EEN DUBBEL GEVOEL - Rutgers WPF

Een dubbel gevoel Rutgers WPF, 2012
3 Literatuur
3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk biedt een overzicht van het onderzoek naar de seksualiteitsbeleving van
transgenderpersonen. Met seksualiteit wordt daarbij in brede zin het geheel van gedachten,
gevoelens, gedragingen en identiteiten rondom seks bedoeld. Beleving van seksualiteit verwijst
naar het subjectieve niveau: naar de manier waarop transgenderpersonen zelf hun seksualiteit
ervaren en onder woorden brengen. Waar onderzoek naar de seksualiteit van transgenders is
verricht, wordt seksualiteit echter zelden zo breed opgevat, en wordt het niveau van
subjectieve beleving vaak maar oppervlakkig gemeten. Dit komt waarschijnlijk doordat het
vergaren van informatie over de seksualiteitsbeleving van transgenders zelden het primaire
doel is van het onderzoek: meestal speelt seksualiteit slechts secundair een rol om informatie
te verkrijgen over een ander onderwerp.
Zo is er veel onderzoek gedaan naar de seksuele oriëntatie en de seksuele fantasieën van
transvrouwen. Meestal beperkt dit onderzoek zich echter tot het testen van de specifieke
theorie van autogynefilie, waarin wordt verondersteld dat de vrouwelijke genderidentiteit van
transvrouwen die zich seksueel aangetrokken voelen tot vrouwen veroorzaakt wordt door een
seksuele pathologie (Blanchard, 1985, 1988, 1989; Nuttbrock et al., 2011; Smith, Goozen,
Kuiper, & Cohen-Kettenis, 2005; Veale, Clarke, & Lomax, 2008). Volgens deze theorie hebben
transvrouwen die zich seksueel aangetrokken voelen tot vrouwen niet een
genderidentiteitsprobleem, maar worden zij seksueel opgewonden van de voorstelling van
zichzelf als vrouw. Ook de seksuele identiteitsontwikkeling van homo- en biseksuele
transmannen is voornamelijk onderzocht om de reden dat transitie voor deze groep
aanvankelijk als ‘risicovol’ werd beschouwd, vanuit de eerder heersende opvatting dat
transmannen vrijwel altijd heteroseksueel zouden zijn na transitie (Bockting, Benner, &
Coleman, 2009; Coleman, Bockting, & Gooren, 1993). Seksuele identiteit wordt in dit soort
theorieën beschouwd als informatieverstrekker over de authenticiteit van het verlangen in
transitie te gaan.
In de Verenigde Staten en in verschillende ontwikkelingslanden is veel onderzoek gedaan om de
risicofactoren voor HIV-besmetting onder transgenderpersonen te meten, omdat de prevalentie
onder deze groep bijzonder hoog zou zijn (b.v. Bockting, Miner, & Rosser, 2007, Herbst et al.,
2008, Wilson et al., 2009. Dit geldt echter vooral voor sociaal-economisch marginale groepen
transvrouwen, zoals sekswerkers. Het gros van dit onderzoek is kwantitatief van aard en richt
zich slechts op het achterhalen van seksueel risicovol gedrag, bijvoorbeeld seks zonder
condooms. Dit soort onderzoek is dan ook niet meegenomen in het huidige overzicht. De
subjectieve beleving van seksualiteit komt echter een enkele keer naar boven in bijvoorbeeld
studies naar de dilemma’s van transpersonen in het nastreven van seksuele veiligheid (Kosenko,
2010; Sevelius, 2009). Deze studies zijn wel meegenomen in dit literatuuroverzicht.
Vanuit genderstudies en sociologie is onderzoek gedaan naar de sociaal-culturele werking van
normen rondom gender en seksualiteit, waarbij de situatie van transgenderpersonen als
informatief wordt gezien voor de manier waarop normen rondom sekse, gender en seksualiteit
in de algemene bevolking werkzaam zijn (Devor, 1993; Iantaffi & Bockting, 2011; Schleifer,
2006; Schrock & Reid, 2006). Deze studies zijn in sommige gevallen heel informatief over de
seksualiteitsbeleving van transgenderpersonen. Omdat het vergaren van deze informatie echter
niet het doel van dit soort onderzoek is, beperkt de informatie zich vaak tot een klein deel van
seksualiteitsbeleving, bijvoorbeeld tot de vraag of transpersonen zich minder dan cisgender
personen laten leiden door heteronormativiteit in de relaties die zij aangaan (Iantaffi &
Bockting, 2011).
7