Anticiperend landschapsbeleid - Wageningen UR E-depot

eoordeeld en onderling gewogen. In die beoordelingsfase van alternatieven
hoeven niet alle effecten in cijfers en een cijfermatige eindscore te
worden uitgedrukt. Eén ding is immers wel duidelijk: landschapswaarden
zijn dermate gelaagd, complex en subjectief in appreciatie of gewicht dat
een objectieve kwantificering van al die waarden bij afweging en besluitvorming
haalbaar noch zinnig is. Bewustwording, het tonen van effecten en
het aangeven van alternatieven in bestemming, inrichting en beheer zijn
veel wezenlijker bijdragen aan een discussie waar de politiek het primaat
heeft.
Dit boek is bedoeld als eerste deel in een serie. Het ligt in de bedoeling
dit eerste deel te laten volgen door boekjes (‘katernen’) met geselecteerde
onderwerpen van toekomstverkenning. Thans wordt gewerkt aan twee
onderwerpen: klimaatverandering en klimaatbeleid, en demografie.
1 Doel en werkwijze
1.1 Het probleem
Het Nederlandse landschap is een resultante van een eeuwenlange wisselwerking
tussen de fysieke wereld en menselijk ingrijpen. Analytisch gezien bevindt
landschap zich vrijwel steeds aan het receiving end van de ketens van fysieke
processen en het menselijk handelen. Daarmee willen we zeggen dat landschapsvorming
afhankelijk en tevens expressie is van een reeks autonome
(fysieke én antropogene) krachten en van beleidsgestuurde ontwikkelingen in
andere beleidssectoren. Het landschap ondergaat daarmee een veelheid aan
invloeden, waarvan vele leiden tot verlies en vervlakking. De direct op behoud
en herstel van landschapskwaliteiten gerichte interventies van de overheid -
LNV, VROM, V&W, lagere overheden - zijn, gehouden tegen de intenties, beperkt
in omvang en effectiviteit. Gunstige uitzonderingen daargelaten natuurlijk.
Opvolgende Natuurbalansen (RIVM/WUR) geven daarvan steeds verslag.
De overheid houdt zich niet afzijdig en heeft (i.c. LNV als penvoerend en/of
primair verantwoordelijk ministerie) beleidsdoelstellingen met betrekking tot
landschap geformuleerd, neergelegd in de doelstellingen behoud en ontwikkeling
van kernkwaliteiten (in de Nationale Landschappen) en basiskwaliteiten
(overal). Landschapskwaliteit wordt daarbij afgemeten aan
• de functionele inrichting van het landschap: de ‘bruikbaarheid’;
• behoud en ontwikkeling van identiteit, verscheidenheid en beleving van
het landschap;
Dit is nader gespecificeerd in een viertal ‘kernkwaliteiten’:
• Natuurlijke kwaliteit: bodem, water, reliëf, aardkunde, flora en fauna;
• Culturele kwaliteit: cultuurhistorie, culturele vernieuwing en architectonische
vormgeving;
• Gebruikskwaliteit: (recreatieve) toegankelijkheid, bereikbaarheid, meervoudig
ruimtegebruik;
• Belevingskwaliteit: ruimtelijke afwisseling, informatiewaarde, contrast
met de stad, groen karakter, rust, ruimte, stilte en donkerte.
Anticiperend landschapsbeleid 1 13