
en fritvliegen bij maïs.
10.2.2.4. Groeiregulatoren
- 172 -

Slechts één teler uit de steekproef maakte gebruik van een actieve stof met
groeiregulerende eigenschappen. Deze categorie heeft dus geen rol van betekenis als bijdrage
aan het gemiddeld verbruik.
10.2.3. Gebruik van middelen op niveau van de streken
Bij de bespreking van het gebruik van bestrijdingsmiddelen per landbouwstreek
wordt enkel de aandacht gevestigd op gebruiken die afwijken van deze op niveau van gans
Vlaanderen.
De landbouwstreken de Polders en de Weidestreek worden hier niet behandeld omdat er
onvoldoende waarnemingen ter beschikking zijn om betrouwbare besluiten te kunnen trekken.
Het bestrijdingsmiddelenverbruik in de Zandstreek ligt in de lijn van dat op niveau
van het hele Vlaamse Gewest. Met dit verschil dat in de Zandstreek een lager
herbicidengebruik (0,87 kg/ha) terug te vinden t.o.v. Vlaanderen (1,43 kg/ha). Het gamma
actieve stoffen en hun relatief belang stemt wel overeen met dat van het volledige Vlaamse
Gewest.
In de Kempen is het gamma actieve stoffen goed vergelijkbaar met dat op niveau
van Vlaanderen. Wel moet worden opgemerkt dat het percentage areaal waarop de middelen
gebruikt worden en de penetratiegraad bijna over de hele lijn hoger liggen in de Kempen.
In de Zandleemstreek valt een hoger gebruik van het herbicide bentazon op t.o.v.
Vlaanderen. Sulcotrion, nicosulfuron en dicamba vertonen een lager verbruik in de
Zandleemstreek tegenover Vlaanderen.
De Vlaamse Leemstreek, tenslotte, vertoont een herbicidengebruik dat relatief goed
gelijkt op dat op het niveau van Vlaanderen.
10.2.4. Gebruik middelen op niveau van de provincies en de arrondissementen
Op basis van de arealen korrelmaïs in de verschillende landbouwstreken die in elk
arrondissement voorkomen, werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per provincie en per arrondissement. In de tabel worden de
hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen vermeld.
10.2.5. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten korrelmaïs
- 173 -

Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 2000 kan een overzicht worden
gegeven voor de verschillende landbouwstreken en provincies van de kilogramopbrengsten
van korrelmaïs, van de geldopbrengsten en van de kosten van de bestrijdingsmiddelen en het
aandeel van de bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten. Al deze criteria worden in
de volgende tabel uitgedrukt per hectare.
landbouwstreken
kilogram/ha geldopbrengst
(€/ha)
- 174 -
kosten bestrijding
(€/ha)
aandeel in
kosten (%)
------------------------------------------------------ ----------------------------------- ------------------------------------------- ----------------------------------------------- -----------------------------------
Polders 8.878 905,48 109,39 12,04 %
Zandstreek 11.461 993,31 37,83 3,81 %
Kempen 10.328 967,55 73,52 7,60 %
Zandleemstreek 9.149 906,05 63,97 7,06 %
Leemstreek(*) 8.965 861,41 92,01 10,68 %
(*) gegevens van de volledige Leemstreek
provincies
kilogram/ha geldopbrengst
(€/ha)
kosten bestrijding
(€/ha)
aandeel in
kosten (%)
------------------------------------------------------ ------------------------------ ------------------------------------------- ----------------------------------- -----------------------------------
Antwerpen 8.922 833,22 70,63 8,48 %
Vlaams-Brabant 9.062 941,87 64,39 6,84 %
West-Vlaanderen 8.751 845,69 61,15 7,23 %
Oost-Vlaanderen 11.110 1.016,17 44,65 4,39 %
Limburg 11.052 1.003,89 73,41 7,31 %
Men kan vaststellen dat de kosten van de bestrijdingsmiddelen ongeveer 7,5 pct. bedragen van
de totale geldopbrengsten van de korrelmaïs.

