Weerspiegel van december 2012 downloaden - Vereniging voor ...

De winter 1812-1813
Mythe en werkelijkheid (deel I)
Wouter Lablans en Gerard van der Schrier (KNMI)
Het was in juni 2012 tweehonderd jaar geleden dat Napoleon Bonaparte Rusland binnenviel. Met deze
veldtocht kwam er een einde aan de reeks van veldtochten waarmee Napoleon een groot deel van Europa
onder controle had gekregen. Na deze veldtocht ging het met Napoleon snel bergafwaarts. Dat de veldtocht in
een nederlaag resulteerde is vaak toegeschreven aan de invloed van het winterweer dat optrad in de maanden
november en december 1812 en niet aan de fouten en de misrekeningen van Napoleon. In dit artikel brengen
we het verloop van de veldtocht met het weersverloop in verband en dan blijkt dat dit een mythe is, de
werkelijkheid was anders. Ook als het winterweer gedurende de gehele veldtocht was uitgebleven zou de
veldtocht op een nederlaag zijn uitgelopen.
Figuur 1.
Napoleon Bonaparte (1769-1820)
Het historisch perspectief
De veldtocht van Napoleon
Bonaparte (figuur 1) in 1812
tegen Rusland is waarschijnlijk de
eerste militaire operatie in de
geschiedenis waarvoor
meteorologisch advies werd
ingewonnen.
Als meteorologisch adviseur trad
op Pierre-Simon de Laplace
(1749 -1827; figuur 2). Napoleon
maakte kennis met Laplace in
1784 op de militaire academie te
Parijs. Laplace was aan de
academie hoogleraar in de exacte
vakken. Hij had snel door dat de
Corsicaanse cadet zeer intelligent
was en gebaat zou zijn bij een zo
kort mogelijke opleiding, gezien
zijn nijpende geldgebrek. Hij
stoomde Napoleon in ŽŽn jaar
klaar voor het examen en zo kon
Napoleon reeds op zestienjarige
leeftijd, enkele jaren voor het
uitbreken van de Franse
Revolutie, in dienst treden als
artillerieofficier in het leger van
Lodewijk XVI.
Als dank werd Laplace later door
Keizer Napoleon benoemd tot lid
van de senaat en in de adelstand
verheven. Het leger ging tijdens
de revolutie over naar de
Republiek, na een flinke zuivering
van het officierscorps. Dit bood
aan jonge officieren goede
carrièreperspectieven, voor
Napoleon een bliksemcarrière.
Na enkele opvallende prestaties
werd hij reeds in 1893, op 24jarige
leeftijd, brigade-generaal
en werd hij ook bij het volk zeer
populair. Hij ging in de politiek en
werd in 1802 Eerste Consul.
In1804 volgde zijn verheffing tot
keizer.
Tijdens de Franse revolutie was
Frankrijk in oorlog met een aantal
Europese landen. De republiek
wilde de Europese volken laten
delen in de zegeningen van de
revolutie: Vrijheid, Gelijkheid en
Figuur 2.
Pierre-Simon de Laplace (1749-1827).
Broederschap. De Europese
vorsten, die dan van het toneel
zouden verdwijnen, streefden
naar het herstel van de
monarchie in Frankrijk. Toen
Napoleon aan de macht kwam
werden de veldtochten voortgezet
met een ander doel, het tot stand
brengen van een Verenigd
Europa onder Franse hegemonie
met: dezelfde wetten voor heel
Europa, een Europees gerechtshof,
een Europese munt en
gelijke maten en gewichten.
De oostgrens van dit Verenigd
Europa zou gelegen zijn op de
grens tussen Polen en Rusland.
Dat er toch twee veldtochten
tegen Rusland ondernomen
werden had dan ook niet als doel
ook Rusland in het Verenigd
Europa op te nemen; de
veldtochten waren gericht tegen
Engeland. Napoleon wilde ook de
Russische havens in de Oostzee
voor de handel met Engeland
afsluiten. Het doel daarvan was
Engeland economisch zo te
verzwakken dat het geen
bedreiging meer zou vormen voor
de Franse ambities. In 1807
stonden wel de Duitse
Oostzeehavens onder controle
van Napoleon, maar de
Russische havens nog niet. Om
dat af te dwingen werd in 1807
een veldtocht tegen Rusland
ondernomen. Deze veldtocht was
succesvol. Het Russische leger
werd op 14 juni 1807 bij