Auteursrecht en erfgoed. Handleiding tot het verlijden van uitschijvers

auteurs
r
EN
e
ERFGOED
c h t
AUTEURS
r
en
e
erfgoed
c h t
auteurs
r
EN
e
ERFGOED
c h t
AUTEURS
r e c h t
30
6 I FOTO’S, GRAFISCHE ELEMENTEN EN GELUIDEN I
Dit hoofdstuk focust op een aantal materialen waaraan ontwikkelaars van een beeld- of databank
amper kunnen voorbijgaan, namelijk foto’s, grafische elementen en geluiden. De specifieke
regeling en toepassingen voor elk van die drie media worden hier uit de doeken gedaan. Zo
wordt er een onderscheid gemaakt tussen het auteursrecht op een foto en het auteursrecht op het
onderwerp van een foto: een menselijke schepping, een natuurlijke schepping, een eigendom
van een derde en zeker personen vragen elk een specifieke benadering. Ook het recht op
afbeelding en de Beneluxwet op de merken worden hier toegelicht.
6.1. I FOTO’S
Een foto van Monet, een foto door Monet, een foto van een Monet, een foto van een Monet in het
Musée d’Orsay, een foto van een zicht van het interieur van het Musée d’Orsay met daarin een
prominente Manet naast een kleinere Monet, een foto van de gevel van het Musée d’Orsay, een
foto van uw geliefde met op de achtergrond een voormalig stationsgebouw dat dan toevallig Musée
d’Orsay heet, een panoramisch uitzicht op de oever van de Seine met een museum (d’Orsay) en in
de verte nog een topje van een toren (d’Eiffel)… Tot nu toe leek het eenvoudig, fotograferen.
In het licht van de auteurswetgeving is men zich best bewust van twee zaken: de auteursrechten
op de foto zelf (wie heeft gefotografeerd en hoe?) en de auteursrechten op het onderwerp van de foto
(wat is gefotografeerd?).
Hoewel we hier alleen foto’s behandelen, geldt dit ook voor video- en filmmateriaal.
AUTEURSRECHT OP EEN FOTO
Laat het een troost wezen: deze materie kwam in eerdere hoofdstukken al uitvoerig aan bod.
Een foto geniet auteursrechtelijke bescherming wanneer die net als ieder ander ‘werk’ voldoet aan de
oorspronkelijkheidvereiste en de vormelijkheidvereiste.
In de rechtspraak wordt de oorspronkelijkheidvereiste van een foto vaak uitgelegd als een creativiteitvereiste:
bepaalde vrijheden van interpretatie en opstelling van de fotograaf, de keuze van het materiaal
(de camera, de lens, de film…), de compositie van de foto, de uitstraling ervan, het gekozen standpunt
en de hoek van waaruit de foto genomen werd… Wat betreft de vormelijkheidvereiste kan opgemerkt
worden dat behalve analoge, ook digitale foto’s in aanmerking komen voor auteursrechtelijke
bescherming. De geldigheidsduur van de auteursrechtelijke bescherming is voor foto’s tot 70 jaar na
het overlijden van de auteur (algemene regel) of na publieke bekendmaking (in geval van anoniem of
pseudoniem werk).
Werd aan één van beide of beide vereisten (oorspronkelijkheid en vormelijkheid) niet voldaan of is de
beschermingsduur verstreken, dan mag men de foto vrij gebruiken.
AUTEURSRECHT OP HET ONDERWERP VAN EEN FOTO
Een foto van een schilderij van waterlelies door Monet, een foto van een onbeschilderd doek in het
bezit van die Monet, een foto van een vijver met waterlelies die toevallig door een mijnheer Monet
geschilderd werd, een fotografisch portret van een zekere heer Monet, een foto van de Monet (schilder)
of een foto van een Monet (schilderij) in het Musée d’Orsay. Al die verschillende onderwerpen vragen
een andere benadering met betrekking tot auteursrecht.
Wanneer de foto gemaakt is door een auteur en voldoet aan de oorspronkelijkheidvereiste en de
vormvereiste, kan er sprake zijn van cumulatie: zowel de foto zelf als het onderwerp van de foto kunnen
onderworpen zijn aan het auteursrecht!