10.2.6.3. Tabellen actieve stoffen korrelmaïs per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in korrelmaïs (teeltjaar 2000)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 1.321,38 2.296,84 0,00 1.215,11 0,00 3.511,95
Zandstreek 11.920,67 10.424,12 0,00 584,52 0,00 11.088,64
Kempen 9.768,65 16.731,26 0,13 491,22 0,00 17.222,61
Zandleemstreek 9.819,26 16.981,74 750,82 2,26 5,04 17.739,85
Leemstreek 1.194,07 2.239,19 0,00 0,00 0,00 2.239,19
Luikse Weidestreek 9,30 17.88 0,00 0,00 0,00 17,88
Totaal Vlaanderen 34.033,33 48.691,03 750,95 2.293,10 5,04 51.740,12
Provincie
Antwerpen 6.650,65 10.920,61 0,08 353,61 0,00 11.274,31
Vlaams Brabant 4.616,52 7.406,78 213,63 57,40 1,43 7.679,24
West-Vlaanderen 8.477,34 12.565,60 384,90 871,40 2,58 13.824,48
Oost-Vlaanderen 9.798,11 10.031,82 92,99 842,69 0,62 10.968,12
Limburg 4.490,71 7.766,22 59,35 168,00 0,40 7.993,97
- 182 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in korrelmaïs (teeltjaar 2000)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 754,52 1.242,17 0,01 57,75 0,00 1.299,93
Mechelen 726,43 824,03 0,00 35,90 0,00 859,94
Turnhout 5.169,70 8.854,41 0,07 259,96 0,00 9.114,43
Halle-Vilvoorde 1.321,67 2.118,29 78,96 10,51 0,53 2.208,28
Leuven 3.294,85 5.288,49 134,67 46,89 0,90 5.470,96
Brugge 1.101,94 1.112,66 0,00 204,26 0,00 1.316,92
Diksmuide 1.206,18 1.576,23 26,76 266,12 0,18 1.869,28
Ieper 2.167,09 3.753,26 162,86 0,49 1,09 3.917,70
Kortrijk 540,63 895,18 28,07 3,27 0,19 926,71
Oostende 285,96 403,07 0,00 168,24 0,00 571,31
Roeselare 1.230,24 2.099,56 91,56 1,88 0,61 2.193,61
Tielt 1.600,29 2.127,16 65,09 36,93 0,44 2.229,61
Veurne 345,01 598,49 10,57 190,21 0,07 799,33
Aalst 630,34 1.090,93 47,78 0,14 0,32 1.139,17
Dendermonde 891,95 795,36 1,38 42,86 0,01 839,61
Eeklo 1.412,28 1.498,82 0,00 335,17 0,00 1.833,99
Gent 3.405,73 3.047,82 6,23 163,02 0,04 3.217,11
Oudenaarde 687,09 1.021,28 37,60 9,69 0,25 1.068,83
Sint Niklaas 2.770,72 2.577,61 0,00 291,81 0,00 2.869,42
Hasselt 1.141,72 1.977,59 33,04 31,18 0,22 2.042,03
Maaseik 2.749,91 4.711,48 7,21 133,58 0,05 4.852,32
Tongeren 599,08 1.077,15 19,09 3,24 0,13 1.099,62
- 183 -

11. LAAGSTAM PEER
11.1. Arealen
In deze analyse worden enkel de laagstam boomgaarden opgenomen. Voor wat betreft
het totale areaal wordt gebruik gemaakt van de officiële cijfers van het Nationaal Instituut
voor de Statistiek. Het totale areaal laagstam peer bedraagt volgens de landbouwtelling van
2000 voor Vlaanderen 5.055,44 hectare, de teelt komt voor op 1.333 bedrijven. Van het totale
areaal laagstam peren in het Rijk ligt 91 pct. in Vlaanderen. Per landbouwstreek is de
verdeling van het areaal als volgt:
Oppervlakte(ha) aantal bedrijven
Duinen - Polders 270,80 37
Zandstreek 580,42 148
Kempen 98,6 36
Zandleemstreek 2.681,66 721
Leemstreek 1.402,82 384
Weidestreek 21,14 7
Vlaanderen 5.055,44 1.333
Ter informatie wordt ook de verdeling per provincie gegeven:
Oppervlakte (ha) aantal bedrijven
Antwerpen 104,6 48
Vlaams-Brabant 1387,31 369
West-Vlaanderen 149,37 61
Oost-Vlaanderen 726,09 139
Limburg 2.688,01 716
Men kan vaststellen dat de perenboomgaarden vrij sterk regionaal geconcentreerd zijn. Vooral
de Zandleemstreek met 53,1 pct. van het areaal en de Leemstreek met 27,8 pct. van het areaal
zijn belangrijk. Daarnaast is er in de Zandstreek ook nog 11,5 pct. van het areaal terug te
vinden. In deze drie streken tezamen vindt men 92,4 pct. van het totale areaal aan laagstam
peer. Bovendien is in deze streken de perenteelt sterk geconcentreerd in enkele gebieden,
namelijk Haspengouw dat samen met het Hageland het belangrijkste fruitteeltgebied in België
is. Verder vindt men nog een klein fruitteeltcentrum in het Waasland. De andere streken zijn
van weinig of geen belang. Voor de perenteelt worden in de analyses dan ook enkel cijfers
voor gans Vlaanderen vermeld.
- 184 -

