De beeldtaal - Thuis in Brabant

XIV Brussel en vernielde daarbij zowat het hele
stadscentrum. Niet alleen de lokalen van de Staten,
maar ook zo goed als hun hele archief ging in de
vlammen op. De heropbouw liet een tijd op zich
wachten. De ruwbouw van de nieuwe statenvleugel
werd pas in 1706 aangevat. De inrichting kreeg
haar beslag tussen 1714 en 1717.
Ondertussen waren de Habsburgse Nederlanden
na de Vrede van Utrecht onder Oostenrijks bewind
gekomen. De iconografie van de statenzalen werd
daarom opgevat als een feestelijke verwelkoming
van de nieuwe heersers; maar een verwelkoming
waarbij de Staten uitdrukkelijk aan hun historische
voorrechten wensten te herinneren. Het verhaal
begon met een eerste reeks wandtapijten die
het leven van de Frankische koning Clovis verhaalden
en – netjes thematisch verdeeld – opgehangen
waren in de ruimten waar de geestelijkheid en
de adel apart vergaderden. Clovis werd erin voorgesteld
als de grondlegger van de politieke en religieuze
orde in onze gewesten: de veroveraar die
het monarchale regime vestigde en de bekeerling
die zijn onderdanen voorging in het christendom.
In die maatschappelijke orde speelden clerus en
adel een constitutieve rol. De eerste groep als
verkondigers van het geloof en bestuurders van
het rijk, de tweede als de gewapende arm die
de Frankische vorst op het schild verheven had.
De Habsburgse vorsten waren evenzeer rechtstreeks
betrokken, want Clovis gold destijds als
de stamvader van hun dynastie.
Met reuzenschreden ging het dan door de Brabantse
geschiedenis. Een schilderij van de Brusselse
meester Victor Janssens – die overigens voor het
hele iconografische programma instond – herinnerde
in de kamer van de adel aan de slag van
Ransbeke in 1159. Het toonde hoe edelen de op
dat moment eenjarige hertog Godfried III bij de
aanvang van de slag met wieg en al in een boom
hingen. Zo zouden de loyale Brabantse ridders
hun leenheer kunnen zien terwijl ze zijn vijanden
uit het Huis Berthout bestreden. In de eigenlijke
statenzaal herinnerden drie wandtapijten aan
de latere dynastieke ontwikkelingen. Het eerste
van de drie gaf weer hoe hertog Filips de Goede
de Blijde Intrede bevestigde bij de inlijving van
Brabant in de Bourgondische staat. Het tweede
verbeeldde de troonsafstand van Keizer Karel als
het moment waarop de Spaanse Habsburgers de
macht overnamen. Op het derde, ten slotte, werd
de Oostenrijkse keizer Karel VI als nieuwe landsheer
gehuldigd.
Heraldisch vertoon
Het iconografische betoog besteedde naar verhouding
weinig aandacht aan de derde stand.
Dat werd echter ruim gecompenseerd door heraldisch
vertoon. Op de wanden en plafonds van
de statenvleugel komen de wapenschilden van
de hoofdsteden meermaals voor. Het gaat hier
dan telkens om de vier hoofdsteden, want bijna
negentig jaar na datum hadden de Staten van
Brabant zich duidelijk nog niet bij het verlies van
’s-Hertogenbosch neergelegd. De vorm mag dan
anders zijn geweest, maar ook hier overheerste
evenzeer een toonzetting die in termen van historische
rechten en contractuele monarchie was
gegoten.
Wapenschilderijen
In naam van Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap
schoof de Franse Revolutie dergelijke redeneringen
brutaal aan de kant. Voor Noord-Brabant
brak er toen een periode van grote bestuurlijke
veranderingen aan. Om de haverklap werden
de grenzen hertekend en werd de organisatie
van het bestuur overhoop gehaald. Naar aanlei-
inbrabant NUMMER 3-4 JULI 2013
23
In de statenzaal
hingen drie wand-
tapijten, een daarvan
herinnerde de troons-
afstand van Keizer
Karel V in 1555. Het
moment waarop de
Spaanse Habsburgers
de macht overnamen.
(Bron: Wikimedia
Commons)