De ontwikkeling van Heerhugowaard; - Het Poldermuseum in ...

De ontwikkeling van
Heerhugowaard;
Door Jasper Wijk en Maurits Kloeg

Voorwoord
Wij Hebben Heerhugowaard gekozen als onderwerp voor ons profiel werkstuk,
omdat het dicht bij ons staat en omdat wij heel erg benieuwd waren hoe
Heerhugowaard zich van een meer tot het huidige Heerhugowaard ‘Stad van
Kansen’ heeft kunnen ontwikkelen Een belangrijk punt was dat we hier aan genoeg
informatie konden komen, omdat we tenslotte in deze gemeente wonen. Wij willen
iedereen hartelijk danken, die heeft meegewerkt aan het tot stand komen van dit
profiel werkstuk. De mensen die ons hebben geholpen hebben zijn burgemeester ter
Heegde, strategisch adviseur Robert Wijk, bestuursvoorzitter van het poldermuseum
Henk Aandewiel en de oude rot in de gemeentelijke organisatie Gijsbert van
Weelden.
Wij wensen u veel plezier bij het lezen van ons profiel werkstuk!
Jasper Wijk & Maurits Kloeg
2

Inleiding
Heerhugowaard. Een polder die is uitgegroeid tot ‘Stad van Kansen’ met meer dan
50.000 inwoners. Op dit moment heeft Heerhugowaard tal van voorzieningen en
ondernemingen die door de omgeving en zelfs door Alkmaarders worden bezocht
Ook heeft Heerhugowaard nu een groot industrieterrein waar zelfs hoofdkantoren
zich vestigen. Mensen noemen Heerhugowaard zelfs een stad. Maar hoe komt
Heerhugowaard aan zijn naam en hoe heeft Heerhugowaard zich kunnen
ontwikkelen tot het hedendaagse Heerhugowaard?
Wij zullen deze vragen beantwoorden via de volgende deelvragen?
• Naar wie is de gemeente Heerhugowaard benoemd?
• Hoe heeft Heerhugowaard uit kunnen groeien tot het hedendaagse
Heerhugowaard?
Voor de volledige beschrijving van de ontwikkeling van Heerhugowaard zullen wij de
geschiedenis tot en met 1945 beschrijven.
De geschiedenis delen wij in naar de volgende periodes:
• de periode van het begin;
• na de drooglegging;
• periode van stagnatie;
• de Franse overheersing;
• na de Franse overheesing;
• een nieuwe tijd;
• de tweede wereldoorlog.
Als we de geschiedenis en de factoren die bijdroegen aan de groei van
Heerhugowaard hebben besproken zullen we toelichten hoe Heerhugowaard er nu
voor staat en wat we in de toekomst kunnen verwachten.
Dit zullen we beantwoorden in de volgende deelvragen.
• Hoe staat Heerhugowaard er nu voor?
• Wat kunnen we in de toekomst verwachten?
'Veel plezier met lezen en ontdek de ontwikkeling van Heerhugowaard.'
3

Inhoudsopgave
Naar wie is de gemeente Heerhugowaard benoemd?........................................................................................ 5
Het verhaal van de polder tot na de Tweede Wereldoorlog............................................................................... 7
De periode van het begin............................................................................................................................... 7
Na de drooglegging........................................................................................................................................ 9
De periode van stagnatie ............................................................................................................................... 9
De Franse overheersing............................................................................................................................... 10
Na de Franse overheersing.......................................................................................................................... 12
Een nieuwe tijd............................................................................................................................................. 15
Heerhugowaard en de Tweede Wereldoorlog.............................................................................................. 16
Hoe heeft Heerhugowaard zich kunnen uitgroeien tot het hedendaagse Heerhugowaard? ........................ 17
Welke ruimtelijke factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard? .................. 18
Ligging van Heerhugowaard ........................................................................................................................ 18
Ruimte.......................................................................................................................................................... 19
Grond benut ................................................................................................................................................. 19
Infrastructuur................................................................................................................................................ 20
Voorzieningen .............................................................................................................................................. 21
Welke economische factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard? ............. 25
Welke politieke factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard?...................... 27
(Eerste) Nota inzake de Ruimtelijke Ordening (1960).................................................................................. 27
Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening (1966) ..................................................................................... 28
Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening (1973-1983) ............................................................................... 28
Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening (1988)........................................................................................ 29
Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening Extra (1994) .............................................................................. 29
Structuurplannen/beelden en bestemmingsplannen .................................................................................... 30
Structuurschets 1988 ................................................................................................................................... 32
Intergemeentelijke Structuurvisie HAL ......................................................................................................... 33
Excellente Gemeente................................................................................................................................... 35
‘Stadsvisie’ ................................................................................................................................................... 36
Stadsvisie ‘Stad van Kansen’....................................................................................................................... 36
De kansen.................................................................................................................................................... 36
Structuurbeeld ‘Stad van Kansen’................................................................................................................ 37
Samenvatting ............................................................................................................................................... 37
Welke sociale factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard?........................ 38
Samenvatting van de factoren die hebben bij gedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard....... 39
Hoe staat Heerhugowaard er nu voor?......................................................................................................... 40
Hoe de gemeentelijke organisatie er voor staat ........................................................................................... 40
Wat Heerhugowaard te bieden heeft............................................................................................................ 41
Enkele statistische gegevens....................................................................................................................... 46
Heerhugowaard vergeleken met de omgeving............................................................................................. 49
Hoe mensen uit Heerhugowaard en omgeving Heerhugowaard zien .......................................................... 50
Is Heerhugowaard een dorp of een stad?.................................................................................................... 51
Wat kunnen we in de toekomst verwachten van Heerhugowaard?............................................................ 52
Opening 2009 .............................................................................................................................................. 54
Bronvermelding ................................................................................................................................................... 56
Bijlagen............................................................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.0
Logboeken..................................................................................................................................................... 960
4

Naar wie is de gemeente Heerhugowaard benoemd?
Voordat wij met de geschiedenis van de polder beginnen willen wij eerst proberen
duidelijk te maken waar de naam van deze polder en nu gemeente vandaan komt.
De meeste mensen zullen wel denken dat Heerhugowaard afgeleid is uit De Heer-
Hugo- Waard(de waard van heer Hugo). Maar zo eenvoudig is het niet, want naar
wie is nog maar de vraag. Zelfs de grote kenners van de Heerhugowaardse
geschiedenis, Schildstra en Henk Komen, kunnen niet zeggen wie de echte Hugo is.
Wel kunnen we enkele feiten en suggesties noemen.
Het verhaal start rond 1200, als de graven van Holland, vannuit Scorel en Egmont,
via Alkmaar hun blik laten vallen op West-Friesland. Tussen Oudorp En Oterleek ligt
een soort waddengebied, het Occenvorth, dat bij laag water de enige toegangsweg
naar West-Friesland is. In 1248 vindt de grote dijkdoorbraak plaats bij Valkenoogh,
waarbij de Grote Waert gevormd wordt. Om the voorkomen dat de Noordzee
doordringt tot de Schermeer en Noord-Holland in twee stukken zou verdelen, heeft
men daar toen een ‘dijk’ aangelegd op het wad genaamd de ‘Huygendyck’. Op de
kaart uit 1288, die in het poldermuseum te zien is staat ‘den Huygendyck’ Weliswaar
is dit niet de huidige Huigendijk, die is tijdens de drooglegging aangelegd, maar de
tegenwoordige Slingerdijk, aan de andere kant van de ringvaart. Heer Huygen zal
dus het voortouw genomen hebben om, waarschijnlijk met hulp van de monniken uit
Egmond deze dijk aan te leggen en als beloning werd de dijk dan naar hem
genoemd.
Bijna 400 jaar later in 1625 wordt er voor het eerst gesproken over de Heer-Huyge-
Waert. Dit stond in het Octrooi van 1625 van de staten van Holland om de Grote- of
Zuyder Waert droog te leggen. De naam Heer-Huyge-Waert werd in en na de franse
tijd gemeengoed. Later werd behalve de polder ook de gemeente ‘Heerhugowaard’
genoemd. Waarschijnlijk aangepast aan de nieuwe taal in de 19 e eeuw. Heer
Huygen/Hugo heeft dus wel zijn sporen achtergelaten, zijn dijkt heeft het echter
mogelijk gemaakt de Grote- of Zuyder Waert droog te leggen.
Het aanknopingspunt is dus de Huygendyck, die wat de naam betreft de oudste
rechten heeft en al in 1402 in een bevelboek van het Hof van Holland de Heer
Huygendyck werd genoemd. ‘Huygen/Huigen’ was in de tijd van de Huygenduyk een
gewone voornaam. Het was in het verleden namelijk gebruikelijk een voornaam te
verbinden met een dijk, sloot, polder of dorp. Neem bijvoorbeeld: Jan Moensloot, Dirk
Tamissloot, Claes Hoornpolder, Sybekarspel, Dirkshorn, Lambertschag etcetera.
Maar naar welke heer Huygen/Hugo de Huygendijk en de gemeente Heerhugowaard
is vernoemd is een raadsel.
Er zijn drie Hugo’s die in aanmerking komen. Het betreft de Heer Hugo van
Assendelft, de Heer Hugo van Akersloot of de Heer van Elkerslote.
In ieder geval werd in 1844 werd door van der Aa gezegd, bestuurder van de
gemeente Heerhugowaard: de polder draagt de naam Hugo of Huig van Assendelft,
baljuw van het Hoogwouder of Oterleker Ambacht en kastelein van Medemblik.
De heer Hugo van Assendelft had veel grond in West-Friesland en had er dus alle
belang bij om de ‘Grote- of Zuyder Waert in bedwang te houden.
5

Veel is er niet over hem bekend. Wel is het bekend dat hij in 1296 sneuvelde bij een
gevecht met de West-Friezen, en dus streed voor zijn gebied.
Van der Aa had dit gelezen in de ‘Tegenwoordige Staat’. Hierin staat de zelfde
zinsnede maar hierin staat ook ‘volgens sommigen vermoeden.’ Daarmee wankelt de
vaak genoemde relatie tussen de polder en Heer Hugo van Assendelft. Een
oorkonde uit 1250 vermeld echter dat de abdij van Egmond van een Hugo van
Akersloot land had gekregen voor medewerking aan een nieuwe dam of dijk. In een
veel eerdere oorkonde van 1174 komt een Hugo van Elkerslote voor, die volgens Dr.
Gottschalk eerder in aanmerking komt voor de naamgeving. Kortom naar welke Hugo
de gemeente Heerhugowaard is benoemd is nog steeds een mythe.
Gelukkig is er genoeg informatie over de geschiedenis van Heerhugowaard. We
zullen hier dan ook het verhaal van de polder tot het einde van de tweede wereld
oorlog vertellen. Ons verhaal begint op de volgende pagina……..
6

Het verhaal van de polder tot na de Tweede Wereldoorlog
De periode van het begin.
Er was eens een meer. Een meer dat een stuk grond bedekte dat enkele decennia
later bekend zou staan als Heerhugowaard. Het meer was ongeveer 39 km2 groot en
was afgezien van een paar particuliere bezetten eilandjes (waarschijnlijk aangelegd
voor de veen winning) leeg.
Het meer zorgde voor veel overlast voor de omgelegen dorpjes, stormvloeden
maakten dat het meer regelmatig overstroomde. Men besloot het meer te temmen
doormiddel van een ringdijk. De dijk werd om Heerhugowaard heen gebouwd, en de
Huigendijk werd verhoogd zodat de Heerhugowaard een omringd werd door dijken.
In welk jaar dit was is vooralsnog onduidelijk. Al gauw werden er plannen gemaakt
om het meer droog te leggen. De eerste plannen kwamen van de Alkmaarse
regenten; Floris van Teylingen en Nanning van Foreest. De plannen zijn ontstaan in
het jaar 1624. Er waren echter een paar obstakels, die de twee ondernemers
moesten overwinnen. Het eerste obstakel waren de particuliere eilandjes gelegen in
de Waard, zij zouden natuurlijk niet zomaar hun woningen opgeven zonder een
redelijke vergoeding, of een stuk land in het drooggelegde gebied. Het tweede
obstakel was Alkmaar, diens machtige regenten hadden veel inbreng in het om
Alkmaar gelegen poldergebied. De regenten stelden een contract op, een contract
met onder andere de volgende eisen: 1 Alkmaar moest 500 morgen in het
drooggelegde gebied tot haar beschikking hebben. 2 Alle vergaderingen, en
afspraken dienden in Alkmaar te geschieden. 3 Het bestuur van de polder moest
voor een deel uit Alkmaarders bestaan. 4 Er moest een vaart aangelegd worden van
de Waard naar Alkmaar. 5 Alle wegen in de Waard moesten in de richting van
Alkmaar worden gelegd. Op 29 april 1624 werd dit contract ondertekend door beide
partijen. In oktober van hetzelfde
jaar overleed Floris van Teylingen.
De overgebleven droogleggers
moesten in de tussentijd veel offers
maken voor hun plan, er waren
meerdere mensen die de polder
wilden droogleggen, en die
dienden tevreden gesteld te
worden. Dit gebeurde meestal in
de vorm van stukken land, of
medezeggenschap in het bestuur
van de polder. Op 11 maart 1625
werd dan eindelijk door de Staten
van Holland het octrooi voor het
droogleggen van de Waard
verleend. Natuurlijk had ook het
octrooi verschillende voorwaarden:
In de Nieuwendam zou een
duikersluis worden gelegd,
voorzien van 4 deuren voor het
schutten en twee ebdeuren voor
het binnenhouden van het
schutwater in zomertijden.
7

Deze sluis moest worden gekeurd door de U.S. (het college van Uitwaterende
Sluizen) voordat de ringdijk om de H.H. Waardpolder mocht worden afgesloten. Ook
moest de Heerhugowaardpolder contributie aan de U.S. betalen die zo hoog zou zijn
als de U.S. verlangde. De bij de werken betrokken mensen kregen volledige
schadeloosstelling, en de macht om elke kwestie die ook maar iets met de bedijking
te maken had zonder rechtelijk proces af te handelen. Het water van de Waard zou
aan de ondernemers toegeëigend worden tegen een betaling van f 2,- per morgen
per jaar in te gaan 7 jaar na de verkaveling van de polder. De polder zou van
belastingen worden vrijgesteld vanaf de eerste oogst tot 15 jaar daarna. Wat betrof
het bestuur van de polder mochten de ondernemers een drietal formeren waaruit de
Staten van Holland zelf een dijkgraaf mocht aanwijzen. De juridische problemen
moesten worden opgelost door de Grafelijkheid. De Heer Hugowaard was nu
uitsluitend eigendom van de bedijkers en landonteigening door omliggende gebieden
werd daarom met ingang van het octrooi verboden. Twee jaar later pas beschikten
de ondernemers ook over de eilanden in het meer. Na onder elkaar een bindend
contract te hebben getekend om de met Alkmaar gesloten akkoorden in stand te
houden konden de ondernemers eindelijk beginnen. Dachten ze, want nog
nauwelijks was het octrooi verkregen of er waren al bezwaren tegen de
onderneming. Om dit te verhelpen benoemde de Staten van Holland drie
commissarissen om de geschillen aan te pakken. De drie heren (voornamelijk
schepenen) mochten alle aan hen voorgelegde zaken zonder enig vorm van proces
afhandelen in de naam van de Staten van Holland. Dit hielp echter niet tegen de
verzetting van Hoorn tegen de Heerhugowaard.
Hoorn wilde dat er een vaart vanuit de Heerhugowaard naar de stad zou lopen, en
werd daarbij bijgestaan door Geestmerambacht. Nadat er verschillende
vergaderingen hadden plaatsgevonden maar er nog steeds geen oplossing was
bedacht, moest Hoorn voor het bestuur van de Staten van Holland verschijnen, om
duidelijk te maken waarom de vaart er moest komen. Toen de commissarissen van
de Staten van Holland in het Raadhuis te Hoorn waren gearriveerd, werden ze te
paard en wagen genomen en werd hen duidelijk gemaakt waarom de vaart er moest
komen. De weg van Hoorn naar de Heerhugowaard was ontzettend lang, en kon dus
worden ingekort doormiddel van een vaart. Heerhugowaard ging echter niet akkoord
met deze dure onderneming, en kocht Hoorn af met twee zetels in het bestuur van de
polder. De bedijking van de polder was intussen voltooid maar lang kon deze zege
de ondernemers niet heugen, want Geestmerambacht protesteerde tegen de kleine
hoeveelheid boezem die er nog over was om op uit te malen. Dit protest bleef niet
onopgemerkt door de commissarissen, en die stelden een norm aan het uit te malen
water in de Heerhugowaard. De ondernemers dachten eerst brutaal te zijn en net
boven deze norm te malen, maar Geestmerambacht ging weer in protest, en eiste
dat de ondernemers een molen zouden plaatsen om de boezem uit te malen. De
commissarissen kwamen al gauw met een gulden middenweg en besloten dat de
ondernemers vrij mochten malen in de periode 1 december tot 12 maart in 1628, mits
zij nog vier molens op de ringvaart (boezem) plaatsten. Zo waren er nog vele
klachten van de omliggende gebieden, maar het uitmalen van de
Heerhugowaardpolder ging onverstoord door.
8

Na de drooglegging
In 1631 lag de polder helemaal droog en kon het
proces van verkaveling beginnen. Op 20 juni 1631
kwamen de hoofdingelanden van Heerhugowaard
bij elkaar en werd er geloot om de stukjes land.
Toen ook de schepenen werden benoemd was het
eerste volledige bestuur van de nieuwe polder
gecreëerd. Een jaar later werden de eerste
belastingen door de inwonende betaald, het geld
daarvan werd besteed aan wegen, bruggen en
sluizen. Toch bleven de successen gering; de
grond in de polder was lastig te bewerken en er
konden weinig gewassen groeien. Ook de groei
van nederzettingen wilde maar niet vlotten. Dit
kwam mede door de afwezigheid van een kerk en
scholen die het bestuur van Heerhugowaard toen
ter tijd onnodig vond omdat in de omliggende
dorpen van beide werd voorzien. Maar op den duur groeide heel geleidelijk rond de
Punt, in het midden van de polder gelegen, een klein gehucht. Bij de Punt stond
namelijk een herberg “ de Zwaan” geheten, die herberg trok natuurlijk volk aan, dat
volk vergt voorzieningen. Zo konden de boeren in de loop der tijd hun paarden bij de
Punt laten beslaan, of gebruik maken van een wagenmaker. Niet veel later, in 1642
kwam er ook een schoolgebouw dat het gehuchtje verrijkte.
1672-1673- oorlog met Engeland Frankrijk Munster en Keulen, de Staten van
Holland hebben geld nodig maar Heerhugowaard schiet tekort en moet
manschappen sturen in plaats van geld. Er vallen geen doden en niemand raakt
gewond. Michiel de Ruyter en Admiraal Trom wisten de invasie te keren. Tot
overmaat van ramp breekt twee jaar later een dijk ten zuiden van Hoorn door, het
water bedekt een groot deel van West Friesland. Heerhugowaard ontsnapt aan deze
bedreiging mede dankzij de burgers van de polder. Het water wordt bij de Langereis
tegengehouden.
De periode van stagnatie
1684, de mensen in Heerhugowaard zagen het niet meer zitten en konden niet
rondkomen voornamelijk kwam dit door de molens die ontzettend veel onderhoud
nodig hadden, en dat onderhoud moest betaald worden met de belastingen op de
burgers. In 1717 verergerde de veepest de toestand in Heerhugowaard. Duizenden
koeien en andere soorten vee bezweken door de ziekte. In 1745 heerste deze plaag
opnieuw en van de 2118 stuks rundvee waren 1270 bezweken en 212 hadden het
overleefd. 636 waren ziek. Ook in de jaren daarna 70-80 sloeg de pest toe. In 1732
werd de paalworm gesignaleerd, de beesten vreten zich door de houten palen die
nodig zijn om de dijken en molens te behouden.
1755, De 7 jarige oorlog is aan de gang, 170 mannen uit Heerhugowaard moesten
vechten. In 1756 werd een nieuwe molen uitgevonden in Obdam. Deze molen bleek
3 maal zo snel te malen als een gewone molen. Met de nieuwe molens konden wel
22 oude molens opgeruimd worden.
9

De molen bleek inderdaad een nuttige, wat een natte periode was voor de
Rustenburg, was een droge voor de oostertocht, waar de nieuwe molen reeds was
geplaatst. Ondertussen had de nieuwe molen ook geen reparatie nodig gehad.
De Franse overheersing
In 1787 stond de oude republiek der verenigde Nederlanden op instorten door het
opkomen van de Franse revolutie. Overal in het land kregen Nederlandse patriotten
de overhand. Maar in Heerhugowaard bleef alles rustig. Tot na de inval van de
Fransen in 1795 en de Bataafse revolutie. Er werd toen een comité revolutionaire
opgericht, dat zorgde voor een nieuwe samenstelling van zowel schepenen als
burgemeesters. Ook werden 3 revolutionairristen hoofdingelanden van
Heerhugowaard. En kwam er een municipaliteit die de schoolmeesters en
hooistekers aan mocht wijzen. De municipaliteit kwam in oktober met een voorstel
om de samenstelling van het bestuur van den polder te wijzigen, en er werden
opnieuw verkiezingen gehouden. Cornelis van Foreest bleef dijkgraaf.
In 1799 wordt de polder getroffen door oorlogsgeweld. De Engelsen en Russen
landen in Noord-Holland om de Franse opmars tegen te gaan. Er werden dwars door
de polder geschutsbatterijen gegraven. Heerhugowaard was een puinhoop en stond
onderwater. Een tijd van economische crisis brak aan in de 19 e eeuw.
Het begin van de 19 e eeuw verliep dan ook niet helemaal vlekkeloos in
Heerhugowaard. Allereerst moest de enorme schade van de inval van de Russen en
Engelsen opgeruimd worden.
De polder stond onder water. Er was enorme schade achtergelaten. De bruggen
waren vernield, de wegen doorgegraven, paarden en wagens gevorderd et cetera.
Echter de molens ondervonden weinig schade. Er waren zoveel verliesposten dat de
moed er uit was. De Polder had ondragelijke schulden en was praktisch failliet. Er
was bittere armoede bij een groot gedeelte van de circa 850 inwoners.
De schade werd geprobeerd te herstellen door een nieuw bestuur, die kwamen met
‘vrijheid, gelijkheid en broederschap.’ In 1795 werd Jacob Brammer als secretaris
benoemd, een man die gezien de inhoud, stijl en spelling van zijn korte verslagen
maar weinig tot de geschiedschrijving van zijn polder heeft bijgedragen. ‘vrijheijd’,
‘geleijkheijd’ en ‘gedikketeerd’ zijn maar enkele voorbeelden in zijn notities. De
schade was zo erg dat er een grote lening nodig was om Heerhugowaard te
herstellen. De overheid stak geen hand uit en dit heeft zelfs bijna geleid tot een
faillissement van de polder. Misschien heeft de liefdadigheid door landelijke collectes
iets tot verlichting van de nood bijgedragen, zoals later gebeurde na de ramp van het
kruitschip te Leiden en de gevolgen van een dijkdoorbraak bij Edam waarvoor in de
polder werd gecollecteerd, maar de gegevens ontbreken. (bron 2.zie bijlage goede
doelen inzameling) De financiële nood heeft toen het nieuwe bestuur ten val
gebracht. In 1807 was er wel een obligatielening met de looptijd tot 1834 aangegaan
voor verbetering in de slechte financiële situatie van de polder.
In 1803 verdwijnt de nieuwe secretaris. De oude regentennamen komen terug als Du
Tour, van Vladeracken, Tinne, en heer van de Egmonden. Men vergaderde weer als
vanouds in het stadhuis van Alkmaar en niet meer in de polder.
10

In 1803 werd Pieter Raat als polderbaas benoemd die dat blijft tot 1845, waarop hij
ontslag neemt en met pensioen gaat. Na 1811 werd de scheiding tussen
gemeentebestuur en polderbestuur(in 1795 in theorie gebracht) in Heerhugowaard
merkbaar. Het onderwijs en de zorg voor de armen werden nu taak van het
gemeentebestuur. Na wat onenigheid over de armenkas stelde de polder voor
jaarlijks 600 gulden te schenken aan de armenkas, wat sinds 1819 jaren zo is
gebleven.
Het nieuwe bestuur moest de obligatielening aflossen en Heerhugowaard droog
houden, wat in de rest van Nederland ook geen makkelijke taak was. Op de manier
hoe het bestuur dit deed was niet iedereen tevreden. Uit een brief in 1808 naar
Koning Lodewijk van 3 grote landeigenaren is het volgende te halen. De
landeigenaren bekritiseerde dat de nieuwe regenten niet woonachtig in de polder
waren waardoor ze zonder goed verstand geld verkwiste aan molens, schuren,
bergplaatsen en het stadshuis in Alkmaar. Ook was de omslag te hoog volgens hen,
waarmee de gemeente de schulden moest afbetalen. Secretaris J. C du Tour
weerlegde de klachten weer zodat hij op zijn plek kon blijven zitten. In 1810 moest de
eed op Koning Lodewijk door iedereen worden afgelegd, alleen secretaris Mr. Du
Tour heeft dit niet gedaan, omdat hij zich had verzuimd.
Tijdens de Franse tijd zijn er op bevel van het centralistische bestuur der overheid
enkele gegevens over Heerhugowaard beschikbaar. Hieruit kunnen we de volgende
gegevens halen:
- In 1805 telde in de Huigenwaard 337 gereformeerden(Nederlands Hervormd),
477 katholieken en 6 doopsgezinden.
- Er was geen kerk, geen dominee, geen kerkenraad aanwezig. De protestanten
kerkten in Broek op Langedijk, Ursem en Nieuwe Niedorp waar ook de katholieken
heengingen.
- In 1806 werd gelast een oproep te plaatsen voor vrijwillige dienstneming. Er melde
zich eerst niemand, maar later velen.
- In 1807 wordt opgegeven dat in de polder worden verbouwd: gerst, haver,
paardebonen, rogge, tarwe schoon niet veel en een weinig koolzaad. Geen
aardappels dus. In dit jaar wonen er in de polder 632 personen, inclusief de
dienstboden. Er zijn 44 armen die aan onderhoud elk 26 gulden per jaar kosten.
Verder nog een lange lijst van wat er niet was of waren:
Geen steenwegen, veerhuizen, sluizen, jongensvondelingen, brandspuiten, woeste
gronden, tollen, barrières, kapellen kastelen, plaatsen aan zee om naar Engeland te
gaan, gevluchte Engelse gevangenen, lommerds, tuchthuizen, gevangenissen,
wagenmakers, chirurgijns, nachtschuiten, schutterijen, Oost-Duitse en Poolse joden,
kloosters of kloosterlanden, begraafplaatsen, gilden, slagers, trouw- en
doopregisters, korenmolens, fabrieken of trafieken.
Wat er wel was of waren:
2 tappers, 2, herbergiers, 1 bakker, 26 watermolenaars, 1 hoefsmid, 1 kleermaker.
Dit toont dus aan dat Heerhugowaard in die tijd nog een simpel dorpje was.
11