De grootste arealen per bedrijf zijn terug te vinden in de Polders waar de perentelers bedrijven
bezitten met gemiddeld 7,3 hectare peren per bedrijf terwijl de oppervlakte perenteelt voor
een gemiddeld Vlaams bedrijf slechts 3,8 hectare bedraagt.
De belangrijkste provincies zijn de provincie Limburg met 53,2 pct. van het areaal,
Vlaams-Brabant met 27,4 pct. en Oost-Vlaanderen met 14,4 pct. van het areaal. Net zoals
voor de landbouwstreken geldt ook hier de opmerking dat het areaal perenboomgaarden niet
gelijkmatig verdeeld is over deze provincies maar dat het areaal sterk geconcentreerd is in
Haspengouw (dat het zuiden van Limburg en een klein stukje van Vlaams-Brabant omvat) en
het Hageland (het gebied tussen Leuven, Tienen, Zoutleeuw en Halen).
De gegevens die in deze analyse voor laagstam peer worden vermeld hebben
betrekking op het teeltjaar 2000. In de volgende tabellen worden de verbruiken van de actieve
stoffen vermeld. Er wordt enkel een overzicht gegeven voor het Vlaams Gewest omdat de
perenteelt sterk geconcentreerd voorkomt. Er wordt een overzicht gegeven van de gebruikte
actieve stoffen voor gans Vlaanderen, waarbij achtereenvolgens de herbiciden, fungiciden,
insecticiden, acariciden en de groeiregulatoren aan bod komen.
11.2. Gebruik van middelen op het niveau van Vlaanderen
De kosten van gewasbeschermingproducten bedragen gemiddeld voor Vlaanderen
621,15 € per hectare. In totaal wordt 30,70 kilogram actieve stof per hectare laagstam peer
gebruikt. Voor gans Vlaanderen bedraagt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de
perenteelt 156.562 kilogram. Ruim drie kwart van dit gebruik bestaat uit actieve stoffen met
fungicide werking. Daarnaast zijn herbiciden en insecticiden ook nog courant gebruikt.
11.2.1. Herbiciden
Het aantal actieve stoffen met herbicide werking die door de bedrijven van de
steekproef op laagstam peer worden gebruikt, bedraagt 23. Per hectare wordt gemiddeld 3,41
kilogram actieve stof met herbicide werking gebruikt, dit is ongeveer gelijk aan het gemiddeld
gebruik in het Rijk dat 3,39 kilogram per hectare bedraagt. Globaal genomen werd voor 52,00
€ actieve stof met herbicide werking per hectare laagstam peer gebruikt. Voor gans
Vlaanderen werd een herbicidenverbruik van 17.237 kilogram gevonden.
In de teelt van laagstam peren, waar de geïntegreerde teelt op grote schaal aangewend
wordt (zo’n 60 pct. van de telers) worden de systemische bladherbiciden, zowel deze met
totale werking, nl. glyfosaat en amitrol(-T)* (resp. 85,4 pct. en 73,2 pct. van de oppervlakte
en resp. 81,0 pct. en 53,5 pct. van de telers) als de selectieve groeistofherbiciden mecoprop(-
P)*, MCPA en enigszins dichloorprop(-P)* (resp. 56,3 pct., 60,5 pct. en 44,4 pct. van het
- 185 -

