Weerspiegel van december 2012 downloaden - Vereniging voor ...

Toch kunnen deze grote hoeveelheden
de geconstateerde temperatuurstijging
en de gemeten verarming aan
de C isotoop in de atmosfeer maar
voor een deel verklaren. Er moet ook
nog een andere koolstofemissie
hebben plaatsgehad. Volgens de
onderzoekers is dat het methaan uit
de oceanen.
Het CO uit de vulkanen en door de
brandende kolenlagen heeft voor een
trigger gezorgd: de door het CO
veroorzaakte opwarming zorgde er
vervolgens voor dat er uit de oceaan
enorme hoeveelheden methaan
vrijkwamen. Tot dan toe had dat
methaan op de bodem van de oceaan
gelegen, opgeslagen als methaan-
Is er ook nu een massa-extinctie gaande?
Na dit inkijkje in deze afschrikwekkende gebeurtenissen uit
het verre verleden is het verleidelijk om te bezien of er een
analogie bestaat met de huidige situatie. Ditmaal niet door
een natuurlijke oorzaak, maar door menselijke activiteiten.
Dit, deels door de antropogene verstoring van de
ecosystemen, deels door de mondiale opwarming. Dat de
mens verantwoordelijk is voor het uitsterven van soorten is
niet iets van de laatste eeuwen. Ook millennia geleden
was dat al aan de orde (denk aan de verdwijning van de
mammoeten in noordelijk Amerika, toen de mens er voet
aan de grond zette ( .000 tot .000 jaar geleden) en het
verdwijnen van een groot deel van de grotere dieren in
Australië (ca. 0.000 jaar geleden). Maar de laatste
eeuwen is door de menselijke activiteit de druk op de
ecosystemen wel enorm toegenomen. En recenter is daar
ook nog eens de opwarming bijgekomen. Het aantal
uitgestorven soorten is weliswaar nog relatief gering, maar
het aantal bedreigde soorten is al zeer aanzienlijk. Zie
figuur 0. En dat aantal bedreigde soorten groeit nog
steeds, vaak met een snelheid die groter is dan de
uitsterfsnelheid bij een massa-extinctie. Op grond daarvan
zou men kunnen stellen dat er ook nu, onder onze ogen,
sprake is van een massa-extinctie, zonder dat we ons dat
realiseren.
Daar komt nog bij dat we wat de opwarming betreft pas
aan het begin staan: de atmosferische CO -concentratie
stijgt nog altijd. Bovendien wordt het opwarmingseffect van
dat extra CO nog voor een groot deel versluierd doordat
de oceanen een flink deel van de ingevangen warmte
opnemen. Die opname is een eindig proces en later krijgen
onze nakomelingen alsnog de rekening gepresenteerd, in
de zin dat ook al zou de CO -emissie worden teruggebracht
naar 0, de oceanen nog eeuwenlang hun warmte
blijven afgeven.
Bovendien weten we nog onvoldoende over de ‘drempels’
in het klimaatsysteem. Ook nu lopen we de kans dat boven
een bepaalde drempel het point of no return is gepasseerd.
De sneeuwbal gaat rollen en de opwarming gaat
zichzelf versterken. Mogelijke mechanismen zijn o.a. de
terugkoppeling van een ijsvrije poolzee, de methaanemissie
uit de permafrost, en het instabiel worden van
methaanhydraten op de oceaanbodem.
hydraten. Bij de hoge druk en de lage
temperatuur die heersen op de
oceaanbodem kunnen zich ‘kooien’
van water vormen waarbinnen het
methaan gevangen blijft. Iets dergelijks
is het geval in het ijs van de
permafrost. Stijgt de temperatuur van
het water, dan kunnen de kooien
instabiel worden en komt het methaan
vrij. Het borrelt omhoog en komt in de
atmosfeer. Zoals bekend is methaan
een bijzonder krachtig broeikasgas.
Uiteindelijk wordt dit methaan
weliswaar omgezet in CO , waardoor
de broeikaswerking wordt afgezwakt,
maar de temperatuurstijging die heeft
plaatsgevonden zorgt weer voor het
vrijkomen van nog meer methaan etc.
De sneeuwbal is gaan rollen en de
opwarming is vrijwel onbeheersbaar
geworden; het klimaatsysteem is
volledig ontspoord. In de literatuur
spreekt men dan van het runaway
greenhouse effect.
Al met al is er een consistent beeld
ontstaan: het vrijgekomen CO door
de vulkaanuitbarstingen en de brandende
kolenlagen heeft gezorgd voor
het aansteken van de lont, waarna het
vrijkomende methaan een vicieuze
cirkel van een steeds toenemende
temperatuurstijging heeft veroorzaakt.
Bovendien geven het extra CO en
methaan een verklaring voor de
geconstateerde daling van het C
gehalte, ook in kwantitatieve zin.
Al met al zou men kunnen stellen dat de ontsluierde
gebeurtenissen uit het verre verleden meer zijn dan
‘interessante kennis’. We zouden het beter kunnen zien als
een wake up call, een waarschuwing dat we door onze
activiteiten een geest uit de fles roepen die er later niet
meer in te krijgen is.
Figuur 0. De witte getallen geven het percentage in het wild
uitgestorven diersoorten in de afgelopen 00 jaar. In de zwarte
cijfers is het percentage bedreigde soorten opgeteld bij het
percentage dat al uitgestorven is (in het wild). De zwarte verticale
lijn markeert de % waarboven we spreken van een massaextinctie.
Maar die % besloeg dan steeds een periode van een
miljoen jaar. De huidige (nu nog kleinere) extincties namen veel
minder tijd in beslag en al het in dit tempo doorgaat, zitten we al
ver voor die miljoen jaar boven %.
Bronnen:
. Yadong Sun et. al., Science, , - 0 ( oktober
0 ), Lethally hot temperatures during the early Triassic
greenhouse.
. Michael J. Benton and Richard J. Twitchett, Trends in
Ecology and Evolution, , - ( juli 00 ), How to
kill (almost) all life: the end-Permian extinction event.
. Diverse onderwerpen via www.kennislink.nl.