In 1809 worden er 12 wagens gevorderd voor de Troepen uit Amsterdam, elk met 2
goede paarden bespannen en voorzien van de nodige voerlieden. Zo bleef de
oorlogsdreiging ook in de Huigenwaard voelbaar. Dat de keizer verboden had aan de
plaatselijke overheden een heraldisch wapen te voeren, zal de meeste in de polder
niet hebben gedeerd Zij hadden meer belang bij het besgulpen van voetpaden en
wegen.
De Huigendijk zal worden bepuind; als militaire weg heeft hij meer dan lokale
betekenis.
Na de Franse overheersing
Na de Franse overheersing, die tot 1915 duurde, ging de gemeente Heerhugowaard
zich steeds zelfstandiger opstellen, waardoor de taak van het polderbestuur
eenzijdiger en eentoniger werd. Het bestuur vond grotendeels plaats in Alkmaar.
Een bestuursruzie in 1821 vult vele bladzijden. De secretaris J. C. du Tour werd van
onbekwaamheid en slecht gedrag beschuldigd. Hij kwam niet ter vergadering en
weigerde het archief af te staan, wat zowel thuis als in de polderkast van het stadhuis
Alkmaar aanwezig was. De betrokkene spuwde zelfs op gevels. De secretaris
schreef naar de minister maar toen hij non-actief werd verklaard reageerde de
secretaris door ontslag te nemen. Waardoor er een einde kwam aan de positie van J.
C. du tour. Iets wat de schrijvers van de boze brief al uit 1808 vast niet erg vonden. In
1834 werd de schuld van de polder zoals beloofd afgelost. De provincie hield
trouwens beter toezicht dan voeger en eiste toezending van de begroting ter
goedkeuring in het jaar 1827 en de daarop volgende. In Heerhugowaard werd ook
feest gevierd toen de polder in 1830 tweehonderd jaar bestond. Verder hielden de
meeste molenaars zich aan de strenge reglementen die in druk aan allen werd
uitgereikt. Slechts enkele molenaars komen voor in de notulen wegens berisping of
boete voor plichtsverzuim. Na 42 dienstjaren neemt polderbaas Pieter Raat in 1848
ontslag en ging met pensioen. In 1832 begint het kadaster met het opmeten en in
kaart brengen van de polder. De inpoldering van de Waard- en Groetpolder volgde
hier op. Deze kaart werd kwam er als resultaat van de opmeting.
In 1847 was het Heerhugowaards landoppervlak uitgebreid met de voltooiing van de
inpoldering van de Waard- en Groetpolder. Voor de polder betekent dit meer verkeer
en behoefte aan betere wegverbindingen. Ook kwam er meer landoppervlak bij door
de vereniging van Veenhuizen en Heerhugowaard tot één gemeente in 1854. In de
jaren vijftig begon men de wegen te verbeteren. Het
duurde echter tot 1965 voordat de Middenweg echt
bestraat werd.
De mensen in de polder wouden niet dat de
polderomslag omhoog moest door deze grote
uitgaven en wouden dat Alkmaar en de provincie de
bestrating grotendeels zouden betalen. Vooral
doordat de Kamer van Koophandel in Alkmaar er erg
op aandrong de middenweg te bestraten, in verband met de aanvoer van
landbouwproducten op de markten van de stad, zorgde Alkmaar dan ook dat de
Middenweg een echte straatweg werd. Hierbij nam de polder het onderhoud op zich.
Door een flinke subsidie van de provincie werd ook de Baseweg(tegenwoordig
stationsweg) en de Rustenburgerweg hierna bestraat. Voor 1850 in de
wintermaanden was misschien het beste pad het voetpad naast de middenweg.
12

De verbindingen van de woningen naar de weg bestonden toen uit bruggen en
dammen. Dus pas na 1850, toen er schelp-, grind- en straatwegen kwamen, werd het
wegverkeer steeds belangrijker. In die tijd was er ook landelijk belang bij het beter
worden van de wegen. In de jaren vijftig komen na ruim twee eeuwen zoeken ook de
laatst grote verbeteringen aan de watermolens geleidelijk tot stand. De verbeteringen
waren het aanbrengen van ijzeren assen en roeden. In 1959 kwam er een nieuw
reglement, waar het bestuur kwam te bestaan uit een dijk graaf, zes heemraden en
12 hoofdingelanden. Met dit nieuwe reglement was het eindelijk met de invloed van
de steden in bestuur gedaan. De boereningelanden kregen definitief het heft in de
polder in handen. Ook komt er in 1859 een bestelhuis van de posterijen en elf jaar
later een hulppostkantoor. In de jaren zestig doet de stoommachine zijn intrede. In
1862, zo lezen wij, zijn er Amsterdammers, die Holland op zijn smalst willen
doorgraven om hun stad eindelijk de verbinding met de wereld en de wereldzeeën te
geven. In hetzelfde jaar wordt er gesproken over een spoorlijn van Alkmaar naar Den
Helder die deels over het grondgebied van Heerhugowaard komt te lopen. In 1865
wordt de lijn geopend en later komt er ook een verbinding naar Hoorn. Van het spoor
hebben tuin- en landbouw zeer geprofiteerd. Ook was het spoor belangrijk voor
aanvoer van bouwmaterialen, kolen, passagiers en drinkwater in droge seizoenen.
Het aantal stoomboten begon ook toe te nemen. De toename van de stoomboten en
het treinstation maakte het mogelijk grote hoeveelheden af- en aan te voeren zodat
onder andere de aanvoer van tienduizenden bakstenen geen probleem was. Dit had
als gevolg dat er meer gebouwen in Heerhugowaard gebouwd konden worden.
Bouwvakkers gingen daardoor in de jaren 70 goed verdienen. Ook begon het land
meer waard te worden waardoor de tijd van mondjes voorgoed voorbij was.
13

In 1874 stond de polder weer met
wateroverlast te maken. Een gedeelte van
de landerijen stond zelfs vijf weken blank.
De ingelanden reageerden op de ellenden
door een brief bij het bestuur in te dienen
waarin op stroombemaling werd
aangedrongen. Er werd een post in de
balans opgenomen voor een stoom
gemaal en in 1876 krijgt Heerhugowaard
een eigen stoomgemaal met twee
machines, samen 120 p.k. met twee
vijzels. ‘De prins van Oranje’ zorgt voor de
plaatsing waardoor molen 25 kan
verdwijnen. Later in 1888 wordt het
stoomgemaal uitgebreid met de
centrifugaalpomp. Door deze
verbeteringen in het pompen worden er
tal van molens gesloopt en buiten gebruik
gesteld. Zo verdwijnt een toen verwenst
en nu bewonderd betalingssysteem uit het
beeld van Heerhugowaard. De laatste
twee molengangen werden in 1904
stopgezet. De stoombemaling zorgde
echter voor meer voordeel, want door de
nieuwe methode van waterpompen kon
men het water in de polder veel beter beheersen, waardoor de kwaliteit voor de
grond beter werd. De toepassing van kunstmest maakte het ten slotte mogelijk zelfs
het minst bruikbare land in goede teelgrond om te zetten. Hierdoor werd de polder
steeds in kleinere stroken verkaveld waarmee dus het aantal ingelanden met klein
grondbezit gestaag toenam. De kunst mest zorgde dan ook voor meer intensieve
teelt van aardappelen en droeg onder meer bij aan de ontwikkeling van tuinbouw. In
1882 worden er voor het eerst telegraafpalen in Heerhugowaard gezet en het tijdperk
van bepaling en bedrading van het landschap gaat beginnen. Zoals hier
voorbeschreven brak er door de stoommachine een nieuwe tijd aan. De
verhoudingen tussen werkgever en werknemer, tussen protestant en katholiek, bleef
echter veel het zelfde. De fiets die na 1870 toegankelijk werd heeft ook erg bij
gedragen aan de ontwikkeling van de nieuwe tijd. Een uur gaans werd van 5 naar 15
km verschoven. Door die ontwikkeling werd het mogelijk werk in Alkmaar te zoeken.
Ook verdween daardoor de tijd dat mensen in de polder werden geboren, er werkten
en stierven zonder ooit het strand te hebben gezien. Verder stonden de wegen er tot
1880 goed voor, doordat het polder bestuur zich inspande de wegen aan te passen
aan nieuwe eisen en nieuwe technische mogelijkheden. Toen de landbouwcrisis van
de tachtiger jaren kwam, kon men daar met voldoening op terugzien
De landbouwcrisis van 1880 ontstond als gevolg van de import van graan en andere
landbouwproducten uit de VS en Canada waardoor de prijzen van
landbouwproducten sterk daalden.
14

Een nieuwe tijd
Na het dieptepunt van de landbouwcrisis kwam er een nieuwe tijd. Wegens
ruimtegebrek zocht de tuinbouw in Langedijk steeds meer de polder op. In 1904 was
ruim 440 hectare met allerlei groenten beplant. Dit stelde hogere eisen aan de
waterbeheersing en anderzijds moesten de vaarwegen in de polder worden
verbeterd om de producten naar de veilingen(Broeker veiling) te kunnen afvoeren.
Dankzij particulier initiatief kwamen een grote overhaal over de ringdijk bij Broek op
Langedijk en een schutsluis in de Middenweg tot stand. De landbouw- en
handelsvereniging Nieuw Leven speelde bij dit alles een belangrijke rol. Nieuw Leven
werd in 1898 voor de Noord door 40 leden opgericht. De gedachte was gezamenlijk
voer en kunstmest inkopen en doel was tegenwicht te vormen tegen de machtige
kooplieden. Het oprichten gebeurde in café ‘De Hengstman’.
De kunstmest, de veilingen, de bonden, de boerenleenbanken, de
landbouwtentoonstellingen en het land- en tuinbouwonderwijs hebben grote
gevolgen gehad voor de ontwikkeling van de boerenbedrijvigheid.
In de jaren 30 kreeg ook Heerhugowaard met de crisis te maken. Een periode van
overproductie door onderconsumptie was hier het geval. In 1931 kreeg
Heerhugowaard met de aardappelziekte te maken. Begin juli werd in enkele dagen
het loof ziek en moest de ploeg er in. De opbrengst was misschien maar 3 a 4% van
normaal. Er werd toen kool geplant, in de hoop op een gunstiger opbrengst.
In die tijd werd er al met subsidie gewerkt om werkzaamheden op gang te houden en
de ergste nood te verlichten. De gemeente verstrekte deze aan land- en tuinbouwers
voor sloot- en baggerwerk. De landbouwers, tuinbouwers en veehouders moesten
lange werkdagen maken, de vrije zaterdag bestond niet en zelfs zondag moest er
gewerkt worden. Zo’n 85% van de jeugd ging naar het land, de rest werd
onderwijzer, timmerman, schilder, geestelijke e.d. Voor de meisjes was de
huishouding als toekomst weggelegd. Een naaicursus was daarvoor een grote steun.
Er kwamen in die tijd ook cursussen voor land- en tuinbouwers tot stand, onder de
druk van een toenemend verlangen naar het geven en ontvangen van nuttige
informatie. Dit gebeurde eerst op avondcursussen en later op dagscholen. In de
crisisjaren speelde ook een strijd in vernieuwing van het stoomgemaal. Het idee om
het stoomgemaal te vervangen door elektrische kracht kwam al ter sprake in de
eerste wereld oorlog toen de kolenprijzen enorm stegen, maar de bijkomende kosten
voor elektriciteit waren zo hoog dat men er van afzag. In 1931 begon de kwestie om
het stoomgemaal te vervangen door elektriciteit of dieselmotoren. De rapporten van
vele onderzoekers wezen uit dat de keuze voor elektriciteit de beste manier was,
maar de ingelanden waren eigenwijs en kregen door een stemming van 12 voor en 9
tegen de dieselmotoren van Spoorwerk toch hun zin. De motoren kwamen veel te
laat in augustus 1933 en leverde veel gebreken. Uiteindelijk kwam er in mei 1936
dan ook een nieuwe installatie van Werkspoor. Er was ook spanning van buitenaf
aanwezig in de polder nadat de nationaal-socialistische partij in Duitsland aan de
macht kwam. In september 1939 viel Duitsland Polen binnen. En kwam er een begin
aan de Tweede Wereld Oorlog. Kreeg de polder ook te maken met de Tweede
Wereld Oorlog of bleef zij ongehinderd? U kunt dit allemaal lezen in de volgende
paragraaf.
15

Heerhugowaard en de Tweede Wereldoorlog
Hoeveel invloed deze oorlog ook heeft gehad op de rest van Nederland, heeft
Heerhugowaard er relatief weinig last van gehad. Voorbereidingen werden door het
polderbestuur wel getroffen. Balken en zandzakken werden ingekocht om eventuele
schade aan de ringdijk te kunnen aangrijpen, maar zover kwam het lang niet. Het
enige wat er gebeurde was dat de polder economisch in de problemen kwam. In
1940 werd de Heerhugowaardse vergunning voor benzine ingetrokken. Dit
betekende dat er geen vrachtauto’s uit en in de polder meer konden rijden. Dat was
natuurlijk een economische tegenslag. Ook moest de polder voortaan elektriciteit
gebruiken, omdat er beperkingen waren gesteld aan de levering van gasolie voor de
molens. Echter, de motoren die daarvoor nodig waren moesten uit Duitsland
geleverd worden. Dit was natuurlijk onbegonnen werk, en naarmate de oorlog
vorderde werd het steeds lastiger om de polder te onderhouden en uit te breiden,
omdat er zo weinig grondstoffen en andere middelen geleverd werden. Hierdoor
werden ook in de winter bomen gekapt, die aan de kant van de weg stonden, om de
kachels brandende te houden. Omdat het waterpeil gevaarlijk hoog stond zo rond
1944, moest er gemaald worden. Maar met het tekort aan elektriciteitsmotoren was
het lastig de molens draaiende te houden. Provinciaal Waterstaat schoot echter te
hulp, en waarschuwde de Duitsers niet nog meer gasolie en smeerolie te vorderen.
Zo hield Heerhugowaard het uit tot het einde van de oorlog. Heerhugowaard ontving
een vergoeding van de staat voor de bomen die waren gekapt door het Hollandse
leger in Heerhugowaard ten tijde van de oorlog. De volgende dag gingen de
hoofdingelanden alsof er niets gebeurd was gewoon weer in vergadering. En met die
vergadering eindigen wij het verhaal van Heerhugowaard. Een periode van goede
zowel als slechte tijden is afgesloten, het is tijd voor vernieuwing.
16

Hoe heeft Heerhugowaard zich kunnen uitgroeien tot het
hedendaagse Heerhugowaard?
Heerhugowaard is natuurlijk niet voor niets zo hard gegroeid. Deze groei werd mede
veroorzaakt door een aantal factoren. Factoren die wij in de volgende hoofdstukken
zullen gaan bespreken.
17

Welke ruimtelijke factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling
van Heerhugowaard?
Er zijn heel wat ruimtelijke aspecten die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van
Heerhugowaard. De ligging was en is hier erg belangrijk bij. Verder zijn er nog wat
aspecten die hebben bijgedragen. Hieronder volgen belangrijke factoren.
Ligging van Heerhugowaard
Zoals op dit kaartje goed te zien is ligt Heerhugowaard op een uitstekende locatie in
het midden van Noord-Holland. Ook omdat het vlakbij de welbekende stad Alkmaar
ligt is Heerhugowaard door de staat aangewezen tot groeikern om de verwachte
overbevolking in grotere steden op te vangen. Dit om te voorkomen dat er in die
grote steden getto’s en sloppenwijken ontstaan als gevolg van overbevolking. Men
verwachte namelijk zelfs 20 miljoen mensen in het jaar 2000. Verder is het voor
huizenzoekers ook aantrekkelijk om naar Heerhugowaard te komen, omdat het vrij
dicht bij zee ligt en in een mooi polderlandschap gelokaliseerd is. En het is maar een
half uurtje fietsen van de grote stad Alkmaar.
18

Ruimte
In Nederland wonen veel mensen per vierkante meter. In Noord- Holland wonen 976
mensen per vierkante kilometer. Als je na gaat dat de bevolkingsdichtheid in
Nederland al 460 mensen is per vierkante kilometer en dit maar 32 in Amerika en 3 in
Australië is te zeggen dat Nederland geconfronteerd wordt met de ruimte. Nederland
wordt dan ook geconfronteerd met het probleem om op een relatief kleine ruimte de
vaak tegenstrijdige wensen van de bevolking te realiseren. Hiertoe worden de nodige
spelregels om de belangentegenstellingen te kunnen beheersen. Dit wordt gedaan
via de wet op de ruimtelijke ordening. Heerhugowaard heeft zeer geprofiteerd van
het ruimte gebrek waardoor Heerhugowaard in de ruimtelijke ordening werd
aangewezen als groeiplek. In Heerhugowaard was immers genoeg plek.
Grond benut
De Heerhugowaarders zochten natuurlijk naar een manier om geld te verdienen. Dat
besloten ze te doen doormiddel van akkers. 'Bij de ruimtelijke indeling van de kern
Heerhugowaard is uitgegaan van de orthogo-nale verkaveling van de droogmakerij;
de bestaande wegen en watergangen zijn als gegeven gehandhaafd en bepalen het
patroon van de stedelijke opbouw.'Vanaf 1876 is er betere bemaling mogelijk. Pas
dan komt er enige vooruitgang in de agrarische sector van heerhugowaard. Mede
ook door het gebruik van kunstmest en het stoomgemaal wat de grondwaterstand op
een evenwichtig peil hield. Vanaf 1848 maakt dit de tuinbouw mogelijk. Langedijk
vernam dit en wegens ruimte gebrek konden hier met extra tuinbouw de behoefte
voorzien. Dit zorgt natuurlijk ook voor economische vooruitgang. De wegen worden
dan eindelijk bestraat en langs de meeste worden bomen geplaatst. Mensen gaan
vaker over van veeteelt tot landbouw, daardoor worden de kavels vaak in smallere
stroken verdeeld. Het bestuur wordt gedwongen tot een herverkaveling om
versnippering tegen te gaan. Heerhugowaarders zoeken steeds ergens anders werk
en de polder gaat achteruit. Steeds meer mensen vertrekken. Glascultuur maakte
meer de dienst uit en de bloembollenteelt kwam op. Na 1960 neemt het agrarisch
grondgebruik fors af mede door de ruilverkaveling en het verlaten van verschillende
cruciale bedrijven voor de tuinbouw. De toenmalige stadsgrachten droegen bij aan
de waterberging voor het stedelijke gebied. In de verschillende structuurplannen die
zijn vermeld bij de deelvraag welke politieke factoren hebben bijgedragen is te lezen
hoe de gemeente de grond heeft benut.
19

Infrastructuur
Rond de 17 e eeuw zijn de wegen vaak slecht. Daarom gaat het verkeer in die periode
voornamelijk over het water. De omliggende dorpen zijn echter goed bereikbaar via
bruggen over de ringsloot. De middenweg wordt rond 1850 de meest belangrijke weg
in Heerhugowaard. Deze weg was destijds dan ook erg
belangrijk voor de verbinding naar Alkmaar. Parallel
gelegen aan de Hensbroekerweg (nu de Jan Glijnisweg) in
het zuidoosten.worden langs deze wegen bomen geplant,
en boerderijen gebouwd. De meeste staan er tot op heden
nog steeds. Overdwars liggen onder andere de
Rustenburgerweg en de Stationsweg. De Hasselaarsweg
en de Laanderweg zorgden toen voor de verbinding met
zuid- en noord Scharwoude. De aanleg van spoorlijnen van
Alkmaar naar Den Helder in 1865 en Hoorn in 1898 die zich
bij Heerhugowaard splitsen wordt de polder verbonden met
de rest van het land. Het spoor loopt met opzet door het
westelijke deel van de polder omdat de grond daar veel
steviger is dan in de omliggende gebieden. De spoorweg
naar Hoorn in 1898 wordt op een verhoogde dijk aangelegd die we nu nog steeds
duidelijk kunnen zien. In 1902 komt er ook een spoorlijntje voor vervoer van
voornamelijk tuinbouwproducten. De tuinbouwproducten konden toen via de trein
naar de Broek op Langedijkse veiling gebracht worden. Ook de route naar de Noord-
Scharwoudse veiling wordt vergemakkelijkt door aanleg van treinsporen in 1915. De
locatie van het station is ook van invloed geweest op de westelijke uitbreidingen in de
gemeente. De meeste wegen van toen werden aangelegd op dijken. De spoorlijn
heeft voor de nodige economische ontwikkelingen en openbare bereikbaarheid
gezorgd. Het rechthoekige wegenpatroon van Heerhugowaard ontwikkelt zich
nauwelijks. De provinciale wegen Alkmaar-Schagen en Schagen-Hoorn worden
aangelegd. Het wegenpatroon wordt in 1960 uitgebreid. Wijkwegen zoals die in de
Smaragd, Amstel en Diamant zijn vaak kort om de snelheid van het verkeer in de
wijken te verminderen. Dit zorgt echter vaak voor een onoverzichtelijke buurt waarin
het niet makkelijk is om je weg te vinden. Tegenwoordige uitbreidingen hebben
ervoor gezorgd dat Heerhugowaard een connectie heeft tot veel grote steden in de
omstreken, en makkelijk bereikbaar is. Ook de wegen op het industrieterrein zijn
verbeterd zodat de bedrijven makkelijker hun goederen kunnen
exporteren/importeren. Met de oplevering van de provinciale wegen N508 in 2007 en
de N242 in 2008 is de bereikbaarheid in Heerhugowaard vergroot. Dit zal het
waarschijnlijk aantrekkelijker maken voor bedrijven om zich te vestigen in de
uitbreiding van het nu nog te bouwen industrieterrein. Met de aanwezigheid van
parkeergarages in het centrum en verbeterde buslijnen blijft het aantrekkelijk om van
de Heerhugowaardse voorzieningen gebruik te maken. Dit alles heeft er voor
gezorgd dat Heerhugowaard bereikbaar werd voor heel Nederland, en dat mensen
hier dus zijn gekomen om zich hier te vestigen.
20

Voorzieningen
Bij de stijgende groei van Heerhugowaard hoorden natuurlijk ook voorzieningen. De
gemeente besloot dat het tijd werd voor een multicultureel centrum De Schakel
genaamd. De Schakel werd gebouwd en gecompleteerd in het jaar 1978. Het werd
toen voor verschillende doeleinden gebruikt; klaverjasclub, theatervoorstellingen,
fotoclub en verschillende vergaderingen. Het zwembad de Horst was rond die tijd
voor dezelfde redenen gebouwd. Daarvoor was er alleen een openlucht zwembad
waar inmiddels huizen overheen gebouwd zijn. Begin jaren 80 is er op particulier
initiatief een bioscoop neergezet: De Metro. Deze staat er tot op heden nog en is
inmiddels uitgegroeid tot een populaire uitgaansgelegenheid. Deze bioscoop trok (en
trekt nog steeds) veel bezoekers uit de omstreken, niet alleen voor de film, maar ook
voor het café dat zich in het gebouw bevind. Een bowlingbaan zorgde vanaf de jaren
70 ook voor het nodige vermaak. De bowlingbaan was echter wel op particulier
initiatief. Rond 1980 wordt er over gedacht om het (helaas) toenmalige culturele
centrum “De Schakel” uit te breiden. In de buurt liggen al de muziekschool en de
bioscoop, die er tot op heden nog staat. Ook zijn er plannen voor een grotere
bibliotheek. Met de stijgende bevolkingsgroei van Heerhugowaard wordt rekening
gehouden in de plannen, zo wordt er gepleit voor meer parkeerplaatsen en meer
openbaar vervoer.
Ook verschillende onderwijs instelling maakten het in Heerhugowaard aantrekkelijk.
Het keerpunt hierin was de eerste Ulo-school, die niet in Langedijk werd gebouwd,
maar in Heerhugowaard. Scholen voor alle mogelijke niveaus zijn opgericht rond de
jaren 80. Huygenwaard voor mavo, havo en Atheneum. Clusius College voor mavo in
de agrarische sector. Don Bosco voor mavo en Han Fortman ook voor havo,
atheneum en gymnasium. Ook een lagere technische school werd gevestigd; de
Waardse Kil. Mensen uit de omliggende dorpjes brachten hun kinderen in
Heerhugowaard naar school, en om die redenen verhuisden ook veel mensen naar
Heerhugowaard. Later kreeg Han Fortman een nieuw gebouw wat nu gelegen is bij
het tegenwoordige zwembad de Waardergolf. Don Bosco en de Waardse Kil kregen
ook een nieuw gebouw. Samen zijn ze nu Johannes Bosco en ligt het gebouw naast
de autodealers.
Huygenwaard krijgt ook een nieuw gebouw. De bouw van scholen is tot en met 1997
betaald door het Rijk. Om erg zuinig met het geld om te springen, zijn toen veel
scholen in semi-permanente uitvoering gebouwd, dus niet van steen maar van hout
e.d. Dat heeft een veel kortere levensduur dan gebouwen van beton en steen.
Omdat die gebouwen zo’n beetje af waren en onderwijs daarin niet meer
verantwoord was, is besloten om op andere plaatsen nieuwe degelijke
schoolgebouwen neer te zetten. Dus net als de scholen van het Trinitas College komt
er een nieuw gebouw voor Huygenwaard.
21