areaal en resp. 48,3 pct., 58,6 pct. en 37,9 pct. van de telers) in grotere mate gebruikt dan de
bodemherbiciden.
In de geïntegreerde teelt worden de erkende gewasbeschermingsmiddelen ingedeeld in
vier lijsten: de groene, de gele, de oranje en de rode lijst. De middelen van de groene lijst
mogen ingezet worden, die van de gele lijst mogen slechts gebruikt worden indien geen enkel
middel van de groene lijst geschikt is voor een verantwoord en efficiënt gebruik, de middelen
van de oranje lijst mogen slechts ingezet worden nadat de noodzaak ervan bewezen is en mits
toelating van het controleorganisme, en de middelen van de rode lijst zijn niet toegelaten.
Van de bodemherbiciden zijn chloortoluron en linuron (beide gele lijst) (resp. 49,0
pct. en 46,4 pct. van de oppervlakte en resp. 56,9 pct. en 46,6 pct. van de telers) nu
belangrijker geworden dan simazin, diuron en atrazin (resp. 22,8 pct., 16,2 pct. en 1,9 pct. van
het areaal en resp. 17,2 pct., 15,5 pct. en 1,7 pct. van de telers), die omwille van hun
persistentie niet toegelaten zijn in de geïntegreerde teelt. Dichlobenil (gele lijst) wordt onder
korrelvorm nog regelmatig toegediend (12,3 pct. van de oppervlakte en 6,9 pct. van de telers)
tegen probleemonkruiden, zoals beklierd wilgenroosje, akkerpaardenstaart, amaranten, groteen
kleine brandnetel, klein kruiskruid en dovenetels. Diflufenican (5,1 pct. van de oppervlakte
en 3,5 pct. van de telers), al dan niet met diuron of met carbeetamide + oxadiazon (2,3 pct.
van het areaal en 1,7 pct. van de telers), wordt weinig toegepast. Hetzelfde kan gezegd
worden van isoxaben (rood, resp. 2,8 pct. en 1,7 pct.), metazachloor (geel, resp. 2,3 pct. en 1,7
pct.) en monolinuron (resp. 0,1 pct. en 1,7 pct.).
Van de contactherbiciden wordt het weinig giftig ammoniumglufosinaat nu meer
gebruikt dan paraquat (rode lijst) en diquat (gele lijst) (35,8 pct. vs. resp. 32,6 pct. en 15,8 pct.
van de oppervlakte en 36,2 pct. vs. resp. 31,0 pct. en 17,2 pct. van de telers).
11.2.2. Fungiciden
De fungiciden worden vooral gebruikt tegen schurft en witziekte waarvoor,
afhankelijk van de klimaatsomstandigheden, tot wekelijks toe wordt gespoten. Fungiciden
worden meestal gebruikt om planten te beschermen tegen aantastingen en hebben dus vooral
een preventieve functie. Het aantal actieve stoffen die door de bedrijven van de steekproef op
laagstam peren worden gebruikt bedraagt 25. Per hectare wordt gemiddeld 24,63 kilogram
actieve stof met fungicide werking gebruikt. In Vlaanderen wordt in totaal 124.502 kilogram
actieve stof met fungicide werking ingezet in de teelt van peren. Globaal genomen werd voor
291,54 € fungiciden per hectare laagstam peren gebruikt.
De meest gebruikte actieve stof met fungicide activiteit is thiram. Thiram is vooral
werkzaam tegen schurft en Gloeosporium. Het wordt toegepast op 93,0 pct. van het areaal en
wordt door 81,0 pct. van de fruittelers gebruikt. De tweede belangrijkste actieve stof is
* amitrol(-T): samenvoeging van amitrol-T (= amitrol + ammoniumthiocyanaat) en amitrol
* mecoprop(-P): samenvoeging van mecoprop-P + mecoprop
* dichloorprop(-P): samenvoeging van dichloorprop-P + dichloorprop
- 186 -

