EEN DUBBEL GEVOEL - Rutgers WPF

Een dubbel gevoel Rutgers WPF, 2012
1 Inleiding
1.1 Aanleiding van het onderzoek
Seksualiteit hangt nauw samen met lichaam en identiteit. De specifieke situatie van
transgenderpersonen maakt dat hun ervaring van lichaam en identiteit anders is dan die van
cisgender (niet-transgender)personen. Het valt te verwachten dat dit ook invloed heeft op hun
seksualiteitsbeleving. Toch is er, zowel internationaal als in Nederland, nauwelijks onderzoek
verricht naar de manier waarop het transgender-zijn en het doormaken van een transitie de
seksualiteitsbeleving van transgenderpersonen beïnvloedt. Er is dan ook weinig informatie over
seksualiteit beschikbaar voor transgenderpersonen die toegesneden is op hun specifieke
situatie. In dit pilot-onderzoek wordt een begin gemaakt met het vergaren van deze
informatie, en wordt de behoefte aan verdere informatie geïnventariseerd.
1.2 Transgender en seksualiteit: introductie en definities
Transgenderpersonen zijn mensen van wie de huidige geslachtsuiting en/of geslachtsidentiteit
niet overeenkomt met het geslacht dat hen bij de geboorte, op grond van hun lichaam, is
toebedeeld. Dit betekent dat bij transgenderpersonen vóór een eventuele transitie de relatie
tussen het gegenderde lichaam en genderidentiteit anders is dan bij cisgenderpersonen. Als
iemand vervolgens in transitie gaat, treden er bovendien een aantal veranderingen op in
iemands lichaam en (sociale) identiteit. De term transgender is een zogenaamde parapluterm,
wat inhoudt dat de identiteiten en situaties die onder de term vallen niet alleen verschillen
van cisgenderpersonen, maar zich ook onderling kenmerken door diversiteit. Zo kan er
onderscheid worden gemaakt op grond van de (wens tot) medische aanpassing van het
lichamelijke geslacht door hormonen en operaties, tussen het fulltime of parttime in het
andere geslacht leven, of op grond van genderidentiteit (voelt iemand zich man, vrouw,
ertussenin, beide of geen van beide).
Grofweg worden vaak transseksuelen, travestieten, genderqueers en transgenderisten van
elkaar onderscheiden. De medische term transseksueel verwijst over het algemeen naar
mensen die zich identificeren als het andere geslacht dan waarin ze zijn geboren, fulltime in
dat geslacht willen leven en een wens hebben tot medische aanpassing of deze al achter de rug
hebben. Travestieten (crossdressers) verschillen onderling in hun genderidentiteit, maar
hebben als overeenkomst dat ze geen medische aanpassing nastreven en zich meestal slechts
parttime uiten als het andere geslacht. Genderqueers en transgenderisten overstijgen in hun
identiteit en lichamelijke situatie verschillende categorieën. Ze identificeren zich bijvoorbeeld
niet als man of vrouw maar als beide, ertussenin of geen van beide. Of ze leven fulltime in het
andere geslacht, maar hebben geen behoefte aan medische aanpassing van hun lichaam
(Bockting, 2009). De scheidslijnen tussen deze categorieën zijn echter niet absoluut, maar
eerder gradueel (Kedde & Van Berlo, 2011). Uit dit pilotonderzoek blijkt bovendien dat
bovenstaande termen door personen zeer verschillend worden geïnterpreteerd.
Seksualiteit is een geheel van gevoelens, gedragingen en identiteiten. In dit onderzoek staat
beleving van seksualiteit centraal, waarmee wordt bedoeld dat het gaat om de manier waarop
transgenderpersonen zelf hun seksualiteit ervaren en onder woorden brengen. Aangezien
seksualiteit wordt beleefd met het lichaam en nauw samenhangt met gender- en seksuele
identiteit, valt te verwachten dat seksualiteit door transgenderpersonen vaak anders wordt
beleefd dan door cisgenderpersonen. Gezien de onderlinge verschillen tussen
transgenderpersonen in hun identiteiten en lichamelijke situaties, is aan te nemen dat hun
seksualiteitsbeleving ook onderling kan verschillen.
1