Elke gemeente die groeit, wil niet
alleen woningen bouwen, maar ook
zorgen voor werkgelegenheid. Er is
toen gekozen voor de Zandhorst aan
de andere kant van de spoorlijn. Er
moest daar een industrieterrein komen
die zou zorgen voor de nodige
voorzieningen voor de
beroepsbevolking. Bedrijven waren
onder andere, Verzinkerij, Crawford en
Ammeraal. Door de spoorlijn kwam er
een min of meer logische grens tussen
wonen en werken in Heerhugowaard. Ook was er ooit een vuilverbranding voor de
gemeente in de Zandhorst aanwezig, maar die is afgebrand, en sindsdien wordt al
het huisvuil naar de vuilverbranding in Alkmaar vervoerd.
Nog een manier om de groei van Heerhugowaard op te vangen was de bouw van
een winkelcentrum: Middenwaard.
Middenwaard zoals dat er nu is, is in drie
fasen gerealiseerd. Het eerste deel is het
stuk vanaf Albert Heijn langs Mr. Cocker
tot de Lidl / Natuurvoedingswinkel.
Fase twee was de uitbreiding vanaf Mr.
Cocker tot en met de herenkledingzaak
van B&G.
Daar ging je naar buiten en liep je tegen
Sanders Meubelstad aan (een gerote
meubelzaak). Die ging rond 1985 weg en
toen kwamen in dat gebouw Halfords,
het postkantoor en wat nu Scheer &
Foppen heet (toen v.d. Gragt). Dat
gebouw is toen aangesloten met het al bestaande deel van Middenwaard. Omdat
Heerhugowaard bleef groeien is l0 jaar later het deel er aangebouwd dat nu tot aan
het Stadsplein loopt. Halverwege de jaren ’90 werd het duidelijk dat Heerhugowaard
zou groeien naar zo’n 55.000 inwoners in 2015. De eigenaar van het winkelcentrum
(een projectontwikkelaar) heeft toen in overleg met de gemeente besloten om het
winkelcentrum te verbouwen en uit te breiden. Dat proces loopt nu nog.
Het heeft een behoorlijke tijd geduurd tussen het maken van de plannen en het
beginnen met de realisering daarvan. Dat komt omdat het winkelcentrum een paar
keer van eigenaar is veranderd en er diverse eigenaren zijn (b.v. het gebouw van de
Hema is eigendom van de familie Komen; een deel van het terrein waar de Schakel
stond is eigendom van Segesta e.d.). Het kostte nogal wat moeite om “alle koppen in
één zak te krijgen”.
Uit woningbehoefte onderzoeken is duidelijk geworden dat we relatief veel
woonruimten moeten realiseren voor jongeren en senioren. Voor met name die
laatste categorie is het handig als de winkelvoorzieningen vlak bij zijn. Daarom is er
rond Middenwaard aardig wat huisvesting voor senioren (zoals de Raetstede en het
Koraalrif). Woningen boven winkels betekent ook dat er na sluiting van de winkels
wat leven in de brouwerij blijft en het ’s avonds geen uitgestorven plaats is.
22

In Nederland is er op initiatief van vrijwilligers ooit begonnen met openbare leeszaken
en bibliotheken. Later is dat een taak van de overheid (rijk en gemeenten) geworden.
Heerhugowaard heeft eerst een bibliotheek aan de Olmenlaan gehad (waar nu Deen
supermarkt zit en nieuwe winkels met woningen worden gebouwd).
Door de groei van de gemeente is in 1984 een nieuwe bibliotheek geopend bij
Middenwaard (tegenover de Filosoof en La Brocca). Die was bedoeld voor een
gemeente van rond de 40.000 inwoners. Door de groei veroorzaakt doordat
Heerhugowaard aangewezen werd als VINEX- locatie zou Heerhugowaard op termijn
55.000 inwoners hebben en daarvoor was de bibliotheek te klein. Er is toen besloten
om een nieuwe ruimere bibliotheek te bouwen samen met de uitbreiding van het
gemeentehuis. De plek van de oude bibliotheek kan dan gebruikt worden voor de
uitbreiding van Middenwaard. De nieuwe bibliotheek is eind 2006 in gebruik
genomen.
23

Heerhugowaard had al een huisartsenpraktijk en orthodontisten praktijk echter nog
geen medisch centrum. Daar kwam verandering in toen de gemeente onderzoek ging
verrichten naar het zorg aanbod. In de verkennende fase is gezocht naar wat de
patiënten, huisartsen en belanghebbende hiervan vonden. Hierop volgde de
gemeente met toenadering tot het Westfriesgasthuis in Hoorn in het najaar van 2007.
Dit ziekenhuis zag wel brood in een vestiging in Heerhugowaard. Dit had als gevolg
toen de intentie openbaar werd het Medisch Centrum Alkmaar. (MCA) ook wel oren
had naar een dergelijk medische voorziening in Heerhugowaard. Half september
vorig jaar opende het MCA een Diagnostische Centrum in het voormailige Rabobank
kantoor aan het Stationsplein in Heerhugowaard. Het Westfriesgasthuis biedt sinds
10 december 2008 poliklinische zorg aan inwoners uit Heerhugowaard en
aangrenzende plaatsen vanuit de voormalige dansschool Biersteker op het adres
Middenwaard 45. Een breed aanbod aan specialismen en basisdiagnostiek wordt
geboden. Specialismen zoals chirurgie, orthopedie en geriatrie zijn aanwezig om
spreekuur te houden. De diensten van GGZ Westfriesland worden ook aangeboden.
Kortom de zorg in Heerhugowaard is beter geworden.
Wat uitgaansgelegenheden betreft waren er al een aantal kroegen in
Heerhugowaard. Ook was er een discotheek op de plaats waar nu de Scapino staat;
De Drome. De particuliere eigenaar heeft sinds de sluiting van die discotheek,
geprobeerd de behoeften De particuliere eigenaar van de Waerdse Tempel heeft
sinds de sluiting en sloop van discotheek De Drome (Middenweg waar nu Scapino
zit) geprobeerd in de behoefte van met name de jeugd te voorzien. De gemeente
wilde daaraan meewerken maar wilde voorkomen dat er overlast zou ontstaan voor
de inwoners, zowel tijdens als voor en na afloop van activiteiten. Na veel overleg,
zoeken van locaties e.d. is het de plek geworden waar de Waerdse Tempel nu staat.
Begin 2007 is het gebouw geopend.
Ook verschillende festivals zoals Mixstream en evenementen in zowel de Waerdse
Tempel als in bijvoorbeeld ‘t Kompleks trekken mensen vanuit de omgeving. Ook
worden er markten, kermissen en evenementen gehouden op het Raadhuisplein en
het stadsplein. Ook is er eens per jaar een wielrenners wedstrijd Tour de Waard,
Circus en het Mega Piratenfestijn. Binnen de wijken worden er ook veel dingen voor
de bewoners geregeld. Al deze voorzieningen en evenementen zorgen voor een
prettige leefomgeving voor zowel jong als oud. De ouderen trekken hier dan ook niet
snel weg omdat volgens vele hier genoeg is.
In het kort kunnen we zeggen dat de ruimtelijke factoren als ligging, infrastructuur,
ruimte, grondgebruik en de nodige voorzieningen en evenementen bij hebben
gedragen aan de ontwikkeling van Heerhugowaard.
24

Welke economische factoren hebben bijgedragen aan de
ontwikkeling van Heerhugowaard?
Mensen hier wonen vanwege het aanbod en de goedkope huizen.
De huizenmarkt is namelijk een kwestie van vraag en aanbod. Mensen wilden een
huis in Noord-Holland, maar er was maar beperkt aanbod. In Noord-Holland waren
bepaalde groeikernen aangewezen, waar extra huizen gebouwd mochten worden.
Hiertoe behoorde Heerhugowaard en kon zo de vraag opvangen. Een extra input
hier gaf de goedkope prijs van huizen. Ter vergelijking zijn hier twee tabellen over de
gemiddelde prijs ontwikkeling van Heerhugowaard en van de provincie Noord-
Holland.
Heerhugowaard
jaar Gemiddelde
koopsom
+/- Percentage
2008 € 224.858 + 1,03%
2007 € 222.561 + 1,58%
2006 € 219.102 + 10,91%
2005 € 197.543 + ?
2004 € ? +
2003 € 182.169 + 2,64%
2002 € 177.484 +
Noord-Holland
jaar Gemiddelde
koopsom
+/- Percentage
2008 € 295.730 + 3,46%
2007 € 285.839 + 8,56%
2006 € 263.306 + 6,43%
2005 € 247.406 + 4,56%
2004 € 236.614 + 3,02%
2003 € 229.679 - 0,56%
2002 € 230.964 +
Dit toont dus aan dat de huisprijzen van Heerhugowaard flink onder het gemiddelde
zitten, wat Heerhugowaard aantrekkelijker maakt in Noord-Holland. Gegevens uit
eerdere jaartallen waren niet te raadplegen, maar omdat verscheidene mensen in
onze enquête over verschillende jaartallen zeiden dat het hier goedkoop wonen was
gaan we er van uit dat de Heehugowaardse huizen prijzen toen ook onder het
gemiddelde waren. Immers Heerhugowaard kreeg flinke subsidie om extra huizen te
bouwen en in de steden wonen is vaak duur. Helaas was het jaartal 2004 niet meer
te raadplegen via DIMO maar als je kijkt naar de prijsontwikkeling kunnen we ervan
uitgaan dat dit ook onder het Noord-Hollands gemiddelde zat.
25

Op dit moment ligt de prijs nog steeds onder het gemiddelde, want in 2008 telt de
gemiddelde Heerhugowaardse woningprijs 224.858 euro terwijl dit in Noord-Holland
295.730 Euro is. Heerhugowaard is hiermee meer dan 70.000 euro goedkoper!
De auto was om niet te vergeten een belangrijk punt voor de suburbanisatie. De auto
maakte het mogelijk om buiten de stad, waar je werk was, te wonen. Zoals in
Amsterdam of Alkmaar werken en in Heerhugowaard wonen. Mensen konden een
auto kopen door de stijgende welvaart(zie grafiek hieronder). In de tweede grafiek zie
je dan ook dat het aantal bezitters van de auto toenemen. Er werden dan ook
genoeg auto’s aangeboden om de autobezitters flink toe te laten nemen.
Dit toont dus aan dat de ontwikkeling van de auto en welvaart bij hebben gedragen
de aanwijzing als groeikern waardoor Heerhugowaard flink heeft kunnen groeien.
Tijdens de economische groei na de tweede wereld oorlog ontstond er veel werk in
Noord-Holland. Dit veroorzaakte een grote behoefte aan woningen in Noord-Holland.
Mede daardoor zijn er groeikernen aangewezen om in de woningbehoefte te
voorzien. Hieruit maakte Heerhugowaard dus ook deel uit.
In de jaren zestig namen het aantal werknemers in de Hoogovens flink toe. Juist in
die tijd was Hoogovens op zoek naar woonruimte buiten de regio. Veel jongeren in
Heerhugowaard werkte bij de Hoogovens. De Hoogovens zorgde dan ook voor een
extra druk om hier
huizen te bouwen.
Alom al kunnen wij dus
zeggen dat de
economische factoren
hetzij het huizenaanbod,
de huisprijzen, de
welvaart, de
werkgelegenheid in
Noord-Holland, de
woningbehoefte van de
hoogovens en de
ontwikkeling van de auto
ervoor gezorgd hebben
dat Heerhugowaard
heeft kunnen groeien.
26

Welke politieke factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling
van Heerhugowaard?
In Nederland wordt de ruimte verdeeld via de wet. Volgens het principe van de
decentralisatie moesten de gemeenten, de provincies en het Rijk over het eigen
grond gebied besogne nemen. Omdat de gebieden elkaar overlappen moeten de
bevoegdheden goed op elkaar worden afgestemd en moet rekening gehouden
worden met elkaar. Het rijk is verantwoordelijk voor de hoofdlijnen van het ruimtelijke
beleid voor geheeld Nederland. De provincie werkt de nationale beleidslijnen verder
uit in een streekplan. Zo’n streekplan wordt door de gemeenten verder ingevuld voor
het eigen gebied. Dit gebeurt in een structuurplan(nu structuurvisie), dat in
hoofdlijnen de ontwikkeling van de gemeente aangeeft, en door middel van
bestemmingsplannen, die dit verder in detail uitwerken en het plan een wettelijke
status geven. De ruimtelijke ordeningen, streekplannen,
structuurplannen/structuurvisies en bestemmingsplannen zijn dus van belang op de
ontwikkeling van Heerhugowaard. Aan de hand van deze politieke plannen en
beslissingen zullen wij de ontwikkeling van Heerhugowaard weergeven.
Er zijn vijf verschillende ruimtelijke ordeningen. Stuk voor stuk hebben ze invloed
gehad op de ontwikkeling van Heerhugowaard. Enkele hiervan waren enorm van
belang. Hier volgen de ruimtelijke ordeningen:
(Eerste) Nota inzake de Ruimtelijke Ordening (1960)
De Nota inzake de Ruimtelijke Ordening van 1960 (die uiteraard niet de 'eerste nota'
werd genoemd) werd vooraf gegaan door de Nota Westen des Lands (1958).
Aanleiding vormde de congestie in het westen door de toestroom van vele duizenden
mensen. Een spreidingsbeleid moest dat voorkomen. Door de economie in het
noorden en het oosten te stimuleren zou de verhuisstroom naar het 'Westen des
Lands' worden afgeremd. Niettemin, zo werd geschat, zouden er voor 1980 circa één
miljoen nieuwe randstedelingen zijn.
De eerste nota schetst een groeimodel voor de Randstad, uitgaande van de
bestaande ring van afzonderlijke steden rondom een groen, open middengebied: het
Groene Hart. Deze steden moesten een veilige en overzichtelijke woonplaats
vormen; in een aaneengegroeide metropool zou de stedeling ten onder gaan. De
steden in het westen mochten dus niet te groot worden en niet aan elkaar groeien. Er
moesten herbergzame woonwijken komen, die een veilige leefomgeving zouden
vormen voor de vele jonge gezinnen.
Het Groene Hart moest van verstedelijking verschoond blijven. Dit gebied was
belangrijk voor de voedselproductie in de Randstad en verschafte
recreatiemogelijkheden voor de miljoenen 'bleekneuzen' in de stad. Voor aanvullende
woonruimte moesten Amsterdam, Rotterdam en Utrecht aan de buitenkant van de
stedenring terecht. Alleen Den Haag mocht binnen de ring aan de slag. In deze nota
werd dus al besloten dat de steden niet te groot moesten worden, waardoor er in
Heerhugowaard al extra huizen moesten komen.
27

Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening (1966)
Alle prognoses voor de groei van de bevolking wezen uit, dat er rond de
eeuwwisseling twintig miljoen mensen in Nederland zouden wonen. Dat was een
waar schrikbeeld. Zette de toestroom naar het westen in de eerste nota dus al de
toon; in de tweede nota zwol deze toon aan met de prangende vraag waar deze
mensen zouden kunnen wonen. Zonder sterke ruimtelijke ordening zou de
bevolkingsgroei rampzalige gevolgen hebben. De grootste angst was, dat de
Randstad zou uitdijen en samensmelten tot een onbestuurbare stad met getto’s en
sloppenwijken.
Het antwoord was gebundelde deconcentratie. Op enige afstand van de stedenring
werden groeikernen aangewezen waar nieuwe woningen in grote aantallen konden
worden gebouwd waaronder Alkmaar, Hoorn en Purmerend. Dit waren de primaire
groeikernen ten dienste van het overloopbeleid. Secundaire gemeenten, waaronder
Heerhugowaard, vervullen ook een zekere rol op het terrein van de woningbouw als
aanvulling op de taak van deze primaire groeikernen. Vanwege de grote toestroom
van bewoners was de bedoeling dat hier vanzelf ook eigen bedrijvigheid zou
ontstaan. Immers waar mensen wonen is economisch potentieel.
Dit gebeurde dan ook in Heerhugowaard met de komst van het industrieterrein.
Dat beleid werd gecombineerd met een bufferzonebeleid waardoor de bestaande
steden in de Randstad slechts beperkt konden groeien. Dat beleid hield in, dat het
rijk op strategische plekken tussen de grote steden stukken land aankocht, waardoor
de scheiding tussen de grote steden werd gegarandeerd.
Het stedelijk concept werd gecompleteerd met een dicht netwerk van autowegen;
van het autogebruik werd toen nog niets dan goeds verwacht.
Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening (1973-1983)
De derde nota kwam tussen 1973 en 1983 in verschillende etappes tot stand. De
aanleiding voor de nieuwe nota was, dat al vrij snel na het uitkomen van de tweede
nota bleek dat het met de bevolkingsgroei sterk zou meevallen; in 2000 zou
Nederland geen twintig miljoen, maar hooguit zeventien miljoen inwoners tellen.
Geen reden voor paniek. Ondertussen was er wel een trek van de bevolking uit de
stad op gang gekomen die mede mogelijk werd gemaakt door het toenemende
autobezit. Veel mensen ruilden in die jaren hun verouderde stadswoning in voor een
nieuwbouwwoning buiten de stad. Voor het eerst speelden wonen en werken zich
niet noodzakelijk in dezelfde plaats af. Vooral de dorpen profiteerden van deze trek
uit de stad; de groeikernen konden niet op eigen kracht van de grond komen.
De derde nota moest de scheefgroei onder controle zien te krijgen. Het uitgangspunt
van de tweede nota (gebundelde deconcentratie) werd voortgezet en er werden elf
groeikernen aangewezen zoals Alkmaar. Nieuw in de derde nota was het
instrumentarium om de verstedelijking hier te stimuleren, zoals grondkosten- en
infrastructuursubsidies. Verder werd in aanvulling op de tweede nota, de
onevenredige groei van kleinere kernen een halt toegeroepen en werd vanaf 1975 de
stadsvernieuwing in de grote steden op poten gezet.
28

Tegelijk kwamen er een investeringsregeling om de economie in het noorden en in
Limburg te stimuleren. Verder kwamen er regelingen voor nationale parken en
landinrichting en beheerovereenkomsten met boeren om milieuvriendelijke
landbouwmethoden te ondersteunen.
Heerhugowaard werd door de staat aangewezen als een van de vele groeikernen in
Holland. Heerhugowaard moest groeien om de mensen die naar die streek kwamen
op te vangen en huisvesting te bieden. Dit is de jaren daarna dan ook gebeurd, en
tegenwoordige zowel als toekomstige projecten zijn hiermee in verband. Nu wil de
gemeente alleen naar eigen behoefte bouwen en willen ze geen grote
groenprojecten meer aangaan..
Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening (1988)
'Nederland in 2015. Daar wordt nu aan gewerkt.' Dat was het motto van de vierde
nota. Voor het eerst richtte het beleid zich op de volgende eeuw en ruimtelijke
kwaliteit werd centraal gesteld. Dat wil zeggen: de kwaliteit van de ruimtelijke
inrichting zou tegemoet moeten komen aan de (hoge) eisen die nieuwe bedrijven in
een internationale context stellen. Voor het eerst werden de overzichtelijke stedelijke
structuren en de situering van steden rondom een open groen middengebied
aangemerkt als kanskaart van Nederland. Die specifieke voordelen zou Nederland
beter moeten uitbuiten in de internationale concurrentie. De beide mainports met de
achterlandverbindingen via weg, water, rail en buis, kregen alle kansen zich te
ontplooien en voor het eerst werd uitgebreid aandacht besteed aan de groeikansen
van Schiphol.
Verder stuurde de vierde nota aan op vergroting van het economisch kerngebied van
de Randstad tot de steden in Noord-Brabant en Midden-Gelderland en een
geconcentreerde ontwikkeling van stedelijke knooppunten elders in Nederland zodat
deze op regionaal niveau een meerwaarde zouden kunnen bieden. En zeker niet
onbelangrijk werden er veel nieuwe woningen op het programma gezet om te kunnen
voldoen aan de nog altijd grote vraag naar goede woonruimte.
Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening Extra (1994)
Aan de vooravond van de parlementaire behandeling van de vierde nota viel het
tweede kabinet-Lubbers. Het derde kabinet-Lubbers nam de nota weliswaar over,
maar voegde er het nodige aan toe waarmee de Vierde Nota Extra, beter bekent als
‘VINEX’, het licht zag.
Vooral de alarmerende milieuproblemen waren aanleiding om goed na te denken
over de bijdrage die de ruimtelijke inrichting zou kunnen leveren aan vermindering
van de milieubelasting. De belangrijkste relatie werd gezocht in beperking van de
mobiliteitsbehoefte. Ruimte voor bedrijven en nieuwe woningen moest eerst in
bestaande steden worden gezocht. Daarna aan de rand van de steden en pas dan
op afstand van bestaande steden. Bij stadsuitbreiding moest van meet af aan worden
gewerkt aan goed openbaar vervoer. Voor bedrijfslocaties werd een
bereikbaarheidsprofiel ontwikkeld: bedrijven met veel publieks- en weinig
goederenbewegingen zouden bij stations moeten komen. Aan de snelweg is alleen
plaats voor bedrijven met veel goederen- en weinig publieksbewegingen.
29

De uitgangspunten van de eerste nota uit 1960 sloten naadloos aan bij deze
compacte-stadbenadering: behoud van grote open ruimten en een duidelijke
scheiding tussen stad en land. Met regio's en provincies werden afspraken gemaakt
over de realisatie van de benodigde woningen, gekoppeld aan grondkostensubsidies
en bijdragen voor openbaar vervoer en groen. De afspraken werden vastgelegd voor
de periode tot 2005. Voor de periode tot 2010 zijn nieuwe afspraken opgenomen in
de Actualisering Vinex (1999).
Bij de plannen van de ruimtelijke ordeningen door VROM werd nauw samengewerkt
met de provincies. De provincie’s wezen dan ook bepaalde plekken aan. Hiervan was
Heerhugowaard er één van. Heerhugowaard reageerde op de beslissingen van het
Rijk en Provincie en begon diverse structuurplannen/structuurvisie en
bestemmingsplannen op te stellen. Hier volgen ze:
Structuurplannen/beelden en bestemmingsplannen
Het begin van de structuurplannen en bestemmingsplannen.
In 1961 wordt er voor het eerst een structuurplan voor de gemeente Heerhugowaard
geschreven. Dit omdat natuurlijk het eerste nota ruimtelijke ordening in 1960 werd
gemaakt. In dat structuurplan zit onder anderen een verbetering van de tuinbouw met
een meer rendabel bodemgebruik. Ondernemingen en bedrijven moeten
gemechaniseerd worden en in aantal afnemen. De Sanering van winkels wordt ook
in dit plan vermeld. Ook staat in dit plan de bouw van een winkelcentrum. Het is de
bedoeling dat volgens dit plan er stedelijke kernen ontstaan, buiten deze kernen zou
de agrarische sector kunnen bloeien. De gemeente wil echter wel het bestaande
landschap houden. Om te kunnen voldoen aan de bestaande en verwachte
woningbehoefte zouden er woningen bijgebouwd moeten worden. Vanuit de
gemeente binnenuit was weinig behoefte voor verandering, maar met de komst van
burgemeester Molleman op 1 oktober 1957 heeft dat voor verandering gezorgd. Hij
was namelijk grote voorstander voor de groei. Wat betreft de woningen dienden de
buiten kernen gelegen woningen te vervangen of gehergroepeerd te worden. Een
van deze belangrijke kernen is Centrum. (nu Centrumwaard waar diverse winkeltjes
en kroegjes zijn.) Deze kern zou moeten uitgroeien tot een kern van wel 12.000 tot
15.000 inwoners. Ook recreatie zal in deze kern dus te vinden zijn. O.a. 'De Vork' en
volkstuinen. Om deze visie goed ten uitvoer te brengen wordt er een plan opgezet:
Centrum 1965. Volgens dit plan zouden de al bestaande wijken zoals de Schilders-
en Schrijverswijk moeten worden afgerond en er nieuwe wijken worden aangelegd;
de Bomenwijk en Nuyenburg. Ook de voorzieningen moeten volgens dit
uitbreidingsplan worden uitgebreid. Recreatieterrein De Kabel wordt uitgebreid tot
aan de Oostertocht, en aan de Foreeststraat zouden scholen gebouwd moeten
worden.
30