carbendazim, dat gebruikt wordt ter bestrijding van bewaarziekten en kankers. Het wordt
toegepast op 89,5 pct. van het areaal en door 79,3 pct. van de telers. Carbendazim wordt ook
toegepast in mengsels met diethofencarb. Diethofencarb wordt gebruikt op 87,2 pct. van het
teeltareaal door 74,1 pct. van de bedrijven, en wordt steeds samen met carbendazim toegepast.
De derde belangrijkste actieve stof is tolylfluanide. Dit wordt gebruikt ter bestrijding van
schurft en bewaarziekten en het heeft ook een nevenwerking tegen witziekte. Tolylfluanide
wordt toegepast op 86,3 pct. van het areaal en gebruikt door 77,6 pct. van de fruittelers.
Dodine wordt gebruikt tegen schurft. Het wordt gebruikt op 76,6 pct. van het areaal en heeft
een penetratiegraad van 77,6 pct. Een ander belangrijk fungicide in de perenteelt is captan dat
vooral werkzaam is tegen schurft en bewaarrot. Het wordt toegepast op 73,4 pct. van het
areaal door 69,0 pct. van de telers.
Mancozeb is eveneens een veel gebruikte actieve stof met activiteit tegen schurft.
Deze stof wordt aangewend door 31,0 pct. van de bedrijven op 54,2 pct. van het areaal.
Vervolgens worden koperoxychloride, koperhydroxide en diathinon vaak aangewend in de
strijd tegen of de preventie van schurft. Zij worden toegepast op respectievelijk 51,0 pct., 44,3
pct. en 43,2 pct. van het areaal met een penetratiegraad van respectievelijk 43,1 pct., 39,7 pct.
en 36,2 pct. Nog belangrijke actieve stoffen in de bestrijding van schurft en witziekte zijn
difenoconazool, zwavel, kresoxim-methyl, triadimefon en penconazool. Nirothal-isopropyl is
een belangrijk product in de preventie van meeldauwverspreiding.
11.2.3. Insecticiden
Vooreerst worden de actieve stoffen met zuiver insecticide werking besproken,
vervolgens deze die daar bovenop nog een acaricide werking hebben. Het aantal actieve
stoffen met zuiver insecticide werking die door de bedrijven van de steekproef op laagstam
peer worden gebruikt bedraagt 20. Per hectare wordt gemiddeld 0,817 kilogram actieve stof
met zuiver insecticide werking gebruikt. In Vlaanderen wordt 4.129 kilogram
insectendodende actieve stof gebruikt in de perenteelt. Globaal genomen werd voor 85,17 €
zuiver insecticide per hectare laagstam peer gebruikt.
De meest gebruikte actieve stof met insecticide werking bij peer is fenoxycarb, een
stof die gebruikt wordt om vruchtbladrollers te bestrijden en nevenwerking toont tegen
bladmineerders en andere bladrollers. Het wordt toegepast op 79,3 pct. van het areaal en
wordt gebruikt door 65,5 pct. van de telers. Op de tweede plaats komt tebufenozide met een
gebruik op 45,8 pct. van het areaal en een penetratiegraad van 41,4 pct. Tebufenozide wordt
gebruikt tegen wantsen, vruchtschilvreters en fruitmot. Diflubenzuron heeft eveneens een
penetratiegraad van 39,7 pct. Deze actieve stof wordt ingezet op 42,2 pct. van het areaal in de
bestrijding van de fruitmot, wintervlinders en mineerders.
- 187 -

Fosalone werkt als maag- en contactinsecticide tegen bladluizen,
appelbloesemsnuitkevers, lepidopteren en bezit een nevenwerking tegen mijten. Deze actieve
stof wordt toegepast op 15,5 pct. van het areaal en wordt gebruikt door 15,5 pct. van de
fruittelers. Methidathion wordt gebruikt op 10,2 pct. van het areaal en heeft een
penetratiegraad van 5,2 pct. Deze actieve stof wordt aangewend in de strijd tegen
wintervlinders, vruchtschilvreters, zaagwespen, bastaardrupsen, fruitmotjes en wantsen.
Cyfluthrin wordt gebruikt ter bestrijding van de perenbladvlo, vruchtbladroller,
heggenbladroller, fruitmot, zaagwesp, mineermot en groene appeltakluis. Deze werkzame stof
wordt toegepast op 11,3 pct. van het areaal. Verder wordt ook gebruik gemaakt van stoffen
zoals propoxur (10,1 pct. van het areaal), pirimicarb (9,5 pct.), deltamethrin (7,0 pct.),
vamidothion (2,0 pct.), diazinon (1,9 pct.) en omethoaat (0,5 pct.).
Per hectare worden 1,304 kilogram insecticiden die ook een acaricide werking
hebben gebruikt. Bij de insecticiden die ook een acaricide werking hebben dient als eerste
amitraz te worden vermeld met een gebruik op 89,6 pct. van het areaal en een penetratiegraad
van 77,6 pct. van de bedrijven. Amitraz werkt tegen rode spin en roestmijt. Het tweede
belangrijkste acaricide is endosulfan, een maag- en contactinsecticide met een werking tegen
perenbladgalmug, bloesemkevers, perengalmijt en de perengalmug. Het wordt toegepast op
50,9 pct. van het areaal door 44,8 pct. van de telers. Verder worden ook nog flufenoxuron en
pyridaben gebruikt op respectievelijk 43,5 pct. en 15,1 pct. van het areaal.
Tenslotte kan ook nog een insecticide met groeistofwerking worden vermeld,
namelijk carbaryl. Het is een maag- en contactgif met 15 dagen nawerking, het product wordt
echter ook gebruikt bij de chemische vruchtdunning van peren. Het wordt toegepast op 22,5
pct. van het areaal, en het heeft een penetratiegraad van 20,7 pct.
Indien deze drie groepen met insecticide activiteit samengenomen worden dan komt
men aan een verbruik van 2,514 kilogram actieve stof per hectare, voor een totale waarde van
191,27 € per hectare. In Vlaanderen wordt, in totaal voor deze drie groepen insecticiden
samen, 11.471 kilogram actieve stof gebruikt.
11.2.4. Acariciden
Er worden 6 verschillende actieve stoffen met acaricide werking (uitgezonderd deze
die ook insecticide werking vertonen) gebruikt. Per hectare wordt 0,22 kilogram actieve stof
acaricide gebruikt. Globaal voor Vlaanderen bedraagt het acaricide gebruik 1.124 kilogram.
De kosten die gepaard gaan met het acaricide verbruik bedragen 22,44 € per hectare
perenbomen.
- 188 -

