EindhovEn - BinnEnstad & tramstraatkwartiEr - gemeente Eindhoven

viJF BouwFasEn mEt EigEn kEnmErkEn
de ontwikkelingsgeschiedenis van Eindhoven is niet
alleen in de structuren af te lezen, maar ook in de
gebouwenvoorraad. de gebouwen in de binnenstad zijn
in dit rapport opgedeeld in vijf bouwfases. de periode
tot 1920 is vrij uitgebreid gedocumenteerd en goed
vertegenwoordigd in monumentenlijsten. dit geldt in
mindere mate voor de periode 1920-1944. met name de
naoorlogse panden behoeven een inhaalslag wat betreft
waardering.
1. panden uit de vroegste bouwfase (tot 1920) bevinden
zich voornamelijk aan de historische hoofdstructuur. de
gebouwen die tot 1816 gebouwd zijn, voldoen veelal nog
aan de rooilijnen van het decreet van willem van oranje
uit 1554. ze kenmerken zich door een pandsgewijze
opbouw, een kleinschalig karakter en een bouwhoogte
van niet meer dan drie bouwlagen met kap en bevinden
zich aan de oudste straten van het onderzoeksgebied:
rechtestraat, stratumseind, markt, vrijstraat, kerkstraat
en ten hagestraat). veel van deze panden zijn in de loop
van de tijd gewijzigd door aanbouwen, gevelwijzigingen of
aanpassingen aan het interieur. dit is het meest opvallend
bij de panden aan de rechtestraat en het stratumseind,
waar reclameborden, vernieuwde kozijnen, puien en
etalages de oorspronkelijke plasticiteit van de gevels
aantasten. in de 19de eeuw vonden grotere veranderingen
plaats. de schaal van de panden werd iets groter en er
kwamen nieuwe typologieën bij zoals industrie, vrijstaande
villa’s en heerenhuizen. dit gebeurde voornamelijk aan de
voormalige stadsgrachten (Emmasingel, keizersgracht, wal
vestdijk), maar ook in de rechtestraat, de stratumseind en
de ten hagestraat.
2. gebouwen uit de periode 1920-1944 zijn overwegend
nog kleinschalig van karakter, net als de panden uit de
oudere bouwperiode. in deze periode zijn wel grootschalige
40 BinnEnstad - EindhovEn
gebouwen met een bijzondere functie gebouwd, zoals
het voormalige philipskantoor aan de Emmasingel, het
hoofdgebouw van het van abbemuseum en de uitbreiding
van het voormalige klooster mariënhage. daarnaast is
een schaalvergroting zichtbaar bij enkele winkels en
warenhuizen, zoals het pand van v&d en de hoekpanden
aan de demer/vrijstraat en rechtestraat/hooghuisstraat.
3. in de periode 1944 - 1965 werd de schaalvergroting
deels doorgezet. aan de ene kant zijn er de panden aan
de demer met hun strakke pandsgewijze opbouw, die de
vooroorlogse opzet volgen. aan de hoofdwegen (zoals
de keizersgracht en de vestdijk) echter bevinden zich
grootschalige complexen en moderne complexen zoals het
grand hotel de cocagne en de Bijenkorf.
4. het merendeel van de gebouwen uit de periode 1965
- 1985 zijn losse, grote volumes met voornamelijk winkel-
en kantoorfuncties, zoals de grand Bazar aan de vestdijk
(nu Bcc winkel). deze panden passen goed in het
verdichtingsbeleid dat destijds werd gevoerd. deze periode
markeert het begin van de hoogbouw in de binnenstad,
bijvoorbeeld het hooghuis (keizersgracht/hooghuisstraat)
en de gebouwen aan de zuidzijde van de vestdijk.
5. gebouwen uit de periode 1985 en 2011 zijn vaak grote
complexen met een multifunctioneel karakter. ze vulden
de gaten die ondermeer ontstonden na sloop ten behoeve
van het cityplan (1967) van architecten van den Broek en
Bakema. voorbeelden zijn de Emmasingel (tegenover het
philipsterrein) en het ziekenhuisterrein (heuvel galerie).
deze periode bracht een van de speerpunten van het
cityplan ten uitvoering, namelijk meer woningbouw in
de binnenstad. voorbeelden daarvan zijn de woningen
in de smalle haven en (op een heel andere schaal) het
woonwijkje langs de dommel, ten westen van de tramstraat.
Bouwfase 1: Rechtestraat, begin 18e eeuw. [GE]
Bouwfase 1: tot 1920. straatbeeld rechtestraat op dezelfde
standpunt als de foto boven.
Bouwfase 2: 1920 - 1944. Eerste deel van abbemuseum.