Dit uitbreidingsplan is echter niet voldoende voor de steeds groter wordende
woningbehoefte in Noord-Holland. Er wordt gekeken voor locaties om nieuwe wijken
te bouwen. Hiervoor worden de Wester- en Oostertocht gereserveerd als begrenzing
voor het nieuwe centrum. De Schilderswijk met toen nog 750 woningen zal moeten
worden uitgebreid.
In 1968 wordt alweer een nieuw structuurplan opgesteld. Weer met het idee om meer
woningen te bouwen, maar dit keer in het centrum. Volgens het plan moeten er zo’n
6900 woningen worden geplaatst in het centrum, en 5600 woningen in het
zuidoosten met de bedoeling dat rond 1980 te completeren. In totaal dus 12.500
woningen voor Heerhugowaard in 1980. Het worden eengezinswoningen, 25
woningen per hectare die zo’n 45.000 inwoners zullen voorzien. Na 1980 zou
Heerhugowaard zich kunnen uitbreiden ten noorden van de spoorlijn naar Hoorn. De
Zandhorst (het industrieterrein) kan zich ontwikkelen tussen de Spoorlijn naar Den
Helder en de provinciale weg. In de buurt van het station worden kantoren gepland.
Een nieuw bestemmingsplan (Centrum Zuidoost) in 1970 zorgt opnieuw voor een
uitbreiding van eengezinswoningen van 840 in het zuidoosten van Heerhugowaard.
Ondertussen is de kern Heerhugowaard-Centrum uitgegroeid tot een stedelijke kern.
’T Kruis en de Noord leken daarentegen gestagneerd als kern, en om deze gebieden
niet in de weg te zitten met de verdere uitbreiding van Heerhugowaard-Centrum
wordt gekozen voor een zuidwestelijke uitbreiding. In 1972 wordt dan ook het
bestemmingsplan Centrum Zuidwest opgesteld waarin verschillende tot op dan toe
afzonderlijke wijken en woongebieden in het centrum worden opgenomen. Er zullen
in totaal nog een extra 3600 woningen worden bijgebouwd. Ook zijn er plannen voor
een nieuw centrum. De plannen voor het oude centrum zullen worden afgerond. In
1973 wordt de Planetenwijk ontwikkeld, en in 1974 volgt het plan Scherpenheuvel.
Dit plan moet ervoor zorgen dat er genoeg huisvesting is voor de gastarbeiders die
werken in de hoogovens(Casa del Norte). De woningen zullen bestaan uit een aantal
bungalows. Het woongebied ten noorden van de van Foreeststraat wordt ook
gecompleteerd.
31

Omdat de structuurplannen/structuurvisies vanaf de structuurschets 1988 erg
belangrijk waren voor het huidige Heerhugowaard hebben we deze apart vermeld.
Structuurschets 1988
Zoals al te zien was in de 4 e nota ruimtelijke ordening moesten er veel nieuwe huizen
komen. Als secundaire gemeente van de groeikern Alkmaar werd Heerhugowaard
dan ook weer door het rijk en de Provincie aangesteld meer huizen te bouwen. Ook
was te lezen dat in 1988 de ruimtelijke ordening geschetst was tot 2015 wat het
gevolg was dat de Structuurschets van Heerhugowaard uit 1988 de meest gewenste
toekomstige ontwikkeling van de gemeente Heerhugowaard schetst. Op basis van de
richtlijnen in deze Structuurschets heeft Heerhugowaard zich ruimtelijk ontwikkeld tot
wat het nu is. Een fors gegroeide gemeente, met de nieuwbouwwijken Butterhuizen,
Zuidwijk-Huygenhoek en Oostertocht als een schil aansluitend op de bestaande stad
en bedrijventerreinen in een aaneengesloten zone ten westen hiervan. In de
Structuurschets is gekozen voor het openhouden van het oostelijke deel van de
gemeente, wat nog steeds van toepassing is. Deze structuurschets heeft dus geleid
tot de bestemmingsplannen van Butterhuizen, Oostertocht en de Zuidwijk-
Huygenhoek. De eerste paal voor de wijk Butterhuizen ging op 21 november 1990 de
grond in. Op 1995 was de wijk helemaal af en heeft circa 1300 woningen gecreëerd.
In hetzelfde jaar dat Butterhuizen helemaal af was werd begonnen aan de bouw van
de Oostertocht. Deze wijk heeft ongeveer 1850 woningen gecreëerd. In 1996 werd er
gestart met de bouw voor de Zuidwijk- Huygenshoek in 2000 was de bouw klaar en
heeft het circa 2200 woningen afgeleverd. De wijk onderscheidt zich van andere door
toepassing van een zogenoemde warmtekrachtkoppeling. Dat wil zeggen dat de wijk
een eigen energievoorziening krijgt. De warmte die vrijkomt bij de opwekking van
elektriciteit verdwijnt niet in de lucht, maar wordt ondermeer gebruikt voor
verwarming van de woningen. Dit gebeurt door de warmte via een ondergronds
huizensysteem naar de woningen te transporteren. Door gebruik van deze installatie
kan een energie besparing van 30% worden bereikt. Kenmerk van de huizen is
hierdoor ook dat er geen schoorstenen zijn (men heeft immers geen cv in elk huis) en
dat men elektrisch moet koken. In de wijk liggen geen gasleidingen.
Verder is in deze wijk speciaal een fietsbrug aangelegd om de toegankelijkheid naar
het centrum te bevorderen. De opleveringen van deze nieuwbouwwijken zijn nu
duidelijk te zien en hebben gezorgd voor een flink groot woonoppervlakte. De
structuurschets heeft ook geleid tot een grotere bibliotheek waar nu het Horecaplein
komt.
Voor 1988 zaten bepaalde afdelingen verspreid in Heerhugowaard. Openbare
Werken zat toen nog aan de Taxuslaan op de hoek van de Beukenlaan samen met
de brandweer. Naar aanleiding van de Structuurschets is toen besloten dat alle
gemeentelijke afdeling bij elkaar moesten zitten. In 1992 is toen een vleugel aan het
gemeentehuis gebouwd. Omdat de gemeente bleef groeien, werd dat gebouw te
klein. Er zijn toen afdelingen verhuisd naar het kantorengebouw aan de Zuidtangent
net over de spoorlijn.
De (oude) Structuurschets uit 1988 was aan herziening toe, want sinds
1988 is er ten slotte veel gebeurd. Het plan hield rekening met
38.000 inwoners in 2000 en een woningbouwtaakstelling voor zowel
de eigen woningbehoefte als regionale opvang.
32

Dit aantal is met het bouwen van de Stad van de Zon ruim overschreden die in 2002
al voor 46.480 inwoners zorgde. Heerhugowaard werd door het rijk en provincie
aangewezen als onderdeel van het VINEX-gebied HAL. Dit leidde tot de
Intergemeentelijke Structuurvisie HAL.
Intergemeentelijke Structuurvisie HAL
In de IGS HAL uit 1995 hebben de gemeenten Heerhugowaard, Alkmaar en
Langedijk een ruimtelijk kader voor de ontwikkeling van het HAL-gebied tot 2005
neergelegd. Deze drie gemeenten maken samen deel uit van het meest
verstedelijkte gebied van de regio Noord-Kennemerland. Door het rijk waarvan er
VINEX-locaties moesten komen moest de provincie Noord-Holland VINEX-locaties
zoeken.Vanwege de centrale ligging en het grote economische belang voor niet
alleen Noord-Kennemerland maar voor heel Noord-Holland-Noord, is de HAL in de
jaren negentig aangewezen als VINEX-locatie door het rijk en provincie. In 1994 is
besloten dat HHW samen met Alkmaar en Langedijk een zogenaamde VINEX-locatie
zou worden. Dat betekent dat er met de regering en provincie is afgesproken dat er
in deze VINEX-locatie in 10 jaar tijd 10.600 woningen gebouwd zouden worden.
Daarvan heeft HHW er 6.600 gebouwd (40% meer dan we hadden in 1993/1994).
HHW heeft overigens ook besloten dat er dan meer werkgelegenheid en arbeidsplaatsen
bij moesten komen. Dat is ook gelukt. Heerhugowaard heeft nu net zoveel
arbeidsplaatsen als huishoudens. Dat betekent eigenlijk dat iedereen die zelfstandig
woont en werkt, in Heerhugowaard kan werken. De aanwijzing in de VINEX als
stadsgewest is voor de drie gemeenten de aanleiding geweest om gezamenlijk de
Structuurvisie op te stellen. In de Structuurvisie is gekozen voor een
ontwikkelingsmodel, genaamd het compact-HAL model, waarbij er veel
mogelijkheden zijn voor een invulling van het HAL-middengebied, optimaal
gebruikmakend van de groene en de waterinfrastructuur én van de openbaar
vervoerslijn. In een provinciale verkenning van eind 1991 wordt gesproken over een
groene, blauwe en rode loper. Deze staan respectievelijk voor recreatie/landschap,
recreatie/water en verstedelijking.De groene loper verbindt Heerhugowaard-Zuid met
het Geestmerambacht, de blauwe loper heeft het kanaal Alkmaar-Kolhorn als
ruggengraat en het hoofdelement van de rode loper wordt gevormd door de rail-as.
In de IGS-HAL is dit loper-concept overgenomen. De rode loper biedt hierbij
mogelijkheden voor de thema’s kennis, bedrijven, cultuur en wonen. De blauwe loper
wordt geassocieerd met water, wind, energie en milieu en de groene ten slotte met
gezondheid, toerisme en recreatie. Heerhugowaard moest bouwen en bouwde in
totaal 6600 woningen. Deze woningen werden door Heerhugowaard verspreid.
Hieruit volgde de flat die er nu staat. Er worden nu appartementen boven
Middenwaard gebouwd en de bouw voor extra huizen rond het oude Stam staan
gepland. Uit woningbehoefte onderzoeken is duidelijk geworden dat we relatief veel
woonruimten moeten realiseren voor jongeren en senioren. Voor met name die
laatste categorie is het handig als de winkelvoorzieningen vlak bij zijn.
Daarom is er rond Middenwaard aardig wat huisvesting voor senioren (zoals de
Raetstede en het Koraalrif). Woningen boven winkels betekent ook dat er na sluiting
van de winkels wat leven in de brouwerij blijft en het ’s avonds geen uitgestorven
plaats is. Dertig procent van de woningen zijn dan ook sociale woningen.
De VINEX-taakstelling was ook het gevolg voor het bestemmingsplannen voor de
wijk Stad van de Zon. Men begon de bouw in 2000 en in 2005 was het afgeleverd.
33

De Stad van de Zon heeft nu 2.862 woningen. Het unieke van de Stad van de Zon is
dat de hele wijk emissieneutraal moet worden. Dat wil zeggen dat die self supporting
is qua energieverbruik. Dat wordt niet helemaal gerealiseerd. Daarom komen er
langs de N 242/Westerweg (in de buurt van het BP benzinestation) drie grote windmolens,
waarvan er eentje bij het industrieterrein met al die autosloperijen. Het
unieke is dat er op de wereld wel meer emissieneutraal wordt gebouwd, maar niet in
zo’n grote omvang als in Heerhugowaard. Het andere opvallende is dat nergens zo’n
kleine gemeente / organisatie zo’n groot project emissieneutraal realiseert. Daarom is
er belangstelling uit de hele wereld.
Verder bestaat de Stad van de Zon uit vier delen. Drie zijn er straks bijna klaar. Aan
het vierde stuk moet nog worden begonnen. Dat is het deel achter het BP station tot
Butterhuizen. Een deel van die grond is nog geen eigendom van de gemeente. Of,
wanneer en hoe dat wordt ontwikkeld is nu nog niet bekend. De Stad van de Zon is /
was de laatste mogelijkheid om nog richting het zuiden te bouwen. Om te voorkomen
dat er alleen maar stenen weden opgestapeld en je zo van Alkmaarse woonwijken in
Heerhugowaardse wijken terecht zou komen, is er gekozen voor een opvallende
invulling. Veel water, het oppervlakte water staan niet in verbinding met het andere
polderwater of met andere sloten e.d. Het water moet een zelfreinigend vermogen
hebben; dat gebeurt via beplanting e.d. aan de zuidkant tegen de Huygendijk aan.
Op 23 september dit jaar wordt de Stad van de Zon officieel geopend met zowel
nationale als internationale belangstelling. De Stad van Kansen is dan ook
Heerhugowaards trademark. Verder werden er plannen gemaakt voor een uitbreiding
naar het huidige gemeente huis. Dit omdat door de groei allerlei gemeentelijke
afdelingen moesten verhuizen en het uitgangspunt van de gemeente bleef dat alles
bij elkaar moest blijven zitten. In 2005 is de verbouwing en uitbreiding begonnen en
in het voorjaar van 2007 was het klaar. Om te voorkomen dat het gebouw misschien
al vrij snel weer te klein zou worden, is er besloten om op het nieuwe gedeelte (aan
de voorkant) een extra verdieping te bouwen. Omdat die niet direct nodig is, wordt
die verhuurd aan een advocatenkantoor.
In het jaar 2000 begon er een nieuwe eeuw. Het was tijd voor een nieuw begin. En
dat dacht de gemeente Heerhugowaard ook. Er werd vergaderd onder de naam
‘Verrekijker op de toekomst’. Er moest gewerkt worden aan de organisatie door de
flink gegroeide gemeente. De hoofdpunten die uit de vergadering kwamen waren:
• voortdurende organisatieontwikkeling; cultuurontwikkeling en
gedragsverandering staan voorop, de structuur volgt;
• ontwikkeling van medewerkers primair op houding en vaardigheden, secundair
op vakkennis;
• despecialisatie medewerkers/verbreden inzetbaarheid;
• kwaliteitsorganisatie in 2005 volgens INK-model
Het INK-model is in 2000 gekozen, maar toen was er nog geen ‘Stadsvisie
ontwikkeld’ Deze visie bleek niet aan te passen bij het INK-model en er werd in de
organisatie voor een ander model gekozen. Er werd gekozen voor het model
‘Excellente gemeente’. Hier volgt het model:
34

Excellente Gemeente
Dit model is ontleend aan een internationale analyse van wat excellente gemeenten
(bekroond met de Bertelsmannprijs) onderscheidt van de anderen. Het model
‘excellente gemeente ‘ is een basis om gezamenlijk de uitdagingen voor de
organisatie te ontdekken- en te pakken. Maar ook voor onze medewerkers om zich te
ontwikkelen
‘Excellente gemeenten’ kenmerken zich door:
a. organisatieontwikkeling steeds in samenhang op de verschillende
aspecten(zie hieronder) te willen zien;
b. niet schoksgewijs, maar organisch;
c. eenduidigheid in bestuurlijke en ambtelijke top over de koers;
d. accent op de zachte kant;
e. collegiale bestuursstijl, secretaris als algemeen directeur, meedenkend MT;
f. adequate interne organisatie en bedrijfsvoering;
g. ontwikkeling dienstverlening op basis van meten externe resultaten.
Dit is het denkkader waarbinnen de organisatieontwikkeling vorm krijgt. In 2002
hebben college- en mt-leden gezamenlijk scores ingevuld op de schijf hierboven. Met
deze resultaten is aan de slag gegaan en met succesvol resultaat. De medewerkers
zijn nu tevreden over de kansen om zich te kunnen ontwikkelen en trots op de
organisatie
(bron. ‘Stad van kansen-Organisatie van kansen’ van gemeentesecretaris Frans Mencke en
bron. Strategisch adviseur gemeente Heerhugowaard)
35

‘Stadsvisie’
Om een beeld te krijgen wat de burger voor ontwikkeling wou in de gemeente zijn er
een aantal debatten gehouden. Dit ter voorbereiding van het nieuwe ‘Structuurbeeld’.
Het bestuur had vier richtingen ontworpen. Dit was richting ‘tuinstad’,
‘netwerkstad’,‘complete stad’of ‘moderne stad’. Uit de discussies is gebleken dat er
veel waardering is voor de woonkwaliteit in de wijken en de aanwezigheid van veel
groen en ruimte. Echter, de bevolking heeft ook een verlanglijstje meegegeven.
Het is de wens van velen enerzijds dorpse waarden te behouden, maar anderzijds
het voorzieningenpeil van een stad te evenaren. Er is behoefte aan stadse
voorzieningen zoals een Stadshart, zorgvoorzieningen, uitgaansmogelijkheden en
vertier, maar de stad mag niet meer teveel groeien. Er mag wel bijgebouwd worden,
maar niet meer dan nodig is voor de eigen doorstroming. Dorpse waarden als groen,
ruimte, sociale cohesie, geborgenheid en veiligheid moeten in stand gehouden
worden. Verder vragen de doorstroming van het verkeer en het verbeteren van het
openbaar vervoer de aandacht. Bovenstaande elementen zijn door de gemeenteraad
in het najaar van 2002 vastgelegd in de Stadsvisie: ‘Heerhugowaard, stad van
kansen’.
Stadsvisie ‘Stad van Kansen’
De Stadsvisie was bepalend voor het ‘Structuurbeeld’ van Heerhugowaard. In
september 2003 was de visie ruimtelijk vertaald in het structuurbeeld. In dit
stuctuurbeeld wordt de gewenste ruimtelijke ontwikkelingsrichting van
Heerhugowaard op de korte en middellange termijn geschetst. Het Structuurbeeld is
geformuleerd aan de hand van 6 statements die uit de Stadsvisie ‘Heerhugowaard,
stad van kansen’ voortkomen.
Deze statements vormen de kansen voor de gemeente tot 2015.
De kansen
1. Het completeren van de gemeente: afmaken waar we mee begonnen
zijn
2. Het creëren van samenhang en eenheid in de gemeente
3. Het bieden van een thuisbasis i.p.v. uitvalsbasis met bijbehorende
voorzieningen en vertier
4. Het verenigen van dorpse waarden (groen, ruimte, kleinschaligheid
en geborgenheid) en stadse waarden (Stadshart, zorgvoorzieningen
en vertier)
5. Het landelijk gebied blijft landelijk en open
6. Verdergaande regionalisering zonder daarbij het karakter als individuele
gemeente te verliezen.
36

Structuurbeeld ‘Stad van Kansen’
In 2005 is de houdbaarheidsdatum van belangrijkste beleidskaders voor de
ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente (VINEX, Streekplan Noord-Holland-Noord,
IGS-HAL) verstreken. Hoewel er nog wel wat woningen bij moesten komen volgens
de ‘Actualisering VINEX’ in 1999. IGS-HAL was wel verstreken en dus moest er een
nieuw structuurplan komen. Zoals je al gelezen hebt is de gemeente in 2002 al
begonnen met een begin van het structuurplan namelijk de ‘stadsvisie. In 2003
september was de visie ruimtelijk vertaald in het structuurbeeld van 2005 tot 2015.
Dit structuurbeeld verklaard onder andere waarom we nu een stadsplein hebben,
een park met skatebaan, parkeergarages, een groot kunst & cultuur centrum ‘Cool’,
er gebouwd wordt aan Middenwaard en waarom men nu bezig is aan het
‘Horecaplein’. Heerhugowaard heeft naar aanleiding van het structuurbeeld
overigens ook besloten dat er dan meer werkgelegenheid en arbeidsplaatsen bij
moesten komen. Dat betekent eigenlijk dat iedereen die zelfstandig woont en werkt,
in Heerhugowaard kan werken. Dat is ook gelukt. Heerhugowaard heeft nu net
zoveel arbeidsplaatsen als huishoudens Hiervoor werd het Industritrieterein
uitgebreid en wordt het nog meer uitgebreidt om de werkgelegenheid te behouden.
Het Industrieterein zal de hele kan aan het westen van het spoor vullen. Door die
groei zou HHW op termijn 55.000 inwoners hebben en daarvoor was de bibliotheek
te klein. Er is toen besloten om een nieuwe ruimere bibliotheek te bouwen samen
met de uitbreiding van het gemeentehuis. De plek van de oude bibliotheek kan dan
gebruikt worden voor de uitbreiding van Middenwaard. De nieuwe bibliotheek is eind
2006 in gebruik genomen. Als de VINEX-woningen klaar zijn wilt de gemeente alleen
bouwen naar eigen behoefte. Dit is gebasseerd op de natuurlijke groei en populatie.
De Draai wordt hiervoor ontwikkeld om te voldoen aan de woningbehoefte voor de
komende jaren. De plannen zijn om daar volgend jaar (2010) te beginnen en
gemiddeld zo’n 250 tot 300 huizen per jaar te bouwen met bijbehorende
voorzieningen (scholen e.d.). Naar de inzichten op dit moment hoort de wijk in
ongeveer 2020 klaar te zijn. Maar de kredietcrisis kan veranderingen tot gevolg
hebben. Aldus Gijsbert van Weelen, financieel beleidsadviseur.
Samenvatting
De politieke factoren die hebben bijgedragen zijn dus de verschillende beslissingen
van het rijk, provincie en Heerhugowaards bestuur. Dit hadden zij uitgewerkt in nota’s
ruimtelijke ordening, streekplannen, structuurplannen/structuurbeelden en
bestemmingsplannen. De grote groei heeft Heerhugowaard tenslotte te danken aan
de aanwijzing als secundaire gemeente van de groeikern en VINEX-taakstelling waar
de burgemeesters zich wel in konden vinden.
37

Welke sociale factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van
Heerhugowaard?
Waarom mensen zich hier wouden vestigen en waarom ze hier bleven hebben we
met behulp van een enquête in Middenwaard onderzocht (bron. Enquête sociale
factoren). De precieze procentuele resultaten vermelden wij niet, omdat we maar 65
mensen hadden geënquêteerd en daarom enkele uitzonderingen een verkeerd beeld
zouden geven. Bovendien waren de resultaten overduidelijk.
Geconcludeerd kan worden dat mensen hier gingen wonen omdat ze in Noord-
Holland wouden wonen en in Heerhugowaard nog plek was plus dat de huizen hier
goedkoop waren.
Enkele genoemde punten waren dat Heerhugowaard erg groen was, minder druk
dan Alkmaar is, mooi is gelegen, en hier werk was of in de buurt werk was. Natuurlijk
behoren ook bepaalde familieoorzaken tot verhuizing naar Heerhugowaard.
Hoofdzakelijk zijn de mensen die zich in Heerhugowaard hebben gevestigd of hier
zijn geboren niet meer weggegaan omdat ze hier zijn ingeburgerd en
Heerhugowaard genoeg te bieden heeft. De mensen die liever ergens anders willen
wonen laten dit achterwege wegens de goedkope huizenprijzen hier en de mindere
kwaliteit prijsverhouding in andere gemeenten.
Al om al kunnen we dus zeggen dat mensen zich hier wouden vestigde wegens het
goede aanbod van huizen en de ligging. Ze zijn vervolgens niet meer weggegaan
omdat er genoeg voor ze was en ze ingeburgerd raakten.
38

Samenvatting van de factoren die hebben bij gedragen aan de
ontwikkeling van Heerhugowaard
Zoals we al beschreven hebben waren er verschillende factoren die hebben
bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van Heerhugowaard. Dit waren ruimtelijke,
economische, politieke en sociale factoren. De ruimtelijke factoren die hebben
gedragen waren de ligging, infrastructuur, ruimte, grondgebruik, de nodige
voorzieningen en evenementen. De economische factoren die hebben bij gedragen
waren het huizenaanbod, de huisprijzen, de welvaart, de werkgelegenheid in Noord-
Holland, het aandringen van de hoogovens voor meer huizen en de ontwikkeling van
de auto. De politieke factoren die hebben bijgedragen waren beslissingen van het
Rijk, Provincie en gemeenten. Deze beslissingen waren volgens de wet
onderverdeeld in nota’s ruimtelijke ordeningen, streekplannen,
structuurplannen/structuurvisies en bestemmingsplannen. De sociale factoren waren
dat mensen behoefte hadden in Noord-Holland te wonen en zochten naar een goede
woning voor een leuk prijsje. De mensen waren toen vervolgens niet weggegaan
omdat ze ingeburgerd raakten en er volgens hen genoeg voor ze was. Al deze
factoren hebben bijgedragen aan de groei van Heerhugowaard tot het nu is.
Heerhugowaard de ‘Stad van Kansen’.
Aanschouw deze grafiek die door al deze factoren de groei van Heerhugowaard
weergeeft.
Maar wat is het Heerhugowaard van nu en hoe gaat Heerhugowaard zich in de
toekomst ontwikkelen? Hier geven wij antwoord op in de volgende paragrafen.
39

Hoe staat Heerhugowaard er nu voor?
Na heel wat gesproken te hebben over ‘hoe Heerhugowaard zich heeft kunnen
ontwikkelen tot het hedendaagse Heerhugowaard’ is het nu tijd voor de beschrijving
van Heerhugowaard op dit moment. Het is nu begin 2009. Wat is het hedendaagse
Heerhugowaard? Hoe staat Heerhugowaard er nu voor? Dit komt aan de orde in de
volgende subclausules.
• Hoe de gemeentelijke organisatie er voor staat.
• Wat Heerhugowaard te bieden heeft.
• Enkele statistische gegevens.
• Heerhugowaard vergeleken met de omgeving.
• Hoe mensen in de omgeving Heerhugowaard zien.
• Is Heerhugowaard een dorp of een stad?
Hoe de gemeentelijke
organisatie er voor staat
Zoals al eerder aan de orde is
gekomen is de Gemeente
Heerhugowaard nu bezig met het
uitvoeren van hun
‘structuurbeeld’. Ze voeren een
organisatie van ‘excellente
gemeente’. Hiermee is in 2002
begonnen. Verbeterslagen zijn
o.a. gemaakt op het gebied van
ICT en digitale dienstverlening,
management development en verbetering van de interne organisatiestructuur zodat
die beter aansluit op de klantvragen. Heerhugowaard is nu ‘Stad van Kansen’.
Volgens de medewerkerstevredenheidsonderzoek van zijn ze bovengemiddeld
tevreden over de kansen die de organisatie hun te bieden heeft en trots op de
organisatie. Er worden nu een aantal eisen opgesteld waar de nieuwe
gemeentesecretaris aan moet voldoen. Dit omdat gemeentesecretaris Frans Mencke
stopt per 1 maart 2009. Omdat de gemeente Heerhugowaard zich organisch
ontwikkeld wordt voor de opvolging van de gemeentesecretaris gezocht naar een
gelijksoortig persoon als de huidige gemeentesecretaris. Heerhugowaard staat in de
top 70 van beste werkgevers voor werkende ouders volgens het tijdschrift Lof, een
tijdschrift voor werkende moeders. De gemeente kan haar eigen ervaringen met
faculteiten voor werkende ouders delen met bedrijven en dat gebeurt ook. De
gemeente gaat in 2009 een ronde maken langs bedrijven in Heerhugowaard om hen
te wijzen op mogelijkheden van buitenschoolse opvang in Heerhugowaard, de
voordelen van thuiswerken en flexibele werktijden. Dat moet de aantrekkelijkheid van
bedrijven in Heerhugowaard voor werkzoekende vergroten. Verder heeft
Heerhugowaard sinds 1 december 2008 een nieuw loket met een
omgevingsvergunning: een vergunning waarin vergunningen voor bouwen, milieu,
reclame, inrit kap en sloop worden samengevoegd. De Gemeente Heerhugowaard
loopt voor op deze regeling.
(bron Stadsnieuws).
40