Broompropylaat wordt gebruikt op 29,2 pct. van het areaal, en wordt door 24,1 pct.
van de bedrijven gebruikt. Broompropylaat wordt gebruikt voor de bestrijding van
spintmijten, en dit zowel in het volwassen stadium als in het larvestadium, het vernietigt ook
de eieren van de mijten. Azocyclotin wordt gebruikt ter bestrijding van spintmijt en roestmijt.
Het wordt toegepast op 23,5 pct. van het areaal en gebruikt door 20,7 pct. van de telers.
Tebufenpyrad wordt gebruikt tegen rode spintmijt en wordt gebruikt op 11,2 pct. van het
areaal en heeft een penetratiegraad van 6,9 pct.
11.2.5. Groeiregulatoren
In de perenteelt worden groeiregulatoren gebruikt. Per hectare bedraagt de
hoeveelheid actieve stof 0,196 kilogram, wat overeen komt met een waarde van 63,90 € per
hectare. In de steekproef worden 9 verschillende actieve stoffen groeiregulatoren gebruikt. In
Vlaanderen bedraagt het gebruik van groeiregulerende actieve stoffen in totaal 989 kilogram.
Ook carbaryl is een groeiregulator maar deze werd reeds besproken bij de insecticiden met
eveneens werking als groeiregulator.
De meest gebruikte groeiregulator is gibberellinezuur A4+7 die gebruikt wordt om de
vruchtzetting te verbeteren. Deze groeiregulator wordt gebruikt op 71,7 pct. van het areaal
door 63,8 pct. van de bedrijven. Het wordt ook samen gebruikt met 6-benzyladenine,
eveneens tegen slechte vruchtzetting, dat nooit alleen gebruikt wordt. 6-Benzyladenine wordt
toegepast op 63,8 pct. van het teeltareaal en heeft een penetratiegraad van 53,5 pct. De tweede
meest gebruikte groeiregulator in de perenteelt is alfa-naftylazijnzuur dat gebruikt wordt om
vruchtval te voorkomen. Het wordt gebruikt op 66,9 pct. van het areaal en heeft een
penetratiegraad van 53,5 pct. Ook gibberellinezuur A3 wordt veel gebruikt als groeiregulator
om de vruchtzetting te bevorderen. Het kent een toepassing op 60,0 pct. van het areaal en een
penetratiegraad van 44,8 pct.
- 189 -

11.3. Gebruik middelen op niveau van de landbouwstreken, de provincies en de
arrondissementen
Op basis van de arealen laagstam peer werd een raming gemaakt van het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen per landbouwstreek, provincie en per arrondissement. In de
tabel worden de hoeveelheden van de verschillende groepen van bestrijdingsmiddelen
vermeld.
11.4. Kosten bestrijdingsmiddelen en opbrengsten laagstam peer
Op basis van de boekhoudkundige gegevens van 2000 kan een overzicht worden
gegeven van de kosten van de bestrijdingsmiddelen en het aandeel van de
bestrijdingsmiddelen in de totale geldopbrengsten. De criteria worden uitgedrukt per hectare
laagstam peer (zowel de arealen in volle opbrengst als de jonge aanplantingen), en dit enkel
op het niveau van Vlaanderen.
Opbrengsten 34.634 kg/ha
Geldopbrengsten 16.041,21 €/ha
Kosten bestrijdingsmiddelen 621,15 €/ha
Aandeel bestrijdingsmiddelen
in de totale opbrengsten 4 %
- 190 -

