Superfamilie Cardioidea Lamarck, 1809 - science . naturalis

iets duidelijker voor het midden van de schelp,
terwijl de achterzijde minder scherp is
afgeknot. Mogelijk kan P. pinnulatum nog
worden aangetroffen in het strandmateriaal.
Parvicardium scabrum is gevonden in mariene
afzettingen uit het Vroeg zowel als Laat
Plioceen van het Noordzeebekken. Uit de
Deense Eemien-afzettingen wordt de soort
eveneens genoemd. Strandenmateriaal zal
daarom mogelijk voornamelijk van pleistocene
herkomst zijn.
De soort komt levend voor vanaf Noorwegen
tot Marokko en in de Middellandse Zee op
bodems van modderig zand, grind,
schelpengruis en steen, vanaf ca. 9 m tot op
aanzienlijke diepte.
In Nederland zijn fossiele kleppen gevonden in
materiaal uit de Westerschelde, het
Sloegebied en van Walcheren. Een afgesleten
klep van Terschelling (De Bruyne & De Boer,
2008: 233) en ander door hun genoemd
materiaal van de Waddeneilanden behoren
mogelijk ook tot P. scabrum.
(†) Serripes groenlandicus (Mohr, 1786)
Figuur 19
Lengte 70 mm.
Een dunschalige, brede, driehoekige tot ovale
schelp, met de umbo iets voor het midden. Op
het middendeel van de schelp zijn – althans bij
volwassen schelpen – geen ribben te zien. Op
de groeilijnen en met strijklicht is aan voor- en
achterzijde meestal wel een fijne
ribbensculptuur zichtbaar. Opvallend is, dat de
binnenrand niet gecreneleerd is. De
voetretractor- en voetelevatorindruksels
(gelegen resp. boven het voorste
spierindruksel en onder de umbo) zijn zeer
kenmerkend en steken in het strandmateriaal
scherp af. Eerstgenoemde bestaat uit
meerdere indrukseltjes. Door het
verweringspatroon worden de
groeionderbrekingen prominenter; het verloop
ervan vertoont een typerend, enigszins
gekarteld patroon. De ligamentdrager is erg
lang, waardoor fragmenten goed te
onderscheiden zijn van die van Laevicardium
decorticatum. Bij laatstgenoemde soort is de
ribbensculptuur ook steeds op het middendeel
van de schelp te zien en is de binnenrand
gecreneleerd. Dit geldt ook voor Ciliatocardium
ciliatum, die qua bouw van het slot en in het
Nederlandse materiaal er ook qua
conservering sterk op lijkt. Bij C. ciliatum is het
aantal ribben duidelijk lager.
Volgens Kafanov (2003) komen in de Noord-
Atlantische Oceaan twee ondersoorten van S.
groenlandicus voor: S. g. groenlandicus en S.
10
g. fabricii (Deshayes, 1854). Eerstgenoemde
heeft een arctische verspreiding,
laatstgenoemde komt in een smalle zone voor
in Zuidoost-Canada, Zuid-Groenland, Zuid-
IJsland tot Noord-Noorwegen en heeft een
meer subarctische verspreiding. Het is goed
voorstelbaar dat (een deel van) het
Nederlandse materiaal betrekking heeft op
fabricii. Wegens het ontbreken van goed
geconserveerd en gaaf volwassen materiaal
valt hierover vooralsnog geen uitsluitsel te
geven.
Uit boringen is een afwijkende, breed ovaalronde
vorm bekend van een vroeg-pleistocene
ouderdom. Deze zeer juveniele kleppen
hebben wat meer (ca. 42 tot 45) en duidelijker
ontwikkelde ribben, die ook zichtbaar zijn op
het midden van de schelp, en die aan de
achterzijde enigszins geknobbeld zijn. De voor
Serripes kenmerkende voetretractorindruksels
zijn duidelijk waarneembaar. Nader onderzoek
is nodig om vast te stellen of we hier met een
aparte (onder)soort van doen hebben.
Serripes groenlandicus s.l. is bekend vanaf het
Vroeg Mioceen van Kamchatka (Kafanov,
2003). In het Noordzeebekken wordt de soort
aangetroffen vanaf het Pleistoceen (Red Crag
van Bawdsey en Sutton). In Nederland noemt
Spaink (1975) deze soort typerend voor de
vroeg-pleistocene molluskenzone MOL.B, die
ook wordt aangeduid als “molluskenzone van
Serripes groenlandicus en Yoldia lanceolata”.
Serripes groenlandicus heeft een wereldwijde
arctische en hoogboreale verspreiding en leeft
vanaf het litoraal tot op 80 m diepte.
Deze soort is aangetroffen op de stranden van
Zeeuwsch-Vlaanderen, maar voornamelijk die
van Walcheren en Noord-Beveland en vrijwel
uitsluitend in de vorm van fragmenten. Een
klepje afkomstig uit de Westerschelde (fig.
19b,c), geklopt uit een groter slakkenhuis,
komt met een uit boringen bekende,
afwijkende vorm overeen.
† Orthocardium subporulosum (d´Orbigny,
1850)
Vepricardium porulosum (Solander, 1766) - Janssen,
1975; Vepricardium subporulosum (d´Orbigny, 1850) –
Janssen & Van der Slik, 1978, Janssen et al, 1984.
Figuur 20
Lengte 27 mm.
Bij deze tamelijk stevige, bolle, geschouderde
schelp liggen de voorste en achterste dorsale
rand in elkaars verlengde. De schelp heeft 40
tot 44 vlakke radiale ribben die aan de
zijkanten gekield zijn. Hierdoor zijn de
tussenruimten, hoewel ondiep, toch duidelijk
afgegrensd ten opzichte van de ribben. Bij
goed geconserveerde schelpen staat er op de