Wat Heerhugowaard te bieden heeft
Het college heeft in het begin van deze eeuw regelmatig gesprekken gehad met ‘ de
buren’, de colleges van de 8 buurgemeenten. Op Alkmaar na allemaal kleiner dan
Heerhugowaard zelf. Verrassend was de constatering dat Heerhugowaard, met haar
groei aan inwoners en voorzieningen steeds meer een regio-functie voor deze
gemeenten is gaan vervullen. Op het gebied van winkelen, maar ook werk, onderwijs
en uitgaan. Zelf merk ik het ook. Op het gebied van winkelen kan ik zeggen dat ik
tijdens de enquête in Middenwaard mensen uit verschillende plaatsen tegenkwam
waaronder een oud stel uit Alkmaar die eens in de week als dagje uit naar
Heerhugowaard ging. Op mijn werk heb ik een baas uit Opmeer en collega’s uit
Obdam en Schagen. Op Huygenwaard volgen Obdammers, Niedorpers,
Alkmaarders en Langedijkers onderwijs en op vakantie kwam ik mensen uit Hoorn
tegen die naar de Waerdse Tempel waren geweest. De voorzieningen van
Heerhugowaard in de nabijheid stellen de buurgemeenten in staat te kiezen voor een
conserverend beleid, van het instandhouden van het dorp als de lokale schaal.
Maar wat heeft Heerhugowaard de Buurtgemeenten dan te bieden? Wat
heerhugowaard ons en de regio te bieden heeft zijn vele dingen. Ik zal enkele
noemenswaardigheden opnoemen. Ten eerste hebben we sinds kort een mooi
sociaal en cultureel centrum ‘Cool’.Het betreft een schouwburg en een instelling voor
kunsteducatie (muziek, dans, theater en beeldend) die ook nog eens ruimte biedt
aan sociaal-culturele activiteiten wat een unieke combinatie in Nederland is.
Natuurlijk het groot overdekt winkelcentrum Middenwaard. We hebben hier een
stadsplein, waar evenementen worden gehouden, een ijsbaan in de kerstvakantie is
en op vrijdag markt wordt gehouden. Ook wordt er op maandag een markt
gehouden op het plein bij het gezellige oude winkelcentrum ‘Centrumwaard’. De
kroegjes in het oude Centrumwaard zorgen voor vertier, maar natuurlijk gaat de
liefhebber van clubs naar de ‘Waerdse Tempel’, een groot evenementenhal waar
mensen uit het hele land naar toekomen. Aan de Waerdse Temple ligt het ‘Strand
van Luna’ waar in de zomer heerlijk kan worden gerelaxt en elk jaar de
nieuwjaarsduik wordt gehouden. Heerhugowaard heeft ook een jaarlijks zomers
festival ‘Mixtream, kermissen, circussen en het piratenfeest. Voor recreatie hebben
we het Heerhugowaards Bos, het Stadspark en zoals al eerder genoemd het Strand
van Luna. Verder hebben we twee uitgebreide bibliotheken. Voor ouderen en
jongeren zijn zorginstellingen. Niet te vergeten hebben we ook een industrieterrein
die het nodige werk biedt. En qua onderwijs hebben wij 12 basisscholen, 4
middelbare scholen en het ROC Hoirzoncollege.
Verder is de toegankelijkheid van Heerhugowaard sterk verbeterd met de oplevering
van de provinciale wegen N508 in 2007 en de N242 in 2008. Ook is de toegankelijk
verbeterd door de nieuwe buslijnen en drie parkeergarages in het centrum. Om niet
te vergeten hebben we de wijk ‘Stad van de zon’, waar wereldwijd belangstelling voor
is. Op 23 september komt er dan ook een groot internationaal gezelschap voor een
symposium over duurzaamheid in de grootste emissieneutrale wijk van de wereld.
Om overzichtelijk te weten wat wij in Heerhugowaard te bieden hebben heb ik hier
een lijstje opgesteld.
41

Voorzieningen, recreatie, accommodatie
Kroegen/Café’s 14
Restaurants/afhaal 24
Winkelstraat 1
Winkelcentrum (overdekt) 1
Schouwburg 1
Skatebaan 1
Parken 7
Bos 1
Strand van Luna 1
Evenementenhal(Waerdse Tempel) 1
Zwembad 1
Instructiebaden 2
Zorgcentra 6
Opvangtehuis(syndroom van down) 1
Jeugdzorg 2
Medische centrums 2
Sportaccommodaties
Buiten:
Voetbalvelden(incl. trainingsvelden) 26
Tennisbanen 25
Handbalvelden 4
Hockeyvelden 2
Atletiekbanen 1
Honk- en sofbalvelden 3
Korfbalvelden 1
Kynologenclub 1
Kano vereniging 1
Roeivereninging 1
Jeu de boules banen 32
Binnen:
Tafeltenniscentrum 1
Gymnastieklokalen 10
Sporthallen 4
Tennishallen(6 overdekte banen) 2
Schietbanen(pistool/geweer) 14
Handboogschietbaan 1
Klimwand 1
Skiwand 1
Fitness 4
Jeu de boules banen 12
Vervoer
Bushaltes 64
Station 1
Parkeergarages 3
Carpoolplaats 1
42

Instellingen
- Artiance(theaterschool en ateliers)
- Arthotheek
- Bibliotheek(locatie: gemeente huis en in de Noord)
- Brandweer
- Politie
- Huisartsen (16 locaties)
- Apotheken ( 4 locaties
- Jongerencentrum ‘Kompleks’
- SWH(Stichting Welzijnswerk Heerhugowaard
- RIMA(regionale instelling voor maatschappelijk werk)
Evenementen
- Festival ‘Mixtream
- Wielerwedstrijd Tour de Waard
- Openluchtschaatsbaan ‘Hartje Winter’
- Nieuwjaarsduik
- Mega Piratenfestijn
- Circus
- Kermis
- Nationale straatspeeldag
- Koninginnedag
- Buurtbarbecues
- Nieuwjaarsreceptie
- Concerten in het complex
- Concerten in de Waerdse Tempel
- Concerten in ‘Cool’
- Voorstellingen in ‘Cool’
- Verscheidene evenementen in de bibliotheek
- Verscheidene evenementen in de buurthuizen
- Verscheidene evenementen in de kroegen
- Verscheidene evenementen bij de Waerdse Tempel
- Verscheidene evenementen op het ‘Stadsplein’
- Etc.
43

Woonwijken
- Schrijverswijk
- Schilderswijk
- Planetenwijk
- Bomen/recreatiewijk
- Heemradenwijk
- Edelstenenwijk
- Stadshart
- Molenwijk
- Rivierenwijk
- Bedrijventerrein
- Butterhuizen
- Oostertocht
- Zuidwijk
- Huygenhoek
- Stad van de Zon
- De Noord
- Buitengebied Nord
- ’t Kruis
- Buitengebied Zuid
Scholen
Basis onderwijs
Openbaar 1
RK 9
PC 2
IC 2
Montessori 1
LOM/MLK-oecumenisch 1
LOM/MLK – openbaar 1
VSO- ZMOK 1
Voortgezet onderwijs
- Huygenscollege (atheneum, HAVO, VMBO TL)
- Trinitas-College: Han Fortmann(Gymnasium, Atheneum, HAVO)
Johannes Bosco(VMBO TL, KB/BB, KBL, BBL,
LWO)
- A.O.C. Clusius College, VMBO – groenschool(BBL/KBL/GL/LWOO)
- ROC Horizon College (beroepsonderwijs en volwasseneneducatie)
44

Muziekschool
- Dijk en Waard
Theaterschool
- Artiance
Bedrijven
Sector vestigingen
Landbouw & visserij 189
Industrie/bouw/nuts 692
Handel/horeca/transport 875
Zakelijke diensten 894
Overige diensten 596
Totaal: 3.246
Bron: micromaat 2008/2009
Van de ruim drieduizend ondernemingen is 40 procent een eenmansbedrijf. Van de
overige 60% heeft driekwart minder dan 5 mensen in dienst. In de landbouw, de
oorspronkelijke Heerhugowaardse bedrijvigheid, verdient tegenwoordig maar 6
procent een boterham.
(Bron: Artikel ‘Welvarend, katholiek en veel ruimte’, Alkmaarsche courant zaterdag
18 oktober)
45

Enkele statistische gegevens
Om een beeld te krijgen bij de bevolkingsopbouw en ruimtelijke opbouw in
Heerhugowaard volgen hier enkele statistische gegevens.
- Kerncijfers bevolking:
Bron: GBA, CBS 2008
Bron: GBA 2008 (volgens schatting in Micromaat
zijn er per 1 jan 2009 50.932 inwoners)
In de bevolkingspiramide is de
leeftijdsopbouw van Heerhugowaard en
van Nederland per 1 januari 2008
opgenomen. Duidelijk is dat
Heerhugowaard nog steeds een jonge
bevolking heeft.
Het aandeel jonge kinderen ligt boven
het landelijke percentage, terwijl het
aandeel ouderen in de
Heerhugowaardse bevolking ruim lager
is. In de loop van de tijd zal het beeld
van de Heerhugowaardse bevolking
meer overeen gaan komen met het
landelijke beeld.
Er zullen relatief minder kinderen geboren worden en een sterke vergrijzing optreden.
Vooral de leeftijdsgroep 30- tot 40-jarigen is in Heerhugowaard sterk
46

oververtegenwoordigd. Dit zijn de ouders die het hoge aandeel kinderen in
Heerhugowaard veroorzaken en die straks een grote groep ouderen zullen zijn.
Allochtonen in HHW volgens CBS-definintie
Huishoudenbepaling 2008
bron: GBA
Bron cijfers HHW: GBA, Bron cijfers NL: CBS
Extra kerncijfers
Bevolking(2009) 50.932
Woningen(2009) 20.263
Woningbezetting(netto gemiddeld) 2,44
Geboorten(2008) 655
Sterfgevallen(2008) 310
Natuurlijke groei(2008) 345
Vestiging(2008) 2.665
Vertrek(2008) 2465
Migratiessaldo(2008) 200
47

Bron: Micromaat 2008/2009
Ruimtelijke kerncijfers:
Bron: afdeling belastingen, Informatie: Advies/Statistiek
Bron: afdeling Belastingen, bewerking Statistiek
48

Extra ruimtelijke kerncijfers 2009
Oppervlakte in ha 3.999
Waarvan:
Oppervlakte binnenwater 220
Oppervlakte openbaar groen 279,2
Oppervlakte verharding 264,2
Aantaal woningen 20.225
Bevolkingdichtheid per km2 1.273
Woningdichtheid per km2 506
Oppervlakte binnenwater in m2
Per inwoner 43,2
Per woning 108,8
Oppervlakte openbaar groen in m2
Per inwoner 54,8
Per woning 138,0
Oppervlakte verharding in m2
Per inwoner 51,9
Per woning 130,6
Bron: Micromaat 2008/2009
Heerhugowaard vergeleken met de omgeving
De Heerhugowaarder woont in zijn/haar uitgedijde stad relatief ruim, met 513
woningen per vierkante kilometer. Ter vergelijking: Alkmaar telt 1450 huizen per m2.
De inwoner van Heerhugowaard verdient met redelijk met 31.600 euro per jaar
besteedbaar inkomen en dat is 1500 euro meer dan het landelijke gemiddelde. Ook
zijn er relatief weinig mensen die moeite hebben om rond te komen. Landelijk heeft
10 procent een laag inkomen en voor Heerhuogwaard is dit 7 procent. Relatief veel
mensen wonen en werken(41,9%) in Heerhugowaard waar 3250 bedrijven(in 1995
nog 2421) zijn gevestigd. De rest van de werknemers komt uit andere plaatsen in
Noord-Kennmerland(23,3 procent). Nog eens zo’n percentage van 24,3 procent reist
vanuit West-Friesland naar de Vinex-stad. In Heerhugowaard zijn 22.656 mensen
aan het werk, dat zijn er 575 meer dan het jaar ervoor. Uitkeringen zijn er ook: 450
en dat is 1,4 procent van het totaal. Van de 50.500 mensen is 42,2 procent jonger
dan negentien jaar. Relatief gezien zitten Langedijk(44%) daar nog boven. Alkmaar
scoort hier 35,6 procent.
49

Hoe mensen uit Heerhugowaard en omgeving Heerhugowaard zien
Uit de enquête bleek dat de mening van de mensen nogal verdeeld was over de
kwestie of Heerhugowaard nu een dorp of een stad was. Vooral bij de oudere
mensen, leeftijdscategorie 40 tot 60 en ouder, werd Heerhugowaard vaak genoemd
zoals het was toen zij hier kwamen wonen. Een dorp. Vooral de jongeren die nogal
tegen Heerhugowaard opkijken, benoemen Heerhugowaard echter als een stad. Uit
het diagram hieronder blijkt dat de meningen van de verschillende personen die we
geënquêteerd hebben, vrij verdeeld is. Voor meer informatie over de Enquête en de
resultaten ervan, zie de bijlagen.
30%
5%
10%
Hoe wordt Heerhugow aard gezien?
22%
33%
Stad
Plaats
Dorp
Stad v. Kansen
Geen mening
50

Is Heerhugowaard een dorp of een stad?
Zoals al hiervoor te lezen was zagen de mensen en Heerhugowaard niet concreet als
een dorp, plaats of stad. Door meer dan 100 mensen geënquêteerd te hebben zij we
erachter gekomen dat het meer om een gevoelskwestie gaat. Mensen die
Heerhugowaard als een dorp zagen baseerde dit op de dorpse gezelligheid,
iedereen kent elkaar en de mentaliteit. Echter in Heerhugowaard hebben we meer
dan vijftigduizend inwoners en vele stadse voorzieningen. Wij vinden
Heerhugowaard dan ook geen dorp. Een plaats zit tussen stad en dorp in. Hier
hebben veel mensen dan ook geantwoord. Al klinkt dit even veilig als nietszeggend.
Maar kan je Heerhugowaard een stad noemen? In heerhugowaard hebben we wel
erg veel huizen en Heerhugowaarders. Ook hebben we een stadsplein, basis en
middelbaar onderwijs voor elk niveau, MBO-opleidingen, overdekt winkelcentrum,
theater, ’s winters een ijsbaan op het stadsplein, een evenementenhal voor grote
artiesten, parkeergarages en hoge gebouwen. Het is dus niet gek dat mensen hier uit
de omgeving of Heerhugowaarders deze gemeente als een stad zagen. Echter voor
een Amsterdammer, is Alkmaar in veel dorps. Zoals een Parijzenaar dat van
Amsterdam zal zeggen en een New Yorker… enfin. De werkelijkheid is dan ook dat
het moeilijk is een concreet antwoord te geven. Echter volgens het structuurbeeld
van nu en onze vlag is Heerhugowaard ‘Stad van Kansen’ Hierin is gekozen voor
een combinatie van dorp en stad. Hetzij behoud van dorpse waarden en stedelijke
voorzieningen. Volgens de enquête vonden mensen Heerhugowaard ook dorpse
waarden hebben en stedelijke voorzieningen. Omdat op de vlag en in het
structuurbeeld “Stad van Kansen’ staat vinden wij Heerhugowaard ‘Stad van Kansen’
51

Wat kunnen we in de toekomst verwachten van Heerhugowaard?
Op de vraag hoe de geënquêteerde mensen Heerhugowaard over tien jaar zagen
antwoorden vele dat er meer gebouwen kwamen, dat het voller, minder groen wordt
en dat alles zo’n beetje af is. Dat klopt want in 2015 is namelijk het structuurbeeld
‘Stad van Kansen’ af. Dit houdt in dat de woningen afgeleverd zijn, het
industrieterrein bij Broekhornpolder(westelijke kant van het spoor) af is, en het
Stadshart helemaal klaar is. De gemeente wil daarna alleen bouwen naar
eigenbehoefte gebaseerd op de natuurlijke groei en populatie.
(bron. HHW statistiek)
Sommige mensen dachten dat Heerhugowaard, Alkmaar en Langedijk(HAL) één
gemeente zou worden. Dit leek de burgemeester van Heerhugowaard(Han ter
Heegde) niet bevorderlijk. De gemeente zal dan uit ongeveer 175.000 inwoners
bestaan. Dit met gevolg; deelraden, overbelaste wethouders, lange wachttijden.
Kortom het bestuur staat ver van de burger. Volgens mr. ter Heegde zal Alkmaar
zeker niet bij Heerhugowaard aankloppen om tot een gemeente te gaan, omdat zij al
voldoende zelfstandig zijn met hun 92.000 inwoners. Langedijk zit er tussen in
volgens hem. Op dit moment geeft Langedijk echter de noodzaak hier niet van aan.
Weer andere mensen dachten dat Heerhugowaard de kleinere plaatsen zoals
Obdam, Ursem, Hensbroek en Oude Niedorp zou opslurpen. Heerhugowaard zal
echter niet het initiatief nemen om tot een gemeente te gaan. Maar als de kleinere
plaatsen dit aanbieden, dan valt hier over te praten. We zijn wel altijd bereid om te
helpen. Neem de brandweer die samenwerkt met schermer en Langedijk. Aldus de
Burgemeester. Wij denken dat de kleinere plaatsen niet snel het initiatief zouden
nemen om tot Heerhugowaard een gemeente te vormen, omdat de kleinere plaatsen
een dorpse mentaliteit hebben en graag vasthouden aan hun dorpse waarden plus
dat ze nu kosteloos gebruik kunnen maken van onze voorzieningen.
52

Uit de statistiek bleek dat in Heerhugowaard veel jonge gezinnen wonen. Volgens de
huidige trend komen er steeds eerder scheidingen. Gemiddeld blijven tegenwoordig
stellen 11,5 jaar bij elkaar. Aldus een Britse documentaire in 2007 ‘Humun Footprint’
Je ziet dus dat het tegenwoordig niet vanzelf sprekend is om tot de dood bij elkaar te
blijven. Als al die gescheiden stellen hier in Heerhugowaard willen blijven wonen
moeten we hier meer sociale woningen hebben. Immers 1 persoon verdiend minder
dan 2 en mensen willen meestal in hun huidige woonplaats blijven wonen, omdat ze
hier veel mensen kennen en in de buurt werken. Met de Vinex-taakstelling komen er
al 33% sociale woningen van de 6000 woningen en dat zijn maar liefst 2000
woningen. Bij de Draai is dit zelfs 35%. Van de sociale woningbouw is ook rekening
gehouden voor de stijgende vraag naar luxe eengezinswoningen voor ouderen. Een
wethouder is nu zelfs bezig met een plan om huizen onder de 100.000 euro te
realiseren. De burgemeester geloofd dat dat best haalbaar is. Nu zie je ook veel
mensen uit de oude wijken trekken naar de nieuwe duurdere wijken, wat tot gevolg
heeft dat de oude huizen rond de 150.000 a 180.000 beschikbaar worden. Ook is het
zo dat volgens de huidige trend ouderen langer blijven leven en minder snel naar het
bejaardenhuis willen. Heerhugowaard bouwd voor deze ouderen dan ook luxe éénkamer-appartementen.
We kunnen dus zeggen dat de gemeente voldoende doet aan
sociale woningen.
Eind dit jaar moet het Horecaplein af zijn. Het plein wordt gebouwd door een
projectontwikkelaar die een zo hoog mogelijk rendement wil. Daarom verwachten wij
bij het horecaplein grote commerciële ondernemingen en geen oude bruine kroegjes
op het horecaplein. Hierbij speelt ook een rol dat de burgemeester al zei dat de
invulling van het plein gereed is. Volgens hem komen er diverse terrasjes en cafés.
Ook komt daar een bowlingbaan. Volgens het bouwplan heette dit plein ‘het
Horecaplein’ maar omdat dit niet leuk klinkt en het plein rond ‘Cool’ al het ‘Coolplein’
heet zal dit de naam voor het gehele plein worden. Ideeën voor een alternatief voor ’t
Stam zijn van harte welkom.
Verder denkt de burgemeester dat in 2015 er aan de West-Frisiaweg Zandhorst-
Hoorn wordt gewerkt. De burgemeester pleit voor een motto om voor elk nieuw huis
een nieuwe baan te realiseren. De plek waar de bioscoop de Metro weggaat moet
opgevuld worden. Er is een discussie aan de gaande voor een nieuw gebouw voor
Huygenwaard. Iets moois wat de burgemeester propageert is sociale cohesie,
gezelligheid en saamhorigheid. Volgens hem moeten we in deze gemeente waar
iedereen elkaar nog redelijk kent dit vasthouden en versterken.
De burgemeester zal naar onze opvatting weggaan als het in Heerhugowaard te
rustig wordt of zal weggaan als hij voor een grotere gemeente wordt gevraagd. Hij is
immers gewoon goed. Wij schatten dan ook dat hij rond 2012 weg is.
53

Opening 2009
Op 6 januari hielt de burgemeester een openingsspeech voor het nieuwe jaar. Hierin
verkondigde hij drie belangrijke punten waaraan is gewerkt en gewerkt gaat worden.
Hij noemde drie punten. Hetzij:
• Fysiek
• Sociaal
• Imago
Fysiek
Hiermee bedoelde hij meer bouwen. Bij de ‘Draai’ worden nog meer huizen gebouwd
en er komt een bedrijfsterrein bij de Vork. Verder wil de gemeente na het
structuurbeeld ‘Stad van Kansen’ naar eigen behoefte bouwen, waarbij de natuurlijke
groei en populatie uitgangspunten zijn. Op dit moment zijn er wel discussies rond het
rijk en provincie over de taakstelling voor extra huizen voor mensen het zuiden van
Noord-Holland. Haarlemmermeer begint namelijk al tegen Schiphol te liggen, rond
Amsterdam begint het vol te raken en Almere dreigt niet meer te bouwen als er geen
nieuwe ontsluiting komt. Indien Heerhugowaard aangewezen zal worden dan zal er
een grote discussie ontstaan. Dit omdat de gemeente het Oostelijk deel groen wil
houden en de rest al bijna vol is. Indien de provincie er enorm op aandringt dan zal
de gemeente hier wel tot overgaan indien de ontsluiting beter wordt. Wij verwachten
dat Heerhugowaard zijn beste tijd qua grote taakstellingen heeft gehad en dat er
eerder wordt gezocht naar nieuwe plaatsen zoals Obdam en Nieuwe Niedorp waar
de bouw van nieuwbouwwijken te zien is.
Sociaal
Volgens ter Heegde is het belangrijk om de burgers tevreden te houden. Er wordt dit
jaar dan ook gewerkt om de wijken in goede conditie te houden. Dit zowel qua
leefbaarheid, voorzieningen, evenementen en onderling contact. Wij verwachten dat
er in de toekomst gewerkt blijft worden aan de conditie van de wijken en de wil van
de burgers. Immers de gemeente is er voor de burgers en niet andersom, in 2008
gingen de burgemeester en wethouders de wijken in, buurtbemiddelaars werden
aangesteld, er kwamen hier twee medische centrums en men is bezig met het
uitbreiden van de gewenste voorzieningen. De burgemeester propageert sociale
cohesie, gezelligheid en saamhorigheid. Dit verklaard ook waarom bepaalde
evenementen zoals Mixtream en Hartje Winter worden gesubsidieerd. In de toekomst
verwachten wij dan blijvende steun aan deze en nieuwe evenementen.
Imago
Wereldwijde belangstelling hebben we al met onze ‘Stad van de Zon’. Maar de
Gemeente wil daarnaast meer landelijke bekendheid om aantrekkelijker te zijn voor
het bedrijfsleven. Zo zijn recentelijk 2 grote bedrijven binnengehaald, te weten Ziggo
en het Waterschap. Regionale bekendheid hebben we al met bepaalde bouwwerken
en evenementen. Voorbeelden van bouwwerken zijn het Park van Luna, het
Stadsplein, Horecaplein, de Waerdse Tempel en het kunst en cultuurcentrum ‘Cool’.
Dit met zelfs landelijk resultaat, want de Waerdse Tempel trekt mensen uit het hele
land en ‘Cool’ stond zaterdag 10 januari op de tweede pagina van de Volkskrant.
Voorbeelden van evenementen zijn het festival Mixtream, Hartje Winter, Mega
Piratenfestijn en Tour de Waard.
54