11.5.2. Tabellen actieve stoffen laagstam peer per landbouwstreek, provincie en arrondissement
Tabel 1. Verbruik per landbouwstreek en provincie van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in laagstam peer (teeltjaar 2000)
oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden
+ acariciden
groeistoffen totaal
hectare kg kg kg kg kg
Landbouwstreek
Duinen+Polders 270,80 923,30 6.669,07 674,64 52,98 8.319,99
Zandstreek 580,42 1.978,96 14.294,17 1.445,98 113,56 17.832,67
Kempen 98,60 336,18 2.428,25 245,64 19,29 3.029,36
Zandleemstreek 2.681,66 9.143,21 66.042,02 6.680,72 524,68 82.390,62
Leemstreek 1.402,82 4.782,96 34.547,66 3.494,79 274,47 43.099,88
Luikse Weidestreek 21,14 72,08 520,62 52,67 4,14 649,50
Totaal Vlaanderen 5.055,44 17.236,69 124.501,79 12.594,43 989,11 155.322,03
Provincie
Antwerpen 104,66 356,84 2.577,49 260,74 20,48 3.215,55
Vlaams Brabant 1.387,31 4.730,08 34.165,69 3.456,15 271,43 42.623,35
West-Vlaanderen 149,37 509,28 3.678,58 372,12 29,22 4.589,21
Oost-Vlaanderen 726,09 2.475,63 17.881,63 1.808,88 142,06 22.308,20
Limburg 2.688,01 9.164,86 66.198,40 6.696,54 525,92 82.585,72
- 196 -

Tabel 2. Verbruik per arrondissement van actieve stof gewasbeschermingsmiddelen in laagstam peer (teeltjaar 2000)
Arrondissement oppervlakte herbiciden fungiciden insecticiden groeistoffen totaal
+ acariciden
hectare kg kg kg kg kg
Antwerpen 74,25 253,16 1.828,58 184,98 14,53 2.281,24
Mechelen 16,57 56,50 408,07 41,28 3,24 509,09
Turnhout 13,84 47,19 340,84 34,48 2,71 425,22
Halle-Vilvoorde 118,43 403,79 2.916,61 295,04 23,17 3.638,61
Leuven 1.268,88 4.326,29 31.249,08 3.161,11 248,26 38.984,74
Brugge 0,05 0,17 1,23 0,13 0,01 1,54
Diksmuide 19,15 65,29 471,61 47,71 3,75 588,36
Ieper 24,65 84,04 607,06 61,41 4,82 757,34
Kortrijk 18,37 62,63 452,40 45,77 3,59 564,40
Oostende 2,30 7,84 56,64 5,73 0,45 70,67
Roeselare 24,77 84,45 610,02 61,71 4,85 761,03
Tielt 47,43 161,71 1.168,07 118,16 9,28 1.457,23
Veurne 12,65 43,13 311,54 31,52 2,48 388,66
Aalst 44,17 150,60 1.087,79 110,04 8,64 1.357,07
Dendermonde 34,59 117,94 851,86 86,17 6,77 1.062,73
Eeklo 67,41 229,84 1.660,13 167,94 13,19 2.071,09
Gent 72,43 246,95 1.783,75 180,44 14,17 2.225,32
Oudenaarde 24,35 83,02 599,67 60,66 4,76 748,12
Sint Niklaas 483,14 1.647,28 11.898,43 1.203,63 94,53 14.843,87
Hasselt 1.545,58 5.269,70 38.063,45 3.850,45 302,40 47.486,00
Maaseik 10,01 34,13 246,52 24,94 1,96 307,55
Tongeren 1.132,42 3.861,02 27.888,44 2.821,16 221,56 34.792,18
- 197 -

