Rooms-katholieke school Dalfsen bestaat 75 jaar Een ... - Atlantis

More documents

Recommendations

Info

▼ De Ruitenborgh met poort, omstreeks 1900. Coll.: Historische Kring. Het meest waarschijnlijke is dat Jan Arend Sloet, die in 1745 als lid van de Ridderschap verschreven werd in de Staten van Overijssel, in die periode zijn huis heeft laten herbouwen. Zijn erfgenamen zeker niet, want in de tweede helft van de 18e eeuw waren er nauwelijks bouwactiviteiten in deze regio. Bovendien zou dit huis dan binnen vijftig jaar weer afgebroken zijn. Wanneer er in 1821 geschreven wordt over verkoop en afbraak van de havezate, dan gaat het over dit tot nu toe onbekende huis. In het notarieel archief van Dalfsen, Nº 869 van 16 mei 1821, staat: ‘Het huys Ruitenborgh word verkoft tot afbraake met de muur om de gracht en brugge zoals het zelven binnen de gracht is gelegen. De koper zal voort, na dat de tijd van beraad van de koper der grond, met het afbreken kunnen beginnen en hij zal niet alleen hetzelve moeten afbreken maar de afbraake ook geheel van de plaats moeten vervoerd hebben voor of op den eersten November achtienhondert twee en twintig, tot die tijd toe zal hij de afbraake kunnen leggen en plaatsen op de bassecour, mits dat de passagiens en toegangen tot het bouwhuis, de hof en landerijen niet worden gestremd of gehindert.’ Ín hetzelfde notarieel archief van 23 mei 1821, onder nº 873, werden een week later diverse percelen verkocht, waaronder Perceel v: ’Het Bouwhuis met de Hof, Bassecour en de ondergrond van het huis.’ De bassecour is de voor- of buitenplaats waar de bouwhuizen op staan tussen de binnen- en buitengracht. Duidelijk blijkt uit voorgaande gegevens, dat er een huisplaats met huis stond, omgeven door een gracht en een muur en een bouwhuis met bassecour. Ook stond dat huis meer naar achteren dan de tegenwoordige Ruitenborgh, dat duidelijk uitkomt, wanneer we de kadastrale kaart van 1820 projecteren op de huidige situatie. Door kaarten te vergelijken en historische gegevens daaraan vast te koppelen, kunnen er verrassende feiten te voorschijn komen, in dit geval een ‘nieuwe’ Ruitenborgh tussen de tweede en derde in. Deze derde, nu vierde Ruitenborgh, is in 1921 bij verkoop ingezet voor ƒ 23000,- door de gebroeders Dijk. Een hoger bod werd niet gedaan, zo- 996 RONDOM DALFSEN 47 ▼ dat na een poging het weer te verkopen, de gebroeders Dijk er zelf zijn gaan wonen. Na het overlijden in 1966 van één van de gebroeders Dijk, werd Johannes Dijk alleeneigenaar. Toen in 1967 ook Johannes Dijk kwam te overlijden, is de Ruitenborgh overgegaan naar zijn zoon Berend Dijk, die met zijn gezin deze roemruchte plaats met een bewogen geschiedenis nog steeds bewoont. Rondom het gebouw waar, door grasland aan het oog onttrokken, nog de sporen aanwezig zijn van grachten, de belegering met veldkeien, van pijlen voor de kruisbogen, maar ook drinkkruiken, glaswerk, porselein en de lakstempels van vele brieven, evenals de spelden voor het fijne borduurwerk van de kasteeljuffers, grazen nu de koeien. Literatuur: Zwolse regesten deel I, drs F.C. Berkenvelder Johan Dijk en echtgenote. Coll.: Berend Dijk.
Karnen, karntonnen en karnmolens Ben Kloosterman In huize Hofwijk aan de Vossersteeg in Ankum, bevindt zich sinds ruim honderd jaar een nog vrijwel complete karnmolen, gebouwd door molenmaker Johannes Woltherus Schiller, de jongste zoon van molenmaker Heinrich Otto Schiller, waarover we in een vorige ‘Rondom Dalfsen’ (nr. 44) een uitvoerige reportage schreven. Deze karnmolen zal omstreeks 1885 zijn gebouwd, toen (Jans) Schiller zich in dat jaar, na het overlijden van zijn vader, uit de molenmakerij van Schiller terugtrok en zich ging specialiseren in het maken van (grotere) karnmolens (rosmolens) voor de boeren. Een en ander was voor de redactie van ‘Rondom Dalfsen’ aanleiding eens nader in te gaan op de (ros)karnmolens en de karnmethoden die daaraan voorafgingen, temeer omdat het in de bedoeling ligt van de huidige