Het trademark voor de gemeente is de ‘Stad van de Zon’. Op 23 september wordt de
energieneutrale wijk hier officieel geopend. Tijdens deze opening wordt gesproken
met belangrijke internationale en nationale mensen om Heerhugowaard op de kaart
te zetten.
Er moet dus nog het een en ander gedaan worden aan Heerhugowaard.
Landelijk erkend worden wordt een grote stap. De Heerhugowaardse statistiek heeft
vastgesteld dat Heerhugowaard in 2015 meer dan 55.000 inwoners zal hebben.
Heerhugowaard zal daarmee een middelgrote gemeente worden en op de lijst van
480 gemeenten de 60 e positie innemen. We zullen zien of Heerhugowaard als ‘Stad
van Kansen’ erkend gaat worden. De toekomst zal het leren. Op het einde van ons
interview met de burgemeester zei hij dat we niet alles in Heerhugowaard kunnen
hebben zoals een evenementenhal als de HMH of een oud bruin kroegje uit de
Jordaan. Dit doet ons dan ook weer denken aan het motto van de ‘Stadsvisie’
Wij sluiten ons hierbij dan ook aan.
You can’t always get what you want
But if you try some time
You may find
You get what you need!
55

Bronvermelding
Bronnen gebruikt bij:
Ruimtelijke factoren:
Boeken en documenten:
-“Heerhugowaard 45-95” door: werkgroep Heerhugowaard,
-“Inventaris van de archieven van de polder, het gerecht en de weeskamer van de
Heerhugowaard (1613) 1624-1980” door: D. Aten.
-“De Heer-Hugowaard 1629-1929” door J. Belonje
-“Heerhugowaard; historisch overzicht van ruimtelijke ordening en stedenbouw in
polder en plaats” door: B.J.Wagter
-“Wereldwijs; aardrijkskunde voor de tweedefase” door: Malmberg
Internetsites:
Google maps,
Wikipedia
Personen:
- Gijsbert van Weelden, financieel beleidsadviseur die al sinds de jaren 80 actief is bij
de gemeente Heerhugowaard, vragen gesteld.
- ondervraagde personen van de enquête
Afbeeldingen:
- www.taxatietopper.nl
- serverbeest.leliveld.org
Geschiedenis.
Boeken en documenten:
- “Inventaris van de archieven van de polder, het gerecht en de weeskamer van de
heerhugowaard (1613) 1624-1980” door: D. Aten.
- “Heerhugowaard; historisch overzicht van ruimtelijke ordening en stedenbouw in
polder en plaats” door: B.J.Wagter
- “De Heerhugowaard” door: J.J. Schildstra.
- “De Heer-Hugowaard 1629-1929” door: J. Belonje
- “Heerhugowaard 45-95” door: werkgroep Heerhugowaard,
-“Europese oorlogen van 1789-1919” door:
Internetsites:
- www.wikipedia.nl
- www.heerhugowaard.nl
Personen:
- Gijsbert van Weelden, financieel beleidsadviseur die al sinds de jaren 80 actief is bij
de gemeente Heerhugowaard, vragen gesteld
- Bestuursvoorzitter Henk Aandewiel
56

Afbeeldingen
- serverbeest.leliveld.org
- www.rivierenwijkhhw.nl
- www.zaans-industrieel-erfgoed.nl
- www.eeneind.net
Waaraan heeft Heerhugowaard zijn naam te danken?
Boeken en documenten:
- “De Heerhugowaard” door: J.J. Schildstra.
Personen:
- Henk Aandewiel, voor de koerier “De heer Hugo”
- John Moesker.
Welke politieke factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van
Heerhugowaard?
Boeken en documenten:
- “Wereldwijs; aardrijkskunde voor de tweedefase” door: Malmberg
- “Structuurbeeld Heerhugowaard 2005-2015 ‘Stad van Kansen”
- “Heerhugowaard 45-95” door: werkgroep Heerhugowaard,
- “Rodi, Heerhugowaards Nieuwsblad: Tussen einde en begin” door: Hansy de Maijer
- Pdf Dossier regio NH-ROA
- Pdf. Stad van kansen-Organisatie door gemeente secretaris Frans Mencke (zie
bijlage)
Internetsites:
- www.ikcro.nl/geschiedenis_ro.htm
Personen:
- Gijsbert van Weelden, financieel beleidsadviseur die al sinds de jaren 80 actief is bij
de gemeente Heerhugowaard, vragen gesteld
- Organisatie gemeente Heerhugowaard strategisch adviseur Robert Wijk
- Burgemeester ter Heegde tijdens het interview
57

Welke economische factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van
Heerhugowaard?
Boeken en documenten:
- “De Heerhugowaard” door: J.J. Schildstra.
- “Nederlanders en hun gezagsdragers 1950-1990” door: onbekend
Internetsites:
- www.dimo.nl
- www.kadaster.nl
Personen:
- Heerhugowaarders tijdens de enquêtering
Afbeeldingen:
- www.nrc.nl
Welke sociale factoren hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van
Heerhugowaard?
We hebben voor de sociale factoren uitsluitend onze waarnemingen van de enquête
gebruikt.
Afbeeldingen:
Hoe heerhugowaard er nu voor staat.
Boeken en documenten:
- Pdf. Stad van kansen-Organisatie door gemeente secretaris Frans Mencke (zie
bijlage)
- Artikel “Welvarend, katholiek en veel ruimte”, Alkmaarse courant zaterdag 18
oktober
- Micromaat 2008/2009 statistiek Heerhugowaard
- Bron: afdeling belastingen, Informatie: Advies/Statistiek
- Bron: afdeling Belastingen, bewerking Statistiek
- Stadsnieuws
Internetsites:
- www.detelefoongids.nl
- GBA
- CBS
Personen:
- Organisatie gemeente Heerhugowaard strategisch adviseur Robert Wijk
Stadsnieuws
- Eigen waarnemingen
Afbeeldingen:
- terpie.web-log.nl
- www.locaties.nl
58

Wat kunnen we in de toekomst verwachten?
Boeken en documenten:
- Heerhugowaard statistiek
- Stadsnieuws
- Alkmaarse Courant
Personen:
- Interview burgemeester ter Heegde (zie bijlage)
- Enquête hoe ziet u Heerhugowaard
- Organisatie gemeente Heerhugowaard strategisch adviseur Robert Wijk
59

Bijlagen
Waardige Heren deel 1
HEER HUGO
In deze tweewekelijkse rubriek gaan wij aan de hand van in het Poldermuseum genoemde
“Waardige Heren ( en Dames?)” door de geschiedenis van de polder Heerhugowaard.
Met wie kunnen wij beter beginnen dan met Heer Hugo, van wie de naam in velerlei
variatie’s, ook tegenwoordig nog in het maatschappelijk leven van Heerhugowaard is te
vinden.
Hij is niet de gemakkelijkste “Heer” om mee te beginnen, er is weinig bekend van hem en er
zijn verschillende verhalen over zijn bestaan in omloop.Als dan ook kenners van de
Heerhugowaardse geschiedenis, als de heren Schilstra en Henk Komen er ook niet uitkomen
wie nu precies de echte Hugo is, dan zullen ook wij moeten blijven gissen.
Heer Hugo zal altijd een mysterie blijven, maar zijn naam leeft al bijna 800 jaar voort, ook in
het Poldermuseum aan de Huigendijk!
Wij beginnen ons verhaal rond 1200, als de graven van Holland, vanuit Scorel en Egmont ,
via Alkmaar hun blik laten vallen op West-Friesland. Tussen Oudorp en Oterleek ligt een
soort waddengebied, het Occenvorth, dat bij laag water de enige toegangsweg naar West-
Friesland is. In 1248 vindt de grote dijkdoorbraak plaats bij Valkenoogh, waarbij de Grote
Waert gevormd wordt. Om te voorkomen dat de Noordzee doordringt tot de Schermeer en N-
Holland in twee stukken zou verdelen, heeft men daar toen een “dijk”aangelegd op het wad:
de Huygendijk!
Op de kaart uit 1288 in het museum staat “den Huygendyck” vermeld, weliswaar is dit niet de
huidige Huigendijk, die is tijdens de drooglegging aangelegd, maar de tegenwoordige
Slingerdijk, aan de andere kant van de ringvaart.
Heer Huygen moet dus het initiatief genomen hebben om, waarschijnlijk met hulp van de
monniken uit Egmont deze dijk aan te leggen en als beloning werd de dijk naar hem genoemd.
Maar wie was hij, deze Heer Huygen?
Was het Heer Huig (Hugo) van Assendelft , door de Graaf aangesteld als Baljuw van het
Hoogwouder en Oterleeker Ambacht? Hij was tevens “kastelein”, slotvoogd van kasteel
Radboud in Medemblik en bezat veel grond in West-Friesland. Hij had er dus alle belang bij
om de “Grote Waert”in bedwang te houden. Wij weten verder niet veel van hem, alleen dat
hij in 1296 sneuvelde bij een gevecht met de West-Friezen, in hetzelfde jaar trouwens dat
Floris V door de edelen werd vermoord!
Of zou het Hugo II van Akersloot zijn geweest, of misschien ene Hugo van Elkerslote? Wie
van de drie….; het zal altijd een mysterie blijven, zolang er geen duidelijk bewijsmateriaal
gevonden wordt.
In het Octrooi van 1625 ( de vergunning van de Staten van Holland om de Grote- of Zuider
Waert droog te leggen ) wordt voor het eerst gesproken over de Heer-Huyge-Waert, dus bijna
400 jaar later. Heer Hugo heeft dus wel zijn sporen achtergelaten, zijn dijk heeft het mogelijk
gemaakt de Grote- of Zuyder Waert droog te leggen!
In het Poldermuseum is de archiefkast van het Polderbestuur te zien uit 1631, waarop door de
schrijnwerker de naam HEER HVYGEN WAERT is aangebracht, duidelijker kan het niet.
Zijn naam is hierdoor voor altijd aan de polder verbonden, ook op de kavelkaart uit 1631,
waarvan de originele kopergravure van Anthonius Metius in het Poldermuseum te zien is,
wordt dan ook gesproken van de polder HEER-HUYGHEN-WAERT.
60

Pas in de Franse tijd kwam de naam Heerhugowaard algemeen in gebruik, ook als naam van
de Gemeente en de Polder.
Maar zijn naam leeft voort, ook nu, wat denkt u van: de Hugo Girls, de Hugo Boys, de Heer
Hugo Bulls (darters van “t Waertje), het Verzorgingshuis Hugo Oord, de scholengemeenschap
Huigenwaard, Hugofloor, de Huigenhoekring, er is een bloem naar hem genoemd de fuchsia
“Heer Hugo” en zelfs een wijn “de “Heer Hugo” wijn, geproduceerd in Akersloot!
Zou het dus toch Heer Hugo II van Akersloot zijn geweest? Hij moest eens weten hoe zijn
naam nu over de gehele wereld gaat als naamgever voor de Stad van de Kansen!
De Stichting “Den Huygen Dijck”, de beheerder van het Poldermuseum zal zijn naam blijven
uitdragen vooral aan de jeugd van Heerhugowaard! Tijd voor een standbeeld van hem op het
Stadsplein?
Voor meer info zie: www.poldermuseumheerhugowaard.nl
61

Vragen van de periode 1985 tot heden
Beste Gijsbert,
Laatst zat ik met mijn vader rond de tafel over mijn profielwerk stuk. We zaten te praten hoe
ik het beste de periode van 1985 tot heden kon beschrijven en waar ik goede informatie
vandaan kon krijgen. Mijn pa wees me toen op jou. Dat jij al lang in de gemeente actief bent
en er veel van af weet. Ik hoop dan ook dat u mij daarbij wilt helpen.
Voor een profielwerkstuk moet ik de ontwikkeling van de gemeente Heerhugowaard in de
periode van 1985 tot heden beschrijven. De belangrijkste vraag is waarom Heerhugowaard
verder ging groeien na 1985. Onze hoofdvraag van ons profielwerkstuk is hoe
Heerhugowaard zich heeft kunnen ontwikkelen tot het hedendaagse Heerhugowaard. Wij
belichten dit met de volgend factoren. Welke ruimtelijke, economische, sociale en politieke
factoren hier invloed op hebben gehad. Ik bespreek bij de politieke factoren de periode van
1985 tot heden. Ik ben benieuwd door welke beslissingen in de politiek Heerhugowaard zo is
geworden dat het nu is. Ook belicht ik de toekomst van Heerhugowaard. Dit zijn de vragen
die ik heb bedacht. Als ik nog wat belangrijke dingen mis of over het hoofd heb gezien kunt u
die dan geven?
Ik hoop dat u mij hier bij wilt helpen.
Met vriendelijke groet,
Jasper Wijk
- Waarom verhuisde het gemeentehuis naar de Parelhof?
Waarom die locatie?
Heerhugowaard is vanaf 1965 gaan groeien van 6.500 inwoners naar bijna 51.000 per 1
januari 2009. Voor de hoofdwegen is gekozen voor het zogenaamde tangentenmodel, vandaar
de namen Westtangent, Zuidtangent en later ook de Oosttangent.
De eerste groeiperiode gebeurde rond het oude centrum: Centrumwaard. Men dacht ook dat
het niet verder zou gaan dan de Zuidtangent. In de loop van de jaren ´70 is gekozen voor groei
ook ten zuiden van die weg. De eerste wijk daar was de Edelstenenwijk.
Men vond ook dat daar een winkelcentrum moest zijn. Dat is Middenwaard geworden.
Eind van de jaren ´70 tot begin van de jaren ´80 was de provincie van plan via het vast te
stellen Streekplan voor de periode 1982 tot en met 1995 dat HHWaard flink zou groeien. Dat
zou ook betekenen dat de taken voor de gemeente zouden toenemen en dat het gemeentehuis
aan het Raadhuisplein te klein zou zijn. Er zaten op dat moment al een aantal afdelingen in
dependances aan de Korte Dreef (waar nu het Lindenboomplein is) en de Sociale Dienst zat
aan de Middenweg 200 (dat oude bouw waar nu administratiekantoor Kamp zit).
Die groei betekende dat de nieuwe wijken ten zuiden van de Zuidtangent zouden worden
gebouwd en dat het centrum van de gemeente ook meer in die richting kwam te liggen.
Daarom is besloten het gemeentehuis bij (het eerste deel van) winkelcentrum Middenwaard te
bouwen.
De naam Middenwaard zegt het al: het midden van de polder Heerhugowaard.
62

Waarom werd het gemeente huis verbouwd?
Wanneer startte de verbouwing en wanneer was het klaar?
Het gemeentehuis is eind 1982 in gebruik genomen. Openbare Werken zat toen nog aan de
Taxuslaan (op de hoek van de Beukenlaan samen met de brandweer). Er is later besloten dat
alle gemeentelijke afdeling bij elkaar moesten zitten. In 1992 is toen een vleugel aan het
gemeentehuis gebouwd; dat is de vleugel richting de Westtangent, waar ook de werkplek van
je vader is.
Omdat de gemeente bleef groeien, werd dat gebouw te klein. Er zijn toen afdelingen verhuisd
naar het kantorengebouw aan de Zuidtangent net over de spoorlijn (tegenover restaurant De
Zandhorst).
Uitgangspunt bleef echter dat alles bij elkaar moest blijven zitten. Toen is besloten tot
uitbreiding van het gemeentehuis tot het gebouw zoals het nu is. In 2005 is de verbouwing en
uitbreiding begonnen en in het voorjaar van 2007 was het klaar.
Om te voorkomen dat het gebouw misschien al vrij snel weer te klein zou worden, is er
besloten om op het nieuwe gedeelte (aan de voorkant) een extra verdieping te bouwen.
Omdat die niet direct nodig is, wordt die verhuurd aan een advocatenkantoor,
- Waarom kwam er de Schakel?
& wanneer was de Schakel geopend voor gebruik?
De gemeente vond en vindt dat er in Heerhugowaard voorzieningen moeten zijn die horen bij
een gemeente van (nu) ruim 50.000 inwoners.
Daarom is eind van de jaren `70 multifunctioneel centrum De Schakel gebouwd. Het woord
multifunctioneel zegt het al: het moest voor een aantal doelen gebruikt kunnen worden >
theatervoorstellingen, verhuur aan klaverjasclub, fotoclub, vergaderingen e.d.
Volgens mij is De Schakel in 1978 geopend.
- Waarom kwam het noodgebouw van de Schakel achter het station?
& Wanneer was het klaar voor gebruik?
Het noodgebouw heeft er altijd al gestaan en heeft diverse bestemmingen gehad (o.a.
Nettomarkt > een supermarkt). Het stond leeg en is na de brand verhuurd aan de Schakel. Die
heeft het gebouw eerst geschikt gemaakt voor theatervoorstellingen en voor ander gebruik
(jazz festival, wekelijkse klaverjas- en bridgeavonden e.d.).
- Waarom kwam zwembad de Horst?
Wanneer was de zwembad klaar voor gebruik?
De gemeente vond en vindt dat er in Heerhugowaard voorzieningen moeten zijn die horen bij
een gemeente van (nu) ruim 50.000 inwoners. Daarom kwam er ook rond 1974 een overdekt
zwembad. Voor die tijd had HHW alleen een open luchtbad aan de Van Veenweg (op de
plaats waar nu de woningen aan de Travalje staan).
- Waarom kwam er hier een industrieterrein?
Wanneer werd er ruimte gecreëerd voor het Industrieterrein?
63

Waarom die locatie?
Welke bedrijven of ondernemingen waren geïnteresseerd in de bouw?
Welke bedrijven vestigde zich als eerste?
Elke gemeente die groeit wil niet alleen woningen bouwen, maar ook zorgen voor
werkgelegenheid. Er is toen gekozen voor de Zandhorst aan de andere kant van de spoorlijn.
Via die spoorlijn kwam er een min of meer logische grens tussen wonen en werken in HHW.
Ik weet niet welke bedrijven er als eerste zijn gekomen. Ik weet wel dat de Verzinkerij,
Crawford en Ammeraal er al lang zitten. Ook heeft op de Zandhorst ooit een gemeentelijke
vuilverbranding gestaan. Het is geen grap, maar die is afgebrand. Vanaf dat moment is het
huisvuil naar de vuilverbranding in Alkmaar vervoerd.
- Waarom kwam er hier een bioscoop?
&Wanneer was hij geopend?
De bioscoop is een particulier initiatief (eigenaar is Punt; dat is een projectontwikkelaar die
ook een aantal bioscopen exploiteert). Begin van de jaren ’80 waren er twee zalen en
langzamerhand is dat uitgebreid tot de huidige accommodatie.
Waarom ?? > misschien wilden inwoners in de tijd van alleen nog maar zwart-wit televisie
ook iets gekleurds zien (geintje). Punt zag het blijkbaar zitten om in een gemeente van rond de
30.000 inwoners een bioscoop te exploiteren.
- Waarom kwam er een bowlingbaan?
Wanneer en waar was de eerste bowlingbaan voor gebruik?
Wanneer was de bowlingbaan bij middenwaard afgebrand?
Waarom en wanneer kwam er een plan voor een nieuwe bowling baan op het Industrie
terrein?
De bowlingbaan is ook een particulier initiatief geweest. Men zag het blijkbaar zitten om
daarmee geld te verdienen. In de jaren ’70 en ’80 stikte het in heel Nederland van de
bowlingbanen. Het is een soort trend. Nu is dat veel minder.
De bowling zat vlak naast de Schakel. Door de brand van de Schakel “verdween“ ook de
bowling in de vlammen.
Er zijn vanaf het begin altijd plannen gebleven om een nieuwe bowlingbaan te bouwen, omdat
dit voorziet in een behoefte (er zijn/waren in HHW ook diverse bowlingclubs). Tot nu toe is
het bij plannen gebleven.
- Waarom kwam Huygenwaard er?
Wanneer was Huygenwaard open?
Voor wie in het begin bedoeld?(mavo, havo vwo?)
Waarom kwam Han Fortman er?
Wanneer was het geopend?
Voor wie was het in het begin bedoeld? (Havo, Vwo?)
- Waarom kwam Don Bosco er?
Wanneer was het geopend?
64

Voor wie bedoeld?
- Waarom kwam de middelbare school Waardse Kil er?
Wanneer geopend?
Voor wie bedoeld?
Kenmerk van HHW is dat de leeftijdsopbouw van de inwoners afwijkt van het landelijk
gemiddelde: 89% is jonger dan 65 jaar en het landelijk gemiddelde is 85% (1% in HHW is
510 inwoners).
32% van de inwoners is jonger dan 24. Dat is min of meer altijd zo geweest.
Er is vanaf de groei van de gemeente besloten dat er zoveel mogelijk onderwijsinstellingen in
de gemeente zelf moesten zijn. Huijgenwaard is openbaar voortgezet onderwijs; tot en met
1990 was de gemeente ook het schoolbestuur van Huijgenwaard.
Han Fortmann en Don Bosco zijn formeel katholieke scholen. HHW is ook een vrij katholieke
gemeente (geweest). Daarom heeft het schoolbestuur van het katholiek onderwijs besloten om
zowel Han Fortmann voor havo en vwo hier te vestigen als Don Bosco voor het mavo
onderwijs.
Om ook te voorzien in lager technisch onderwijs heeft het schoolbestuur van het katholiek
onderwijs ook besloten om de technische school De Waardse Kil hier te vestigen.
- Waarom kwam het Clusius College er?
Wanneer geopend?
Voor wie bedoeld?
Het Clusiuscollege is de opvolger van de vroegere agrarische school. Die school staat bij
sporthal Deimos en sinds 2007 is er ook een dependance in HHW-Zuid (achter Reiger Boys
velden). Omdat HHW van origine agrarisch gebied is geweest, is er altijd behoefte geweest
aan onderwijs in dat vakgebied.
- Waarom kreeg Han Fortman later een nieuw gebouw?
Waarom kwam het bij het nieuwe zwembad te staan?
Voor wie bedoeld?
- Waarom kwam het nieuwe gebouw voor Don Bosco en Waardse Kil.
Waarom beide in één nieuw gebouw?
Waarom de huidige locatie?
Wanneer geopend?
De bouw van scholen is tot en met 1997 betaald door het Rijk. Om erg zuinig met het geld om
te springen, zijn toen veel scholen in semi permanente uitvoering gebouwd, dus niet van steen
maar van hout e.d. Dat heeft een veel kortere levensduur dan gebouwen van beton en steen.
Omdat die gebouwen zo’n beetje af waren en onderwijs daarin niet meer verantwoord was, is
besloten om op andere plaatsen nieuwe degelijke schoolgebouwen neer te zetten.
Via een locatie onderzoek is bekeken welke plekken daarvoor in HHW het meest geschikt
zouden zijn. Daaruit kwam de plaats naast de Waardergolf als beste naar voren. Dat kwam
ook
omdat Reiger Boys net was verhuisd naar een nieuw sportcomplex in HHW-Zuid.
65

Het was eerst de bedoeling om voor alle drie de soorten onderwijs (Hformann, Don Bosco en
Waardse Kil) een groot gebouw neer te zetten aan de Beukenlaan. Om onderwijstechnische
redenen heeft het schoolbestuur later besloten dat het twee gebouwen moesten worden. Die
plannen zijn gerealiseerd. In 2006 en 2007 zijn de nieuwe gebouwen in gebruik genomen.
- Waarom kwam Middenwaard er?
Waarom de huidige locatie?
Wanneer was Middenwaard gereed voor gebruik?
Waarom en wanneer werd Middenwaard uitgebreid?
Welke veranderingen kwamen er?
Waarom komen er nu appartementen boven Middenwaard?
Zie ook het antwoord op de eerste vraag.
Middenwaard zoals dat er nu is, is in drie fasen gerealiseerd. Het eerste deel is het stuk vanaf
Albert Heijn langs Mr. Cocker tot de Lidl / Natuurvoedingswinkel.
Fase twee was de uitbreiding vanaf Mr. Cocker tot en met de herenkledingzaak van B&G.
Daar ging je naar buiten en liep je tegen Sanders Meubelstad aan (een gerote meubelzaak).
Die ging rond 1985 weg en toen kwamen in dat gebouw Halfords, het postkantoor en wat nu
Scheer & Foppen heet (toen v.d. Gragt). Dat gebouw is toen aangesloten met het al bestaande
ceel van Middenwaard.
Omdat HHW bleef groeien is later het deel er aangebouwd dat nu tot aan het Stadsplein loopt.
Dat is er, denk ik, nu ruim 10 jaar.
Halverwege de jaren ’90 werd het duidelijk dat HHW zou groeien naar zo’n 55.000 inwoners
in 2015. De eigenaar van het winkelcentrum (een projectontwikkelaar) heeft toen in overleg
met de gemeente besloten om het winkelcentrum te verbouwen en uit te breiden. Dat proces
loopt nu nog.
Het heeft een behoorlijke tijd geduurd tussen het maken van de plannen en het beginnen met
de realisering daarvan. Dat komt omdat het winkelcentrum een paar keer van eigenaar is
veranderd en er diverse eigenaren zijn (b.v. het gebouw van de Hema is eigendom van de
familie Komen; een deel van het terrein waar de Schakel stond is eigendom van Segesta e.d.).
Het kostte nogal wat moeite om “alle koppen in één zak te krijgen”.
Uit woningbehoefte onderzoeken is duidelijk geworden dat we relatief veel woonruimten
moeten realiseren voor jongeren en senioren. Voor met name die laatste categorie is het
handig als de winkelvoorzieningen vlak bij zijn. Daarom is er rond Middenwaard aardig wat
huisvesting voor senioren (zoals de Raetstede en het Koraalrif). Woningen boven winkels
betekent ook dat er na sluiting van de winkels wat leven in de brouwerij blijft en het ’s avonds
geen uitgestorven plaats is.
- Waarom kwam er een bibliotheek in Heerhugowaard?
Wanneer was hij geopend?
- Waarom kwam er een nieuwe Bibliotheek?
Waarom kwam die bibliotheek in het gemeentehuis?
Wanneer klaar voor gebruik?
In Nederland is er op initiatief van vrijwilligers ooit begonnen met openbare leeszaken en
bibliotheken. Later is dat een taak van de overheid (rijk en gemeenten) geworden.
66