12. BESLUIT
Als besluit wordt in de volgende tabel een overzicht gegeven van het totale areaal (hectare) en
het totaal verbruik in Vlaanderen voor de graangewassen (wintergerst en wintertarwe), de
hakvruchten (aardappelen en suikerbieten), de voederteelten (weiden en maïs), de fruitteelten
(appel en peer) en de groenteteelt onder glas van actieve stof herbicide, fungicide, insecticide
en groeistoffen in kilogrammen. Bodemontsmettingsmiddelen zijn al of niet verrekend in het
eindtotaal voor alle teelten tezamen. De arealen die per teelt vermeld worden in tabel 1 zijn de
cijfers van het Nationaal Instituut voor de Statistiek voor het jaar waarin die teelt werd
bestudeerd.
Tabel 1: totaal verbruik van actieve stof in Vlaanderen
teelt
areaal
(ha)
herbiciden
(kg)
- 198 -
fungiciden
(kg)
insecticiden
(kg)
groeistoffen
(kg)
Totaal
(kg)
graangewassen:
wintergerst 12.773,40 26.983,25 7.764,01 96,33 8.328,26 43.171,89
wintertarwe 71.759,60 126.340,81 79.650,10 1.350,52 59.731,38 267.072,81
Totaal 84.533,00 153.324,06 87.414,11 1.446,85 68.059,64 310.244,70
hakvruchten:
aardappelen 44.675,73 157.918,25 699.048,78 12.983,62 < 0,001 869.950,65
suikerbieten 37.602,99 138.655,55 15.716,48 16.543,53 - 170.915,57
Totaal 82.278,72 296.573,80 714.765,26 29.527,15 < 0,001 1.040.866,20
voederteelten:
blijvend grasland 185.939,52 45.995,89 - 2.067,99 - 48.063,83
tijdelijk grasland 58.080,88 3.720,22 - - - 3.720,23
kuilmaïs 105.785,01 175.026,22 2.846,97 6.743,81 13,08 184.630,08
korrelmaïs 34.033,33 48.691,03 750,95 2.293,10 5,04 51.740,12
Totaal 383.838,74 273.433,36 3.597,92 11.104,90 18,12 288.154,26
fruitteelten:
appel 8.940,76 36.017,99 257.189,60 *21.410,99 3.892,69 318.511,27
peer 5.055,44 17.236,69 124.501,79 *12.594,43 989,11 155.322,03
Totaal 13.996,20 53.254,68 381.691,39 *34.005,42 4.881,80 473.833,30
glasgroenten:
Totaal 1.082,41 1.481,82 44.085,48 *4.079,60 1.905,04 **51.551,95
TOTAAL** 565.729,07 778.067,72 1.231.554,16 80.163,92 74.864,60 2.164.650,41**
TOTAAL inclusief bodemontsmettingsmiddelen 2.240.799,41
* bij de fruitteelten en groenteteelt werd het insecticidenverbruik samengenomen met het acaricidenverbruik
** bodemontsmettingsmiddelen niet inbegrepen

In de inleiding werd reeds vermeld dat, gemiddeld over de drie jaar, zo’n 579.587 hectare
door de besproken teelten wordt ingenomen. Vermits het totale landbouwareaal in
Vlaanderen, ook gemiddeld over de drie jaar, 636.394 hectare bedraagt, vertegenwoordigen
de bestudeerde teelten samen gemiddeld meer dan 91 procent van het landbouwareaal in
Vlaanderen. In de volgende tabel worden de gebruiken in kilogram actieve stof per hectare
gegeven.
Tabel 2: Verbruik van actieve stof in Vlaanderen in kilogram per hectare
teelt
Herbiciden
(kg/ha)
- 199 -
fungiciden
(kg/ha)
Insecticiden
(kg/ha)
groeistoffen
(kg/ha)
Totaal
(kg/ha)
graangewassen:
wintergerst 2,112 0,608 0,008 0,652 3,380
wintertarwe 1,761 1,110 0,019 0,832 3,722
Gemiddelde 1,814 1,034 0,017 0,805 3,670
hakvruchten:
aardappelen 3,535 15,647 0,291 < 0,001 19,473
suikerbieten 3,687 0,418 0,440 - 4,545
Gemiddelde 3,605 8,687 0,359 < 0,001 12,651
voederteelten:
blijvend grasland 0,247 - 0,011 - 0,258
tijdelijk grasland 0,064 - - - 0,064
kuilmaïs 1,655 0,027 0,064 < 0,001 1,746
korrelmaïs 1,431 0,022 0,067 < 0,001 1,520
Gemiddelde 0,712 0,009 0,029 < 0,001 0,751
fruitteelten:
appel 4,029 28,767 *2,396 0,435 35,627
peer 3,410 24,627 *2,736 0,196 30,969
Gemiddelde 3,805 27,271 *2,430 0,349 33,854
glasgroenten:
Gemiddelde 1,369 40,729 *3,769 1,760 **47,627
TOTAAL
GEMIDDELDE
1,375 2,177 0,142 0,132 **3,826
TOTAAL GEMIDDELDE inclusief bodemontsmettingsmiddelen 3,961
* bij de fruitteelten en groenteteelt werd het insecticidenverbruik samengenomen met het acaricidenverbruik
** bodemontsmettingsmiddelen niet inbegrepen

Bij de tabellen 1 en 2 moet bij de glasgroenten nog het verbruik van
bodemontsmettingsmiddelen worden vermeld. Per hectare glasgroente wordt gemiddeld zo’n
70,4 kilogram actieve stof gebruikt en in totaal geeft dit voor Vlaanderen een verbruik van
76.149 kilogram actieve stof voor de bodemontsmetting. Totalen voor de alle teelten in tabel
1 en 2 zijn exclusief en inclusief bodemontsmettingsmiddelen weergegeven.
- 200 -