bewoners van huize Hofwijk de karnmolen weer in oude luister te herstellen. Het karnen, al of niet met behulp van een karnmolen, was voor onze voorouders niet nieuw. Toen Jans Schiller met zijn roskarnmolen kwam, werd er al decennia lang door de boeren gekarnd. Het karnen heeft in de loop der jaren een hele ‘technische’ ontwikkeling doorgemaakt. In 1860 werd er zelfs een uitvoerige verhandeling aan gewijd in het boek ‘Natuurlijke Historie van Holland’, van J. le Francq van Berkhey, medisch Doctor en Praelector in de Natuurlijke Historie aan ‘s Lands Universiteit te Leyden, Lid van verscheidene zoo Uitheemsche als Vaderlandsche Maatschappijen der Natuur- en Dichtkunde. De titel van het betreffende (twaalfde) hoofdstuk luidde: ‘Eene beschrijving van het karnen van den room tot boter, en van verschillende karntonnen.’ Begonnen wordt met de vaststelling, dat ’het karnen van den room de voornaamste bewerking is, waardoor de boter wordt voortgebragt, zijnde het door de kleinzing en klutzing en door de gestadige roering, welke den room der melk in de karnton ondergaat, dat het stremmen en zamenstollen der boterdeelen bewerkt, en dezelve van de melkdeelen afgescheiden en tot hare eigenaardige verbinding gebragt wordt’. Het karnen lijkt op zich een eenvoudige bezigheid, maar eigenlijk is het een zware bewerking en daarom is het niet zo verwonderlijk, dat er toen al door ‘werktuigkundigen’ gezocht werd naar verbeteringen die de bewerking lichter moesten maken. Ook de ‘landman’, de karner, dacht in dit proces mee, waardoor er verscheidene soorten karntonnen en karnbewerkingen ontstonden. Karntonnen Doctor Le Francq van Berkhey stelde bij het schrijven van zijn boek vast, dat ‘de karntonnen, welke door onze landlieden gebruikt worden, van twee onderscheidene gedaanten zijn, te weten: de zoodanige, welke breed aan den bodem zijn, en naar boven smaller toeloopen, en deze noemt men de ouderwetsche karnton; en zulke, welke als een gewone ton met een buik zijn, dat is, die in het midden ronder van duigen zijn en wijder uit loopen dan boven en onder. Even als de biervaten en oxhoofden, worden deze soort de tonnekarn genaamd.’ Vervolgens geeft doctor Le Francq Berkhey een nadere omschrijving: ‘Van beide soorten zijn er van verschillende grootte, naar mate dat den landman veel of weinig koeijen heeft, of dat dezelve zwaarder bewerkt moeten worden. De grootste zijn die, welke voor de groote karnmolen, die door het loopen van een paard wordt omgedraaid, geschikt zijn; die van eene mindere grootte worden door middel van een slinger bewerkt; nog kleinere zijn er, welke door een volwassen sterk mensch, en de kleinste, welke door een aankomend meisje of knaapje bewerkt kunnen worden. Alle dezen hebben bovenop een houten deksel, roomdeksel genaamd, in welks middelpunt een rond gat is, waar de karnstok (ook de roomstok en ook wel karnpols genaamd) doorloopt. Onderaan den karnstok is een ronde schijf vol gaten, welke de druif genaamd, en waardoor de room gekleinsd wordt.’ Ouderwetse karnton In figuur 1 is de ouderwetse schuin oplopende karnton, waarin de room door een ‘volwassen landman’ gekarnd wordt, weergegeven. De doorsnee van de ton was aan de bovenzijde 19 duimen en aan de onderzijde 25 duimen. De middellijn van de karnschijf was 18 duimen. Men ziet hier, dat ‘de landman’ (boer) met beide handen de karnstok vat, ▼ Figuur 1: Ouderwetse karnton. RONDOM DALFSEN 47 997
Page 1 and 2: Rondom Dalfsen Een uitgave van de H
Page 3 and 4: ▼ Pastoor J.IJ. Galama In 1928 wo
Page 5 and 6: tholieke school eenmaal een feit wa
Page 7 and 8: Het feestelijk gebeuren in 1953 wer
Page 9 and 10: 1978 - 2003 Vanaf 1978 tot heden la
Page 11 and 12: Met medewerking van een vijftig led
Page 13: ▼ De Ruitenborgh, 1729. Coll.: Hi
Page 17 and 18: ▼ karn, die staat afgebeeld in fi
Page 19 and 20: Opnieuw in beeld Rooms-katholieke l

Rooms-katholieke school Dalfsen bestaat 75 jaar Een ... - Atlantis

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?