HHW heeft eerst een bibliotheek aan de Olmenlaan gehad (waar nu Deen supermarkt zit en
nieuwe winkels met woningen worden gebouwd).
Door de groei van de gemeente is in 1984 een nieuwe bibliotheek geopend bij Middenwaard
(tegenover de Filosoof en La Brocca). Die was bedoeld voor een gemeente van rond de
40.000 inwoners.
In 1993 / 1994 is besloten dat HHW samen met Alkmaar en Langedijk een zogenaamde
VINEX-locatie zou worden. VINEX is Vierde Nota ruimtelijke ordening EXtra). Dat betekent
dat er met de regering en provincie is afgesproken dat er in deze gemeenten in 10 jaar tijd
10.600 woningen gebouwd zouden worden. Daarvan heeft HHW er 6.600 gebouwd (40%
meer dan we hadden in 1993/1994). HHW heeft overigens ook besloten dat er dan meer
werkgelegenheid en arbeidsplaatsen bij moesten komen. Dat is ook gelukt. HHW heeft nu net
zoveel arbeidsplaatsen als huishoudens. Dat betekent eigenlijk dat iedereen die zelfstandig
woont en werkt, in HHW kan werken.
Door die groei zou HHW op termijn 55.000 inwoners hebben en daarvoor was de bibliotheek
te klein. Er is toen besloten om een nieuwe ruimere bibliotheek te bouwen samen met de
uitbreiding van het gemeentehuis. De plek van de oude bieb kan dan gebruikt worden voor de
uitbreiding van Middenwaard. De nieuwe bieb is eind 2006 in gebruik genomen.
- Waarom kwam de Waerdse Tempel er?
Waarom is de huidige locatie gekozen?
Wanneer klaar voor gebruik?
De particuliere eigenaar van de Waerdse Tempel heeft sinds de sluiting en sloop van
discotheek De Drome (Middenweg waar nu Scapino zit) geprobeerd in de behoefte van met
name de jeugd te voorzien. De gemeente wilde daaraan meewerken maar wilde voorkomen
dat er overlast zou ontstaan voor de inwoners, zowel tijdens als voor en na afloop van
activiteiten. Na veel overleg, zoeken van locaties e.d. is het de plek geworden waar WT nu
staat.
Begin 2007 is het gebouw geopend.
- Waarom kwam het jaarlijkse festival ‘Mixtream’
Waarom en hoe komt het dat ‘Mixtream nog steeds wordt gehouden?
Er is op grond van particulier initiatief en stimulering door de gemeente besloten tot een jaarlijks
festival in de open lucht. Gelet op het toenemen van de belangstelling / groei van het aantal
bezoekers is duidelijk dat het in een behoefte voorziet. De gemeente probeert met medewerking
van de organisatoren om het jaarlijkse festival te handhaven.
67

- Waarom kwam er de ijsbaan ‘Hartje Winter’ op het stadsplein?
Waarom wordt het nog steeds gehouden?
Sinds een paar jaar heeft de gemeente ook een evenementenbeleid. Een van de onderdelen
daarvan is het organiseren van de ijsbaan. De eerste keer in 2007 was het zo’n succes dat is
besloten dit evenement te handhaven. In 2007 waren er ruim 10.000 bezoekers en in 2008
rond de 15.000. Het evenement is mede mogelijk door de vrijwilliger van ijsclub de Draai.
Die zorgen voor de schaatsverhuur, het onderhoud van ijsbaar en de koek en zopie. De ijsclub
krijgt hiervoor een aandeel van de opbrengst van de verhuur van de schaatsen. Door financiële
bijdragen van sponsors en van de gemeente kun je gratis komen schaatsen. In veel andere
gemeenten moet je toegang betalen.
- Waarom komt er elke vrijdag markt op het stadsplein?
Wanneer in werking gesteld?
Tot en met 2007 had de gemeente alleen een weekmarkt op maandag op het Raadhuisplein
(het oude centrum). De gedachte is dat er ook veel mensen rond Middenwaard wonen en er
toch komen om te winkelen e.d. Een extra markt daar zou dan ook wel moeten lukken.
In 2008 is daarmee gestart, maar de gang zit er nog niet in. Een kwestie van lange(re) adem ??
- Waarom kwamen er in 1995 brandweerwagens te staan in ‘de Noord’ bij garage
‘Bleeker’?
Waarom verhuisde de brandweerkazerne aan de Beukenlaan naar het politiebureau
naast Huygenwaard?
Industrieterrein De Zandhorst is op twee manieren te bereiken: via de Zuidtangent, maar dan
moet je de spoorlijn over en via de Hasselaarsweg, ook over de spoorlijn naar Schagen.
De brandweer werkt met vrijwilligers. Die zitten op de brandweerauto’s.
De spoorlijn van de Zuidtangent is vaker dicht dan die op de Hasselaarsweg (die is alleen
voor treinverkeer van en naar Schagen). Het risico van een brand op Zandhorst is dat de
brandweerauto’s moeten stoppen voor het gesloten spoorlijn van de Zuidtangent.
Met een kazerne + auto aan de Hasselaarsweg is het industrieterrein ook snel te bereiken en is
het risico van een gesloten spoorwegovergang minder. In de Noord wonen en werken relatief
veel brandweermensen (vrijwilligers). Bij een brand op de Zandhorst zijn die vrij snel aan de
Hasselaarsweg. Ze hoeven dan niet eerst helemaal naar de Beukenlaan om een brandweerauto
“op te halen”.
De kazerne aan de Beukenlaan was te klein geworden, voldeed niet meer aan de eisen en had
te weinig instructieruimten. Tot en met 1992 kon met voor instructies vergaderruimten van
Openbare Werken gebruiken want die zaten om de hoek aan de Taxuslaan 34 en er was een
verbinding tussen die twee gebouwen.
Door de uitbreiding van de gemeente richting het zuiden, lag die kazerne ook niet meer
centraal in HHW en niet aan een grotere weg, zodat de brandweer snel kon uitrukken.
Aan de Zuidtangent zijn al die handicaps opgelost.
- WAAROM GING HEERHUGOWAARD VERDER GROEIEN NA 1985?
68

In de beantwoording van vorige vragen is al ingegaan op de groeistuipen van HHW.
- Waarom kwam de wijk Butterhuizen er?
Waarom die locatie?
Hoe en waarom werd de wijk zo ingericht?
Wanneer werd er gebouwd en was het af?
Wat is er bijzonder aan de wijk?
Kwamen er of komen er nog uitbreidingen?
Als je naar een plattegrond van HW kijkt, dan valt op dat alle nieuwe wijken steeds via min of
meer een extra schil aan de gemeente en de bestaande wijken zijn geplakt. Uitgangpunt is ook
geweest dat alles het dorp uitmoest via de Westtangent. Daarom is met nieuwe wijken ook
steeds aan die kant begonnen.
Eerst werd ten zuiden van de Zuidtangent de Edelstenenwijk gebouwd, toen de Molenwijk,
daarna de Rivierenwijk en vervolgens Oostertocht. Toen was de schol tot aan de Jan
Glijnisweg weer vol.
De eerstvolgende nieuwe wijk was Butterhuizen en die begon weer aan de kant van de Westtangent.
Men wilde daar een wat ruimer opgezette wijk ook al omdat die aan de invalsweg van HHW
kwam en dus een beetje een visitekaartje moest zijn. Langzamerhand kwam het accent ook
meet te liggen op stedenbouwkundige uitstraling. Voor die tijd had dat geen of veel minder
prioriteit.
De eerste paal voor de wijk Butterhuizen ging op 21 november de grond in. Op 31 mei 1995
was de wijk helemaal af. In totaal bestaat de buurt uit circa 1300 huurwoningen,
appartementen en vrije sector-koopwoningen.
- Waarom kwam de wijk Oostertocht er?
Waarom die locatie?
Hoe en waarom werd de wijk zo ingericht?
Wanneer was de eerste paal in de grond en wanneer was de wijk af?
Wat is er bijzonder aan de wijk?
Is of wordt het nog meer uitgebreid?
De straten in Oostertocht zijn genoemd naar (verdwenen) polders in omringende gemeenten.
Waarom die locatie is al beantwoord bij de vorige vraag.
De wijk op zich is niet zo bijzonder (vind ik). Met Oostertocht is begonnen toen Butterhuizen
– op papier- al klaar was. Je moet bedenken dat er nogal wat tijd zit tussen bouwplannen op
papier en het klaar zijn van de woningen en de wijk (definitieve bestrating, plantsoenen e.d.).
Daarop moet je op tijd inspelen en dus plannen klaar maken voor de volgend wijk.
Voor de invulling van de wijk en de soort woningen is het ook belangrijk voor welke soort
inwoners er huizen moeten komen. Dat blijkt uit plaatselijke en regionale volskhuisvestings-
en woningbehoefte onderzoeken.
- Waarom kwam de wijk ‘Zuidwijk/Huygenhoek’ er in Heerhugowaard?
Waarom die locatie?
Hoe en waarom werd de wijk zo ingericht?
Wanneer de eerste paal in de grond en wanneer was de wijk af?
69

Wat is er bijzonder aan de wijk?
Is of wordt het nog meer uitgebreid?
Het ontwerp van de wijk is tot stand gekomen in samenwerking met Ashok
Bhalotra(WAAROM HIJ GEKOZEN, een gerenommeerd stedenbouwkundige, die eerder
faam verwierf met de wijk Kattenbroek in Amersfoort. De wijk onderscheidt zich van andere
door toepassing van een zogenoemde warmtekrachtkoppeling. Dat wil zeggen dat de wijk een
eigen energievoorziening krijgt. De warmte die vrijkomt bij de opwekking van elektriciteit
verdwijnt niet in de lucht, maar wordt ondermeer gebruikt voor verwarming van de woningen.
Dit gebeurt door de warmte via een ondergronds huizensysteem naar de woningen te
transporteren. Door gebruik van deze installatie kan een energie besparing van 30% worden
bereikt.
Kenmerk van de huizen is hierdoor ook dat er geen schoorstenen zijn (men heeft immers geen
cv in elk huis) en dat men elektrisch moet koken. In de wijk liggen geen gasleidingen.
70

- Waarom kwam de ‘Stad van de zon’ er?
Waarom die locatie?
Hoe en waarom werd de wijk zo ingericht?
Wanneer de eerste paal in de grond en wanneer was de wijk af?
Wanneer klaar voor gebruik?
Wat is er bijzonder en uniek aan de wijk?
Is of wordt het nog meer uitgebreid?
Waarom komen mensen ver hier vandaan naar de ‘stad van de zon’?
Wordt het nog meer uitgebreid?
De wijk Stad van de Zon is/wordt ook gerealiseerd om te voldoen aan de lokale en regionale
woningbehoefte. Het is ook een van de wijken die wordt gebouwd als onderdeel van de
VINEX afspraken.
Ik heb al eerder iets gezegd over de afwijkende leeftijdsopbouw van onze inwoners en dan
afwijkend ten opzichte van het landelijk gemiddelde.
HHW is ook een bijzondere gemeente voor wat betreft de gemiddelde woningbezetting (het
aantal inwoners per woning of per woonruimte). In 2006 is dat gemiddelde voor heel ons land
2,33 en in HHW is dat 2,52.
De planning is dat HHW op 1 januari 2009 20.600 woonruimten heeft en 51.000 inwoners;
dat is een gemiddelde woningbezetting van 2,48. Als we op het landelijk gemiddelde van
2006 (2,33) willen zitten, dan zouden er 21.900 woningen moeten zijn (dus 1.300 meer dan er
nu zijn).
Als we uitgaan van het aantal inwoners, dan hoort er bij 2,33 een aantal inwoners van 48.000.
En we hebben er 3.000 meer. Dit even als voorbeelden om te laten zien wat de omvang is van
ons verschil ten opzichte van het landelijk gemiddelde.
De Stad van de Zon is / was de laatste mogelijkheid om nog richting het zuiden te bouwen.
Om te voorkomen dat er alleen maar stenen weden opgestapeld en je zo van Alkmaarse
woonwijken in HHWse wijken terecht zou komen, is er gekozen voor een opvallende
invulling.
Veel water, het oppervlakte water staan niet in verbinding met het andere polderwater of met
andere sloten e.d. Het water moet een zelfreinigend vermogen hebben; dat gebeurt via beplanting
e.d. aan de zuidkant tegen de Huygendijk aan (die meertjes en vennen met allerlei
planten).
De officiële opening van Stad van de Zon is in september 2009.
Het unieke van Stad van de Zon is dat die hele wijk emissieneutraal moet worden. Dat wil
zeggen dat die self supporting is qua energieverbruik. Dat wordt niet helemaal gerealiseerd.
Daarom komen er langs de N 242/Westerweg (in de buurt van het BP benzinestation) drie
grote windmolens, waarvan eentje bij dat industrieterrein (met al die autosloperijen).
Het unieke is dat er op de wereld wel meer emissieneutraal wordt gebouwd, maar niet in zo’n
grote omvang als in HHW. Het andere opvallende is dat nergens zo’n kleine gemeente / organisatie
zo’n groot project emissieneutraal realiseert. Daarom is er belangstelling uit de hele
wereld.
Stad van de Zon bestaat uit vier delen. Drie zijn er straks bijna klaar. Aan het vierde stuk moet
nog worden begonnen. Dat is het deel achter het BP station tot Butterhuizen. Een deel van die
grond is nog geen eigendom van de gemeente. Of, wanneer en hoe dat wordt ontwikkeld is nu
nog niet bekend.
71

Wat zijn de plannen met de Draai?
Waarom zijn die plannen er?
Wanneer wordt het uitgevoerd?
Plan de Draai wordt ook ontwikkeld om te voldoen aan onze woningbehoefte voor de
komende jaren. De plannen zijn om daar volgend jaar (2010) te beginnen en gemiddeld zo’n
250 tot 300 huizen per jaar te bouwen met bijbehorende voorzieningen (scholen e.d.).
Naar de inzichten op dit moment, maar de kredietcrisis kan veranderingen tot gevolg hebben,
is die wijk dan ongeveer in 2020 klaar.
72

Interview Burgemeester Han ter Heegde
1. a Hoe denkt u dat Heerhugowaard er in 2015 voor staat?
Nieuw bedrijfsterrein bij de west kant van het spoor zal ontwikkeld en een
aantal bedrijven vullen. De draai(reigersdaal) af, nieuwe woningen
afgeleverd, stadshart is dan helemaal klaar. Met de 242 West-Frisiaweg
richting Zandhorst - Hoorn is de aanleg bezig.
2. Los van het huidige structuurbeeld stadsvisie worden er nog
meer huizen gebouwd?
Er wordt dan alleen voor eigenbehoefte gebouwd, waarbij rekening wordt
gehouden op de natuurlijke groei/populatie.
3a Verwacht u dat de gemeente Heerhugowaard weer door het rijk
wordt aangewezen om meer huizen te bouwen?
Op dit moment discussie rijk en provincie rond taakstelling extra huizen voor mensen
uit het zuiden van Noord-Holland. Haarlemmermeer strand komt al bijna tegen
schiphol aan te liggen, Amsterdam begint vol te worden, Almere dreigt niet meer te
bouwen als er geen nieuwe ontsluiting komt richting.
B Gaan die er dan ook komen?
Wij willen alleen meer bouwen voor eigenbehoefte. Oostelijk deel willen we vrij
houden. We willen niet enorm veel huizen meer bouwen. Indien de provincie er
enorm op aandringt zullen wij hier wel tot overgaan indien de ontsluiting beter wordt.
4. In de nieuwjaarsopening had u het over imago, meer landelijke
bekendheid.
- Hoe willen jullie dat als gemeente bereiken?
Dit willen wij bereiken via ons trade mark ‘Stad van de Zon’. Op 23 september wordt de Stad
van Kansen officieel geopend. Op die dag is er aandacht op zowel internationaal gebied als
nationaal. Met de ‘Stad van de Zon’ willen wij ons dan ook profileren.
5. Wij hebben een aantal mensen in HHW geenqueteerd en op de vraag hoe zij HHW over 10
jaar zagen antwoorden sommige:
- Heerhugowaard zal de kleine plaatsen zoals Obdam, Ursem,
Hensbroek en Oude Niedorp opslurpen tot een gemeente
73

- En sommige dachten dat hhw, langedijk en alkmaar een
gemeente gaat worden.
Denkt u dat een van deze scenarios gaat gebeuren of blijft er alleen
samenwerking of sterker wordende samenwerking?
Heerhugowaard zal niet het initiatief nemen om tot een gemeente te gaan. Maar als de
kleinere plaatsen dit aanbieden, dan valt hier over te praten. Alkmaar zal zeker niet bij
Heerhugowaard aankloppen om tot een gemeente te gaan, omdat zij al voldoende
zelfstandig zijn met hun 92.000 inwoners. Langedijk zit er tussen in. Op dit moment
geeft Langedijk de noodzaak hier niet van aan. We zijn wel altijd bereid om te helpen.
Neem de brandweer die samenwerkt met schermer en Langedijk
Trouwens sommige bedrijven zeggen wel eens dat Heerhugowaard, Alkmaar en
Langedijk moeten samengaan. Maar dat is niet bevorderlijk, want dan krijg je met
175.000 inwoners weer deelraden, overbelaste wethouders, lange wachttijden. Kortom
dat het bestuur ver van de burger staat.
6. Volgens de statistiek hebben we in hhw veel jonge gezinnen
wonen. Volgens de huidige trend komen er steeds eerder
scheidingen. Kunnen we sociale woningbouw verwachten en zo wel
waar?
Met de Vinex-taakstelling brengen we al 33% sociale woningen van de 6000
woningen en dat is veel. Bij de Draai is dit zelfs 35%. Een wethouder is nu zelfs bezig
met een plan om huizen onder de 100.000 euro te realiseren. Ik sluit niet uit dat, dat
haalbaar is. Nu zie je ook veel mensen uit de oude wijken trekken naar de nieuwe
duurdere wijken, wat tot gevolg heeft dat de oude huizen rond de 150.000 a 180.000
beschikbaar worden.
6000 woningen?
7. zijn er nog bepaalde zaken die verbeterd moeten worden?
Ja. De West-Frisiaweg. De arbeidsplaatsen moeten we vasthouden en ons motto is ook
om bij elk nieuw huis een nieuwe arbeidsplaats te creëren. De plek waar de Metro
weggaat opvullen. Discussie voor een nieuw gebouw voor Huygenwaard.
Verder propageer ik sociale cohesie, gezelligheid en saamhorigheid. Dit moeten we
vasthouden en versterken.
8. Wordt ‘het horecaplein’ de definitieve naam van het horecaplein?
Nee, want dit was de naam volgens het bouwplan. Het plein rond ‘Cool’ heet al
‘Coolplein’. Het horecaplein ligt hier wel iets verder vandaan, maar het zal
gemakkelijker en begrijpelijker zijn als deze pleinen een gezamenlijke naam krijgen
en dat dan het ‘Coolplein’ wordt. Waerdseplein wordt het in ieder geval niet omdat we
hier als gemeente een beetje zat van zijn. Waerdse dit. Waerdse dat etc.
74

Wat komt er op het Horecaplein,
Terrasjes, bowlingbaan, en verschillende Cafés. Een project ontwikkelaar zorgde
voor de bouw wat als gevolg had dat het lang duurde dat ondernemingen zich daar
wouden vestigen. Een projectontwikkelaar wilt tenstlotte een zo hoog mogelijke prijs.
Ook haakte verschillend ondernemingen weg door het vertrek van de bioscoop de
Metro. De plekken op het Horecaplein zijn nu gevuld. Alleen voor de plek bij de
Metro moet nog iets gevonden voor worden.
Als er mensen met goede ideeen zijn voor evenementen, maar niet
genoeg geld tot hun beschikking hebben zijn jullie als gemeente
hier dan tot bereid subsidie te verlenen?
Ja, want zoals ik al zij ben ik erg voor sociale cohesie.
Tot wanneer blijft u burgemeester?
De burgemeester zei dat hij hiervoor 5 jaar lang burgemeester bij Langedijk was. Hij
kon daar nog wel 2 jaar langer werken maar in Heerhugowaard was de functie open
en als jonge vent wou hij wel iets nieuws. De eerste 2 jaar in Heerhugowaard waren
heel zwaar maar na wat afrondingen begon het rustiger te worden. Verder komt
kwam het over dat wanneer het te rustig wordt dan gaat hij weg om een andere
uitdaging te zoeken. Ik vermoed dat dit na het structuurbeeld ‘stad van kansen’ zal
zijn die tot 2015 loopt.
Extra
Het ‘Stam’ als tijdelijk onderkomen in het kompleks te laten gaan is zeker geen slecht
idee. Het kompleks heeft al ruimere openingstijden gekregen. Met de woord ‘Echt
gevolgd door ‘Absoluut’ liet de burgemeester zei de burgemeester zeker interesse te
hebben in een plan om via het ‘Kompleks’ een alternatief voor ‘t Stam te creëren.
Verder zei de burgemeester dat we niet alles in Heerhugowaard kunnen hebben
zoals een groot evenementenhal als de HMH of een oud bruin kroegje uit de
Jordaan.
75

Stad van kansen-Organisatie van kansen
De Stadsvisie als inspiratiebron voor organisatieontwikkeling
76

You can’t always get what you want
But if you try some time
You may find
You get what you need
Aanleiding
1.
Eind december 2004 werd een aantal medewerkers van onze gemeente geïnterviewd. Dit als
opmaat voor een thema in het MT/MM over sturingsprincipes. De vraag was: weet jij wat je
doelen zijn, kan jij je iets voorstellen bij de stad van kansen, wat is excellente gemeente voor
jou. Het antwoord daarop was divers. Soms kwam er geen antwoord.
Dit staat niet op zich. Ook uit het Medewerkerstevredenheidsonderzoek( jan.2004) blijkt dat
er behoefte is aan verheldering van de strategische koers: waarom doen wij wat we doen, en
wat is de samenhang daar in. We starten met veel enthousiasme projecten op, maar de
achterliggende gedachte of samenloop met andere projecten kennen we niet. En dat is
jammer. Want daardoor halen we niet de optimale motivatie en rendement , en kan het zijn
dat we langs elkaar heen werken.
Deze notitie wil de kansen voor de stad vertalen in kansen voor de organisatie.Het is een basis
om competenties uit te werken, een personeelsbeleidsplan te maken. Maar ook een
uitnodiging aan iedereen in deze organisatie om zijn ontwikkeling te verbinden met die van de
organisatie. Om zo de Organisatie van kansen concreet te maken en te vertalen naar
uitdagingen voor ieder van ons.
Vraagstelling
2. Wij zijn er voor de burgers, verenigingen, instellingen en bedrijven in onze gemeente- en
niet andersom. Een duidelijk uitgangspunt, dat we eerder hebben vastgesteld. Maar dat
betekent nogal wat. Bijvoorbeeld dat we voor ontwikkeling van de organisatie aanhaken
bij de ontwikkelingsrichting van de stad zelf. Dit leidt weer tot vragen als: wat ziet
Heerhugowaard als haar identiteit, toekomst, ambities- en welke organisatie is nodig om
dat waar te maken?. Niet alleen in omvang, ook in kwaliteit. Welke functies zijn nodig- en
welke niet meer. Wat zijn de strategische doelen van de organisatie in de toekomst. Hoe
kom je daar, welke acties moeten we opstarten. Over dit soort vragen gaat het nu.
77

We vinden allemaal wel dat je aan organisatie-ontwikkeling moet doen. Oké, maar waarom
eigenlijk? Omdat je je dan ook als persoon kan ontwikkelen? Prima, maar dan helpt het als
de collega’s dat ook willen- en in dezelfde richting, anders kan je elkaar lelijk in de weg
zitten. Misschien vind je verandering nodig om in de pas te lopen: andere gemeenten doen het
ook. Bedenk dan wel dat je met andermans blauwdrukken niet alleen de oplossingen, maar
ook de problemen van iemand anders binnen kan halen. Of je verandert, omdat je ziet dat de
omgeving waarbinnen en waarvoor je werkt zich steeds ontwikkelt, en je de aansluiting met
die omgeving wil houden. Alle drie redenen zijn legitiem, maar voor een extern georiënteerde
organisatie hoort de laatste reden dominant te zijn.
Wat vooraf ging
3. Is er dan geen visie op de ontwikkeling van de gemeentelijke organisatie?. Jawel. In 2000
is de nota ‘Verrekijker op de toekomst’vastgesteld. Hoofdpunten daaruit zijn:
• voortdurende organisatieontwikkeling; cultuurontwikkeling en gedragsverandering
staan voorop, de structuur volgt;
• ontwikkeling van medewerkers primair op houding en vaardigheden, secundair op
vakkennis;
• de-specialisatie medewerkers/verbreden inzetbaarheid;
• kwaliteitsorganisatie in 2005 volgens INK-model.
Vervolgens is een Organisatieverordening 2001 opgesteld. Die vermeldt als filosofie
voor de organisatie: ‘De Bestuursdienst heeft een open bedrijfscultuur met korte
communicatielijnen. Mensen pakken projecten zakelijk en pragmatisch aan. Bevoegdheden
worden zoveel mogelijk gedelegeerd naar de direct verantwoordelijke. In een collegiale
sfeer zetten mensen samen de schouders onder de door het bestuur vastgestelde doelen.
Klantgerichtheid en bedrijfsmatig werken vormen hierbij sleutelbegrippen’.
De nota ‘Verrekijker op de toekomst’ geeft waardevolle veranderkundige principes, en geeft
input voor het vorming-en opleidingsplan. De Organisatieverordening vermeldt kernwaarden
van de gemeentelijke organisatie. Toch biedt het te weinig houvast om de vragen uit punt 2 te
beantwoorden. Begrijpelijk overigens, de Stadsvisie moest toen nog opgesteld worden.
Uit het verleden kent men zijn heden, uit het heden de toekomst. Onderstaande grafiek met
daarin de bevolkingsgroei geeft de ontwikkelingsgeschiedenis van Heerhugowaard in één
oogopslag weer. Het wijkt sterk af van veel andere gemeenten. Er zijn twee groeispurts te
onderkennen. In de jaren zeventig de Groeitaak, in de jaren negentig de Vinex-taakstelling.
Daartussen een periode van stabilisatie, en - in de ogen van sommigen- stagnatie.
78

Stadsvisie
4. De ontwikkelingsrichting voor Heerhugowaard tot 2015 is vastgelegd in de Stadsvisie.
Totstandgekomen na een uitgebreid interactief debat, door de vorige raad voorbereid en
door de huidige gemeenteraad in 2002 vastgesteld. Vervolgens is de Stadsvisie ruimtelijk
vertaald in het Structuurbeeld Heerhugowaard 2005-2015.
De titel van de missie – en inmiddels opgenomen in de huisstijl- is ‘Heerhugowaard, Stad van
kansen’. Het geeft in de kern missie en ambitie weer. Heerhugowaard onderscheidt zich door
de erkenning dat de stad niet ‘af’ is, er is ruimte voor ontwikkeling. Met een bevolking die
79

verhoudingsgewijs jong is- en daardoor in zich een belangrijke voorwaarde voor
ontwikkeling. De stad ziet kansen en wil die pakken- maar allemaal wel in een maat en
tempo die passend zijn.
‘In de Stad van kansen zijn wat ons betreft het beste van twee eigenschappen verenigd: het
dorpse en het stadse. Dorps door het behoud van waarden als rust, ruimte en groen. Stads
door het zorgen voor meer voorzieningen, betere infrastructuur, werkgelegenheid, kansen
voor hoogopgeleide jongeren en gematigde groei in woningen en bedrijvigheid. Het leven in
Heerhugowaard is wel actief, maar niet enerverend of spannend. Wel ontspannen,
overzichtelijk en behapbaar, een plek waar mensen nog grip hebben op hun omgeving en
gemeenschap, zonder dat er toe leidt dat mens op elkaars lip zit. En waar mensen kansen
kunnen grijpen om hun toekomst naar eigen inzicht in te richten’.
Wat het tempo van groei betreft:’’Na het bouwen, of eigenlijk al vandaag, begint het
completeren van de stad, en dat kan niet als het uitgangspunt steeds ‘meer bouwen blijft.
Heerhugowaard heeft een forse steen bijgedragen aan de woningbouw in de rgeio en geeft er
de voorkeur aan, na het vervullen van de taak, de energie te kunnen richten op andere zaken
die voor de burger van Heerhugowaard ( en omgeving) van belang zijn. Dat betekent niet dat
we niet zo hard meer groeien, maar dat we dit in een veel lager tempo doen, waarbij we er
voor zorgen dat het karakter van de gemeente( rust, ruimte, groen) zoveel mogelijk bewaard
blijft.“ (bron:Stadsvisie)
Ontwikkelingslijnen
5. De Stadsvisie heeft in de kern twee ontwikkelingslijnen die voor de organisatie van belang
zijn.
De eerste is die waarbij de huidige groei met ca. 700 (Vinex-)woningen per jaar wordt
afgevlakt en verlaagd naar uiteindelijk ca.300 woningen per jaar. Tegelijkertijd vragen de
bestaande wijken om extra aandacht. De opdracht is, kort samengevat: ‘minder groei, meer
beheer’.
De termen ‘groei’ en ‘beheer’ zijn niet van vandaag of gisteren. In de profielschets voor de
nieuwe gemeentesecretaris d.d. januari 2000 wordt al gewezen op de noodzaak van tijdige
taakverschuiving van groei naar beheer. Van de nieuwe functionaris wordt verwacht dat hij
deze ontwikkelingen ook in organisatorische zin mede vorm geeft. Inmiddels weten we dat de
groeitaak tenminste twee jaar langer doorloopt dan gedacht: in plaats van 2005 wordt het
2007. Daarnaast zal ook na 2007 gebouwd worden, zij het aanzienlijk minder.
Een tweede lijn is die van ontwikkeling van dorp naar stad. Heerhugowaard is de afgelopen
jaren gegroeid van 30.000 inwoners naar 48.000 inwoners. Uiteindelijk zal de groei uitkomen
op ca. 55.000 inwoners. Heerhugowaard is daarmee een middelgrote gemeente geworden. Op
de lijst van 480 gemeenten neemt het dan de 60 e positie in.
In schema is dit zo weer te geven:
80

groei
dorp stad
beheer
Minder groei, meer beheer (idee niet meer van toepassing want we gaan wel verder
groeien)
6. De termen groei en beheer worden verschillend gewaardeerd. Er zijn scherpe beelden in
bestuur in organisatie over wat het wel of niet is. Sommige bestuurders haken in op
weerstand tegen verdere nieuwbouw en zien als doelstelling voor de toekomst: ‘op de
winkel passen’, de stad is na de Vinex in 2007 immers ‘af’. Oudere medewerkers
herinneren zich dat beheer nog wel na de eerste groeigolf, begin 80’er jaren: weinig
dynamiek, stagnatie, geen ruimte voor ontwikkeling, kortom beheer is spruitjeslucht, dood
in de pot. Geen wenkend perspectief voor een ‘organisatie van kansen’!.
7. Deze beelden doen niet recht aan de werkelijkheid. Een stad is nooit ‘af’, zal zich altijd
blijven ontwikkelen. En moet dat ook willen. Wat niet wil zeggen dat dat alleen maar kan
door in hetzelfde tempo bij te bouwen. Ontwikkeling zit niet alleen in fysieke groei, maar
ook in een ontwikkeling van meer kwaliteit in het beheer, meer sociale samenhang of
betere dienstverlening. Hoe kan je het ook bekijken? Door de lijn tussen groei en beheer
als een vloeiende te zien waarop je gezamenlijk steeds je positie moet kiezen. En door zo
uit te diepen wat groei en beheer concreet voor een organisatie betekenen. Dat kan als
volgt verhelderd worden:
81

Dit schema geeft de mogelijkheid aan te geven waar je nu staat en waar je uiteindelijk naar
toe wil. De ontwikkelopgave wordt zo zichtbaar.
Eén van de pioniers die als projectleider bijgedragen heeft aan de groei blikt bij gelegenheid
van zijn 40-jarig ambtsjubileum in een brief aan het college terug:
“De woningvoorraad heb ik zien groeien van ca. 8000 woningen naar ongeveer 20.000
woningen nu. De gemeentelijke organisatie heeft zich uiteraard ook moeten aanpassen . Van
een vrij ‘losse’organisatie tot de huidige strakke organisatie.( …). Het aantal regels
waarbinnen ambtelijk gefunctioneerd dient te worden dreigt nu min of meer een harnas te
worden. Het dragen van een harnas is hinderlijk voor creativiteit, inventiviteit en kan ook
smorend werken op het enthousiasme dat absoluut noodzakelijk is om tot voor inwoners
optimale producten te komen.(…) Het risico van maken van regels om regels te maken dient
vermeden te worden. Een gewichtige taak voor het management!”.
Van dorp naar stad
8. Een soortgelijk discussie speelt bij de begrippen ‘dorp’ en ‘stad’. Ook over die termen
loopt de discussie soms stevig op. In de Stadsvisie is gekozen voor een combinatie van de
twee: dorpse waarden en stedelijke voorzieningen. Maar daarmee is het dilemma niet
opgelost. De balans moet steeds weer worden bepaald. Dat het in Heerhugowaard speelt
blijkt uit recente discussies over al dan niet coffee-shops(beetje), speelhallen(niet), betaald
parkeren(nog niet) en preventief fouilleren(wel).
82

(uit Noordhollands Dagblad)
83

Er is een grensgebied, maar toch, na gegroeid te zijn van 30.000 inwoners naar 50.000
inwoners is de vraag: tot wanneer kan je nog pretenderen dat je dorp bent. Of als je stad moet
zijn, wat vraagt dat dan aan voorzieningen. De werkelijkheid is ook hier dat een absoluut
antwoord niet te geven is.Voor een Amsterdammer is Alkmaar in veel dorps, zoals een
Parijzenaar dat van Amsterdam zal zeggen, en een New Yorker…. Enfin, de oplossing voor
Heerhugowaard is ook hier een eigen evenwicht, een eigen balans te zoeken op de bepalende
kenmerken tussen dorp en stad.
Niet gezocht, maar wel gekregen. Het college is de afgelopen jaren begonnen met regelmatige
gesprekken met ‘ de buren’, de colleges van de 8 (!) buurgemeenten. Op Alkmaar na allemaal
kleiner dan Heerhugowaard zelf. Verrassend was de constatering dat Heerhugowaard, met
haar groei aan inwoners en voorzieningen steeds meer een regio-functie voor deze gemeenten
is gaan vervullen. Op het gebied van winkelen, maar ook werk, onderwijs en uitgaan. De
voorzieningen van Heerhugowaard in de nabijheid stellen hen in staat te kiezen voor een
conserverend beleid, van het instandhouden van het dorp als de lokale schaal.
Een externe organisatie-adviseur constateert in een recent
rapport dat er in Heerhugowaard nog nauwelijks sprake is van
‘control’. De controllers zelf formuleren het voorzichtiger.
Volgens hen is het er wel maar is de waardering voor hun
activiteiten niet bij alle leidinggevenden even groot. Op dit punt
is de balans nog niet gevonden. Dat hangt samen met het
sterke cultuur-element van ‘de zaken pragmatisch aan pakken’,
84

en wellicht ook de wijze waarop control nu wordt uitgevoerd .
Control en creativiteit gaan gevoelsmatig met elkaar strijden.
Omdat het perspectief verschillend is. Control wordt door
sommigen nu gezien als een risico dat kansen beperkt- en dus
ontwikkelingen belemmert. Control kan daarentegen ook
worden gewaardeerd als een kans om risico’s te beperken- en
daarmee ontwikkelingen te stimuleren. Dat vraagt iets van
leidinggevenden, maar ook van de controllers.
Strategische doelen: waar liggen de kansen?
9. De ontwikkelingslijnen kunnen op elkaar gelegd worden. Dat levert, samengevat, een
aantal strategische doelen op. Het zijn de richtingen waarin Heerhugowaard zich, vanuit
de Stadsvisie verder kan ontwikkelen. Het concretiseert de kansen voor de stad, en dus
ook de gemeentelijke organisatie. De strategische doelen zijn, in hoofdlijn:
• optimaliseren dienstverlening;
dienstverlening is op dit moment voor alle gemeenten belangrijk. Omdat het een
belangrijk speerpunt van het kabinet is ( ‘Andere overheid’ ), de technologische
ontwikkeling innovaties mogelijk maken, maar vooral- omdat de burger de gemeente
juist op de rol van dienstverlener beoordeelt. Heerhugowaard zal daar een extra stap
in moeten zetten. Als de Vinex-taakstelling klaar is, is er geen rechtvaardiging om
achterstand te accepteren. Daarnaast: van een grotere gemeente wordt een bredere
en meer eigentijdse dienstverlening verwacht dan van een kleine gemeente. Zoals van
een supermarkt ook meer aanbod en service wordt verwacht dan van een
dorpswinkel.
• versterken beheer; bij een groeitaak is onvermijdelijk dat veel van de energie, tijd,
geld en ambitie naar de nieuwe wijken gaat. Na afronding daarvan vragen de
bestaande wijken om aandacht. Op het totale gebied van woon- en leefomgeving
Eventuele achterstand in kwaliteit en groot onderhoud moet worden ingelopen.
Inbreilocaties worden belangrijk. De bewoners vragen en krijgen mogelijkheden om
daar zelf ook invulling aan te geven. Bij nieuwe wijken ligt het accent op eigen
ontwerp, communicatie met de nieuwe bewoner is moeilijk. In bestaande wijken zijn er
bestaande belangen, en moet gewerkt worden vanuit samenwerking. Dat stelt veel
eisen aan presentatie en communicatie.
• completeren stedelijke voorzieningen; van een stad van 50.000 inwoners worden
aansprekende voorzieningen verwacht op het gebied van winkelen, uitgaan, cultuur
e.d. . Er is een slag te maken in de faciliteiten, zoals horecavoorzieningen, centrum
voor kunst en cultuur, bibliotheek, e.d. maar ook in de activiteiten, het klimaat, de
85

culturele agenda. In de stad zoek je ontmoeting, dynamiek en uitwisseling. Kernpunt
darvoor bij uitstek is het Stadshart, de plek waar je graag bent, je ook zelf trots mee
kan verbinden . Expliciet onderdeel van de stedelijke voorzieningen zijn de
onderwijsinstituten en bedrijvenlocaties; als centra van kennis, handel en werk zijn zij
ook uitermate belangrijk voor ontwikkeling en dynamiek.
• bevorderen sociale samenhang;
bij een dorp is het sociale contact gegeven. Een stad is anoniemer,- en voor sommigen
daardoor ook aantrekkelijker. Wel moet extra geïnvesteerd worden om de sociale
samenhang te bewaren, om te voorkomen dat vanuit de anonimiteit niemand zich
bekommert om kwetsbare groepen. Met de groei is de samenstelling van de bevolking
plurifomer, multicultureler geworden. Ook in demografisch opzicht. De pioniers
worden ouder, via een versnelde vergrijzing benadert de bevolkingsopbouw die van
een gemiddelde gemeente. Wederzijds begrip, het zgn ‘wij-gevoel’ is niet
vanzelfsprekend, onderlinge communicatie moet georganiseerd worden.Voor de
bewoners van de nieuwe wijken ontstaat na vestiging een behoefte aan hechting, van
een ‘huis’ naar een ‘thuis’.
• risicobeheersing: veiligheid, rechtmatigheid;
een stedelijke gemeenschap is complex door de veelheid aan activiteiten, functies en
belangen. Tegelijkertijd door de grotere concentratie aan bevolking ook
kwetsbaarder. Er is extra aandacht nodig voor de veiligheidsrisico’s; extern,- denk
aan rampenbestrijding, handhaving en veiligheid- maar ook intern. Onderwerpen als
integriteit en agressieprotocol komen op de agenda.
• uitbouw externe oriëntatie;
met de groei is het soortelijk gewicht van de gemeente in de regio navenant
toegenomen. De regio is belangrijk voor het realiseren van ontbrekende
voorzieningen, denk bijvoorbeeld aan infra-structuur. Omgekeerd is Heerhugowaard
(sub)regionaal centrum geworden waar anderen gebruik van willen maken voor werk,
scholing, winkelen e.d. Inmiddels is Heerhugowaard een van de grotere gemeenten in
de regio Noord Holland-Noord. Dit rechtvaardigt een stevige positie, ambtelijk en
bestuurlijk, in de relevante netwerken.
• meer (externe) regie; in een pioniersfase moet en wil je veel zelf doen. De problemen
zijn vaak uniek, er is nog weinig ervaring mee, het afbreukrisico is groot. In een meer
beheersmatige fase is er sprake van herhaling van werkzaamheden, met grote mate
van voorspelbaarheid; niet het project is de vorm, maar (de optimalisering van) het
proces. Standaardisering is dan gewenst, en de gemeente hoeft het niet
noodzakelijkerwijs zelf te doen. Er zijn inmiddels andere professionele spelers op het
veld gekomen( welzijnsstichting, woningstichting, recreatieschap), maar ook
marktpartijen die bepaalde onderdelen in regie uit kunnen voeren. Er is een
geleidelijke verschuiving van projectleiding naar opdrachtgeverschap.
• versterken bedrijfsvoering; een grote organisatie vergt noodzakelijkerwijs meer op
het vlak van informatievoorziening en aansturing dan een kleine. Er zijn
ondersteunende systemen nodig. Belang van mandaat, optimaliseren van
werkprocessen, planning en control neemt toe. Tegelijkertijd dreigt een overdaad
aan interne regels, waardoor het contra-productief wordt aan de gewenste cultuur(zie
hiervoor).De balans moet gevonden worden. Doelen, middelen en vertrouwen
worden gegeven; daartegenover staat dat verantwoordelijkheid wordt genomen voor
de afgesproken resultaten, en daarover verantwoording wordt afgelegd.
• houding: open, pragmatisch, ingesteld op samenwerking , innovatief. Dit zijn voor een
belangrijk deel de waarden die ook in 2000 (‘Verrekijker op de toekomst’) al zijn
vastgelegd. De noodzakelijke accentverschuiving zit in meer externe samenwerking.
86

En het inzicht dat innovatie niet alleen in een ruimtelijk -project maar ook in
kwalitatief beheer, sociale versterking of betere dienstverlening kan zitten.
Wat is de relatie met de grote verbeterprojecten?
11. De opgaven voor de toekomst zijn helder, en we geven er al invulling aan via een aantal
grote verbeterprojecten. De samenhang kan duidelijk gemaakt worden via de volgende matrix.
Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat ‘completeren van stedelijke voorzieningen ’ wordt bereikt via
de projecten Gembipark, Stadshart en NW8. Of dat het verbeterplan planning & control
bijdraagt aan risicobeheersing, versterken bedrijfsvoering en de versterking van de cultuur.
Het overzicht is uiteraard niet compleet. Er zijn meer activiteiten waarmee uitwerking wordt
gegeven aan de strategische doelen. De sector-en afdelingsplannen geven een compleet beeld.
doel
/
actie
optimaliseren
dienstverlening
versterking
beheer
completeren van
stedelijke
voorzieningen
bevorderen
sociale
samenhang
risicobeheersing:
veiligheid,
rechtmatigheid
uitbouw externe
oriëntatie
meer (externe)
regie
versterken
bedrijfsvoering
houding:
open,
pragmatisch,
samenwerking,
innovatie
excellente
dienstverlening
wijk (ontwikkelings)
plannen
integrale
handhaving
* *
*
*
Gembipark Stadshart verbeter-
plan
p&c
* * *
NW 8 dualisering
* * *
* * *
* *
* * *
* * * * * * * *
- van doel naar resultaat-
87

Hoé wij veranderen- Excellente gemeente; de
kansengenerator
10. Hoe geef je verder concreet vorm aan de gewenste organisatieontwikkeling?. In
‘Verrekijker op de toekomst(2000)’ is gekozen voor het INK-model. In de
daaropvolgende Modellenstudie( 2002) is gekozen voor het doorontwikkelde
referentiemodel ‘Excellente gemeente’. Dat model is ontleend aan een internationale
analyse van wat excellente gemeenten (bekroond met de Bertelsmannprijs) onderscheidt
van de anderen.
‘Excellente gemeenten’ kenmerken zich door:
h. organisatieontwikkeling steeds in samenhang op de verschillende aspecten(zie
hieronder) te willen zien;
i. niet schoksgewijs, maar organisch;
j. eenduidigheid in bestuurlijke en ambtelijke top over de koers;
k. accent op de zachte kant;
l. collegiale bestuursstijl, secretaris als algemeen directeur, meedenkend MT;
m. adequate interne organisatie en bedrijfsvoering;
n. ontwikkeling dienstverlening op basis van meten externe resultaten.
11. Dit is het denkkader waarbinnen de organisatieontwikkeling vorm krijgt. Kern is dat een
verbetering op een van de velden, bijvoorbeeld informatievoorziening, ook een positief
gevolg heeft op een ander veld, zeg de kwaliteit voor de afnemer. Of dat voor een
wezenlijke verbetering op het gebied van planning en sturing je ook cultuur en HRM moet
inzetten.
Drie jaar geleden hebben college- en mt-leden gezamenlijk scores ingevuld op de schijf
hierboven. Daaruit kwam naar voren dat we veel achterstand/ontwikkelpotentie zagen op
88

het ‘informatiemanagement’. Vervolgens zijn 13 projecten benoemd (bijvoorbeeld
centraal adressenbestand, verbeteren managementinformatie, digitalisering,
projectmanagement) waarop we verbetering wilden. Kenmerkend voor de ‘excellente
projecten’ was een multidisciplinaire samenstelling, mt-lid als opdrachtgever, periodieke
terugkoppeling, duidelijke begin- en eindpunten, smart-doelstellingen,
programmamanager bij Concernstaf. Inmiddels is een groot deel succesvol afgerond. De
aanpak gaf resultaten en enthousiasme, aandachtspunt was wel de inzet van middelen
(uren en geld).
12. De ervaringen met het model van de ‘excellente gemeente’zijn positief. De organisatie
staat er volgens de leden van college en MT beter voor dan in 2002. Niet alleen is de
informatievoorziening vooruitgegaan. Ook op de ander onderdelen is aantoonbare
vooruitgang geboekt. Er is alle aanleiding om zo door te gaan. Ook al omdat sommige
verbeteringen, vooral op het gebied van dienstverlening en verbetering planning en
control nog maar pas in uitvoering zijn.Voor de jaren 2005 en 2006 ligt daarom het accent
op het afmaken daarvan. Verder zal ingezet worden op het oppakken van
verantwoordelijkheden via HRM en Cultuur en gedrag.
13. Het model ‘excellente gemeente ‘ is een basis om gezamenlijk de uitdagingen voor de
organisatie te ontdekken- en te pakken. Maar ook voor onze medewerkers om zich te
ontwikkelen. De medewerkers zien dat ook, ze zijn over de kansen die deze organisatie
hen biedt bovengemiddeld tevreden – blijkt óók uit het Medewerkertevredenheidsonderzoek-.
Niet trots, en misschien zijn we daarin dan toch nog een beetje
méér dorp dan stad!
89

Frans Mencke, 24 april 2005
90

Hoe zien mensen Heerhugowaard?
In een enquête hebben Japser en ik gevraag aan de mensen die rond en in middenwaard liepen
(later werden we uit Middenwaard gestuurd omdat we binnen niet mochten enquêteren) hoe
zij Heerhugowaard zagen. We hebben onder andere de volgende vragen gesteld:
Hoe ziet u Heerhugowaard?
Hoeveel inwoners denkt u dat Heerhugowaard heeft?
Is er genoeg te doen in Heerhugowaard?
Kunnen er nog verbeteringen plaatsvinden?
Hoe ziet u Heerhugowaard over 10 jaar?
We hebben de resultaten verwerkt en verdeeld in de verschillende leeftijdsgroepen, ingedeeld
naar denkwijze:
Leeftijden

Leeftijden

Leeftijden 20-30.
Deze leeftijdscategorie heeft wat ons betreft niet echt doorslaggevende resultaten gegeven.
Zoals eigenlijk bij alle categorieën komt ongeveer 76% uit Heerhuguwaard zelf, en ziet het
merendeel Heerhugowaard als een stad. Wat wel enigszins opmerkelijk was, was dat bij de
vraag “Hoeveel inwoners denkt u dat Heerhugowaard heeft?” werd redelijk goed geantwoord
(of gegokt) de meeste mensen hadden als antwoord tussen de 50.000 en 55.000 wat de huidige
populatie van Heerhugowaard nu beslaat.
12%
46%
6%
12%
Hoeveel inwoners denkt u dat Heerhugowaard heeft?
12%
12%
0%
0%
12%
Wat kan er verbeterd worden?
0%
12%
12%
6%
58%
0-10.000
10.000-20.000
20.000-30.000
30.000-40.000
40.000-50.000
50.000-55.000
55.000+
Weet niet
Recreatie
Voorzieningen
Centrum
Weet niet
Niets
Overig
93

Leeftijden 30-40
Ook deze mensen wisten een aardig beeld te schetsen van het huidige Heerhugowaard. Het
inwoners aantal werd door ongeveer de helft goed beantwoord. Veel mensen uit deze
categorie hadden een negatief beeld van de toekomst van Heerhugowaard over 10 jaar.
45%
22%
Hoeveel inwoners denkt u dat Heerhugowaard heeft?
45%
11%
0%
0%
11%
0%
0%
Hoe ziet u Heerhugowaard over 10 jaar?
0%
33%
33%
0-10.000
10.000-20.000
20.000-30.000
30.000-40.000
40.000-50.000
50.000-55.000
55.000+
Weet niet
Groter positief
Groter negatief
Niet veranderd
Gemeentes opgeslokt
94

Leeftijden 40-60
Bij deze categorie was het opvallend dat veel mensen vonden dat er wel genoeg te doen was
voor hen in Heerhugowaard. Verder waren de meningen over de verschillende vragen zo goed
als verdeeld.
25%
4%
25%
Is er genoeg te doen in Heerhugowaard
4%
71%
Hoe ziet u Heerhugowaard?
39%
32%
Ja
Nee
Weet niet
Stad
Dorp
SvK
Plaats
95

Leeftijden 60+
Uit de enquete bleek dat er een hoop te klagen was over Heerhugowaard door deze
leeftijdscategorie. Opvallend was dat ze aangaven dat er voor hen zelf wel genoeg te doen
was, maar dat er meer voor de jongeren moest komen en stonden vol begrip tegenover het feit
dat jongeren plekken nodig hebben om hun jointje te roken. Ook stonden zij positief
tegenover de toekomst van Heerhugowaard zoals te zien in de diagrammen.
29%
59%
6%
12%
Is er genoeg te doen in Heerhugowaard?
6%
Hoe ziet u Heerhugowaard over 10 jaar?
53%
35%
Ja
Groter positief
Nee
Groter negatief
Niet veranderd
Weet niet
Gemeentes opgeslokt
96